گه‌نمه‌ هومێد چیه...؟

[behnam5555]

گه نمه هومید چیه...؟

عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار) 1939 - 1992

له‌وه‌تی مرۆڤ هاتۆته‌ سه‌ر دنیا هه‌میشه‌ هه‌وڵی داوه‌ بۆ لابردنی نیازی خۆی و بۆ وه‌دی هێنانی ژیانێكی باشتر، له‌ ته‌بیعه‌ت كه‌ڵک وه‌رگرێ.
جا چ له‌و سه‌رده‌مه‌ی كه‌ له‌ نێو ئه‌شكه‌وت و لێڕه‌واراندا ژیاوه‌، چ له‌ پلـه‌كانی ئاژه‌ڵداری، به‌رده‌داری و زه‌ویداری و سه‌نعه‌ت دا، تا ئێستا هه‌ر تێكۆشاوه‌ دار و گیا و گۆڵ و ئاو و ئه‌رد و هه‌وا و گیانلـه‌به‌ر و...، به‌ سوودی خۆی بخاته‌ كار.
دار و ده‌وه‌ن و گیا و گۆڵ نه‌خشێكی گرینگیان له‌ ژیانی مرۆڤ دا هه‌بووه‌.
كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ میوه‌ و گیا و گۆڵی به‌كه‌ڵک به‌ هه‌زاران و به‌ میلـیۆنان ساڵ ئه‌زموون به‌ره‌ به‌ره‌ به‌ ئێمه‌ گه‌یشتووه‌.
دیاره‌ هه‌موو چه‌شنه‌ میوه‌ و گیا و گۆڵێک له‌ هه‌موو شوێنێک دا وه‌ده‌ست نایه‌ و په‌یوه‌ندیی به‌ چه‌شنی ئاو و هه‌وای شوێنه‌ جۆربه‌جۆره‌كان هه‌یه‌.
هێندێک تایبه‌تی وڵاته‌ گه‌رمێنه‌كانن و هێندێكیش ته‌نیا له‌ كوێستانه‌كان ده‌ست ده‌كه‌ون.

بێجگه‌ له‌ ساردی و گه‌رمیی شوێنه‌كان زۆر هۆی دیكه‌، وه‌ک ته‌ڕی و ویشكیی هه‌وا، جۆری خاک و...، له‌ وه‌دی هاتنی به‌رهه‌مه‌كاندا كاریین.
له‌ لایه‌كی تر، زۆر به‌رهه‌می كشت و كاڵیی هه‌ن كه‌ له‌ شوێنێكی تایبه‌تی هه‌بوون و ورده‌ ورده‌ بۆ شوێنه‌كانی تر چوون، وه‌ک "چا" كه‌ یه‌كه‌م جار له‌ "هیند" وه‌ده‌ست هات و له‌وێوه‌ بۆ وڵاته‌ گه‌رم و ته‌ڕه‌كانی دنیا په‌ره‌ی ئه‌ستاند.
یان "سێوک" كه‌ له‌ ئه‌مریكاوه‌ به‌ دنیا دا بڵاو بۆوه‌.

له‌ كوردستاندا به‌ هۆی هه‌بوونی ئاوی زۆر و خاكی پڕ پیت و هه‌وایه‌كی نه‌ زۆر گه‌رم و نه‌ زۆر سارد هه‌موو چه‌شنه‌ میوه‌ و ده‌خڵ و دانی تایبه‌تی ئه‌و مه‌ڵبه‌نده‌ی به‌ باشی تێدا بار دێ كه‌ خه‌ڵاتی ته‌بیعه‌تی به‌هه‌شتیی و ئاكامی هه‌وڵ و تێكۆشانی پێشینیانمانه‌.
بێجگه‌ له‌و به‌رهه‌مانه‌ی كه‌ تا ئێستا وه‌ده‌ست هاتوون چیا و پێده‌شته‌كانی كوردستان پڕن له‌ گیا و گۆڵی جۆراوجۆر كه‌ به‌داخه‌وه‌ زۆر كه‌م كه‌ڵكیان لێ وه‌رگیراوه‌.
ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌یه‌كی دروست و تایبه‌تیی بۆ ئه‌و كاره‌ ته‌رخان بكرێ و وردبینییه‌كی زۆرتری لێ وه‌كار بخرێ هه‌موو چه‌شنه‌ گوڵ، عه‌تر، ڕه‌نگ، خوارده‌مه‌نی، ده‌رمان و پێداویستیی سه‌نعه‌تیی لێ وه‌ده‌ست ده‌خرێ. لێڕه‌واره‌كانی كوردستانیش كانگایه‌كی پڕپیت و بایه‌خن كه‌ ده‌كرێ به‌رهه‌می زۆر به‌كه‌ڵكیان لێ وه‌چنگ خه‌ن.

یه‌كێک له‌ به‌رهه‌مه‌كانی چیا و پێده‌شته‌كانی كوردستان، كه‌ بۆ وڵاته‌كانی دیكه‌ش چووه‌، چه‌شنه‌ گه‌نمێكه‌ كه‌ پێیده‌گوترێ " گه‌نمه‌ هومێد".
له‌ كوردستان چه‌ندین جۆره‌ گه‌نم ڕه‌عه‌مه‌ل دێ، وه‌ک:
سمه‌وه‌ج، برایمه‌، به‌هاروو و...، كه‌ هه‌ر كامه‌ تامێكی تایبه‌تیی هه‌یه‌ و بێجگه‌ له‌ وه‌لابردنی نیازی خه‌ڵكی كوردستان به‌شێكی زۆری بۆ ده‌ره‌وه‌ی وڵات ده‌ڕوا.
گه‌نمه‌ هومێد گه‌نمێكی ده‌نک گه‌وره‌یه‌ و نانێكی سپی و به‌تامی لێ ساز ده‌كرێ.

دۆزینه‌وه‌ و زۆركردنی گه‌نمه‌ هومێد خۆی كورته‌مێژوویه‌كی هه‌یه‌ به‌م چه‌شنه‌:

خودالێخۆشبوو شێخ یۆسفی بورهانی‌‌[1] پیاوێكی زانا و پسپۆڕ بووه‌ و له‌ عیرفاندا گه‌یشتۆته‌ پلـه‌یه‌كی به‌رز.
ناوبراو كه‌ زۆر ژیر و وردبین بووه‌ ده‌بینێ كه‌ له‌ شاخه‌كانی كوردستان ده‌نكه‌ ده‌نكه‌ گه‌نمێكی خۆڕست له‌ په‌نای ماه‌ و زه‌ردان دا شین ده‌بێ كه‌ ده‌نكه‌كانی گه‌وره‌ و سپی و جوانن.
تا ئه‌وده‌م كه‌س له‌و گه‌نمه‌ كه‌ڵكی وه‌رنه‌گرتبوو.
به‌ دۆست و خزم و كه‌سی خۆی ده‌ڵێ كه‌ بگه‌ڕێن له‌و گه‌نمه‌، ئه‌وه‌نده‌ی كه‌ بۆیان ده‌كرێ كۆ بكه‌نه‌وه‌ و بۆی بێنن.
به ‌قه‌را یه‌ک دوو مستان له‌و گه‌نمه‌ كۆ ده‌كه‌نه‌وه‌ و بۆی ده‌به‌ن؛ ئه‌ویش دێنێ جێگایه‌كی بۆ ته‌رخان ده‌كا و ئه‌و گه‌نمانه‌ ده‌چێنێ و خۆێ چاوه‌دێریی ده‌كا تا ده‌گاته‌ حاسڵات.
دیسان به‌رهه‌می ئه‌و كاره‌ و هێندێک گه‌نمی دیكه‌، كه‌ بۆیان هێنابوو، داده‌چێنێته‌وه‌ و ئه‌و كاره‌ دووپات و چه‌ند پات ده‌كاته‌وه‌ تا ڕاده‌یه‌كی گه‌نمێكی زۆری لێ وه‌ده‌ست دێ.
ئه‌مجا دێنێ زه‌وییه‌كی گه‌وره‌تری بۆ ته‌رخان ده‌كا و دیسان له‌ سه‌ر كاره‌كه‌ی هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێ، تا دوای چه‌ند ساڵان به‌رهه‌می ئه‌و گه‌نمه‌ زۆر ده‌بێ و شێخی بورهان به‌ ته‌واوی موكریاندا بڵاوی ده‌كاته‌وه‌ و ورده‌ ورده‌ گه‌نمه‌ هومێد له‌ كوردستاندا ده‌ناسرێ و كه‌ڵكی لێوه‌رده‌گیرێ.

له‌ ڕاستیدا بوونی گه‌نمه‌ هومێد له‌ كوردستاندا ئاكامی وردبینی و هه‌وڵ و تێكۆشانی چه‌ند ساڵه‌ی خودالێخۆشبوو شێخ یۆسفی بورهانه‌.

كاتێ ناوبراو خه‌ریكی زۆركردنی ئه‌و گه‌نمه‌ ده‌بێ جارێكی ده‌فه‌رموێ:

"هومێدم زۆر به‌و گه‌نمه‌ هه‌یه‌ كه‌ له‌ فریای فه‌قیر و هه‌ژاران بێ.".
له‌و ده‌مه‌وه‌ ناوی ئه‌و گه‌نمه‌ ده‌نێن " گه‌نمه‌ هومێد".
گه‌نمه‌ هومێد ئێستا له‌ كوردستانی ئێراندا به‌ باشترین گه‌نم ناسراوه‌.

[1]: "بورهان" گوندێكه‌ له‌ نێوان مه‌هاباد و بۆكان.