پی سی سیتی

پی سی سیتی (http://p30city.net/index.php)
-   زبان ادب و فرهنگ کردی (http://p30city.net/forumdisplay.php?f=150)
-   -   اورامان را بهتر بشناسیم (http://p30city.net/showthread.php?t=21825)

Zagros.p 02-04-2010 10:43 AM

چی روک(کوردی -هورامی)
 
هه‌ساره‌ و دؤعا

میدانه‌نه‌ سه‌روو قه‌نه‌فه‌و لا چناره‌که‌یۆ پیسه‌ گرد جارا به‌ دؤختی وی ئاساییۆ، به‌ چؤخه‌ و ڕانکی ژه‌ره‌ژی و کڵاشی چه‌رمیڤه‌ نیشته‌بیره‌. لڤانی ڕوه‌شۆ،هه‌ردڤی ده‌سیش نیێ‌بینیش سه‌روو چه‌مه‌و گؤچانه‌کیش و لڤابی خه‌یاڵیره‌.
سلامم که‌رد. لاش که‌ردۆ و دیام پؤنه‌، چه‌میش ئجی سه‌فه‌ریڤی دووره‌نه‌ گیڵێنێ و داستانی ده‌یان داخاشا په‌نه‌نه‌.
ـ سڵام ، خاسه‌نی گیان؟
ـ وه‌ش بی مامؤ
ـ فه‌رماڤه‌ بنیشه‌ره‌ ، ده‌نگ و باس؟ بنیشه‌ره‌!
نه‌ختیڤ چیلاڤه‌ و سه‌روو قه‌نه‌فه‌که‌یۆ نیشتاره‌ و ڤاتم وه‌ره‌تاڤه‌که‌ش وه‌شا.
ـ ئه‌ری خه‌ریکا سه‌یی وه‌شی با.
ده‌سیڤش به‌رد په‌ی کڵاڤ و مشکیه‌که‌یش و ڤه‌ر و دمێڤش په‌نه‌ که‌رد. چه‌نی به‌ر که‌رده‌ی مه‌شیڤی سمجی دۆروو دیمه‌نیشه‌نه‌ ئه‌ڤاخواش که‌ردۆ و ماچۉ : ده‌نگ و باس.
ڤاتم خاسی یا خرابی؟
ـ هه‌ردڤی!
ـ خرابی باسوو ئا کناچینه‌ که‌ ئانا کؤشتینه‌شا، دؤعا، ماچا حه‌ڤده‌ ساڵیڤه‌ی یه‌زیدیه‌ بیینه‌ و خؤدای به‌دبه‌خته‌ که‌ردی بیینه‌ و دڵش شیه‌ بیه‌ن کابرێڤی عه‌ره‌بی مسڵمانی و ماڤیڤ مه‌جبووره‌ بیینه‌ دوور جه‌ خانه‌ڤاده‌یش بژیڤوو، تا چی رڤانه‌ که‌ به‌ قسی ماچا خانه‌ڤاده‌یش ئاردینۆ و خه‌ڵکوو ده‌گاکیچشا مجیا ملشه‌ره‌ و به‌ ته‌ڤه‌نی و تییڵێ و شه‌ق و له‌ق دیاروو دووربینا مؤبایلاڤه‌ دڕندانه‌ کؤشاش. یؤ سه‌روو به‌ عه‌ره‌ب دڵ به‌سه‌یش و یؤ سه‌روو مسڵمان بیه‌یش مدؤش ڤه‌نه‌. ئیسه‌ ئانا فیلمه‌کی ئینێ سه‌روو سایتا ئه‌نترنێتیۆ.
دیام پؤنه‌ گری میاچه‌مایش بییبینی تؤکڵوو ساقوو داره‌ وه‌زی پیری و چه‌میش چه‌می بازی ئه‌وه‌ بینیای ، هه‌ناسیڤی کاڵش هؤرکیشت و به‌ ده‌نگیڤی گیریاوه‌ په‌رساش: یه‌زیدیه‌ بیینه‌؟
ـ پاسه‌ ماچا
ـ ئه‌ی به‌دبه‌خت کؤچ و کڵفه‌توو یه‌زیدیا بدیه‌ ئه‌نه‌ چ دامیڤ کۆتینی و ئه‌نه‌ چ میدانیڤشا ڤسینی؟ ئی مه‌ردمه‌ که‌ی نه‌جاتش بؤ ده‌سوو ئی باڤه‌ڕه‌ دماکۆتاڤه‌؟ لابه‌ره‌ خرابی بازه‌! ئه‌ر وه‌شیڤه‌ت په‌نه‌نه‌ گیڵنۆ؟
ـ وه‌شه‌؟ ماچا هه‌ساریڤشا تازه‌ ئیسته‌نۆ هه‌ر فره‌ ئۆ زه‌مینی مشؤ، رؤجیاروو ویش هه‌نش و میانگینو ده‌مایچش ئینا به‌ینوو سفر تا چل پلانه و ئاڤیڤه‌ی فریچش هه‌نه‌ و...
چه‌نی قسه‌کا من به‌رقوو بزیڤی میاجه‌ماش پیکا و گری ته‌ڤیڵیش ره‌مێڤه‌ و ماچؤ: هه‌ساره‌ی تازه‌؟ ده‌ی دینم دنیانه‌ نیا، داڤاو مزگانیت که‌رده‌بیێ حه‌تمه‌ن مزگانیت دینی، ئه‌ی ئافه‌رین په‌ی خه‌به‌ری وه‌شیت! خاسا مه‌ره‌دمی زانان؟ حاجی حه‌سه‌نی زانان؟ ئه‌ر نه‌زانانش به‌ش بیاڤنیش په‌نه‌، به‌ش کؤچیڤ ئا کری یانه‌یه‌ هه‌رزان که‌رؤ!
ده‌سم که‌رد خڤای و باسه‌که‌م په‌نه‌ بڕی و په‌رسام: ده‌ی کریها یانه‌ به‌ هه‌ساره‌ی چیش؟
وه‌شیینه‌ گیسیابینه‌ و ماجؤ: چه‌نی کارش نیا، دنیێڤته‌ر بیزیؤڤه‌ ده‌ره‌تانیته‌ری وه‌شی که‌رؤ. ڤه‌ره‌چه‌می ته‌نگی که‌رؤڤه‌، ئیتر مه‌ردم سه‌روو ته‌پؤڵکا مه‌گژیؤ، سه‌روو ئیرسی ئانده‌ نمه‌یاڤه‌ په‌نجی، تازه‌ ئه‌گه‌ر ئیدیج فۆتیؤ ئانا یؤته‌ر هه‌ن، هه‌رچند سه‌د کؤری به‌ ساقی به‌ری یانه‌و بازیڤی کۆچه‌و ته‌مێشا په‌ڕه‌ مه‌بؤ به‌لام هه‌ر خاسا.
دیا سه‌عاته‌کیشه‌ره‌ و ماچؤ: دیرما مشیؤ بلوو، با بلوو و ئی خه‌به‌ریچه‌ به‌روۆ په‌ی یانه‌ی. لا تؤ وه‌ش!
ـ هه‌ر وه‌شیه‌نه‌ بی!
تا پیچوو کووجیه‌کینه‌ گم بی هه‌ر دیانی شؤنیشه‌ره‌.

Zagros.p 02-04-2010 05:19 PM

http://files.myopera.com/saeedhm/files/navazesh.jpg

دوو خۆشه‌ویست به‌یه‌که‌وه‌ دانیشتبون
کچه‌که‌ له‌ کوڕه‌که‌ی پرسی ئایا من وه‌ک و مانگ جوانم
کوڕه‌که‌ وتی نه‌خێر نیت
کجه‌که‌ به‌ سه‌رسوڕمانێکه‌وه‌ لێی پرسی ئایا ئاماده‌یت پارچه‌یه‌کی بجوک له‌ دڵی خۆتم پێبه‌یت
کوڕه‌که‌ وتی نه‌خێر ئاماده‌نیم
کچه‌که‌ به‌ گریانه‌وه‌ به‌ کوڕه‌که‌ی وت له‌کاتی دابرانمان له‌یه‌کتر ئه‌ته‌وێت بگریت
کوڕه‌که‌ وتی نه‌خێر نامه‌وێت بگریم
کجه‌که‌ به‌ دڵێکی شکاوه‌وه‌ فرمێسک به‌ چاویا ئه‌هاته‌ خوار ویستی بروات
به‌ڵام کوڕه‌که‌ ده‌ستی گرت و فرمێسکه‌کانی بۆ سڕی پێی وت
تۆ وه‌ک مانگ جوان نیت زۆۆر له‌ مانگ جوانتری
من ئاماده‌م هه‌مو دڵی خۆمت پێشکه‌شکه‌م نه‌ک پارچه‌یه‌کی بچوکی
وه‌ ئه‌گه‌ر له‌ من دابرایت من نامه‌وێت بگریم ئه‌مه‌وێ
ت بمرم

Zagros.p 02-04-2010 05:20 PM

رۆحی نادیار ............ باران



بۆ خستنه‌وه‌ جووڵه‌ی ئه‌م لاشه‌ بێگیانه‌، له‌ ده‌می ته‌نیابوونمه‌وه‌ سه‌رقاڵی گرێدانی تاڵه‌ده‌زووه‌کانم به‌ خۆمه‌وه‌. له‌و ساڵانه‌وه‌ به‌ عاده‌تی ئه‌و بووکه‌ڵانه‌وه‌ مه‌حکومم که‌ ده‌ستێک له‌ سه‌ری سه‌ره‌وه‌ سه‌مایان پێده‌کات.

ڕۆحی من، کاتی ده‌رچوونت لێم، ده‌بوو جه‌سته‌یه‌کی ساردوسڕ بمێنمه‌وه‌. کاتی جودابوونه‌وه‌م لێت، ده‌ستم به‌ دڵمه‌وه‌ گرت و بۆمخواستیت به‌ره‌و به‌رزایی بکشێیت و له‌سه‌ر ئه‌ستێره‌یه‌کی پڕ ژیان مه‌ریه‌مێکی به‌ژن زراڤ ببینییه‌وه‌. شیرینم، تێکهه‌ڵکێشانمان به‌یه‌کدی له‌ ئه‌زه‌له‌وه‌ جوانترین هه‌ڵه‌ بوو سروشت کردی. وه‌لێ لێکترازانمان غه‌مناکترین وێنه‌ی دنیا بوو که‌ قه‌ده‌ر به‌ڕاستی گرتی.

تۆی ڕۆح و منی جه‌سته‌ که‌ سه‌رده‌مانێک پێکه‌وه‌ بوونه‌وه‌رێکی زیندوو بووین، له‌ هاوڕایی و جیاڕاییدا به‌ده‌ردی فه‌لسه‌فه‌ی پزیشکه‌ ئیمانداره‌که‌ و فه‌له‌کناسه‌ بێئیمانه‌که‌ چووین. ئه‌وان که‌ بێباوه‌ڕ به‌ عه‌قیده‌ی یه‌کتری، تاساوی شیکاری هاوکێشه‌که‌ بوون. ئێ فه‌له‌کناسێکی ماتریالیست که‌ پیاسه‌ی له‌سه‌ر زۆربه‌ی هه‌ساره‌کانی ئاسمان کردبێت و هه‌رگیز ڕێکه‌وتی خودای نه‌کردبێت، سه‌خته‌بۆی باوه‌ڕ بهێنێت که‌ په‌روه‌ردگار له‌ ئاسمانه‌! پزیشکێکیش که‌ به‌ مه‌به‌ستی نه‌شته‌رگه‌ریی سه‌دان کاسه‌سه‌ری هه‌ڵدابێته‌وه‌ و شتێکی نه‌بینیبێت‌ به‌ ناوی (بیر)، سه‌یره‌ دڵنیایه له‌وه‌ی که‌‌ بیر له‌ (سه‌ر)دایه‌!

ڕۆحی ون، ئه‌ی گه‌وره‌ترین مه‌ته‌ڵی گه‌ردوون. تۆ به‌ نادیارییت منت بۆ هه‌میشه‌ حه‌سره‌تباری دیتنت کرد و که‌ هاتیشیت له‌ من بڕۆیت، له‌بیرتچوو که‌ به‌ته‌نها من ئاوێنه‌ی هێزی تۆم.
هه‌میشه‌ له‌وه‌دا بووم پێتبڵێم نهێنییه‌کی مه‌زنتر له‌ هۆگربوونماندا هه‌یه‌، ته‌مه‌نی کوورتی مه‌خلوقێک هۆی وجوودی ئێمه‌ نییه‌. شتێکی تر، زۆر شتی تر، چه‌مکێک له‌ دنیای نه‌مریی ئامانجی په‌یوه‌ندێکه‌یه‌.
جوانه‌مه‌رگبوونی زاته‌که‌ی ئێمه‌، منی ته‌واو له‌ زینده‌وه‌ر تۆران. تێناگه‌م تۆ له‌ بۆشایی گه‌ردووندا به‌ چ دڵێکه‌وه‌ له‌ مه‌ردوومێکی تر ده‌گه‌ڕێیت! یان بۆ نا، پێموابێت تۆ به‌دوای بیرۆکه‌ی کیمیای هاوبه‌شدا، وێڵی زۆرترین لێکچوونی خه‌سڵه‌ت و ڕووکه‌شیت. لۆژیکێکی خراپ نییه‌، به‌ڵام ده‌خوازم له‌ بنه‌ڕه‌تی چۆنێتی خۆت گه‌یشتبیت!

ئیتر له‌ دوای تۆوه‌، ئه‌و ده‌سته‌ی سه‌ره‌وه‌ و ده‌زووه‌کان، بۆ من هه‌م فریادڕه‌س بوون و هه‌میش دیله‌وان، هه‌م کۆت و پێوه‌ند بوون، هه‌م تاکه‌ وه‌سیله‌ بۆ جوڵان. ئه‌وه‌تا ڕیتمێکی نامۆ باڵه‌کانم ده‌کاته‌وه‌ و به‌رز و نزم هه‌نگاوم پێده‌نێت. چه‌ند گه‌مه‌یه‌کی بێمانایه‌، له‌ هه‌ڵپه‌ڕینی خۆم به‌ که‌یفی ئه‌و ده‌ست و داوانه‌ قه‌شمه‌رییمدێت. چ ناڵێم، هێنده‌ به‌سه‌ که‌ چاوم پڕێتی له‌ گریان، لێگه‌ڕێ به‌ نووکی پێ بنووسم؛ په‌کوو، چه‌نده‌ خه‌تای فه‌رموو، هه‌رچی وتی، ژیانکردن سه‌مایه‌که،‌ له‌سه‌ر په‌ڕه‌ی گوڵه‌کان! پاشان من خاڵیی نییم له‌ تۆ و ده‌م ده‌م ده‌که‌ومه‌ خه‌یاڵات. تۆش هه‌ر کات له‌ژێر بارانێکی به‌لێزمه‌دا بوویت، هه‌وڵبده‌ زۆرترین تنۆکه‌کانی له‌سه‌ر ده‌ست و له‌ باوه‌شتا بگریته‌وه‌، دواتر مه‌زه‌نده‌ بکه‌ چه‌ند دڵۆپه‌ت بۆ نه‌گیراوه‌ته‌وه‌؟ بزانه که‌‌ من به‌ ژماره‌ی ئه‌و دڵۆپانه‌ بیرتده‌که‌م! بیرتده‌که‌م به‌ڵام به‌بێ ڕۆح چیدی من وه‌کوو جاران ئازارم نایه‌ت‌، ئیدی من ته‌نیا بووکه‌ڵه‌یه‌کم و خه‌ریکه‌ باوه‌ڕیش دێنم که‌ دنیا ته‌نیا کیمیایه‌!

Zagros.p 02-04-2010 05:23 PM

به‌سه‌رهاتێکی راسته‌قینه‌ی دوو هاورێ له‌ ئێران که‌ له‌به‌ر خوا یه‌کتریان زۆر خۆشت ده‌ویست..........


باسم و عه‌لی دوو هاورێی دڵسۆزی یه‌ک بوون که‌ له‌به‌ر خوای گه‌وره‌ یه‌کتریان خۆس ده‌ویست ،که‌ بێش دووساڵ له‌ سه‌ربازیا یه‌کتر ئه‌ناسن ، واده‌ی سه‌ربازیان ته‌واو ئه‌بێت عالی به‌ باسم ئه‌ڵێت: سه‌ربازیمان ته‌واوکرد به‌ڵام هاورێیه‌تیمان هه‌ر ئه‌مێنێت.
باسمێش ئه‌ڵێت به‌ دڵنیایه‌وه‌..
عه‌لی مالیان له‌ (شیراز) ده‌بێ و باسمیش له‌ (تاران)
عه‌لی: باسم ئه‌مه‌ عینوانی ماڵی ئێمه‌یه‌ له‌ شیراز سه‌رمان لێبه‌و ئه‌گه‌ر ویستیشت ژن بهێنیت له‌وێ کچی جوانی لێیه‌ من یارمه‌تیت ئه‌یه‌م..
باسم: زۆر سوپاس ئه‌مه‌ش عینوانی ماڵی ئێمه‌یه‌ له‌ تاران ، گه‌ر هاتی سه‌رمان لێبه‌..
هه‌ردووکیان خواحافیزی له‌ یه‌ك ده‌که‌ن و ده‌رۆن ، ساڵان دێتو ده‌روا باسم بۆ مه‌به‌سیتی ژن هێنان روده‌کاته‌ شیراز، عینوانی ماڵی عه‌لی ده‌دۆزێته‌وه‌ له‌درگا ئه‌یات عه‌لی درگاکه‌ی لێ ئه‌کاته‌وه‌.
باسم : هاورێگیان له‌سه‌ر داواکه‌ی خۆت هاتم ئه‌مه‌وێ ژن بێنم .
دوای چه‌ند رۆژێك پیاسه‌و گه‌رانیان پێکه‌وه‌ کاتێکی خۆش ئه‌به‌نه‌ سه‌ر .
دوای ئه‌و چه‌ند رۆژه‌ عه‌لی چه‌ند کچێک بۆ باسمی هاورێێ داست نیشان ئه‌کات به‌ڵام باسم هیچ له‌و کچانه‌ی به‌دڵ نابێت ، تا رۆژێکیان با‌سم له‌به‌ر درگای ماڵی عه‌لی را ده‌وه‌ستێ چاوه‌رێ ئه‌کات عه‌لێ بێته‌ ده‌ره‌وه‌ ، ئه‌بینێت کچێکی جوان و شۆخ و شه‌نگ تێده‌په‌رێت، باسم زۆر ئه‌چێت به‌ دڵیا بۆ یه‌ که‌ عه‌لی یه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌ باسم پێی ئه‌ڵێت حاڵ و مه‌سه‌له‌ ، له‌ راستیشا ئه‌و کچه‌ خۆشه‌ویستی چه‌ند ساڵه‌ی عه‌لی خۆیه‌تی پر به‌دڵ یه‌کیان خۆش ئه‌وێت ، بۆیه‌ عه‌لی له‌پێناوی هاورێیه‌تی و هاورێکه‌یا هه‌رچۆنێك بێت قه‌ناعه‌ت به‌ خۆشه‌ویسته‌که‌ی ئه‌هێنێ که‌ شوو به‌ باسم کات دوای ئه‌وه‌ی قه‌ناعه‌تی پێ ئه‌کات شوو به‌ باسم ئه‌کات باسم له‌گه‌ڵ خۆیا ئه‌یباته‌وه‌ بۆ تاران...
رۆژان یه‌ت و تێ ئه‌په‌رێ وه‌زعی ماڵی عه‌لی زۆر کزو خراپ ئه‌بێت بۆیه‌ عه‌لیش به‌دایکی ده‌ڵێت که‌ ئه‌و تاقه‌ دایکه‌شی ئه‌بێت پێی ئه‌ڵێت که‌ ئه‌چێت بۆ تاران به‌شکم له‌وێ باسم ئیشێکی بۆ بدۆزێته‌وه‌و له‌وێ ئیش بکات .. عه‌لی به‌رێ ئه‌که‌وێت بۆ تاران تا له‌وێ ئه‌گات به‌و عینوانه‌ی باسم پێی یاوه‌ ، سه‌یر ئه‌کات خانویه‌کی تابڵێی گه‌وره‌ و خۆشه‌ ، له‌ دڵێ خۆیا ئه‌ڵێ ئه‌بێ باسم چه‌ند دل خۆش بێت به‌ بینینم ، له‌ جه‌ره‌س یه‌یات
باسم : کێی زه‌لام
عه‌لی : منم عه‌لیم
باسم ئه‌ڵێ: ببوره‌ من تۆ ناناسم
عه‌لی زۆری پێ سه‌یر ده‌بێت ئه‌ڵێ تۆ بڵێیت منی بیر چوبێته‌وه‌ ، بۆیه‌ جارێکی تر له‌ جه‌ره‌س ئه‌یاته‌وه‌.
باسم: وتم که‌ نات ناسم به‌رێز
عه‌لی: باسم من عه‌لی هاورێتم نام ناسیته‌وه‌
باسم : کاکه‌ من پێم وتی که‌ عه‌لی ناو ناناسم
عه‌لی زۆر خه‌مبار ئه‌بێت ملی رێگا ئه‌نێت و ئه‌روات هه‌ر بیر له‌وه‌ یه‌کاته‌وه‌ باسم بۆ وای به‌سر هاتووه‌و منی بیر نه‌ماوه‌، به‌سه‌ر ئه‌و شيقامه‌ی پیایه‌ ئه‌روات سه‌یر ئه‌کات له‌ دووره‌وه‌ بینایه‌ك که‌ تازه‌ خه‌ریكن دروستی ئه‌که‌ن ، له‌ دڵی خۆیا ئه‌ڵێت ئه‌چم بۆ ئه‌وێ بزانم که‌سیان ناوێ له‌وێ ئیش بکات..
له‌ناکاو جه‌ماعه‌تێك گه‌نجی وه‌کو خۆی به‌ره‌و رووی یه‌ن عه‌لی له‌دلێ خۆیا ئه‌ڵێت له‌وانه‌یه‌ رێـم لێ بگرن و چی پاره‌م پێیه‌ لێـم بسه‌نن ، که‌ جه‌ماعه‌ته‌که‌ لێ نزیک ئه‌بنه‌وه‌ به‌رده‌می لێ ئه‌گرن ، عه‌لیش بیان ئه‌ڵێت ئه‌وه‌نه‌م پاره‌ پێیه‌، به‌شی کرێ سه‌یاره‌که‌ی لێ هه‌ڵ ئه‌گرم که‌ پێی بگه‌رێمه‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌ ئه‌وه‌ی که‌شێ بۆ ئێوه‌..
یه‌کێ له‌ گه‌نجه‌کان لێێ نزیك ئه‌بێته‌وه‌و (1000$) ئه‌یاتێ و ئه‌رۆن.
عه‌لی زۆر سه‌ری سور ئه‌مێنێ له‌ کاره‌ ئه‌ڵێ من به‌ته‌بووم پاره‌م لێ بسه‌نن که‌چێ پاره‌یان یامێ ، زۆر دڵ خۆش ئه‌بێت له‌ دڵی خۆیا ئه‌ڵێت که‌ گه‌رامه‌وه‌ به‌دایکم ده‌ڵێم ئه‌مه‌ دیاری باسمی هاورێمه‌..
ده‌ست به‌رۆشتن ئه‌کاته‌وه‌و له‌ناکاو سه‌یاره‌یه‌ک لایه‌وه‌ ئه‌وه‌ستێ که‌ ژنێك و کچێکی گه‌نجی تێدایه‌ . ژنه‌که‌ به‌ عه‌لی ئه‌ڵێت که‌ چێ کاره‌یت.
عه‌لیش هه‌موو به‌سه‌رهاته‌که‌ی خۆی بۆ ئه‌گێرێته‌وه‌و که‌ به‌نیازی ئیش کردن هاتووه‌ بۆ تاران، ژنه‌که‌ به‌ عه‌لی ده‌ڵێت من هه‌ر خۆم و ئه‌و تاقه‌ کچه‌مین بۆ نایه‌یت لای ئێمه‌ ئیش بکه‌یت. هه‌ر چۆنێك بێت حه‌لی رازی ئه‌که‌ن و ئه‌چێت له‌گه‌ڵیان . دوایی ماوه‌یه‌ک ژنه‌که‌ کچه‌که‌ی خۆی له‌ عه‌لی ماره‌ ده‌کات.رۆژێك خه‌سووی عه‌لی یه‌ته‌وه‌ ماڵه‌وه‌ به‌ عه‌لی و کچه‌که‌ی ئه‌ڵێت که‌ ئه‌م ئێواره‌یه‌ ده‌عوه‌تی ئاهه‌نگێك کراوین ئێوه‌ش خۆتان ئامه‌ده‌ بکه‌ن، ئه‌بێت بچین..
ئێواره‌ ده‌رۆن بۆ ئاهه‌نگه‌که‌ به‌سودفه‌ ئه‌و مێزه‌ی له‌سه‌ری داده‌نیشن باسمیش له‌سه‌ر ئه‌و مێزه‌ دانێشتوه‌ ، به‌رامبه‌ر عه‌لی . که‌مێکی پێ ناچێت عه‌لێ هه‌ڵ ئه‌سێته‌ سه‌رپێ و کوپێک کاکاو هه‌ڵ ئه‌گرێت و به‌رزی ده‌کاته‌وه‌ و ئه‌ڵێت:
ئه‌وه‌ به‌یادی ئه‌و هاورێیه‌ی له‌ سه‌ربازیا ناسیم و له‌یادی کردم.
کوپێ کاکاوی تر هه‌ڵ ئه‌گرێت و ئه‌ڵێ:
ئه‌وه‌ش به‌یادی ئه‌و هاورییه‌ی که‌ چومه‌ به‌ر درگای ماڵه‌که‌یان و درگای لێ نه‌کردماوه‌.
کوپێ کاکاوی تر هه‌ڵ ئه‌گرێت و ئه‌ڵێ :
ئه‌وه‌ش به‌یادی ئه‌و هاورێیه‌ی که‌ خۆشه‌ویسته‌که‌مم پێ به‌خشیو پێی نه‌زانی.. دا ئه‌نیشێته‌وه‌
باسمیش هه‌ڵ ئه‌سێته‌ سه‌ر پێ و ئه‌لێت له‌ قسه‌کانت ته‌واو بویت ، عه‌لێش ده‌ڵێ به‌ڵێ.
باسم ده‌ست ئه‌یاته‌ کوپێ کاکاو ده‌لێت:
ئه‌مه‌ به‌یادی ئه‌و هاورێیه‌ی له‌یادم نه‌کردوه‌و قه‌تیش له‌یادی ناکه‌م.
کوپێ کاکاوی تر هه‌ڵ ئه‌گتێت و ده‌لێت .
ئه‌مه‌ش به‌یادی ئه‌و هاورێیه‌ی که‌ هاته‌ به‌ر درگای ماڵه‌که‌م و درگام لێ نه‌کرده‌وه‌ به‌لام به‌ هاورێکانما (1000$) م بۆ نارد.
کوپێ کاکاوی تر هه‌ڵ یه‌گرێت و ده‌لێ:
ئه‌مه‌ش به‌یادی ئه‌و هاورێیه‌ی که‌ خۆشکه‌که‌ی خۆمم پێ به‌خشی که‌ ئێستا لاته‌وه‌ دانیشتوه‌ و ئه‌وه‌ی ئهو‌لاشته‌وه‌ دایکی منه‌..
به‌ڵام من نه‌م ویست پاداشته‌کانت راسته‌وخۆ به‌مه‌وه‌ یان پێی بزانیت ..
منیش هاتمه‌وه‌ هیچیان نه‌یامێ !!!
هاورێیان ئێوه‌ راتان چیه‌؟؟؟؟؟؟

Setare 02-10-2010 04:44 PM

ا‌ورامان جايگاه خورشيد
 
مراسم آئيني پير شاليار در اورامان کردستان برگزار شد.
http://www.iren.ir/Images/News/Smal_...0122343750.jpg
از آن دور، از پشت پيچ جاده تماشايتان مي‌کنند، مي‌خندند و استقبال مي‌کنند هر مهماني را که وارد ديارشان مي‌شود. صفايشان به آسمان آبي کوسالان مي‌ماند؛ گرمند و زنده. سفره‌هاشان باز؛ نان و ماستي است خوش رنگ و خوش خوراک. آماده‌اند به مهمان‌نوازي بي‌غل و غش. ما را همچون همه بر خوان خويش فرا مي‌خوانند و ديگر هيچکدام غريبه نيستيم در اين ميان.
اينجا اورامان است.
اورامان در زبان کردي "هه ورامان" تلفظ مي‌شود. "هورا" به معني "اهوارا" و "مان" به معني "جايگاه و سرزمين" است. هورامان سرزمين اهورايي و جايگاه اهورامزداست. "هور" نيز در اوستا به معني خورشيد آمده، هورامان جايگاه خورشيد است. اورامان ناحيه‌اي است وسيع و کوهستاني در جنوب کردستان. بقاياي آتشکده‌هاي زرتشتي در حوالي روستاي اورامان تخت نشان از رواج آيين زرتشت پيش از اسلام دارد و نيز در کهن ايام مرکز فرمانروايي سلاطين محلي بوده است.

پير شاليار
پير شاليار و مراسم آييني به يادگار مانده از دوره پيش از اسلام است. اين مراسم از دهم بهمن ماه به مدت يک هفته در اورامان اجرا مي‌شود. اخرين چهارشنبه منتهي به نيمه بهمن ماه زمان مراسم اصلي است. پس از به بار نشستن گردوها و برداشت آن، گرودها را خشک و نگهداري مي‌کنند. در زمان اجراي مراسم کودکان به نيابت از بزرگان اورامان به درب منازل روستا مي‌روند، آرد و مواد لازم جهت تهيه آش را تهيه مي‌کنند، مردان ديگ‌هاي بزرگ از گوشت‌هاي نذري گاو و گوسفند بار گذاشته و آش مخصوص مي پزند و به هنگام نهار و شام به احسان بين مردم توزيع مي‌کنند.
زمان موعود فرا مي‌رسد؛ مردان در بام يکي از منازل گردهم مي‌آيند، دست‌ها را به کمر يکديگر حلقه مي‌زنند، آرام آرام شروع به چرخيدن مي‌کنند، دايره‌وار مي‌چرخند، ذکر مي‌گويند؛ در وسط اين حلقه 3 تا 8 نفر موهاي خود را پريشان مي‌کنند و مرتبا سرهايشان را تکان مي‌دهند.
شب فرا مي‌رسد؛ رقص آييني پايان مي يابد. به خانه‌اي که خانه پير است مي‌روند؛ در وصف پير اشعاري مي‌خوانند در پي‌اش، تسبيح و لنگه کفش پير را از صندوق خارج مي‌کنند، دست به دست مي‌دهند، با احترام مي‌بوسند و دست آخر به صندوق باز مي‌گردانند. پايان مراسم؛ روز جمعه است. نان و ماستي تهيه مي‌کنند. جملگي به سمت ارامگاه پير مي‌آيند. وارد محوطه مي‌شوند، پاي افزارهاشان را از پا به در مي‌آورند؛ بوسه‌اي بر زمين مي‌نهند و به زيارت پير همت مي‌گمارند. دستمالي به جهت گرفتن حاجت به ديوار و درختان محوطه مقبره مي‌آويزند. سپس مشغول مي‌شوند به خوردن نان و ماست. مي‌پندارند تبرک است خوردن نعمت ساده خدايي.
پايان مي‌پذيرد مراسم آييني پير شاليار همزمان با غروب خورشيد در سرزمين خورشيد. 15 ارديبهشت ماه نيز مراسمي در جوار پير شاليار برگزار مي‌شود.
www.iren.ir


Zagros.p 02-10-2010 04:47 PM

ممنونم از پست زیبات
راستی اورامان رفتی؟

Setare 02-10-2010 04:50 PM

نقل قول:

نوشته اصلی توسط Zagros.p (پست 122772)
ممنونم از پست زیبات
راستی اورامان رفتی؟

خواهش میکنم :)
نه خیلی دوست دارم برم غرب کشور ولی هنوز...:(
امیدوارم در آینده نزدیک کل اون منطقه رو ببینم!

Zagros.p 02-10-2010 04:53 PM

http://www.cloob.com/public//public/...2/935042-b.jpg
تصویری بسیار زیبا از هورامان همیشه زیبا
......................................
ان شاالله برید اونجا خیلی زیباست بهشته...

Setare 02-10-2010 04:57 PM

Wow!!
محشره ه ه ه ه !!!
چقدر قشنگه!!!!
باورم نمیشه!!
کاش میشد زود تر می رفتم :(

Zagros.p 02-10-2010 05:14 PM

http://www.akkasee.com/files//gallery/tttttttt.jpg
http://www.akkasee.com/files//gallery/JKBG.jpg

زکریا فتاحی 02-10-2010 06:14 PM

آئين "پيرشاليار" راوي هزاران سال يكتاپرستي ايرانيان




پير شاليار آييني روحاني و نماد هزاران سال يکتا پرستي ايرانيان، به يادگار مانده در نزد ايراني ترين قوم ايران زمين در ارتفاعات زاگرس، هر سال صدها گردشگري داخلي و خارجي را به بخش اورامان تخت شهرستان سروآباد در استان کردستان مي کشاند.
منطقه "هورامان" يا اورامان به گويش امروزين زادگاه و مهد پرورش افراد سختکوشي است که استقامت را از کوه‌هاي سر به فلک کشيده آن و لطافت طبع را از انواع گل‌هاي زيباي دامنه‌هاي کم نظير رشته کوه‌هاي زاگرس به ارث برده‌اند.
واژه " هورامان " از دو بخش " هورا " به معني اهورا و "مان" به معناي خانه و جايگاه و سرزمين تشکيل شده است، بنابراين هورامان به معناي سرزمين اهورايي و جايگاه اهورا مزدا است.
"هور" در اوستا به معني خورشيد آمده و هورامان جايگاه خورشيد نيز معني مي‌شود، البته کلمه "اور" ريشه واژه کردي "ئاور" يا " ئاگر " به معني آتش است که امروز هم در ميان کردها رواج دارد.
بنا به اعتقاد مردم زاگرس نشين روستاي " هورامان " زماني شهر بزرگي بوده و مرکزيت خاص داشته است و به همين دليل از آن به عنوان تخت يا مرکز حکومت ناحيه هورامان ياد مي‌کنند.
وضعيت خاص روستا از نظر معماري، موقعيت جغرافيايي، چشمه‌هاي پر از آب و همچنين مراسم خاص، آداب، رسوم و وجود مقبره و مسجد پيرشاليار به ويژه جمعيت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهميت آن در زمان ساسانيان است.
مراسم پير شاليار از زمان‌هاي بسيار دور در اين روستا برگزار شده است و مراسمي که با ريشه کهن جشن عروسي پيرشاليار (شهريار) را يادآور مي‌شود.
جشن عروسي پير شاليار مراسمي بسيار کهن است، اگر چه اين مراسم در طول زمان با تغييرات بسياري مواجه شده است، ولي ريشه‌هاي کهن اساطيري خود را به خوبي حفظ کرده است.
در منابع مکتوب تاريخي آمده است: يک پير روحاني به نام پيرشاليار از مغان زرتشت نزد مردم اورامان بسيار محترم است و کتابش را به بيگانگان نشان نمي‌دهند و کلماتش به جاي ضرب‌المثل به کار مي‌رود.
اين مراسم هر سال در بهمن ماه، در آغاز چله کوچک، در سه مرحله و طي سه هفته در منطقه اورامانات از توابع شهرستان مرزي سروآباد استان کردستان انجام مي‌شود.
در اولين هفته بهمن ماه، گردوهايي که در شهريور ماه از باغ پير شاليار چيده شده است، براي اهالي ارسال مي‌شود و به اين ترتيب اهالي از شروع مراسم عروسي پيرشاليار با خبر مي‌شوند.
دومين مرحله از آيين سنتي پير شاليار موسوم به آيين ازدواج "پيرشاليار" که يکي از آيين‌هاي باستاني پيش از اسلام است از صبح روز آخرين چهارشنبه پيش از ‎۱۵ بهمن ماه با ذبح قرباني و با حضور صدها نفر از کردستاني ها در روستاي "اورامان تخت" سروآباد آغاز مي شود.


http://upload.wikimedia.org/wikipedi.../d2/V65gqr.jpg

هر ساله مردم روستا سالگرد ازدواج پيرشاليار را که آخرين چهارشنبه پيش از پانزدهم بهمن ماه است به همان گونه که اولين بار برگزار شده است جشن مي‌گيرند.
در اين مراسم بامداد چهارشنبه پس از نماز صبح در آن زمان که کودکان روستا در کوچه‌هاي بسيار باريک و برف گرفته ده با فرياد " کلاوروچنه" به درب منازل رفته، سهم خود را از تنقلات طلب مي‌کنند.
مردان آبادي در شرف آماده کردن حيواناتي هستند که در طول سال خانواده به دلايلي مختلف نذر کرده‌اند تا در اين مراسم قرباني کنند.
در مراسم پير شاليار وظايف تقسيم‌بندي شده است و هر خانواده‌اي همان کاري را انجام مي‌دهد که اخلاف او در زمان حيات پير در مراسم عروسي انجام مي‌داد، بدين معني که خانواده‌اي مسوول نگهداري از احشام نذري و ذبح آنها، خانواده ديگر مشغول پخت و پز آش نذري و هر کس وظيفه‌اي بر عهده دارد.
هر سال حدود ‎ ۳۰راس گوسفند و بز و دو راس گاو در اين مراسم ذبح مي‌شود و خون گرم احشام قرباني شده در حالي که بر اثر سرما بخار از آن بلند است از بام خانه پير به بام خانه پايين دست و از آنجا هم بر بام خانه ديگري روان مي‌شود تا در انتها بر بام خانه‌اي يخ مي‌زند.
اهالي اين روستا بخشي از گوشت را تقسيم مي‌کنند و باقي به عنوان آش نذري در منزل پير پخت مي‌شود و در ظهر چهارشنبه و پنجشنبه بين مردم تقسيم خواهد شد.
مردم اين روستا معتقدند اين آش هرگز کم نخواهد بود و جمعيت هر چند زياد باشد کسي با ظرف خالي از منزل پير نخواهد رفت اما جمعيت هميشه از سر شوق براي گرفتن غذا فشار مي‌آورد.
در خلال انجام مراحل مختلف مراسم که از چهارشنبه تا پنجشنبه شب به طول مي‌انجامد در خانه پير به روي مردم باز است و هر کسي مي‌تواند براي زيارت تخت گيوه و تسبيح پير که از او به يادگار مانده است وارد منزل شود.
بعد از نماز ظهر دراويش قادري که به طور عمده از اهالي روستاهاي اطراف و روستاهاي مرزي عراق که از سه‌شنبه شب به اين محل آمده‌اند بر بام خانه پير حلقه زده و با آواي عرفاني دف شروع به ذکر و سماع مي‌کنند.
در اين ميان سالمندان سر رشته ذکر را به عهده دارند و جوانان هراز گاهي در ذکر و سماع معنوي از خود بيخود مي‌شوند.
بعد از پايان مراسم ذکر همگي به مسجد روستا رفته و نماز مغرب را به جماعت مي‌خوانند و نمي‌توان کسي را در کوچه‌ها ديد در اين هنگام مردان در مسجد و زنان در خانه‌هاي به فرادا تسبيح حق مي‌گويند.
از بامداد روز پنجشنبه ادامه مراسم از سر گرفته مي‌شود و همه در تکاپو و تلاشند و ديگ‌هاي بزرگ آش در خانه پير بر آتش گذاشته مي‌شوند و جماعت به انتظار نهار مي‌مانند.
خانه پير اتاقي بزرگ است که در کنار ديوارهاي آن سکوهايي براي نشستن ساخته‌اند و بر ستون‌هاي چوبي اتاق نيز تيرهاي چوبي موازي تکيه داده شده تا مردم بر آن بنشينند.


http://upload.wikimedia.org/wikipedi...ir_shaliar.jpg

در خانه پير هر خانواده جاي مخصوص خود را دارد و به رغم افزايش جمعيت در اين چند صد سال، مساحت خانه هنوز مردم را جا مي‌دهد.
در اين خانه هر شخص مي‌تواند فقط در جايي بنشيند که اجداد او طي ‎ ۹۵۰سال پيش در آنجا مي‌نشستند.
در اين زمان امام جماعت روستا به ارشاد مردم پرداخته و موعظه مي‌کند و براي جوان ترها پير را به عنوان الگو معرفي مي‌کند و بر تقدم اهميت آخرت بر دنياي فاني تاکيد مي‌کند.
يک هفته بعد از اين مراسم يعني در سومين جمعه بهمن ماه نيز، مردان نان‌هايي را که به شکل قرص‌هاي طلايي رنگ از آرد گندم و مغز بادام کوبيده تهيه شده و با گياهان خشک چون ريحان و سياه‌دانه تزيين شده است، بر سر مزار پير شاليار مي‌برند و پس از جمع شدن بر سر مزار پير، نان‌ها را روي هم مي‌ريزند و آنها را خرد کرده، با ماست بين حاضران تقسيم مي‌کنند.
هر سال در دومين هفته ارديبهشت، اهالي اورامان و روستاهاي مجاور به رسم تبرک و براي شفاي بيماران قطعه‌اي از تخته سنگ کنار مزار پير شاليار را مي‌کنند و با خود مي‌برند و بر اين باورند که کرامت پير شاليار باعث تبرک اين سنگ شده و سنگ هر ساله دوباره سبز خواهد شد.
به‌نظر مي‌رسد اين مراسم که همزمان با جشن سده بر پا مي‌شود يادگار روزگار پرستش مهر در اين سامان است.
جشن سده مراسمي است که در آن ايزد مهر برکت بخشنده را در چهلمين روز زايشش، در آن هنگام که زمين آغاز به دم زدن مي‌کند، زماني که گوسفندان بار بر زمين مي‌نهند، مي‌ستايد و با ريختن خون قرباني ياد ايزد حامي دهقانان و توليدکنندگان را که با کشتن گاو باعث برکت کشت و دام و روييدن رستني و گياهان سودمند و خرمي و شادي ما در زمين مي‌گردد، گرامي مي‌دارد.
پيروان او در محرابه‌هاي باستاني بقاياي متبرک را که در شمعدان سنگي است بر سکوهاي چوبي پاس مي‌دارند.
بنابر باورهاي کهن مردمام زاگرس، جانشين ايزد مهر پيري است با کراماتي شبيه او که پير شاليار همان جانشين اوست.


منبع: ایرنا / برگرفته از : کردستان امروز





deltang 02-10-2010 06:34 PM

هورامان را بشناسیم



از نظر جغرافيايی منطقه اورامان به دوبخش تقسيم گرديده است :


1- اورامان تخت


2- اورامان لهون


1- اورامان تخت : دهستان اورامان تخت با 3596 خانوار 18969 نفر جمعيت تابع بخش سروآباد شهرستان مريوان می باشد .اين دهستان از سمت غرب با كشور عراق و از سمت جنوب به پاوه و كوه شاهو و از طرف شمال به مريوان و در طرف شرق به روستاهای ژاورود و شهرستان سنندج همسايه استكوههای دالانی و دَرَكی 2639 متر در شمال و كوه كوسالان در شرق و كوه شاهو 3390 متر در جنوب و كوه تخت و كوه دربند 2770متر در غرب اين دهستان واقع شده است و دو شاخه مهم رودخانه سيروان از بخش شمالی و جنوب شرقی وارد اين دهستان شده و پس از تلاقی اين دو رودخانه با يكديگر در خاك كردستان عراق به درياچه دربنديخان می ريزد اورامان تخت حدودا دارای 26 روستا بوده است و در گذشته مركز آن روستای رزاب بوده است و شخصی بنام حسن بيگ با اخلاف و اسلافش براين منطقه حاكم بوده ولی اكنون مركز آن روستای اورامان تخت می باشد اين روستا با 449 خانوار 2148 نفر جمعيت در فاصله 75 كيلومتری جنوب مريوان و 75 كيلومتری شمال پاوه واقع شده است .اورامان تخت منطقه ای بسيار دلنشين و دارای مناظر زيبا و چشمه سارهای باصفاي كوسالان می باشد از نظر اقتصادی بيشتر مردم از طريق كشاورزی مختصر و باغداری و اندک صنايع دستی امرار معاش مي كنند البته درآمد بسيار كم آن باعث مهاجرت به شهر ها و خالی شدن روستاها گرديده است .

رودخانه سيروان : از ديگر زيبایی های منطقه اورامان رودخانه عظیم و خروشان سیروان است كه به امتداد كوه شاهو جریان یافته و از ارتفاعات اين ناحيه سرچشمه گرفته و بعد از طي تمامی منطقه شمالی اورامان و اورامان تخت به اورامان عراق وارد می شود طول رودخانه سيروان در خاك ايران 215 كيلومتر می باشد كه دارای مناظر زيبا و ديدنی مانند (تاف بل ) آبشار بل و . . . است

2- اورامان لهون : بخش ديگر اورامان را لهون مي گويند كه از طريق مشرق و جنوب شرقي به سنندج و كامياران و از شمال به اورامان تخت و مريوان و از طرف غرب به خاك عراق متصل است در گذشته مركز آن نوسود بوده و اكنون به شهرستان پاوه انتقال يافته است رودخانه سيروان از ابتداي اورامان لهون جريان مي يابد و بعد از مشروب كردن اورامان تخت به خاك عراق مي ريزد شهرهاي جوانرود ‚ روانسر و نودشه نيز در اين ناحيه قرار دارند .كوه زيباي شاهو كه سراسر اورامان لهون را زير چتر خود گرفته در سقط الرس كوه شاهو روستاي تاريخي تنگي ور و پلنگان يا پالنگان قرار گرفته است كه در ادوار گذشته حاكم نشين چند قوم كرد بوده و خاطرات تلخ و شيرين فراواني را در سينه دارد قلعه پلنگان در دهستان ژاوروود واقع شده كه در قرون ششم هجري بوسيله حاكم اردلان براي مركز حكومت خود ساخته است كه كتيبه سنگي بزرگ آن برجاي مانده است .تعدادي از روستاهاي اين ناحيه عبارتند از :1-درويشان 2-خانقاه 3-دشه 4-نروي 5-هيروي 6-تشار 7-شيخان 8-دزآور 9-وزلي 10-داريان 11-شوشمي 12 هجيج 13-درآور 14 هاني گرمله 14-كيمنه 15-بيرواس و. . . .حال به بررسي شهرهاي اين ناحيه مي پردازيم :

پاوه -مركز اقتصادي و اداري منطقه در منطقه اي كوهستاني و در پاي كوههاي سر بفلك كشيده كشيده شاهو و آتشگاه واقع و باغهاي سرسبز و شهرسازي و معماري منحصر بفرد شهر كه امروز به شهر هزار ماسوله ملقب گرديده منظره هاي تماشايي و جالب به پاوه بخشيده است .پاوه در مدار32و48درجه قرار گرفته و ارتفاع آن ازسطح دريا 1540 درجه است . و داراي جمعيتي حدود سي هزار نفر است .در شمالغربي پاوه و در مكان بسيار سخت و صعب العبور روستاي هجيج واقع شده كه مدفن حضرت امامزاده سلطان عبيدالله برادر حضرت امام رضا مي باشد و از احترام خاصي برخوردار است و در كردستان به كوسه هجيج معروف است . و اهالي روستا را هجيجي ميگويند اهالي روستاي هجيج از ديرباز اقتصادي خودكفا داشته اند بگونه اي كه پوشاك خاص خود را دارند و از موي بز براي خود لباس و گليم و از نخ و پارچه كفش و از چوب درختان قاشق و كاسه و . . . مي سازند همچنين در نزديكي اين روستا آبشار زيبا و ديدني بنام آبشار بل (تاف بل ) که آب آن از كوهي بيرون مي جهد روخانه عظيمي را بوجود مي آورد كه يكي از شعب مهم رودخانه سيروان است .

روانسر-از ديگر شهرهای اورامان شهرستان روانسر است كه در دامنه جنوب شرقی شاهو و شهر پاوه واقع شده داراي آب و هوای معتدل و مناظر زيبا است و در داخل شهر روانسر سراب بسيار زيبايی وجود دارد كه به سراب روانسر مشهور است و زيبايی خاصی به شهر روانسر بخشيده و بسيار ديدنی است .جمعيت شهر روانسر حدود بيست هزار نفر است .
جوانرود -شهرستان جوانرود در دامنه هاي جنوبي شاهو و در جنوب پاوه و در ميان جنگلهاي جالب و ديدني واقع است و به قه لا شهرت دارد ( قه لاي جوانرو ) كه در زمان امان الله خان بزرگ در سال 1224 براي دفاع از شهر قلعه اي ساخت شهرستان جوانرود بر روي مدار 34و46 درجه با ارتفاع 1280 متر از سطح دريا واقع شده است .و داراي جمعيتي بيش از چهل هزار نفر است .

نوسود - شهر نوسود مركز قديمي اورامان لهون نزديكترين شهر اورامان لهون به كشور عراق در منطقه و منظره ای جالب و تماشايی و در ميان دو اقليم گرمسيری و سردسيری در شمالغربی پاوه وااقع است در ده كيلومتری نوسود آرامگاه يكی از امامان اهل حق به نام سلطان اسحاق وجود دارد كه زيارتگاه عموم مسلمانان منطقه است و برادران اهل حق هم به آن ارادت خاص و بسيار دارند . شهر نوسود بر روی مدار 35و46 درجه با ارتفاع 1310 متر از سطح دريا قرار گرفته و جمعيتی حدود پنج هزار نفر جمعيت را دارا مي باشد .

نودشه : شهر نودشه از شهرهای زيبا و بسيار دلنشين اورامان است كه از نظر اداری تابعه بخش نوسود است.

3- منطقه ژاورود : اين ناحيه از هورامان در غرب و جنوب غربی سنندج واقع شده و منطقه ای است زيبا و ديدينی و سرشار از باغ و درخت گردو و توت است از جاهی ديدنی اين ناحيه می توان از روستاهای آويهنگ ،هويه، بيساران ،تهوير و شيان و تنگی سر را نام برد كه بسيار با صفا و در دامنه هاي كوه ميرگوار و شاه نشين واقع شده اند از ديگر روستاهای اين ناحيه مي توان به نجی - ساليان - ژان - نسنار - پايگلان -چشميدر - بوريدر - اسپريز - ژنين - آريان - گواز - سرريز - و ... را نام برد

زکریا فتاحی 02-10-2010 06:39 PM

دلتنگ خانوم، بهتره عکسها رو ویرایش کنین.

خیلی ازتون ممنون

زکریا فتاحی 02-10-2010 06:40 PM

منطقه‌ای که‌ پاوه‌ در آن واقع شده، بسیار خوش آب و هوا بوده و در کنار کوهستان اورامانات (در میان دو کوه شاهو و آتشگاه) بنا گرديده است.
منطقه خوش آب و هوای کوهستانی پاوه با وجود کوه های سر به فلک کشیده، چشمه‌هاي فراوان، آب‌هاي روان، همراه با جنگل‌ها، مراتع و باغات سرسبز جلوه خاص و زيبايي به اين منطقه بخشيده و هر ساله طبیعت زیبای بهاری پاوه گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می کند .

گزارش تصویری، گوشه ای از بهار ‌زیبای پاوه را به تماشا بنشینیم .
عکاس : مختار غفوری



deltang 02-10-2010 06:43 PM

خوب شدن الان؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

زکریا فتاحی 02-10-2010 06:46 PM

مختصری دیگر از هورامان (اورامان)



منطقه هورامان ناحیه ای كوهستانی واقع در استانهای كرمانشاه و كردستان می باشد و حدود جغرافیائی آن به قرار زیر است از شمال به مریوان، از جنوب به شهرستان جوانرود ،از غرب به كشور عراق و از شرق به ارتفاعات شاهو. بخش اعظم هورامان در استان كرمانشاه واقع شده فعلا از نظر تقسیمات كشوری در محدود شهرستان پاوه قرار دارد. آنچه كه در این نوشته مورد اشاره قرار می‌گیرد، عموماً محدوده واقع در شهرستان پاوه می باشد. در مورد كلمه هورامانAwramanو وجه تسمیه آن نظرات گوناگون وجود دارد ، اما به نظر می رسد كه اصل آن از كلمه هورامان به معنی بر افراشته و بلند باشد. منطقه هورامان به طور متوسط در ارتفاع 1600متری از سطح دریا قرار داشته و شهر پاوه حدود 1700 متر ارتفاع دارد. شهرستان پاوه یكی از شهرستانهای تابعه استان كرمانشاه می باشد كه طبق آخرین سرشماری جمعیتی حدود 70 هزار نفر دارد. شهر پاوه كه اكنون در مركزیت منطقه هورامان قراردارد، در حدود 125 كیلومتری شمال غرب كرمانشاه واقع شده است. این شهرستان دارای 3 بخش نوسود، باینگان و مركزی و چندین دهستان است. تا اواخر دهه1330 شهرستان پاوه تابع استان كردستان بوده و از آن تاریخ تاكنون در محدوده استان كرمانشاه قرار گرفته است. بخش مهمی از این شهرستان یعنی جوانرود در سال 1369 به صورت شهرستان مستقلی از آن جدا شد. ناحیه هورامان یكی از نواحی تاریخی است و محل جنگهای متعددی میان نیروهای متخاصم از جمله در حمله اسكندر و جنگهای سپاه اسلام و ساسانیان بوده است. هنوز آثاری تاریخی همچون مرقد پیرشالیار و بقایای آتشكده آتشگاه و مرقد سید عبیدالله معروف به كوسه هجیج در این ناحیه مشاهده می‌شوند. گویش بخش اعظم مردم منطقه به زبان هورامی است كه شباهت زیادی به زبان اوستائی دارد. بخش قابل توجهی نیز به لهجه جافی یكی از گوشیهای زبان كردی تكلم می کنند. مردم هورامان از نظر مذهبی عموماً تابع دین اسلام و مذهب تسنن شاخه شافعی هستند. و این وضع بعد از جنگهای ایران و عثمانی تثبیت شده است؛ با این حال طریقت های گوناگون مذهبی و عرفانی از جمله نقشبندینه، قادری و غیره نیز در تاریخ هورامان نقش بازی كرده‌اند. بخش اعظم مردم)حدود 60 درصد ) ساكن شهرهای پاوه ،نوسود، نودشه و باینگان و بقیه در روستاها ساكن هستند. تركیب جمعیتی منطقه عمدتاً جوان است. باغداری و كشاورزی به شیوه سنتی، بادلات مرزی (با كردستان عراق ) اشتغال در پرورش های در دست احداث در شهرهای دیگر ایران و اشتغال در ادارات دولتی از جمله مشاغل عمده فعلی نیروی كار قلمداد می شوند .

نگاهی گذرا به فرهنگ و ادبیات هورامان


هورامان سرزمین ترانه‌های معطوف به طبیعت، سرزمین شاعران طبیعت دوست، سرزمین ادبیات شفاهی و نانوشته و سرزمین عرفان دوستان بوده است. متاسفانه هورامان بعلت صعب العبور بودن ارتباط چندانی زیادی با نواحی دیگر نداشته نداشته و همین امر نوعی ایزولاسیون اجتماعی و جغرافیایی را بر ساكنین آن تحمیل نموده است. با این حال ضرورت های زندگی این ارتباط را بیشتر نموده و وسعت بخشیده است . اگر تا دیروز مراودات مردم هورامان عمدتاً با بخش های محدودی از كردستان عراق و ایران بوده است ، اكنون تا مراكز و شهرهای عمده ایران و حتی اروپا و امریكا و استرالیا وسعت یافته است .


ترانه های هورامان


ترانه‌های هورامانی كه در اصطلاح محلی به گورانی معروفند بسیار متعدد و متنوع اند . این ترانه ها عمدتاً موسیقی به همراه نداشته و فقط با صوت و آهنگ خوانده می شود ، مضمون بخشی از این ترانه‌ها را عشق و عرفان تشكیل می‌دهد. زن،طبیعت و مراد و نیز عزیزان از دست رفته منشا بسیاری از ترانه ها و آوازهای فولكلوریك در هورامان می‌باشد. از معروفترین این ترانه‌ها می‌توان به سیاچمانه و دره‌یانه اشاره كرد.ترانه‌های شاد و در اصطلاح محلی چپی معمولاً همراه با رقص و در مراسم عروسی و شادی خوانده می‌شوند . آهنگ و شعر این ترانه‌ها متعلق به شخص خاصی نیست و سینه به سینه به نسل امروزی رسیده است.خوانندگان معروف این ترانه‌ها در حال حاضر افرادی چون عثمان و محمد حسین كیمنه‌ای ، جمیل نوسودی ، توفیق دزآوری ، فتح اله امینی می‌باشند .ترانه‌های غمگین یا هوره عموماً در مراسم یاد عزیزان از دست رفته و توسط زنان خوانده می شود . ترانه‌های عرفانی عموماً در تكیه‌ها و خانقاه‌ها و توسط پیروان طریقت قادری و نقشبندی خوانده می‌شود و اكثراً مضمون عرفانی و ندامت از كرده‌ها دارد . ترانه‌های دیگری از جمله مخصوص كودكان موسوم به لای لای ، ترانه مخصوص احشام مخصوصاً هنگام دوشیدن ماده‌گاو موسوم به توی توی و ترانه مخصوص هنگام كار و فعالیت در میان مردم هورامان ، مخصوصاً زنان رایج هستند.


موسیقی


در هورامان قدیم غیر از دف و نوعی نی كه در اصطلاح محلی به آن لولی یا شمشال می‌گویند ، از آلات دیگری استفاده نشده است . این دو وسیله هم عموماً در مراسم مذهبی كاربرد داشته اند .با نی چندین نوع آهنگ نواخته می‌شود كه معروفترین آنها چمری و سحری می‌باشد


شعر


در قیاس با سایر مناطق كرد نشین شاید بتوان گفت كه تعداد شاعران این منطقه بیشتر بوده است . مضمون شعر شاعران هورامان نیز عمدتاً عاشقانه، عرفانی و طبیعت دوستی است. از معروفترین شاعران این ناحیه می‌توان به مولوی تاوگوزی، بیسارانی، صیدی هورامی، میرزا شفیع و میرزا عبدالقادر پاوه‌ای اشاره نمود


رقص و سما یا ذكر


این دو در عین اینكه ماهیتاً متفاوتند و یكی جنبه دنیوی و شادی آور (رقص) و دیگر (ذكر) جنبه معنوی و عرفانی دارد اما از نظر ظاهر شباهت‌هایی با هم دارند رقص در هورامان انواع مختلف دارد و عمدتاً به صورت دسته جمعی اجرا می‌شود.


كوهها


ناحیه هورامان ناحیه ای كوهستانی و پر برف و باران است هر چند كه خشكسالی سه ساله اخیر را بی نصیب نكرده است اما در مجموع میزان بارندگی سسالانه حدود 900- 800ملیمتر می باشد بخش اعظم این بارش به صورت برف و در قلل و دامنه كوهها ورت می گیرد ارتفاع بلندترین قله مو سوم به زاولی حدود 3495متر از سطح دریا می باشد معروفترین كوههای منطقه كه هر كدام دارای قله های متعدد نیز هستند عبارتند از :




كوه شاهو

كوه شاهو بخشی از رشته كوه زاگرس است و مهمترین و معروفترین كوه منطقه هورامان است. این كوه شاهو بخشی از رشته كوه زاگرس است و مهمترین و معروفترین كوه منطقه هورامان. این كوه بلندترین كوه استان كرمانشاه و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا حدود 3400 متر است. شاهو در شرق ناحیه هورامان قرار گرفته و طول وعرض آن به ترتیب حدود 75 كیلومتر ( از لب رودخانه سیروان در نزدیكی های روستای داریان تا شهر روانسر) و 15 كیلومتر ( از شهر پاوه تادره ژاوه رود ) است. این كوه دارای قل معروفی چون زوالی( در نزدیكی شهر پاوه ) و نور ( در نزدیكی های روستای داریان ) است. شاهو دارای مراتع و چراگاه های فراوان و نیز هوارگاه های( ییلاق ) متعدد، كه با صفا ترین و معروف ترین آنها پیاز دول، میشیاو و گاول هستند. تنوع گیاهی شاهو فوق العاده زیاد است و حدود 30نوع گل و گیاه در ارتفاعات مختلف آن رویش دارند. برخی از این گیاهان تعليفی. تعدادی خوراكی برخی معطر و بعضی سمی و تعدادی نیز دارای خواص درمانی هستند. تنوع جانوری شاهو نیز قابل توجه است. متاسفانه به علت شكار بی رویه نسل برخی از جانوران از جمله كبك در حال انقراض می باشد بنا به گفته پیشینیان قبلا در شاهو پلنگ مشاهده شده است. خرس،روباه، شغال، گرگ از جمله جانوران موجود در شاهو هستند. جنس سنگهای شاهو عمدتا آهكی است. در دامنه ارتفاعات شاهو تعداد زیادی چشمه وجود دارند كه تامین كننده آب كشاورزی و مشروب شهر های پاوه و روانسر و تعدادی روستاهای منطقه می باشند.

كوه دالانی

این كوه در منتهی الیه شمال غرب هورامان قرار گرفته و شهر های نوسود و نودشه در دامنه ان واقع شده اند.جادهای كه شهر نوسود را به شهر مریوان متصل می كند از دامنه وبر فراز این كوه گذر می كند. مسیر این جاده یكی از نقاط دیدنی و جاذبه‌های توریستی (مخصوصا در فصل بهار ) منطقه قلمداد می شود بخشی از این جاده فعلا خاكی و در زمستان صعب العبور بوده و به علت بارش برف سنگین حدود 6ماه از سال كاملا مسدود است. كوه دالانی حدود 3200 متر ارتفاع دارد و بر فراز آن می توان بخش هائی ازخاك كردستان عراق( دشت شهر زور و شهر حلبچه ( و شهر مریوان و دریاچه زریبار را مشاهده نمود . گردنه شمشی گردنه مل اند و گردنه كله برود الا و گردنه تته از گردنه‌های معروف و دیدندی این گذرگاه می باشد. آب مشروب و كشاورزی ( باغداری ) شهر های نوسود و نودشه و روستاهای اطراف از چشمه های دامنه دالانی تامین می شوند. چشمه معروف بل از منتهی الیه ضلع جنوبی دامنه دالانی بیرون می زند و از فاصله چند متری به رودخانه سیروان می ریزد. بردامنه های شرقی این كوه هوارگه های) با صفائی نظیر كراویه دول قرار گرفته اند

كوه آتشگاه



این كوه در غرب و جنوب غرب شهر پاوه واقع شده و بر دامنه غربی آن شهر باینگان قرار گرفته است . بر اساس نوشته های تاریخی محل یكی از آتشكده های دور قبل از اسلام است كه وجه تسمیه آن نیز گویای این موضوع می باشد. ارتفاع آتشكده حدود 2500 متر است. بر فراز آتشگاه چشم انداز شهر پاوه (مخصوصاً در شب) منظرهای دیدنی و جالب می باشد. در دامنه های غربی و شمال غربی آتشگاه هوراگه‌های‌(ییلاق) باصفا و خوش آب و هوائی قرار دارند كه می توان به كردند ، سردانی و ویراش اشاره نمود

كوه ماكوان


این كوه در بخش جنوب غربی هورامان و در موازات كوه آتشگاه قرار دارد. ماكوان با ارتفاع حدود 2700 متر روبروی شهر باینگان قرار گرفته است و بر دامنه های غربی و شرقی آن درختان جنگلی انبوهی روئیده اند. جاده ای خاكی از شهر های كوچك باینگان به طرف هوارگه های موجود بر ماكوان كشیده شده است كه خاكی وصعب العبور می باشد. تفر جگاه شوی سر بر دامنه ماكوان قرارگرفته است كه بسیار جالب و زیبا است چشمه معروف سپیاو ،كه تا اواخر اردیبهشت آبدهی دارد ، بر دامنه ماكوان و در نزدیكی دهی به همین نام قرار گرفته است. بر فراز ماكوان بخش اعظم چشم اندازها و كوههای هورامان و نیز كوههای دورتری نظیر دالاهو و به‌مو قابل مشاهده اند.


كوه كوسالان

این كوه در بخش شمالی هورامان در موازات شاهو و دالانی است ارتفاع كو سالان در حدود ارتفاع دالانی می باشد در حقیقت این سه كوه مثلثی را تشكیل می دهند كه كوسالان ضلع شمالی ، شاهو ضلع جنوبی و دالانی ضلع جنوب غربی آن را می سازد .



جنگلها

هر چند كه بخش قابل توجهی از منطقه اورامان را كوههای مرتفع و پر برف تشكیل می دهد اما در ارتفاعات پائین تر و در دامنه همین كوهها جنگلهای متراكم نسبتا وسیعی وجود دارند پوشش جنگلی این ناحیه نظیر پوشش عمومی رشته كوه زاگرس می باشد و عمدتا از درختان بلوط است درختان دیگری مانند بنه گلابی وحشی (امرود) زالزالك نیز به تعداد قابل توجهی یافت می شود این جنگلها سنتاً تامین كننده سوخت زمستانی اهالی منطقه بوده‌اند به همین علت آسیب های زیادی را متحمل شده و از وسعت آنها كاسته شده است مهمترین جنگلهای منطقه عبارتند از

جنگل بوزه یا بوزین

این جنگل بر دامنه های كوههای كویله و ماكوان قرار دارد و از وسعت و تراكم زیادی برخوردار است گر چه از نظر اسم گذاری محلی جنگل بوزه فقط به بخشی كوچكی از جنگلهای دامنه ماكون و كویله اطلاق می شود و گر چه این جنگل در هر محلی نام مخصوص به خود دارد اما برای سهولت و به علت قرار گرفتن همه این جنگلها در یك مسیر (جاده باینگان تا تا نزدیكی های مرز ایران و عراق در روستایدروله )و نیز شباهت تنوع درختان در اینجا مجموع این جنگلها را به همان نام جنگل بوزه یا بوزین مینامیم این جنگل زیستگاه كوچكترین گوزن جهان مو سوم به شاكو یا به اصطلاح محلی فیله گیجه می باشد و فعلا در جرگه جنگلهای حفاظت شده قرار گرفته است.

جنگل مرخیل


این جنگل نیز به موازات جنگل بوزه قرار گرفته و تراكم زیادی دارد. جنگل مرخیل بر دامنه ارتفاعات ضلع غربی آتشگاه واقع شده است. برای دیدار از این جنگل می توان مسیرهای متفاوتی را انتخاب نمود: مسیر اول، جاده فرعی از جاده اصلی پاوه به نوسود در محلی به نام دوآب كه به موزات سیروان ادامه دارد. مسیر دوم، همان جاده باینگان به دروله میباشد كه در نقطهای به نام مرخیل منشعب می شود و به طرف غرب یا همان مسیر اول ادامه می یابد. مسیر سوم، استفاده از جاده فرعی روستای دشه است كه بعد از این روستا باید فاصله ای حدود 2 كیلومتر كو هنو ردی نمود تا بر فراز قله آتشگاه مستقر شد. از آنجا چشم انداز این جنگل كاملا مشهود است. این جنگل نیز حفاظت شده می باشد. بخشی از این جنگل به نام وشكه ناو تراكم بیشتری دارد.


جنگل پلنگانه


این جنگل از نقطه ای به نام مله واقع بر جاده اصلی پاوه-كرمانشاه شروع شده و بخش اعظم آن در دامنه ارتفاعات غربی شاهو قرار گرفته است. شاید به تعبیری دروازه اورامان منطقه مذكور باشد، زیرا از این نقطه به بعد چشم انداز كوهها وجنگلهای اورامان در برابر دیده تازه واردین خود نمائی می كند. متاسفانه بعلت حفاظت ناكافی و آسیب های وارده از تراكم و وسعت این جنگل كاسته شده است. غار قلعه و غار كاوات كه متعاقبا در مورد آنها توضیح داده میشود در محدوده این جنگل قرار گرفته اند.


جنگل تپه ول


این جنگل در دامنه شرقی و غربی كوه بالانتاش و در نزدیكی روستای دشه قرار دارد . تراكم و تنوع وسعت این جنگل نیز قابل توجه است. گرچه هنگام عبور از جاده اصلی پاوه به نوسود می توان بخش شرقی این جنگل را مشاهده نمود، اما مشاهده آن از نزدیك ( با استفاده از كوهنوردی مختصر ) یا مشاهده آن بر فراز روستای دشه( قله به روژ ) جذابیت خاصی دارد.


جنگل دامنه شرقی شاهو


این جنگلها عمدتا در مسیر جاده (پاوه بل كامیاران) قرار گرفته و از وسعت وتراكم زیادی برخوردارند . جنگل مذكور از نزدیكی روستای داریان شروع شده و به طرف شرق تا حوالی روستای پالنگان ادامه پیدا می كند روستای اسپریز كه در دل این جنگل قرار گرفته ومقبره پیر اسماعیل نیز در آنجا واقع شده است، یكی از نقاط دیدنی این مسیر می باشد.


غارها


در منطقه اورامان غارهای زیادی در دل كوهها قرار گرفته‌اند . این غارها كه در اصطلاح محلی به مر معروفند، در زمانهای قدیم به عنوان پناهگاه مورد استفاده ساكنین بوده است . غارهای معروف این ناحیه عبارتند از :


غار قوری قلعه


این غار در نزدیكی روستایی به همین نام و در حدود كیلومتر 80 جاده كرمانشاه به پاوه واقع شده است. طبق نظر كارشناسان این غار بزرگترین غار آبی آسیا و طولانی‌ترین غار آبی ایران می‌باشد . طول این غار حدود 3140 متر است . این غار یكی از كم نظیرترین غارهای آهكی (آهك بیستون) بوده كه از شكل پذیری ویژه‌ای برخوردار است . حدود 600 متر از این غار آماده بهره‌برداری شده و علاقمندان می‌توانند از آن دیدن كنند . نمای داخلی این غار بسیار و دیدنی است و هر بیننده‌ای را مسحور زیبایی‌های طبیعی خود خواهد كرد .


غار كاوات


این غار در نزدیكی روستای شبانكاره واقع شده است . غار كاوات نیز از نوع آبی است و فعلاً تامین كننده بخش مهمی از آب شهر جوانرود می‌باشد . بهمین دلیل در حال حاضر دیدن فضای داخلی غار امكان ندارد . اما دیدن مدخل غار و حوالی آن خالی از لطف نیست .


رودخانه‌ها


یكی از جلوه‌های طبیعی ناحیه اورامان ، وجود دره‌های پر پیچ و خم و عمیق و رودبارهای متعدد میباشد. در پایه هر كوهی دره‌ای عمیق و رودباری زیبا قرار دارد . از مجموع آب این چشمه‌‌ها و رودبارها دو رودخانة سیروان و لیله تشكیل می‌شوند كه در نقطه‌ای به نام دروله در نزدیكی مرز ایران و عراق با هم تلاقی می‌نمایند .




رودخانه سیروان

سیروان مهمترین و معروفترین رودخانه ناحیه اورامان می‌باشد و مسیر نسبتاً طولانی و پر پیچ و خمی دارد . این رودخانه در بخش غربی و شمال غربی اورامان قرار گرفته است . بخش اعظم آب رودخانه سیروان از چشمه‌‌های دامنه شرقی و غربی شاهو ، دامنه جنوبی و غربی كوسالان ، دامنه جنوبی دالانی و دامنه های آتشگاه و ماكوان تامین می‌گردد . به علت عرض كم امكان قایق رانی در سیروان وجود ندارد .سیروان منطقه اورامان را به دو بخش تقسیم نموده است و تنها راه ارتباطی مهم بین این دو بخش پل دوآب در حدود 25 كیلومتری شمال غربی پاوه می‌باشد .در كناره شمالی سیروان مقبره سلطان اسحاق در نزدیكی روستای شیرخان واقع شده است . سیروان بعد از طی مسیری طولانی با رودخانه لیلی تلاقی پیدا كرده و وارد كردستان عراق می‌شود.

رودخانه لیلی


این رودخانه در قیاس با سیروان دارای حجم آب كمتری است و آب آن از چشمه‌‌های دامنه جنوب‌غربی شاهو ، دامنه شرقی ماكوان و دمنه غربی كله‌خانی و بیزل تامین می‌شود . این رودخانه نیز مسیر پر پیچ و خمی دارد و در محلی به نام كلور در منتهی الیه ضلع غربی كوه بیزل با سیروان تلاقی پیدا می‌كند . در كناره‌های شرقی و غربی لیله روستاهای زیادی قرار گرفته‌اند كه مهمترین آنها روستای مزران می‌باشد .




آرامگاه سلطان اسحاق

آرامگاه سلطان اسحاق در مسیر جاده پاوه به نودشه درنزدیكی روستای نیسانه ودر كنار ساحل رود سیروان قرار دارد . این آرامگاه بسیار مورد تكریم واحترام مردم استان و استانهای همجوار است. ازكرامات این شخصیت بی صدا بودن رودخانه خروشان سیروان در هنگام گذر از كنار این آرامگاه است سلطان اسحاق یكی از عرفای منطقه بوده است كه گروهی را برای احیا سنتها و فرهنگ ایرانیان در برابر اعراب هدایت و رهبری كرده است.جاده ای فرعی از جادهی اصلی پاوه به نوسود در نزدیكی روستای نیسانه جدا می شود و به زیارتگاه (در 40 كیلومتری شمال غربی پاوه) منتهی می گردد . منظره رودخانه سیروان دراین محل جذابیت خاصی دارد. آرامگاه سلطان اسحاق در مسیر جاده پاوه به نودشه درنزدیكی روستای نیسانه ودر كنار ساحل رود سیروان قرار دارد . این آرامگاه بسیار مورد تكریم واحترام مردم استان و استانهای همجوار است. ازكرامات این شخصیت بی صدا بودن رودخانه خروشان سیروان در هنگام گذر از كنار این آرامگاه است. سلطان اسحاق یكی از عرفای منطقه بوده است كه گروهی را برای احیا سنتها و فرهنگ ایرانیان در برابر اعراب هدایت و رهبری كرده است.جاده ای فرعی از جادهی اصلی پاوه به نوسود در نزدیكی روستای نیسانه جدا می شود و به زیارتگاه (در 40 كیلومتری شمال غربی پاوه) منتهی می گردد . منظره رودخانه سیروان دراین محل جذابیت خاصی دارد .

زکریا فتاحی 02-10-2010 06:48 PM

مقدمه‌اي بر ادبيات امروز هورامان
 

مقدمه‌اي بر ادبيات امروز هورامان / محمد آشنا عباس منش




به نام خدا
«برداشت اول»
سخن راندن درباره‌ي ادبيات به راستي مشكل است و اين بدان خاطر است كه در طول ادوار تاريخي، بزرگاني در اين حوزه دست به قلم برده‌اند كه كار ما را دشوار مي‌كنند و مسئوليت‌ها را دوچندان.
اما آن هنگام كه از ادبيات سرزميني حرف مي‌زنيم كه با جان و پوست و گوشت و استخوان ما عجين شده است كمي راحت‌تر مي‌شود سخن راند، سرزميني كه عاشقش هستيم و آرزوهاي بلند و والا را برايش خواهانيم.
بحثم را با دو سوال ادامه مي‌دهم:
1)آيا ادبيات امروز هورامان مي‌تواند معرّف و شناخت‌نامه‌ي خوبي براي جامعه‌ي امروز هورامان باشد؟
و2)آيا ادبيات امروز هورامان مي‌تواند ادامه دهنده‌ي واقعي و متعالي ادبيات ديروز اين سامان باشد يا نه؟
اين سوالات قريب به يك دهه است كه روح و جان مرا و شايد همسالان علاقه‌مند به اين ادبيات را همچون خوره نشانه رفته اما پاسخي درست و رهيافت را براي آن‌ها نيافته است.
به زعم بنده ادبيات ديروز كه شعر ونظم قالبِ غالبِ بيشترينه‌ي آثار شاعران و نويسندگان هورامان است به خوبي و به شكل بايسته و شايسته‌اي وظيفه و كاكرد ادبي، فرهنگي و اجتماعي خود را ايفا نموده است.
اين ادبيات توانسته غم‌ها، شادي‌ها، اسطوره‌ها، حماسه‌ها، تراژدي‌ها و مقاومت‌ها را به تصوير بكشد و منبع موثق و سالم و جانداري براي مردمان اين ولايت باشد، همچنان كه بوده است. تا جايي كه توانسته قله‌هاي رفيع ادبيات كردي را فتح كند. چهره‌هاي بزرگي چون: مولوي، بيساراني، صيدي، ميرزاعبدالقادر پاوه‌اي، خاناي قبادي و... از نمايندگان طراز اول اين ادبيات و سرزمين هستند.
بدون شك با توجه به حضور باشكوه و پرطمطراق اين بزرگان، كار براي كساني كه بعد از آن‌ها آمده و مي‌آيند مشكل و دوچندان سخت است. شايد به دليل توانايي و طراز اول بودن اين فرزانگان، قريب به 200 سال است كه ما ادبيات جدي و جديدي در هورامان نديده و آثاري كه باقيمانده‌، نشان از تكرار، كم‌مايگي لفظي و معنوي شاعران و نويسندگان اين دوران بوده است. سيطره‌ي اين بزرگان بر ادب كردي و بالطبع هورامي چنان است كه همچون سپيداري بزرگ و بلند، برگ و بارش سايه انداخته و جوانان و جوانه‌ها را از انوار آفتاب محروم ساخته است كه جز تكرار و رَجزخواني چيزي براي گفتن نداشته‌اند. البته نبايد فراموش كرد شاعران مطرح و بزرگي چون ميرزا شفيع پاوه‌اي و جهان‌آرا خانم و... بوده‌اند كه متأسفانه هنوز كه هنوز است چيزي از آن‌ها به دست چاپ و زيور طبع آراسته نشده است. اميد كه هرچه زودتر اين گنجينه چاپ و منتشر گردد.
و اما امروز؛
رشد و توسعه‌، ارتباطات و مدرنيزاسيون فرصتي فراهم كرد تا نخبگان و شاعران و نويسندگان هورامان پا به پاي شاعران و نويسندگان ديگر بلاد (اگر چه كمي دير) به خود بيايد و سبد فرهنگي مخاطبانش را با شعر و داستان بيارايد. نوگرايي در شعر فارسي بسيار خوب و سريع خود را شناساند و چهره‌هاي خوبي همچون نيما، اخوان، شاملو، فروغ، سهراب، آتشي، احمدرضا احمدي و... را به جامعه‌ي ادبي ايران و جهان معرفي كرد. نيما آن معلم شرزه با انديشه و تخيل والا، هم متن خلق كرد و هم انديشه‌اي نو در كالبد شعر فارسي دميد و اما در كردستان، شاعراني مانند: ماموستا گوران در كردستان عراق و سواره ايلخاني‌زاده در كردستان ايران، آن يكي به تأثير از ادبيات نو عرب و ترك و غرب و اين يكي به تأثير از نيماي ايراني شعر كردي را ديگرگون كردند و معرّفِ ادبياتي نو در كردستان شدند كه در ادامه چهره‌هاي خوبي مانند: شيركو بيكس، عبدالله پشيو، كژال احمد، لطيف هلمت و... را به جامعه‌ي ادبي كردي و جهان معرفي نمود . اما ادبيات هورامي با چه چهره‌هايي مي‌خواست معرفي شود و چرا دير به اين گمان، پي برده شد؟
چرا شاعر و مخاطب در هورامان هنوز اندر خم كوچه‌هاي ادبيات گذشته‌ي خود است؟

بدون تعارف بگويم، دقت كه مي كني، مي‌بيني شاعران و نويسندگان جدي و پيشروي امروز هورامان به تعداد انگشت‌هاي دو دست هم نمي‌رسد. قافله‌ي اين ادبيات البته در دو دهه‌ي پيش بيشتر از اين‌ها بودند اما آنها هم به نوعي به حاشيه رفتند و آثار توليد شده اما چاپ نشده‌ي خود را به گوشه‌اي وانهادند. در هورامان كردستان عراق شاعران و نويسندگان اكثر قريب به اتفاق به روزنامه‌نگاري و كارهاي حزبي روي آوردند و به هورامان كردستان ايران هم كه چشم مي‌دوزي، شاعران و نويسندگان به كارهاي تحقيقي، تصحيح، ويراستاري، مقاله‌نويسي و روخواني آثار گذشتگان آن هم به شكل كاملاً سنتي و غير دانشگاهي آن روي آوردند و از خلاقيت و توليد متن به معناي واقعي آن خبري نبوده و نيست. به يقين ما به پژوهشگران و محققاني كه در آثار گذشته غور كنند و بنويسند و نقد نمايند و به چالش بكشند نياز داريم اما امروز ضرورت توليد و خلق اثر ماندگار در اين بخش از ادب كردي بيشتر و واجب‌تر است.
اگر به بخش داستان نگاهي بيندازيم چهره يا چهره‌هاي موفقي را نمي‌توانيم نام ببريم. البته كوشش و تلاش آقاي جمال جباري و كمي تا اندكي سركار خانم هراله حليمي قابل تحسين است. چهره‌هاي ديگري در اين حوزه نديده‌ام و با متون چاپ شده‌ي آن‌ها روبرو نشده‌ام. ضمناً آثار اين دو نويسنده هنوز به زيور چاپ و نشر آراسته نشده‌اند.
و اما شعر امروز هورامان چه چهره‌هايي مي‌تواند به جامعه‌ي ادبي و مردم معرفي كند؟ در كردستان عراق از كسي نمي‌توانم نام ببرم چرا كه آثار منتشره اين ادّعا را گواهي نمي‌كند اما در هورامان كردستان ايران چهره‌هايي چون رئوف محمودپور، هادي سپنجي، كلثوم عثمانپور و... مدعي نوگرايي در شعر هورامان بوده‌اند. آيا به راستي آثار آن‌ها توانسته معرّف خوبي براي شعر هورامي امروز باشد يانه؟
و آيا مي‌توان به صرف پلكاني نوشتن اشعار و يا زير هم رديف كردن كلمات ادعاي نوگرايي و امروزي بودن داشت؟
رئوف محمودپور كه دو كتاب هم به زيور چاپ آراسته است و دوستان مطبوعاتي ايشان هم او را مورد لطف و عنايت خود قرار داده‌اند، به زعم بنده نتوانسته معرف خوبي براي شعر نو در هورامان باشد. در كتاب‌هاي او كلمات و تركيباتي يافت مي‌شود كه هر مخاطب جدي و جديدي را فراري مي‌دهد و براي بار اول از آن‌ها زده مي‌شود. كلمات و واژه‌هايي غريب و به ذهن مخاطب ديرآشنا و بعضاً ناآشنا كه گويا فقط شاعر از آن‌ها آگاه بوده و خود او نيز آن‌ها را معني مي‌كند. واژه‌سازي و واژه‌بازي كار هر كسي نيست و اينكه شاعري در دفاتر اول شعرش از اين هنر به ظاهر آسان اما سخت و طاقت‌فرسا جان سالم به در برد. البته چند شعر هم يافت مي‌شود كه مخاطب مي‌تواند به راحتي آن‌ها را بخواند و لذت ببرد اما در مجموع كتاب چيزي به حافظه‌ي ادبي و تاريخي و فرهنگي مخاطب اضافه نمي‌كند. باري صد البته راه را هموار نموده و خاكريزها را فتح كرده تا شاعران شرزه‌اي بيايند و قله‌ها را فتح نمايند و اين هموار كردن راه و برداشتن خاكريز‌هاي اوليه، كاري است ارزشمند و خود غنيمتي است ستودني و بايد حضور ايشان را در اين دوره از تاريخ شعر هورامان به فال نيك گرفت و بزرگش داشت و برايش بزرگداشت گرفت.
و اما خانم عثمانپور تلاش‌هایي در اين نوع ادبي كرده اما هنوز در آغاز راه است و منتظر آثار جدّي‌تر و جديدتري از او هستيم و در نهايت كاك هادي سپنجي كه مدعي چاپ اولين شعر نو هورامي است. او اكنون مجموعه‌ي سوم خود را مي‌خواهد به ناشر بسپارد اما رويكرد و روح و روان شعرهايش در مؤلفه‌ها، عناصر و اِلِمان‌هاي شعر دهه‌ي گذشته گير كرده است و هنوز جوشش را و الهام را تمام شعر مي‌داند و تلاش و مطالعه‌ و غور در آثار شاعران امروز را به ديگران سپرده است. تلاش او هم قابل تقدير و ستايش است و بزرگش بايد داشت چرا كه سه عنوان كتاب به زبان هورامي و البته سوراني روانه‌ي كتابخانه‌ي كردي نموده است.
و در نهايت به شاعراني كه مي‌نويسند اما كتاب ندارند همچون: كاك مؤمن يزدانبخش، مرحوم محمد يوسف رسول‌آبادي، محمدرشيد اميني و شاعران جوان‌تري چون مختار هدايتي، پرويز بابايي، عدنان مرادي و احسن رشيدي كه به اين قافله پيوسته‌اند، به ديده‌ي ترديد مي‌نگرم چرا كه شاعران قديمي‌تر ديگر كاري از دستشان ساخته نيست و شاعران جوانتر هم هنوز جسارت چاپ آثار را به خود نداده‌اند و من در اين سرگرداني معلق، نگرانم و به ديده‌ي ترديد مي‌نگرم. اين حق را به بنده بدهيد، اگر چه باز هم اميدوارم.
برداشت دوم و چند نكته:
1)شعر هورامي فراز و فرود زيادي را به خود ديده است. گاه چون اسبي سركش، يكه‌تاز ميدان فرهنگ و ادبيات كردستان بوده و گاهي چون رهگذري خسته و تنها، لنگ لنگان راه خويش را پيموده است.
تاريخ تطور شعر هورامي ما را با نقطه قوّت‌ها و ضعف‌هايي روبه‌رو مي‌كند؛
در دوره‌اي شاعراني چون مولوي تاوگوزي، صيدي، بيساراني و... چنان پيشي گرفته‌اند كه به جرأت مي‌توان گفت در هيچ دوره‌اي شعر هورامي چنين رشدي نداشته و متعالي نبوده است.
در دوره‌ي كلاسيك به نظم درآوردن (فرهنگ، آداب و رسوم، افسانه‌ها، داستان‌ها و ضرب‌المثل‌ها) و منظومه‌سرايي گنجينه‌ي عظيم و گهرباري را براي اين زبان و ادبيات ارمغان بوده است.
2)اين نوع ادبي كه در دوره‌اي بر ادبيات منطقه سلطه و سيطره داشت در دوره‌هاي بعد، از قدرت و توانايي‌اش كاسته شد و جا را براي شعر سوراني و كرمانجي (برادران اين زبان و ادبيات) باز كرد و اين تلاش به نوبه‌ي خود چهره‌هاي خوبي را در حوزه‌ي جغرافيايي خود، به جامعه‌ي ادبي كردستان معرفي كرد؛ از چهره‌هاي شاخص آن‌ها مي‌توان به نالي و احمد خاني اشاره كرد.
3)شاعران هورامي در دوره‌هاي بعد تلاش مي‌كردند و نسبت به مسايل پيرامون بي‌تفاوت نبودند اما ادبيات كردي در ديگرسوي اين حوزه‌ي جغرافيايي در حال رشد بود.
4)اگر چه تسلسل دوره‌ها حفظ شد اما جز در چند نمونه ادبيات هورامي نتوانست خوب عمل كند و ارتباطات اين زبان و ادبيات به مرزهاي كوچكتري منتهي شد. اين جريان اما به نابودي و قهقرا نرفت و متوني به يادگار ماند تا پيوندهاي زباني و بياني نگسلد.
5)و اما اگر انصاف داشته باشيم و تيغ نقادي را بر لبه‌ي ضعف‌ها و ناتواني‌ها تيز نكنيم، فرازهاي روشني در آثار و اشعار دوره‌ي گذشته‌ي نزديك به دوره‌ي معاصر در ادبيات هورامي مي‌بينيم. آثاري كه اگر چه شاهكار نيستند اما به عنوان متني به جامانده از اين فرهنگ و ادبيات كه زبان و تاريخ و آداب و رسوم و... ما را زنده نگاه داشته‌اند قابل تأمل و شايسته‌ي تقديرند. به عقيده‌ي بنده نبايد با چوب «اين‌ها شعر نيست» اين متون را از خود برانيم.
6)امروز شعر هورامي تلاش‌هايي را از خود نشان داده است. شاعر امروز هورامي اگر با نگاهي به گذشته و ديدي به آينده ادبيات كلاسيك خود و همچنين ادبيات مُدرن جهان را از خود كند، افق‌هاي روشني را پيش چشم خود مي‌بيند. تجربه‌ي فضاهاي عرفاني، عاشقانه، حماسي، تاريخي و تعليمي در متون شاعران گذشته‌ي هورامان، چشم‌انداز واقع‌بينانه‌تري را روبه‌روي شاعر امروز مي‌گشايد.
7)شاعر هورامي امروز بايد از حاشيه بگريزد و تقسيم‌بندي‌ها و جناح‌بندي‌ها را ناديده بگيرد و به خود ببالد كه زبانش هنوز جان دارد و كار براي سرايش بسيار و هنوز كه هنوز است مي‌تواند فضاهاي زيادي را در اين زبان خلق كند و به پيشينه‌ي ادبي آن بيفزايد. كشف و خلق فضاهاي جديد روند رو به رشد و تعالي را در اين زبان و ادبيات مهيّا مي‌كند.
8)شاعر امروز بار سنگيني بر دوش دارد و كار بزرگي در پيش. او امروز بايد نقد كند، تحليل كند، انديشه بورزد و نيماوار شعر را بيانديشد و جريان‌ساز باشد.
9)شاعر امروز مي‌تواند پا به پاي ديگر انديشه‌وران در حوزه‌هاي مختلف اجتماعي، سياسي و فرهنگي گام بردارد و كار روشنفكري بكند. هچنان كه معتقدم «شعر فرياد وجدان» است و شاعر وجدان جامعه.
10)برگزاري جلسات نقد و بررسي، شب شعر و اجراي همايش‌ها، كنگره‌ها و ميزگردها شايد دست به دست همديگر دهد تا بتوانيم با هم گفت و گو كنيم، شايد در دل اين گفتمان، متن‌هاي توليدي فاخر و ارزشمند، از آن بيرون بيايد.
هورامان بدون رسانه‌اي مانند ادبيات، مهجور و مغموم مي‌ماند، تلاش كنيم تا اين مهجوريت را كمي كمتر كنيم.



محمدآشنا عباس‌منش

زکریا فتاحی 02-10-2010 06:54 PM

چشم اندازی بر نقش زنان در جامعه هورامان
 
زن در هورامان / فتح اله نجفی

چشم اندازی بر نقش زنان در جامعه هورامان

بخش اول : نقاط قوت زنان هورامان

صخره‌ها و كوههاي شاهو ،بمو، آتشگاه ، ريزه ، كوسالان، مله‌پلنگانه و ناله شكينه هيچ وقت ياد شيرزناني را كه همپا و همدوش مردان زندگي نموده‌اند را از ياد نخواهندبرد. زيرا اين شير زنان بودند كه توانسته‌اند در سخت‌ترين شرايط زيستي در كوه‌ها و در ميان جنگل‌ها با وجود عوامل خطر ساز و تهديد كننده زندگي‌نمايند و در ساير امور هم تلاش نمايند. و حتي از خاك وطن و ناموس خود هم حراست و حفاظت نمايند.به همين دليل وضعيت زن در جامعه هورامان را مي‌توان در چند جهت بررسي و نقاط قوت و ضعف آنان را مورد بررسي و توجه قرار داد.


•1- زنان و مشاركت عمومی در امور زندگی‌:

كسانيكه عمري را در منطقه هورامان گذرانده‌اند و زندگي‌ جوامع شهري و روستايي را به ياد دارند مي‌دانند كه منطقه هورامان يكي از مناطق محروم كشور و فاقد امكانات رفاهي ،فرهنگي،اجتماعي و اقتصادي بوده ،اما زنان هورامان با توجه به وضعيت جغرافيايي و اقليمي سخت و ناهموار آن به طور شبانه‌روز پا به پاي مردان و همدوش با آنان در امورات زندگي مثل دامداري ،كشاورزي و باغداري و خانه‌داري و صنايع دستي و غيره براي تأمين امرار معاش و رفع مايحتاج زندگي و بقاي خود و خانواده تلاش و فعاليت نموده‌اند.

زحمات زنان درگذشته بسيار سخت و باعث خستگي جسم و طاقت فرسا بوده ،اما اميد به آينده و همراه با صبر و تحمل و شجاعت و صداقت و قناعت كه از صفات بارز مردم هورامان بوده و مي‌باشد خستگي را از تن و جسم زنان از بين برده و مي‌توان گفت در گذشته يك نوع تعاون و يا مشاركت عمومي در امور زندگي وجود داشته است .اگر نيم نگاهي بر پيكر زنان قديمي داشته باشيم و با زنان امروزي مقايسه كنيم وجود جسم ضعيف و استخواني و دست‌هاي پينه­بسته‌ي آنان حكايتي است از زحمات و رنج و مشقت زنان در طول زندگي.


•2- زنان و دفاع از مرزوبوم و شركت در امور حكومتی و غيره :

گويند زماني كه اسكندر مقدوني اكثريت خاك ايران را تسخير و تصرف نموده بود تنها جايي كه نتوانسته به آن دسترسي يابد منطقه هورامان بوده .ايشان بزرگترين لشكركشي را به هورامان انجام داده ،اما وجود شير زنان در كنار شير مردان هيچ وقت اجازه ورود دشمن به سرزمين خود را نداده‌اند.بلكه بارها و بارها حملات لشكر بزرگ اسكندر مقدوني را با آن همه تجهيزات و امكانات شكست داده‌اند.

در اين رابطه اسكندر مقدوني براي مدتها مرزهاي هورامان را در محاصره داشته اما با مشاركت و همدلي زنان در تأمين مايحتاج زندگي از جمله در تهيه خوراك و پوشاك نيازمندي مردم برطرف گرديده و اين كار يكي از رمز پيروزي مردم هورامان بر اسكندر مقدوني بوده و در يكي ديگر از جنگ‌هاي دربند دزلي زنان دوش به دوش مردان در كوهها و گردنه‌ها از منطقه خود حفاظت كرده‌اند و پس از درگيري با لشكر فرهاد ميرزا و شروع جنگي سخت ،زنان با آواز و فرياد خود مردان خودي را تشويق و حمايت و اميدوار و دلگرم نموده‌اند و سنگ‌هاي بزرگ را از روي كوه‌ها و تپه‌ها بر روي لشكر فرهاد ميرزا ريخته‌اند و به همين دليل لشكر بزرگ دشمن در هورامان به سختي شكست خورده و مجبور به عقب نشيني گرديده است.

بله زنان در هورامان چنين بوده‌اند.سخت كوش در امور زندگي و جنگاور در حفظ و حراست از مال و ناموس و خاك وطن خود و متدين در امور ديني ،زيرا كمتر زن قديمي بوده و يا هست كه فرايض ديني خود را بجاي نياورده باشد.
در دوره اشكانيان زني توانا به نام ئاداد براي مدت‌ها فرمانروايي منطقه هورامان را به عهده داشته و در زمان حكومت عباسيان و در زمان حكومت مأمون و هارون الرشيد در حدود سال‌هاي 230 ه ش زني دیگر حكمران و فرمانرواي هورامان بوده است.


در سال 1225 ه ش ، زني به نام خاتو هوريزاد حمكراني هورامان تا مناطقي از عراق را به عهده داشته و در حدود يكسال حكمراني نموده است و زن ديگري به نام خاتو منيره يا خاتو منيجه آن هم به مدت يكسال حكمران هورامان بوده و ده‌ها و صدها زن نام‌دار و لايق و تواناي ديگر در هورامان وجود داشته اند . زنانی دیگر ازجمله جهان آرا پاوه‌اي دختر ملا نشئت و همسر حبيب اله خان بابا جاني که شاعره ای بلند پایه و يكي هم به نام مريم كه قرآن مجيد را با دست خطي بسيار زيبا به رشته تحرير در آورده در هورامان وجود داشته اند. صدها و هزاران زن ديگر كه با فوت يا از دست دادن شوهران خود سرپرستي خانه و خانواده‌ي خود را به دست گرفته و امورات زندگي را اداره نموده‌اند و شركت زنان هورامان در سرنگوني رژيم پهلوي و دفاع از مرزوبوم و سازندگي در منطقه از نقاط قوت و با ارزش زنان هورامان بوده‌ است. و پاي‌بند به حفظ ناموس از نكات برجسته زنان مي‌باشد و ....

با اين توصيف مي‌بينيم كه زنان در هورامان چه در امور زندگي و چه امور حكومتي و فرهنگي و ديني نقش بسزايي داشته‌اند.



بخش دوم : نقاط ضعف زنان هورامان


•1- ضعف فرهنگي و نبود سواد در بين جمعيت زنان :

در گذشته به علت نبود دولتي مقتدر در كشور و حملات كشورهاي بيگانه و همسايه ، اكثر مناطق كشور از جمله هورامان به صورت حكومت هاي محلي اداره مي شدند. لذا نبود امكانات فرهنگي و آموزشي در بين آحاد جامعه و علي الخصوص در بين جمعيت زنان تاثير نامطلوبي داشته است؛ به همين دليل بيشتر زنان قديمي و يا بالاي 40 سال در منطقه بيسواد بوده و از نبود آن رنج مي برند.


•2- فرق بين اولاد دختر و پسر:

در سالهاي قبل چنين رسم بوده كه براي اولاد دختر ارزش ناچيزي قائل بوده اند و در زمان تولد دختر غم و اندوه خانواده را فرا گرفته . اما براي تولد فرزند پسر كه او را كاكل زري مي ناميدند ارزش و اهميت زيادي قائل شده اند و براي او جشن و شادي و شب هفت را بر پا نموده اند. بيشتر در بين افراد جامعه رسم بر اين بوده كه خانواده هاي داراي فرزند دختر را اجاق كور و داراي فرزند پسر را اجاق روشن مي دانسته‌اند!


•3- اولاد دختر و زن در سهم الارث:

اولاد دختر و زن از سهم الارث يا ميراث خانوادگي و يا مهريه شرعي محروم بوده‌اند و يا به مقدار ناچيزي تعلق گرفته .در اين رابطه پدران يا شوهران در حين تقسيم مال و يا ارث و يا پرداخت مهريه چندان توجهي به دختران و زنان را ننموده‌اند و بيشتر سهم به فرزندان پسر تعلق گرفته .


•4 - زنان و ازدواجهای تحميلی:

يعني بدون اطلاع ویا بدون ديدن طرف مقابل دختر را شوهر مي‌دادند و يا به عقد پيرمردي و يا پسر نالايقي و يا ديوانه‌اي و يا عقب مانده‌‌ جسمي در مي‌آوردند و او را با فشار و جبر مجبور به ازدواج مي‌نمودند و يا اهداء دختران به رؤساي قبايل و صاحب نام! و يا اگر در بين دو طايفه قتلي صورت مي‌گرفت دختري مظلوم از خانواده قاتل را به عنوان ديه و يا خون بهاء به يكي از افراد خانواده مقتول چه پير و چه جوان و چه عقب مانده اهداء مي‌كردند.


5 - ارزش و احترام زن در خانواده :

كتك كاري يا ضرب و جرح زنان بخاطر مسائل جزئي و پيش پاافتاده و يا براي رفع خستگي و آرامش اعصاب و يا نشان دادن لياقت مرد در مقابل ديگران و يا اينكه بدون اطلاع ،زن را طلاق دادن، و يا به خاطر نبود فرزند پسر هميشه مورد تحقير و سرزنش بوده ،و بدون رضايت زن ،ازدواجهاي ديگر براي مرد جايز بوده ،عدم اجازه حضور زن در مجالس مردان و جلوگيري از رفتن او به مدرسه و منع خنديدن زنان در حضور مردان و منع بيان اسم شوهر، که بيشتر زنان شوهر خود را به نام يكي از فرزندان پسر خود صدا مي‌كردند.و منع غذا خوردن زنان و دختران در حضور مردان، ویا اینکه بر زنان چنين تحميل نموده بودند كه تا زمانيكه زن مهريه خود را برای شوهر حلال ننمايد ویا آنرا لغو ننماید ، نمي‌تواند در خير و خيرات خانه شركت نمايد ! ! و زنان را مجبور به آن مي‌نمودند، و ده‌ها و صدها معضل و مشكل ديگر كه گريبان اين نسل با ارزش ا ما مظلوم را گرفته بود !!


نتیجه گیری :

با وجود نقش و ارزش بسيار مهم زن در جامعه هورامان و یا در ساير جوامع بشري متأسفانه پدران و برادران و يا مردان در هورامان همه چيز از مال و اموال و يا نتيجه و دسترنج كليه اعضاء خانواده را براي خود حلال دانسته‌اند و براي زن يا دختر حرام !! چه بسا هزاران دختر و زن به خاطر چنين ظلمي كه در حق آنان برايشان بوجود آمده ، در فقر و فلاكت زيسته‌اند.در اين رابطه اگر گذري بر شعبات دادگستري يا شوراي حل اختلاف را داشته باشيم مي‌بينيم كه تعدادي زن و بسياري از خواهران و برادران قديمي مثل دو قاتل ویا دو دشمن ديرينه در مقابل همديگر ايستاده‌اند و زنان خواستار رفع تضييع حقوق خود مي‌باشند.آن دو خواهر و برادري كه تا ديروز هم خون و هم راز و همدم و محرم همديگر بودند و براي مشكل و يا بيمار ي يكديگر گريه مي‌كردند و اين يكي خود را فداي آن ديگري مي‌نمود و يا تحمل زن در مقابل رنج و مشقات زندگي و همپا و همدوش بودن با شوهر خود،حال به خاطرآن فرهنگ و افكار غلط بر سر مقداري زمين ياوسايل كهنه و بجاي مانده و يا مهريه شرعي خود، چشم براه قضاوت قاضي و رفع اختلافات مي‌باشند!

در صورتيكه در جوامع مترقي و با فرهنگ مي‌بينيم كه اين گونه مشكلات در آن جوامع نبوده و يا بسيار اندك و ناچيز مي‌باشند يعني در آنجا زن و مرد و دختر و پسر هر دو در امورات زندگي مشترك و به يك نسبت سهم مي‌برند و فرقي هم بين دختر و پسر نمي‌باشد .خوشبختانه در جوامع امروزي و در بين نسل با فرهنگ هورامان چنان افكاري مردود بوده و احترام به اولاد(دختر و پسر ) و احترام به زن داراي ارزش و اهميت خاصي بوده و براي ايجاد و برابري حقوق مساوي بين زن و مرد و دختر و پسر تلاش مي‌نمايند.

Zagros.p 02-10-2010 06:59 PM

شهرها وروستاهای هورامی زبان
هورامان ژاورو وگاورو
هورامان لهــون
هورامان دزلی وشامیان
هورامان تخت

هورامان عراق

هورامان ايران
ژان
بياره
پاوه
دزلی باراماوا
شاري هورامان
پایگه لان
ته‌ویڵه‌
نودشه
ده ره ناخی
وه‌يسيان
بیساران
سوسه كان
نوسود
زه کله
رووه ئه‌زي
چهشمیه ر
به‌ڵخه‌
خانه گا
تیژ تیژ
كه‌مالا
هه رسين
ده گا شيخان
هه جيج
زه‌که‌ریان
سه‌رو پيري
بوریده ر
ده‌ره قه‌يسه‌ر
ده‌زاور
خوشاو
بڵبه‌ر
مازي بن
خه‌رپاني
هانه‌گه‌رمله
قه‌لاجی
ژيوار
ژنین
ده‌ره تفي
که‌یمنه
گه‌لاتی
سلين
ئاوی ههنگ
گريانه
بیدرواس
قه‌لاگا
نوين
میراو
هه‌واره کۆن
نه‌روی
ئیسیاوه
كه‌لجي
تهنگیسر
پالانيا
شیخان
تفلیه
ناو
سه رریز
نارنجله
شه ره کان
خروسه
عه‌باس ئاوا
تفین
گۆڵپ
تشار
ئه‌حمد ئاوا
ئه‌سپه‌ريز
ژریژه
باخه كون
وه‌زلی
شارانی
زوم
هانه و حسین بگی
سه‌رگه‌ت
نه‌یسانه
گزه دره
رووارده‌ريبه‌ر
نییهر
خارگێلان
دواو
سیوه ر
ده‌ل
دیکانان
گه‌چينه
قه‌لاگا
نژمار
ده‌ڵه‌مه‌رز
سهروماڵ
احمد آباد
ده‌ره هه‌جیج
شکینه
ده‌شته‌ قه‌ڵبه‌
گه‌لین
باني بنوك
شوشمی سه‌رینه
جۆڵاندی
دوڵاو
شوشمی وارینه
ده‌ره‌كيي
ته‌وريوه‌ر
داریان
ده‌مه‌يو
هه‌شه‌میز
دشه
سرنژمار
پالنگان
گرال
هورامان ره زاو وکمره
روستاهای سورانی زبان
ره زاو
دوریسان
ده گاگا
شمشیر
که راوا
نوریاو
خانه گا
سه‌ر کران
دیوه زناو
نوسمه
ده‌ره به‌یان
هیروی
به‌له‌بزان
نجار
کومه‌ره
وراء

Zagros.p 02-10-2010 07:07 PM



شیعریوه جه دانا هورامی

په ی ساله هاتو بی خه میم
په ی هه لسه کانو له و چه میم
په ی زه خمه کانو لی دلیم
په ی که م ده سی دل مه گره وو


په ی بی که سی قالا وه کان
په ی هه ر بیه و چالا وه کان
په ی خه لوه تی چالاوه کان
په ی زردی روجیاری گره وو

په ی سردی روح و هامنی
په ی گه رمی داخان و شنی
په ی ده س شیه و ئاورو ونی
په ی وشکی هانان مه گره وو

په ی دوردی تاقی و میخه کان
په ی جه نگو گوشتیو سیخه کان
په ی خه فه تان و دیقه کان
په ی به سه بالان مه گره وو

په ی جانمازی بی که سی
په ی پیای نه داری بی ده سی
په گیریه ی ناقو نه فه سی
په ی ته نگی قه ووری مه گره وو

په ی فورسه تی جه ده س شیه ی
په ی روحی ره قی رهش بیه ی
په ی مه سی سوری گه ش بیه ی
په ی په ستی خه لقان مه گره وو

Zagros.p 02-10-2010 07:17 PM


سرمايه-نگاه مسافر-محمد قدمعلي:به روايتي سرزمين ايران، صد روستاي منحصر به فرد دارد كه هر كدام جاذبهء ارزشمندي است براي گردشگران بومي و غيربومي ايران زمين. بعضي از اين روستاها، روستاهاي كوهستاني و پلكاني است كه سرآمد همهء آن‌ها، دست كم از منظر شهرت، ماسوله است. اين روستا چنان شهرتي ميان ايرانيان دارد كه برخي از ديگر روستاهاي ايران نيز با لقب ماسوله شناخته مي‌شوند. مثل روستاي «دوان» كه به ماسولهء فارس مشهور است و مسافر ما چند هفتهء ‌پيش از آن‌جا گذشت و امروز قصد عبور از ماسوله‌اي ديگر دارد. عبور از «هزار ماسوله». هزار ماسوله لقب روستاي بسيار زيبايي در دل پهنهء اصيل كردستان است با نام «اورامانات»، يعني «سرزميني اهورايي هور».
روستايي كه علاوه بر زيبايي دل‌انگيز طبيعت و معماري خاص روستايي‌اش به آيين ديگري به نام پيرشاليار مشهور است.
آيين سنتي پيرشاليار دوبار در سال در «اورامانات تخت» برگزار مي‌شود. يك بار در بهار (ارديبهشت ماه) و ديگر بار در زمستان و سومين جمعهء ماه بهمن.
در اين روز مردان نان‌هايي را كه از آرد گندم و مغز بادام كوبيده پخته و با ريحان و سياه دانه تزيين شده را بر سر مزارهاي پيرهاي هورامان و پيرشاليار مي‌برند و پس از جمع‌شدن، همگي نان را روي هم مي‌ريزند و به كساني كه نان آورده‌اند ناني درسته مي‌دهند و باقي نان‌ها را خرد كرده و با ماست بين مردم تقسيم مي‌كنند و سپس دعا و ذكر و مراسم دف‌زني به جاي مي‌آورند.
اين آيين قدمتي حدود 800 تا 900 ساله دارد كه در واقع در چلهء زمستان و چلهء بهار برگزار مي‌شود. پيرشاليار هم شخصيت مذهبي و عرفاني قرن پنجم اورامان است كه مردم منطقه ياد او را در اين آيين گرامي مي‌دارند.
شخصيتي زرتشتي كه با وجود تغيير مذهب مردمان اين منطقه در طول زمان به اسلام، همچنان برايشان عزيز است. آيين باستاني پيرشاليار ميان مردمان اين سرزمين جاري است كه اين جريان در قالب دين اسلام درآمده است.
در چند سال اخير اخبار و تصاوير اين مراسم بيش‌تر منتشر مي‌شود كه همين امر باعث شده افراد بيش‌تري براي ديدن اورامان و زيبايي‌هاي آن‌جا و ديدن اين مراسم يا آيين به آن‌جا سفر كنند. مراسم بهارهء اورامان با استقبال بيش‌تري از سوي مسافران همراه است و زمستان شايد كم‌تر مسافري قصد سفر به آن‌جا را داشته باشد.
بهار اورامان بسيار زيبا‌ست و شايد دسترسي به آن‌جا ساده‌تر، چرا كه زمستان برف‌گير اورامان هم همچون فصل بهار آن زيبا و دلربا‌ست.
اما جادهء كوهستاني، باريك و پرپيچ و خم مريوان تا روستا،سفر به آن‌جا را در اين فصل كار سخت و دشوار كرده است. همين جادهء پرپيچ‌وخم و برف‌گير امسال شش عكاس خبري و رسانه‌اي را زخمي كرد و يكي از آن‌ها را روانهء بيمارستان كرد.پس حتماً مراقب همه‌چيز باشيد، اگر قصد داريد كه اورامان پوشيده از برف را ببينيد.
اما موقعيت جغرافيايي اورامانات تخت كه در جنوب غربي شهرستان مريوان است با كوه‌ها، دره‌ها، حيات‌وحش متنوع، پوشش گياهي و سرسبزي خاص منطقه و از همهء اين‌ها مهم‌تر مردمان مهربان و مهمان‌نواز فضايي بسيار مناسب را براي يك مسافرت چند روزه مهيا كرده است. مردم منطقه معتقدند اورامانات تخت، زماني شهري بزرگ بوده و به همين دليل از آن با عنوان تخت يا مركز (حكومت) ناحيهء اورامان نام مي‌برند.
در مسافرت بهاره هم به منطقه حتماً لباس گرم و كيسه‌خواب همراه داشته باشيد. اگر قصد نداشته باشيد كه مزاحم خانواده‌اي شويد، اورامانات تخت جايي براي اتراق ندارد، يا بايد خانه‌اي كه سكنه‌اش آن‌جا را به مقصد شهر ترك كرده‌اند را براي چند شب امانت بگيرد‌ويا بايد چادر اقامتي خود را علم كنيد كه در هر دو صورت نياز به وسايل شخصي (مثل كيسه‌خواب) كامل داريد.
هرچـنـد كـه اورامـانـات تـا مـريـوان 75 كيلومتر بيش‌تر فاصله ندارد اما حقيقتاً حيف است كه تا كردستان برويد و دست‌كم شبي را در اورامانات تخت بيتوته نكنيد. در مريوان هم البته علاوه بر وجود درياچهء زيباي «زريبار» يا «زريوار» نيز بازارچهء مرزي كه معمولاً ميان مسافران طرفداران خاص خود را دارد، هتل جهانگردي مشرف به درياچه، محل مناسبي براي اقامت در اين شهر زيبا‌ست.
جادهء مريوان به اورامان آسفالت است، اما از روستاي اورامانات تخت به بعد تا شهر پاوه به شكل خاكي ادامه مي‌يابد. مسير پياده‌روي از اورامان تا پاوه از ميان كوه‌ها هم، مسير بكر و زيبايي است كه براي اجراي اين برنامه نيازمند راهنماي محلي و مطمئن هستيد.
اگر به منطقه سفر كرديد دست‌كم يكي از وعده‌هاي غذايي خود را خريد كباب از قهوه‌خانهء كوچك روستا در نظر بگيريد. ظاهراً طبيعت بكر و كم‌تر دست خوردهء كردستان با احشام منطقه كاري كرده كه طعم كباب برهء آن بسيار متفاوت با آن چيزي است كه مثلاً در جايي مثل تهران به اسم كباب بره ميل مي‌كنيد. باور كنيد كه مسافر امروز ما شكم‌پرست يا شكمو نيست و تنها اين طعام روستايي لذيذ اورامان است كه او را چنان سرشوق آورده تا بخشي از نگاه خود را هم به غذا بيندازد.
در هر حال كردستان سرزمين رنگ‌هاي زيبا لباس‌هاي كردي زنانه‌ ومردانه، سرسبزي و طراوت كوهستاني و مردمان مهمان‌نوازي است كه كم‌تر در برنامه‌هاي گردشگري ايرانيان قرار مي‌گيرد. در اولين فرصت بهاري، حتماً سري به آن‌جا بزنيد.

زکریا فتاحی 02-10-2010 07:33 PM

تفسیری بر شمشال در اورامان
 

تفسیری بر شمشال در اورامان






بدیه شمشال شیوه نش تا کو مه شو هه ر ده مش سه د حه سره ته ن سه د ئاهو رو
تا به هه شتش په ر جه وه شتی تالیه ن هه شت یانه ش ئایره ن زوخالیه ن

آنجا که سخن ازشمشال به میان می آید زیباییها ونواهای اهورایی این ساز اصیل آنگونه که شایسته آن است مورد توجه قرار
نمیگیرد واین ساز همیشه مورد کم لطفی وبی مهری قرار گرفته ومی گویند ساز چوپان است ، بله ساز چوپان است چون یادگیری
آن احتیاج به تمرین ودقت زیادی دارد . شمشال دراورامان جدای از فرهنگ آن نیست، اورامانی باغنای فرهنگی ، آنچنانکه دوست
ودشمن هم به آن اذعان دارند واز جنبه های مختلف مورد تحقیق و توجه مستشرقان و محققان داخلی وخارجی بوده است ، حفظ
اصالتهای فرهنگی از جمله زبان ، لباس آواها ، موسیقی وسنتهای نیک گذشته دلیل روشنی بر این مدعاست . اگرچه موسیقی
کردی شامل تمام دستگاها می باشد ولی موسیقی محلی اورامان که جزئی از موسیقی کردی است بیشتر با شمشال نواخته می شود هرچند تجربیات جدیدی توسط هنرمندان مختلف در جهت آمیختگی با سازهای دیگر به عمل آمده اما هیچگاه رنگ وبوی اصلی و جذابیت آواهایی که بصورت اصیل اجرا شده اند را نداشته است . صدای شمشال به لحاظ طبیعی بودن وهماهنگی با صداهای آن منحصر به فرد است .
طریقه ی ساختن : شمشال سازی است بادی که از نی ساخته می شود در جاهایی که به نی دسترسی نباشد آن را از آلیاژ برنج وسایر فلزات می سازند ، در گذشته از استخوان بال عقاب نیز ساخته می شده است واما طرز ساختن آن از نی بدین صورت است که ابتدا چهل الی پنجاه سانتیمتر نی تر را بریده داخل آن شیر ریخته اند ، بعدازجذب شدن شیر داخل نی ، نی را روی لانه مورچه ای گذاشته تا محتویات داخل آن راکاملا می خوردند پوسته ی بسیار سبک و نا زکی از آن باقی می ماند . برای زیبایی واستحکام نی تکه چوب تری ازجنس آلبالوی وحشی را به ضخامت شمشال تهیه میکردند ، پوست آنرا بصورت حلقه هایی به اندازه های مساوی در می آوردند وحلقه ها را به تناسب سلیقه ی خویش به فاصله های مورد نظر بر نی سوار می کردند ، به
اینصورت شمشال را ظاهری زیبا می دادند و استحکام آن چند برابر می شد .البته ناگفته نماند چون هوا بصورت حلقه هایی داخل نی میرود تاثیر بسزایی در صدای شمشال می گذارد . سپس ازچهار سانتیمتر مانده به انتهای نی به قطر نیم سانتیمترتعداد شش الی هفت سوراخ به فاصله های سه سانتیمتر تعبیه می شود . اگرچه امروز سازهایی چون تار ، سه تار ، ویلن ، کمانچه ، سنتور را باید در کارگاههای اختصاصی با زحمات بسیار ساخت به عبارت دیگرلزومابهترین نوازنده های این سازهای موسیقی بهترین سازنده های آنها نیستند ولی عالیترین ومرغوبترین نوع شمشال را نوازنده ی آن می سازد . طریقه ی نواختن شمشال : شمشال رابطور مورب روی لب گذاشته بادمیدن نفس درداخل آن صدای صاف ودلنوازی ایجاد می شود . دمیدن در داخل دهانه ی استوانه ای این ساز برای تغییر یاعوض کردن ملودیها هیچ تاثیری ندارد ،بلکه بطور کامل توسط تکان دادن انگشتها با مهارتی خاص مقام یاملودیهاعوض میشوند . نوازنده طوری آنرامینوازد که بیننده یا شنونده متوجه نفس کشیدن او نمی شوند . نفس را درداخل دهان حبس کرده بوسیله ی فشار ماهیچه های دهان هوارا درون ساز می دمند ، دراین هنگام بوسیله ی بینی نفس را تازه میکنند بدین ترتیب صدای آن بطور مداوم ادامه دارد وهنگام نواختن هیچگاه قطع نمی شود دراصطلاح به این عمل ( بین وارده ی ) می گویند .

هرچه قطرساز بیشتر باشد صدا بم وهرچه کمتر صدای زیردارد . نوع دمیدن به داخل شمشال درصدای زیروبم تاثیر دارد .
موسیقی کردی درتمام دستگاههاوآوازها قابل اجرا است ولی موسیقی محلی اورامان بیشتر باشمشال نواخته میشود . موسیقی محلی هرمنطقه ای مانند موسیقی اصیل یاکلاسیک همان منطقه ی وسیع نمی باشد . ساز شمشال بیشتردردستگاه شور وگاهی شور عربی هم نواخته می شود و حالتهایی از مویه را اجرا می کند . در سازهای مضرابی و کششی برای هر دستگاهی کوک مناسبی در نظر گرفته می شود ولی در شمشال بهتر است نوع آن عوض شود چون فواصل نتها و سوراخها در هر سازشمشال فرق می کند . البته این زمانی است که بخواهیم موسیقی اصیل یا علمی بنوازیم برای اجرای موسیقی محلی از یک ساز شمشال میتوان استفاده کرد.

مقامهای شمشال :
طبق تحقیقاتیکه به عمل آمده فعلا تعدادی از مقامهای آن شناخته شده اند که در اورامان هنوز به صورت علمی به آن پرداخته نشده است . لذا در مورد مقامها ، دستگاهها و آوازها نمی توان نظر قاطعی بیان کرد ، در عین حال این موسیقی دارای دستگاهها ومقامها و آوازهای منحصر به فرد و شناخته شده است . هر مقام و ملودی در شمشال معنی ومفهوم خاصی دارد .
مقامها را در سه بعد در نظرمی گیریم.( حزنی ، عرفانی ، شاد ) مقامهای حزنی خود شامل مقامهای سحری ، ده ره ای ، هه را له زه رده ، مه ی گه لی ، چه مه ری و حصبه می باشند.


سحری : این مقام به صورت ملودی های مختلف که هر کدام معنی و مفهوم خاصی دارند نواخته می شود . همانطور یکه از نامش پیداست صبح سحر زمانی که هوا گرگ و میش است نواخته می شود و در گذشته رابط افراد اجتماع بوده و اطلاعات وسیعی از این طریق به دیگران منتقل شده است و گاهی همچون جرس کاروان ، حرکت را اعلام کرده است .

مقامهای عرفانی : این مقامها خودبه چندین دسته تقسیم میشوند ودر تکایا ومولودخوانیها همراه دف وطاس و آواز نواخته میشوند . معمولا دراویش هفته ای یک یادوبار شبهای سه شنبه و اغلب جمعه ، جمع شده بطور دسته جمعی به ذکر وسماع میپردازند . دراویش هنگام ذکر کردن ، که یک نوع رقص موزون است ودرآن ازحرکات دست وسر استفاده میشود ، ازمقامهای عرفانی شمشال که هماهنگی خاصی با حرکات آنها دارد استفاده میکنند .

چه مه ری : دارای دو مقام بوده که هر کدام دارای سه ملودی می باشند . مقام اول همراه دف با (ضرب آهنگ )یا هارمونی خاصی مخصوص جنازه ای است که آن را سر خاک می برند . هنگامیکه جنازه را همراهی می کنند راه رفتن افراد طبق نظم خاصی است که با صدای دف و شمشال هماهنگ است مثل دسته ی نظامی که با صدای موزیک رژه می روند ، در این حالت مقام اول ، و زمانی که جنازه را به خاک می سپارند مقام دوم نواخته می شود.

ده ره ای : دارای چندین مقام و ملودی است که بیشتر برای کسانی نواخته می شود که سنی از آنها گذشته ، در حین نواختن این مقام فرد به گذشته ی خود می اندیشد و قوت قلبی تازه به او می بخشد البته مخصوص هر شخصی که سنی از او گذشته نیست بلکه برای کسانی است که در سن پیری خودشان را باخته اند و به اصطلاح ، خود را برای مرگ آماده کرده اند.

حصبه : ( موسیقی درمانی ) ، این مقام دارای چهار ملودی است و در موسیقی درمانی کاربرد بسزایی دارد . نواختن این مقام مخصوص بیمار مبتلا به حصبه است. مصداق این مقام ، ضرب المثل معروف ( اگر نی زنی چرا بابات از حصبه مرد؟ ) می باشد تاثیر علمی نوای ساز شمشال بربدن انسان بویژه بدن بیمار حصبه ای که کاهی درایام گذشته ازسوی طبیبان وقت جواب رد ولاعلاج داده میشد میتوان به تاثیرنت های این سازبادی وصوتی اشاره نمود .که هنگام نواختن این نت ها (مثلا تاثیر نت فاکرون ولاکرون ودیگر کرونها ) که درسایر سازها یاوجود ندارند و یا بسیاراندک درلابلای شیرین کاریهای آهنگسازان گاهی شنیده می شود ، موجب حرکت گلوبولهای سفید ازسایر نواحی بدن به سمت دستگاههای داخلی بویژه گوارش ازجمله روده وکبد و ریه و کلیه میگردد
به تجربه اثبات شده است که تب ناشی ازحصبه مخصوصا زمانیکه کاملا دربدن مزمن شده (په تا ، سیاپه تا ) واحتمال مشرف به موت بودن بیمارمی رود ، تاثیر مثبت ایجاد نموده وتب را ازبین برده وبیمار احتمالا شفا می یابد . برای بیمار مبتلا به حصبه به مدت دو روز و در هرروز سه بار نواخته می شود . البته امکان دارد در جلسه ی اول بیمار شفا یابد . زمانی که برروی بیمار اثر می گذارد مقداری خون ازبینی بیمار خارج میشود و بیمار تا80 درصد شفا می یابد .

هه راله زه رده : دارای یک مقام و سه ملودی و مخصوص گل و گیاه است . هه راله یعنی شکوفه همانطوری که میدانیم سمپاشی درختان بیشتر زمانی انجام میگیرد که درخت، شکوفه می دهد و در رابطه با این مقام نشان داده شده که زمانی این مقام نواخته می شود درخت از خود مقاومتی نسبت به آ سیب پذیری در مقابل شته ها و آفت ها نشان میدهد.

مه ی گه لی : دارای یک مقام وسه ملودی می باشد ، معمولا چوپانها آن را برای گله ی خود می نوازند وخاص حیواناتی چون میش وبز است . نواختن این مقام تاثیر قابل توجهی روی حیوانات دارد . گاها ثابت شده چوپانی که نوازنده شمشال باشد با چوپانی که نوازنده نیست ، گله ی آنها چه از لحاظ شیردهی وچه ازلحاظ گوشتی باهم فرق دارند .

مقامهای شاد : این دسته از مقامها که دارای شور وشعف خاصی هستند عده ای آن رابه اشتباه تفسیر کرده ومقامهای شاد رامردود میشمارند ولی همانطوریکه میدانیم ازهرشیئی به هرنحوی میتوان استفاده نمود . آهنگهای شاد دراورامان برای رقص که یک ورزش ملی است بکار گرفته میشوند . چنانچه بصورت علمی وصحیح ازآن استفاده شود همان ورزش و تمرینات رزمی است که درسرتاسر دنیا وجود دارند . وشامل بیش ازصدها مقام وآهنگ میباشند .

برای مثال :

مقامهای گه ریان : ( گیلای ) موسیقی ریتمیک برای ایجاد تحرک بیشتر استفاده می گردد و بیشتربر روی حرکات فیزیکی بدن تاثیر می گذارد ولی در نواختن این ساز اصیل ، روح وروان شخص در نظر گرفته میشود . از آنجایکه حرکات نرمش وورزش ورقص درافراد مسن وجوان باهم فرق دارد به تبع موسیقی آنهم باهم فرق دارد . بعداز نواختن آهنگهای گه ریان زمانیکه بدن گرم وآماده میشود آهنگهای شاد که بیشتر از سه ملودی تشکیل شده اند نواخته می شوند . هر ملودی درشمشال مخصوص حرکت قسمتی از بدن است .

ازنرمش عضلات پا گرفته تادست وشکم وگردن ، آ ن دسته ازمقامهایی که دارای سه ملودی هستند بیشتر برای رقص فتاح پاشای نواخته میشوند ومعنی ومفهوم آن بجای مانده اززمان زردشت است که در هر شرایطی پایبند به سه اصل مهم دین زردشت یعنی کردار نیک پندار نیک گفتار نیک باشیم .

زکریا فتاحی 02-10-2010 07:38 PM

هورامان و ديـــــــــــن در گستره تاريخ
 
بسم الله الرحمن الرحيم
هورامان و ديـــــــــــن در گستره تاريخ / ابراهیم شمس



پيوند دين و انسان، پيوندی ديرين و پايدار بوده بر اساس نظريه پژوهشگران دين پس از ملييت، دومين عامل احساس هويت در جهان به شمار می‌رود. تاريخ نشان ميدهد که تمدن درهورامان ريشه دراعماق قرون واعصاردارد. يعنی قبل از ورود آريائيها به ايران اين منطقه داراي تمدن وزندگی اجتماعی بشري بوده است.وبا حضور انسان در اين منطقه ، دين هم وجود داشته است.

با توجه به غنای تاريخی ودينی وفرهنگی هورامان ، مي توان تاريخ دين درهورامان را به مراحل مختلفی تقسيم کرد.

1-اديان باستانی قبل از ورود آريائيها

2- آئين ميترائيسم وزردشتی ومانوی دردوران مادها وهخامنشيان

3- تفکرات وانديشه های يونانی وتاثير هلنيزم پس از حمله اسکندر

4- نفوذ مسيحيت در دوره اشکانيان

5-دين زردشتی وزند اوستای پير شهريار

6- اسلام

۱-اديان باستانی قبل از ورود آريائيها

همانگونه که در منابع تاريخی مسطور است، قبل از ورود آريائيها به ايران، چهار تمدن دراين سرزمين وجود داشته اندکه عمدتاً در نواحی کوههاي زاکرس زندگی کرده اند : عيلاميها درنواحی جنوب غربي(خوزستان) ، کاسيها درنواحي لرستان وکرمانشاه ، لولوبيها در کرمانشاهان وايلام، وبالاخره گوتيها در کردستان. اين تمدنها تاثير گرفته از تمدنهای بين النهرين داراي غنای سياسی وفرهنگی بودند. هورامان در مقاطع تاريخی به يکی از اين تمدنها تعلق داشته وگاهی نيز آشوريان که از تمدنهای بين النهرينی بشمار مي روند، تاخت وتازهايي به اين منطقه داشته اند. طبيعتاً انديشه وتفکرات دينی اين ملل در هورامان تاثير گذار بوده است. امير امينی در کتابش بنام فرهنگ آرام درباره دين هوراميها دراين دوران می نويسد:« کاسی ها که در کوه های زاگرس و بويژه اورامان می زيستند خدايان متعددی روی قله ی کوه ها به صورت بت طلا يا سنگ داشتند که می پرستيدند مثل خدای سورياش که در نزديکی پاوه محلی به نام سرياس(۱) شايد بازمانده از نام اين خدای کاسی ها باشد و خدای ديگر آن ها کاژو نام داشت که در شمال پاوه کوهی به نام کاژه(۲) که احتمالا بنام همان خدای کاسی است که هنوز سينه به سينه نامش آمده و به له بزان(۳) در اوستا به معنی مکان ستايش ايزد مقدس آمده و پروفسور مينورسکی نام Naisana نيسانه(۴)را آشوری دانسته و می گويد : خدای نيسان که امروزه به لفظ رومی و يهودی هم نيسان گفته می شود، در دوره ی آشوريان به همراه خدای شمش يهود پرستش می شده اند و در شمال نوسود(۵) و نودشه (۶)هنوز نام خدای شمش قوم يهود و آشوری و بابلی بنام که لو شه مشی(۷) پابرجا بوده چون اين اقوام بت خدايان خود را روی نوک کوه های بلند گذاشته و مراسم ساليانه ی شکرگذاری بر پای می داشتند.»

۲- آئين ميترائيسم وزردشتی دردوران مادها وهخامنشيان

آثار فراوان به جامانده حاکی از زردشتی بودن مردم هورامان است مردم هورامان به نور وروشنايی اعتقاد داشتند وآن را مقدس می شمردند ومظهر قدرت اهورامزدا می دانستند. در اکثر روستاهای هورامان آثار بجا مانده از آتشکده ويا معبد زردشتی ديده می شود. کوه آتشگاه در پاوه نمادی از تقيد مردم هورامان به آيين زردشتی وآتش پرستی بوده است. درکوه آتشگاه آتشکده ای قرار داشته که حدود هزار سال آتش مقدس فروزان بوده که با آمدن اسلام درهمان قرون اوليه اسلامی بوسيله مسلمان تخريب شده است. با اين حال هنوز بقايای آتشکده موجود است.

مردم هورامان به سه عنصر آب وخاک وآتش اعتقاد داشتند. مرده را نمی سوزاندند وآن را در خاک دفن نمی کردند ودر آب نمی انداختند تا مبادا سه عنصر مقدس آتش وخاک وآب را آلوده کنند.بلکه مرده را به بالای کوهی می بردند تا پرندگان وحشی وکرکسها ولاشخورها گوشت اورا بخورند وپس از از بين رفتن گوشت، استخوانها را دفن می کردند. معمولاً کوه « دالانی »(۸)جايگاه خوبی برای اين کار بود. دالانی به معنای مکان دالها يا کرکسهاست و در نزديکی دالانی محلی ديگر هست که به آن « کله به ره ودالا »(۹) يا گذرگاه کرکسها می گويند وگمان می رود اين مکان نيز محلی برای گذاشتن لاشه مردگان بوده است.

امير امينی نظريه های جالبی دارد اگر چه خالی از ايراد نيست اما با مقايسه گفته های او درباره گذشته وآنچه که امروز وجود دارد ومتداول است، پی به تاريخ کهن روستاهای هورامان ووجه تسميه آنها خواهيم برد:

"اوستا کتاب دينی زرتشت در اورامان و پاوه به ويژه (Roware- رووه ری)در شمال پاوه و اورامان تخت و که مالاو(۱۰)- وه يسيا (اوستای دوم زردشت) هنوز سراييده می شود و نوشتن کتاب اوستا بار اول در مشکين شهر فعلی آذربايجان که نام اوليه اش اورامی بوده و بار دوم در ئاويسه ر(۱۱) Awesar) در شمال شهر اورامی (ته ويله (Tawele در غرب پاوه که روی پوست آهوی زرد حکاکی و نوشته شده و در آتشکده ی فروزان پاوه به همراه 300 جلد کتاب پوست نوشته پزشکی و نجوم نگهداری می شده، ليکن در حمله ی اعراب در سال23 هجری به پاوه و کشته شدن سکنه ی بومی، تخريب و همه ی کتابها به آتش کشيده شدند و حتی مانی پيامبر کرد اورامانی در سال265ميلادی کتاب «باينگام» را که امروز باينگان (۱۲)گفته می شود و به معنی شعله ی نور می باشد به آتشکده ی پاوه هديه کرده و خود در هيروی(۱۳ ) که به معنی هيربد است به پرورش مغان و موبدان و هيربدان می پرداخته و در محل نه يسانه و به له بزان معابد زردشتی برای ستايش اهورامزدا و خدای نوريا به قول مانويان نروی(۱۴) وجود داشته اند که يکی از اين معابد آثار آن با همان نام زردشتی در روستای نه روی در شمال غرب پاوه هنوز به چشم می خورد.چون مردم اورامان به خورشيد اعتقاد داشتند به آن جايگاه خورشيد پرستان يا هورامان مي گفتند. اوريعنی ئاهير يا آتشين ومان يعنی خانه . ووقتی کسي مي مرد مردم با گريه وزاری به اطرافيان می گفتند باوکه رو يعنی پدرم به خورشيد يا نور يا اشعه خورشيدکه مقدس بود ملحق شد.ويا برا رو يعنی برادرم به رو(ray ) يا اشعه پيوست اين کلمه درزبان اورامانی وانگليسي وارمنی به يک معنی همان اشعه يا پرتو معنی مي دهد.ومردم مي گويند روچن يعنی سوراخی درپشت بام دراورامان که نور را به داخل خانه هدايت می کرد تابتوانند درخانه تاريک وبدون پنجره بهتر ببينند. رو يعنی اشعه وچن(chn) يعنی جذب کننده وگيرنده نور پس رو همان (ray ) به معنی پرتو است ومردم هنوز درهورامان می گويند برا رو يعنی برادرم به جانب اهورامزدا يا خورشيد شتافت واين زردشتی بودن مردم اين سامان را درقديم واکنون که زوال يافته نشان می دهد.

۳- تفکرات وانديشه های يونانی وتاثير هلنيزم پس از حمله اسکندر

سپاه اسکندر مقدونی وسپس سلوکيان سلوکی بعد از تسخير ايران وتسلط برمنطقه درصدد محوکردن آثار تمدن ايران وجايگزينی فرهنگ يونانی برآمدند .تمام آتشکده ها را ويران ساختند ومردم را به پرستش الهه ها واصنام مجبور کردند.اگر چه هيچ نشانه ای از پرستش بت در اين منطقه موجود نمی باشد اما گويا بل(۱۵) (الهه بل خدای آبها ) يکی از الهه های يونانی بوده که مورد پرستش قرار می گرفته است. وامروزه هنوز آثاری از آن باقی مانده ويکی از بزرگترين چمشه های آب معدنی دنيا درهورامان به نام چشمه بل نمودی از اعتقاد به اين الهه دربين هوراميان است. البته انديشه هلنيزم آنچنان که درغرب برجامعه تسلط پيدا کرد،نه تنها درهورامان بلکه درهيچ جای ايران تاثيرآنچنانی از خود برجاي نگذاشت. وخيلی زود با انقراض سلوکيان تفکر يونانی وانديشه يونانی از اين سرزمين رخت بربست.

۴- نفوذ مسيحيت در دوره اشکانيان

تاريخ مکتوب هورامان به دوران اشکانيان باز مي گردد.قباله هاي هورامان يا سه سند چرم نوشته که درهورامان کشف شده اند قسمتی از تاريخ مجهول اشکانی را برای ما آشکار مي سازد. اين اسناد اجاره نامه هايی بوده که يکی از آنها به زبان پهلوی وخط سريانی نوشته شده(88ق.م) . دونسخه ديگر با خط وزبان يونانی نگاشته شده اند ومضمون هردويکی است. اين دونسخه درزمان فرهاد چهارم از پادشاهان اشکانی نوشته شده اند.(22 و 21 ق.م) . اين قباله ها درواقع خريد وفروش تاکستان می باشد .همچنين اين اسناد دلالت براين دارند که درآن ايام منطقه هورامان تحت حکومت ارمنستان بوده است. با انتشار مسيحيت درهمان قرون آغازين آن درارمنستان ، هورامان نيز که جزئي از ارمنستان بود، به آئين مسيحيت گرويد.(البته ارمنستان نيز جزئي از ايران وتابع پادشاهان اشکانی بود ) .

يادداشتهاي آقاي امينی در کتاب فرهنگ لغت آرام خالی از لطف نيست:

در عهد فرهاد چهارم اشکانی اسقف مطران از ارمنستان همراه فرمانداری ارمنی به نام پاونی برای ترويج کيش مسيح به پاوه واورامانات مهاجرت کردند ونام طايفه ميتران يا متران هنوز درپاوه شنيده مي شود که بازماندگان آن اسقف مسيحی اندودرمحل فعلی مسجدجامع پاوه کليسای مرکزي را ساختند ودراطراف اين کليسا سردابه هاي زيادي براي غسل تعميد ايجاد کردند که دراين سردابه هاي مقدس با آب خود را غسل مي دادند ونام يک محله پاوه به نام محله سردابه ها هنوز برسر زبانهاست وسه ردی(sarde)می گويند يعنی محل سردابه هاي مقدس مسيح ودو کليسای ديگر درهمين زمان که حدود سال 50 ميلادي مي شد،درپاوه درمحله شيشو(shishow) و پشته(pshta) ساخته شدند که به ترتيب نام يکی از حواريون مسيح وکليسای محکم گفته مي شد.ومردم اورامان برای محکم کردن در خانه می گويند: پشکولش بنيه يعنی چوب پشت در را بگذار.که پشته ازهمين محکمی درعظيم آن گرفته شده وکليساها برای جمع آوری اعانه وکمک ازمردم که درباغهايشان گردو ی زيادی داشتند تقاضا کردند که برای درآمد کليساها کمک کنند وهرکس کمی گردو به کليسا کمک مي کرد وحتی درزمستان نان خاصی به نام نيمه فيس (Nimafis) درکليسا بين مردم تقسيم مي شد وهرکس برای جمع کردن گردو به باغ می رفت به ته کيسه خود يک گردو مي بست ومي گفت ئينه بنه پيته نهIna bna pitana واين کلمه هنوز دربين مردم آريايي انگلستان وارمنستان واورامان يک ريشه داشته وبه کار می رود ومعادل انگليسي وارمنی برای اين کلمه Benefice مي باشد يعنی درآمد کليسايي که کلمه نيمه فيس از همين کلمه ريشه دارد وکلمه بنه پيته از کلمه benefit ريشه دارد که به معنی سود واحسان کردن مي باشد .

۵-دين زردشتی وزند اوستای پير شهريار

با مقايسه اين نظريه امير امينی مبنی بر انتشار مسيحيت درقرن اول ميلادی با کتاب تاريخ کردستان ماموسا مردوخ وسيرالاکراد عبدالقادر بگ بابان اينگونه برمي آيد که هورامان قسمت پاوه در طول تاريخ ساسانيان به دين مسيحيت بوده اند البته اين به آن معنا نيست که به يک باره همه اهالی مسيحی شده باشند بلکه قسمت اعظم مردم به آئين آباو اجدادی خود يعنی زردشتی باقی مانده اند.

مغ ها:

دراواخر عهد ساسانی يکی از سپهسالاران ايرانی به نام پاو برای جمع آوری لشکر به منطقه هورامان وشهرزور می آيد ومدت چند ماهی در پاوه مي ماند ودگر بارمردم را به آئين زردشتی باز مي گرداند وکليساها را خراب وبه جای آنها معبد وآتشکده مي سازد وآتشگاه مشهور پاوه را بعد سالها خاموشی بارديگر روشن مي کند.البته بعداً به اين بحث پرداخته خواهد شد.

مُغان (مفرد آن مُغ) بنا به روايتی در اصل طايفه‌ای از مادها بودند که اجرای امورات مذهبی را بر عهده داشتند. در ايران باستان متوليان رسمى اديان و مذاهب قبل از زرتشت را مغ مى گفتند. هرودت مى گويد: مغ ‌ها طايفه اى از طوايف ششگانه قوم ماد بوده اند. پادشاهان ماد در اقتدار مغ ‌ها و سلطه آنان كوشيدند. نفوذ و پايگاه اجتماعى مغ ‌ها به حدى بود كه پس از انقراض ‍ سلسله مادها، باز هم اين صنف روحانى همچنان مقتدر بود با روی کار آمدن هخامنشيان مغان همچنان توليت امور مذهبی را حفظ کردند و عرصهٔ فعاليت آنها ديگر منحصر به ماد نبود. در دوران ساسانيان مغ در سلسله مراتب روحانيت زرتشتی جايگاه مخصوص خود راداشت. همانگونه که می دانيم کردها از طوايف ماد هستند وهوراميها ازخالصترين اقوام کرد محسوب مي شوند وبا گذشت قرنها از اضمحلال حکومت ماد ، اين منطقه همچنان ماد باقی ماند منطقه هورامان مکان مناسبی بود برای زندگی مغها.

پيرشاليار:

يکی از مغهای مشهور پير شاليار يا پير شهريار زردشتي است كه در دوران ساسانيان (احتمالاَ دراواخر اين سلسله) درمنطقه هورامان مي زيسته است. كتابي دارد به نام (ماريفه تو پير شالياري ) يا معرفت پير شاليار كه نوعي زند اوستا بوده وبه زبان هورامي نگاشته شده است.اين كتاب شامل پند واندرز وجملات حكمت آميز درقالب شعربوده وپيشگوييهايي نيز در آن يافت مي شود. مردم هورامان قرنها اشعار پيرشاليار را حفظ بوده اندوبه كتابش احترام فوق العاده اي گذاشته اند .

اين احترام به پير وکتابش قرون بعد وحتی قرنها بعد از اسلام همچنان پابرجا بوده بطوری که نقل است مردم هورامان تخت (موطن پيرشاليار)برخلاف پاوه خيلی دير به اسلام گرويدند .زيرا موقعيت جغرافيايي باعث شده بود که سپاه غازی اسلام از آن منطقه عبور نکند وقرنها همچنان برآئين زردشتی باقی بمانند. وکتاب ماريفت برای آنان درس زندگی وبرنامه زندگی وشريعت بوده است. نقل است مولانا گشايش( از اجداد ماموسا مردوخ)که يکی از مبلغين اسلام بوده ، درقرن هجری به هورامان می آيد ومردم را بسوی قرآن می خواند. مردم ساده وبدور از هرآلايشی چنان به ماريفت معتقد وپايبند بوده اند وچنان نسبت به آن تعصب داشته اند، هنگاميکه يکی از جوانان از ريش سفيدی می پرسد : ((قوئان قه ديما يا ماريفه توو پيرشالياري؟)) فرآن قديمی تر است يا معرفت پيرشايار.پير جواب می دهد : (( ماريفه توو پيرشالياري قه ديما قوئان هيزگه گوشايشه کوري ئارده نش))معرفت قديمی تر است، قرآن به تازگی توسط (گوشايش کور) آورده شده است.( گويا مولانا گشايش يکی از چشمانش نابينا بوده است).

کتاب معرفت بصورت منظوم بوده وبعد از هردوبيت اين بيت تکرار شده است

گوشت جه‌ واته‌ی پيرشاليار بو هوشت جه كياسته‌ی زانای سيميار بو
(‌به گفتا پيرشهريار گوش فرا ده ، و ذهن وهوشت را برای درک تعاليم زردشت به کار ببر)


از نوشته های حکمت آميز پير شاليار:

داران گيان‌داران ، جه‌رگ و دل به‌رگه‌ن

گاهی پر به‌رگه‌ن گاهی بی به‌رگه‌ن


كه ره‌گه جه ‌هيله ، هيله جه كه‌رگه‌ن


رواس جه رواس ورگه‌ن جه ورگه‌ن

درختان جان دارند ،‌ جگر و دلشان برگ است (عمل فتوسنتز دربرگ گياه همانند کار کرد جگر وقلب است)

(درختان)گاهی پر برگ و گاهی بی برگ هستند(فصول سال وتغييرات آن) .

مرغ از تخم مرغ است ، و تخم مرغ از مرغ (يکی از حکمتهای آفرينش)

روباه از روباه است و گرگ از گرگ(سرشت وطبيعت هرچيزی به اصل خودش برميگردد.)

* * * *
از پيشگوئيهای مشهور


وه‌رويوه‌وارو ، وه‌روه‌وه‌رينه

وريسه ، بريو چوارسه رينه

كه‌رگی سياوه هيليه چه‌رمينه

گوشلی مه ميريو دوي درينه

( برفی می باره كه برف خوره است ، و رسن كه پاره شود چهارسر پیدا می‌كند ، ماكيان سياه ، تخمش سفيد است ،‌ديگچه كه سوراخ شد ، دودر پيدا می كند )

نکته هايی از کتاب معرفت پير شاليار

+محل زندگی و خانه بايد تميز باشد و گرنه فرشته نور به آن خانه وارد نمی شود.(اعتقاد به نور وروشنايي)

+هنگام خميازه با پشت دست جلو دهان را بگيريد.(منطبق با آموزه های اسلامی)

+در ظرف بسته و شکسته چيزی نخوريد

+برای کفش و لباس هرگز از رنگ سياه استفاده نکنيد، رنگ سفيد و سبز آبی بهترين رنگها هستند

+در هر شرايطی هرگز آب را کثيف نکنيد.(اعتقاد به عنصر آب)

+سعی کنيد برای تهيه لباس و زير انداز از پشم حيوانات استفاده کنيد، نه از پوست شان

+سعی کنيد هر جا که هستيد محل زندگی تان را روشن نگه داريد.(اعتقاد به روشنايي)

سعی کنيد در شبانه روز يا در هفته حداقل يک بار با سر دادن ترانه يا سرود مذهبی آنچه در درون داريد بيرون دهيد..(رقص وسماع)

+سعی کنيد موقع ازدواج، برگشتن مسافر از سفر، تولد فرزند، باران به موقع، محصول خوب، شفایمريض و به هر بهانه ای جشن بگيريد و در هر جشن و سرور پايکوبی (هور پرای) را فراموش نکنيد.

مطالب فوق درمورد پيرشاليار اول بود اما يك پيرشاليار ديگر نيز وجود داشته كه به پيرشاليار دوم مشهور است. ايشان درقرن پنجم هجري مي زيسته وهم عصر شيخ عبدالقادر گيلاني موسس طريقت قادريه بوده است.گفته مي شود كه از نسل پيرشاليار اول بوده وداراي دين زردشتي كه بعداَمسلمان مي شود ونام خود را به مصطفي تغيير مي دهد وكتاب معرفت رانيز دستكاري كرده وهر آنچه با دين اسلام سازگارنبوده را برداشته است.

مراسم جشن عروسي پير شاليار مربوط مربوط به پير شاليار دوم است كه ماجراي ازدواجش با حكاياتي جالب وعجيب وغريب همراه است.اما آنچه قابل توجه است اينست كه اين جشن باگذشت حدود نه قرن همچنان هرساله در اواسط بهمن ماه در روستاي هورامان تخت از توابع مريوان ودرخانه اش كه همچنان باگذشت قرنها دست نخورده باقي مانده است برگذار مي گردد وهزاران نفر از سراسر ايران دراين جشن شركت مي كنند. اين جشن سه روز به طول مي انجامد ومردم روستا به قدر توانايي خود در فراهم كردن خورد وخوراك جشن وپذيرايي از ميهمانان سهيم هستند.

درآخراين مقاله نظر يکی از نويسندگان مشهور کرد را در مورد پير شاليار مي آورم:بابا مروحانی درکتاب تاريخ مشاهير کرد می نويسد: برخی دانشمندان کرد معتقدند که پير شاليار دراواخر زندگی دين اسلام را قبول کرده وکوشيده است مردم اين سامان را با اين آيين مبين آشنا سازد اما توفيقی حاصل نکرده ودراواخرقرن پنجم رودرنقاب خاک کشيده است. اما ازقرائن اين پيرشاليار دراواخر قرن اول می زيسته وبرهمان عقيده وآيين کهن تا واپسين دم حيات باقی مانده است. زيرا اولاً در قرن پنجم وپنجم وحتی قرن سوم دين اسلام درسراسر منطقه اورامان گسترش پيدا کرده وهمه اهالی اين ديار گرويده دين مقدس اسلام شده اند. من (نويسنده وبلاگ) نيز براين عقيده هستم که داستان مولانا گشايش شايد ساختگی باشد وشايد آنگونه نباشد که نقل شده است

۶- اسلام

انشاالله درمورد دين مبين اسلام درهورامان درآينده به تفصيل خواهم نوشت

پی نوشتها:

۱-سرياس: محلي ييلاقی وبسيار باصفا دردامنه کوه عظيم شاهو درده کيلومتری پاوه کنار جاده پاوه - کرمانشاه که اکنون روستايي به همين نام درآن محل واقع شده است.

۲-کاژه: کوهی در شمال شهر پاوه از سلسله کوههای شاهو

۳- به له بزان: روستايي در جنوب غربی پاوه . سر راه دوآب به مرخيل .در دامنه جنوبی کوه آتشگاه (کله قندی )واقع شده است واز توابع نوسود بشمار می رود.

۴-نيسانه: روستايي در 5 کيلومتري شهر نوسود برسر جاده نوسود به پاوه

5-نوسود: يکی از بخشهای شهرستان پاوه که درمجاورت مرزعراق واقع شده است

۶-نودشه: يکی از شهرهای شهرستان پاوه که دارای طبيعتی بسيار بکر وزيبايي مثال زدنيست.

۷- شه مشی: کوهيست در شمال نودشه ودرمجاورت مرز هورامان عراق

۸- دالانی:تفريحگاهی بسيار باصفا که درارتفاعات کوه بلند تخت ودرسر راه جاده پاوه به مريوان قرار گرفته وهرساله درفصل بهار صدها نفر برای تفريح وحتی برگزاری مجالس شادی وسرور در اينجا گردهم مي آيند.

۹-کله به ره ودالا : گردنه اي است در نزديکی دالاني مشرف بر روستاهای کيمنه وهانی گرمله ودشت شهرزور

۱۰-که مالا: از روستاهای هورامی زبان شهرستان مريوان

۱۱-ئاويسه ر: محلی ييلاقي وخوش آب وهوا در شمال شهر اورامی ته ويله (خاک عراق)در غرب پاوه

۱۲-باينگان : يکی از بخشهای شهرستان پاوه که دارای طبيعتی زيباست.

۱۳-هيروی: روستايي در 20 کيلومتری غرب پاوه درکنار رود سيروان

۱۴-نروی : روستايي در 7 کيلومتری شرق نوسود واز توابع اين بخش

۱۵-بل: چمشه بزرگ آب معدنی در کنار رود سيروان درنزديکی روستای هجيج. قبلاً اين چمشه دارای آسياب بود وبه آسياب بل اشتهار داشت. اما بعد از آزمايشهايي که روی آب قرارگرفته مشخص شده است که يکی از بزرگترين وخالصترين آب معدنی های دنياست واکنون کارخانه آب معدنی درکنارچشمه به بسته بندی آب می پردازد.



منابع:

۱- تاريخ کردستان : ماموسا مردوخ

۲- سير الاکراد :عبدالقادر بن رستم بابان

۳- فرهنگ آرام: امير امينی

۴- تاريخ مشاهيرکرد :بابا مردوخ روحانی

۵- يادداشتهای خودم

زکریا فتاحی 02-10-2010 07:40 PM

اورامی لهجه است یا زبان؟
 

اورامی لهجه است یا زبان؟ / احمد شريفي





شاید حدود چهل پنجاه سال پیش، بعضی از خیرخواهان كُرد كه چشم دیدن زبان و فرهنگ، ادبیات و موجودیت، كردایتی و هویت كُردی را نداشتند، طی - به اصطلاح - كُردشناسی خود این موضوع توطئه و تفرقه برانگیز را علم كردند كه اورامی ها در ایران و عراق و زازاكی ها در استان پرجمعیت، كوهستانی و جنگلی استان‌ «درسیم» در كردستان تركیه كُرد نیستند. سال ها از این ترهات گذشت و دانشمندان كُرد و كُرد شناسان دولت كُرد كم و بیش به این ذهنیت غیر علمی پاسخ ها دادند و چنان مدعیانی نیز خاموش گشتند.
ولی متاسفانه در این اواخر و چندسال گذشته، این تز نامیمون این بار گریبانگیر بعضی از به اصطلاح نویسندگان كُرد به ویژه در اورامان ایران شده است و بدون كنكاش و پژوهش در زبان و لهجه های كُردی، به دنبال هویت غیركُردی برای اورامانی ها و لهجه ی همیشگی كردی اورامی برآمدند كه شاید آخرین نمونه آن نوشتار «زبان هورامی به دنبال هویت دیرین» از كورش امینی در سیروان شماره ۳۹۰ شنبه ۲۴ تیر ۸۵ باشد.اگر چه من در این نوشتار در صدد پاسخگویی به كاك كورش نیستم، اما در سراسر مقاله وی سندی دال بر هویت مستقل لهجه اورامی نیافتم. گذشته از این اشاره و استناد به منابع و كسانی چون دهخدا و محمدرضا باطنی«كُردی ندان» چه دردی را دوا می كند و چه نا انگاره‌ای‌ را انكارخواهد كرد؟ چنان كسانی كه حاضر به پذیرش و پذیرفتن هویت و موجودیت كرد و كردها نبوده و نیستند، به نوشتارشان هرگز نمی توان اطمینان و بسنده كرد. چنان كسانی را باید جزو نژادپرستان مردودی دانست كه حتی چند قدمی خود را نمی بینند و ندیده اند،‌بلكه از هویت و موجودیت ملی خود نیز بی خبر بوده اند و بر بی خبران نیز كشكك صلوات.
شیخ ورجاوند آیت الله «مردوخ» اورامی را جزو لهجه ی كردی به حق معرفی كرده اند (۱)، و زبان شناس نامور روس «ای.م. ارانسكی» نیز اورامانی را لهجه ای از گورانی كردی میدانند و پای را فراتر نهاده و همه‌ی لهجه های مركزی ایران (سمنانی) و سرزمین فارس و سیوندی و هم چنین كرانه های خزر را در همین دایره ارزیابی می كنند (۲) و عالمانه لهجه های لری و بختیاری را در سیطره زبان كردی می دانند و بسیاری دیگر از زبان شناسان اروپایی نیز اورامی را لهجه محض كُردی دانسته اند.
واقعیت این است كه به دنبال گسترش آیین ها و باورداشت های كردی یاری و یارسان، كاكه ای و اهل حق و برگزیده شدن لهجه ی اورامی به عنوان زبان متون مقدس و به ویژه در دوران حضرت «سلطان سهاك» (سلطان اسحق برزنجی) در قرن هشتم، دوران شكوفایی این لهجه فرا رسیده بود و اكنون ده ها و صدها متون مقدس آن آیین ها به لهجه ی اورامی در دسترس است. در عصر فرایندتری با شكل گیری امارت مستقل و نیمه مستقل اردلان، لهجه ی اورامی در سراسر جنوب كردستان ایران و كرمانشاه و لرستان فرا گسترتر گردید، بر همه ی لهجه های دیگر جنوبی تسلط یافت و صدها تن از شعرای لك و لر، اورامی و جاف، بختیاری و خوزیانی شاهكارهایی به این لهجه ی كردی سروده و خق كردند و هیچ كدام از آن شعرا نیز، اورامی را لهجه ی مستقل و غیر كردی ندانستند. در همین راستا باید به سروده معروف «خانای قبادی» اشاره كرد كه در حدود سال ۱۱۵۳ هـ.ق مثنوی شیرین و خسرو را به لهجه‌ی اورامی سروده و با افتخار بر كرد بودن اشاره كرده و می فرمایند:
راسته ن مواچان فارسی شه كه ره ن
كوردی جه فارسی بل شیرین ته ره ن
په ی چیش، نه ده وران ته ی دنیای به ركێش
مه خفوره ن هه ر كه س به زبان وێش (۳)
جه لای عاقلان ساحب عه قل و دین
دانا بزورگان كوردستان زه مین
به له فز كوردی كوردستان ته مام
پیش بووان مه حفوز باقی وه سه لام (۵-۴)
گذشته از این، اندیشمند بزرگ كُرد دكتر «سعید خان كردستانی»‌كه خود اهل اورامان بوده و كتاب وزینی به نام‌»نزانی مزگانی« به لهجه ی اورامی سروده و از خود باقی گذاشته اند و در مقدمه ی كتاب به زبان فارسی به جستاری زبان شناختی كردی پرداخته و به نكات بسیار جالبی درباره سنندج سال ۱۳۰۰، اشاراتی دارند و می نویسند:
«سنندج دارالعلوم به دار الجهل مبدل گشته، دیدن این اوضاع مرا بسیار پریشان نمود، خلاصه چون دیدم خانقه معمور درویشان خراب و .... لهجه نرم و شیرین اورامی از میان رفته، شاید چند نفر پیرزن در گوشه و كنار هنوز به آن متكلم باشند ... اشعار آبدار شاعران قدیم را فراموش كرده اند، نه »صیدی قدیمی«‌معروف صحبتی و نه از »صیدی ثانی« حرفی در میان است و«بیسارانی» را به طاق نیسان گذارده اند، شفیع و شهاب، اشعار«امان الله خان ثانی» و «حسین قولی خان» و »مولوی معنوی« خبر ندارند و از «خانای قبادی» كه در آزادی خیال و تنفیذاتش بر خیام رجحان دارند اطلاعاتی در بین نیست، حتی از اشعار «مصطفی دلی دلی»‌كه مقداری كثیری از شاهنامه را به كردی درآورده بی اطلاعند واز شعرای شمال حتی اسمی هم نشنیده اند و اشعار ملا پریشان و ملا حق علی به گوششان نخورده است». (۶)
دكتر «كردستانی» ساكنان دامنه های دماوند، سمنان، دامغان و غیره را كردانی می دانند كه پراكنده شده اند، به این وصف نیز لغات كردی خود را حفظ كرده اند. (۷) اشعار «باباطاهر» و «سلطان سهاك» و یارانش یعنی «پیر بنیامین» و «داوود ورزوار» را كردی می خوانند (۸)، و قدیمی ترین شكل الفبای كردی قدیم را ارائه می دهند كه «احمد نبطی» در سال ۱۰۶۰ سال قبل آن را انتشار داده (۹) و سپس می نویسند:
مخفی نماناد اورامان به ملاحظه سختی و صعوبت عبور از جنگل ها، اسكندر كبیر آنجا را زندان قرار داده بودند،‌مقصرین بزرگ را به آنجا تبعید می نمود و فردوسی می گوید:
سكندر بهر كس غضب در گشود
اشاره به زندان اورامن نمود (۱۰)
دكتر سعید خان كردستانی درباره دیوانش كه به لهجه ی اورامی است، می نویسد: در اوقات مسترقه و تعطیل از كار مطالبی به شعری كردی نوشتم، اولا باید عرض كرد و عذر خواست كه شاعر نیستم و ادعایی هم ندارم ... و اشعار مرا اگر در ردیف اشعار آبدار شعرای كرد بگذارند. (۱۱)
دكتر سرانجام می نویسد: اگر این نمونه جزیی اسباب تشویق اذهان جوانان با ذوق اكراد بشود به كمال برسانند تشجیعیات بنده ضایع و بی ثمر نشده است. (۱۲)
دكتر سعید خان كردستانی در دیوان اشعار ۵۱۵ صفحه ای و ۵۷۰۵ بیتی كه به لهجه اورامی سروده اند و نیز در مقدمه ی ۲۰ صفحه ای به زبان فارسی، بارها و كرارا اورامی را لهجه ای از زبان كردی دانسته و معرفی كرده است. این را نیز باید خاطرنشان كنم كه دكتر سعید خان كردستانی در دانشگاه های سوئد و انگلستان تحصیل كرده و با كرد شناسان عصر خود رابطه ی نزدیكی داشته است و در انتقال و خواندن قواله و قباله های اورامان نقش اساسی داشته است و هرگز هم فراموش نكرده اند كه ایشان یك كرد اورامی لهجه می باشند و در دیوانش به كرات به این مسئله اشاره ورزیده اند.
گذشته از این، صدها تن از پیران و رهبران آیین یاری و یارسان، رهبران و شاعران اورامی گوی آنان، در شعر و سروده های خود، خود را از كردان جدا ندانسته و به كرد بودن خود نیز افتخار كرده اند.
بهلول ماهی در سال ۲۱۹ هـ.ق به لهجه ی اورامی می فرمایند:
چه نی ئیرمانان، مه گه لێم هه وردان
مه كۆشم پری، ئایین گردان (۱۳)
«شاه ویس قولی»‌ متولد ۸۱۰ هـ.ق در كوهستان شاهوی اورامان خود را چنین معرفی می كنند:

ئه سلمه ن جه كورد، ئه سلمه ن جه كورد
بابۆم كوردنانه ن، ئه سلمه ن جه كورد (۱۴)
اگر در این راستا به نامه ی سرانجام و دیكر كتب و متون مقدس یارسان نگریسته شود، مشاهده خواهد شد كه صدها تن از شاعران و رهبران كرد یاری كه اغلب اورامی تبار و به لهجه ی اورامی شعر سروده اند،‌ همگی خود را كرد معرفی كرده و زبان خود را كردی دانسته و اورامی را جدا از كردی ندانسته اند كه یكی از معروف ترین آنان «مصطفی بن محمود گورانی» است، هم چنان كه دكتر سعید خان نیز اشاره كرده اند، بخش اعظمی از شاهنامه را به كردی و لهجه اورامی سروده اند كه برادر ارجمندم دكتر «ایرج بهرامی» كه خود نیز از پیروان آیین یاری هستند آن را به نام شاهنامه كردی به چاپ رسانیده اند. (۱۶-۱۵)
حال این سئوال پیش می آید كه جناب كورش امینی و اگر هم اندیشانی داشته باشند چرا و چگونه اورامی را جدا از زبان كُردی می دانند؟ و در صدد تراشیدن هویت مستقلی برای آن هستند؟ از دگر سوی منطقه اورامان تخت و لهون و دربند در قلب كردستان جای دارند و اورامان را نمی توان جدا از كردستان دانست. در همین راستا ضروری است كه اشاره شود اكنون در كردستان تركیه به دو لهجه ی رسای و اصلی كرمانجی و زازاكی تكلم می شود. متكلمین بی سواد و روستایی به این دو لهجه گاهی مجبورند و ناچار برای بیان مطالب خود با همدیگر به تركی سخن بگویند، چون این دو لهجه از نظر ساختار و واژگان با همدیگر تفاوت های گویشی و تلفظی دارند، با این وصف نیز آنها خود را كرد می دانند و تفاوت لهجه مانع از آن نخواهد بود كه خود را جدا از یكدیگر قلمداد كنند. اگرچه كلام حضرت پیرولات (سید رضای درسیمی علوی) و «پیر سلطان ابدال» و «پیر سلطان بگتاش» كه به لهجه درسیمی هستند در بسیاری از موارد برای ساكنان آمید، وان، موش، شمزینان، چولیك، جولمرگ و بدلیس و ... تا حدودی غیرقابل فهم و درك است، ولی هرگز گویشوران این دو لهجه خود را جدا از هم نمی دانند و خواست خیر نخواهان كرد اهمیت نمی دهند و این لهجه ها را جدا از زبان كٌردی تلقی نمی كنند.
بگذارید در همین راستا به خاطره ای اشاره كنم. من حدود ۱۸ سال در كرماشان زندگی كرده ام و تقریبا به همه ی روستاهای اورامان،‌ گوران و كرند،‌ هرسین و صحنه،‌ كنگاور و نهاوند و ملایر و بروجرد و ... رفت و آمد داشته ام و هرگز در هیچ شهر و روستای آن سامان دیار مرا از خود جدا ندانسته و من نیز خود را از آنان جدا نپنداشته ام. در بهار سال ۱۳۶۴ مرحوم استاد «هیمن» به كرمانشاه آمده بودند و كاك «هادی ضیاءالدینی» نیز شاهد هستند. عصر یكی از روزها كه می خواستیم به طاق بستان برویم، جلو پارك شهرك مسكن، پیر مرد لكی خیار چنبر می فروخت و داد می زد: «خیار شینگ سه گله میدوم یه تومن». استاد هیمن رحمتی كه از این جمله سر در نیاوردند ودرك نكردند خطاب به مرد لك گفت: «چه هرا هرایه كته ده لێ چی؟» مرد لك نیز چیزی از جملات سورانی مامه هیمن نفهمیدند، من دخالت كردم و جمله ی مام هیمن را برای مرد لك بیان كردم، مرد لك عصبــــــانی شدند و با صدای بلند داد زدند: بچــه و بچـــه و خالــــو كوردی نه‌مزانی.
جملات مرد لك را هم به سورانی به مام هیمن گفتم. مام هیمن رحمتی پیر مرد لك را در آغوش گرفت و بوسید و فرمودند راست می گویی موقعی كه من لهجه ی شما را نمی دانم معلوم است كه كردی نمی دانم و حق با توست.
آری مردمی كه هویتش در كتمان است، اجازه نمی دهند به زبان خود تحصیل و تدریس نمایند، زبان متحده ای ایجاد نمی شود و لهجه ها به دلایل دوری مسافت و رفت و آمد كمتر، برای گویشوران ناآشنا می نمایند و اگر سورانی و كرمانجی لهجه ای به درستی لهجات اورامی، لكی و لری و بختیاری را درك نكنند و نفهمند دلیل بر استقلال و مستقل بودن هیچ یك از این لهجه ها نیست. لهجه ی اورامی نیز جدا از این رویكرد نیست و نباید آن را زبان تلقی كرد. بلكه این لهجه مدت های مدیدی زبان سرایندگان اغلب شاعران كرد اعم از لك و لر، جاف وسوران، اورامی و گوران، كلهر و فیلی بوده است و سرایندگان به این لهجه اورامی نیز هیچ یك خود را از كردها جدا ندانسته اند و نخواسته اند هویت غیركردی برای لهجه اورامی بتراشند.


-------------
منابع و پای نوشته ها:
۱- آیت الله مردوخ كردستانی - تاریخ كرد و كردستان ج ۱ ص ۴۱ چاپ سنندج ۱۳۵۱
۲- ای . م. ارانسكی، مقدمه فقه اللغه ایرانی، ترجمه كریم كشاورز، ص ۳۱۱ چاپ تهران ۱۴۵۸
۳- شیرین و خسرو،‌خانا قبادی، چاپ مه حمه دمه لا كه ریم لاپه ره ۱۰ به غدا ۱۹۷۵
۴- شیرین و خسرو، خانا قبادی، م. اورنگ با همكاری صدیق بوره كه ی ص ۲۰ چاپ تهران ۱۳۴۸
۵- شیرین و خسرو،‌ خانا قبادی، دكتر صدیق بوره كه ای (صفی زاده) ص ۲۰ چاپ تهران ۱۳۶۹
شماره های ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ دكتر سعیدخان كردستانی مقدمه ی كتاب نزانی مزگانی چاپ لندن ۱۳۰۹ هه تاوی ۱۹۳۵ زایینی
۱۳- دكتر ایرج بهرامی، اسطوره ی اهل حق، ص ۸۹ چاپ تهران ۱۳۷۸
۱۴- دكتر صدیق بوره كه ی، دانشنامه نام آوران یارسان ص ۳۰۲ چاپ تهران ۱۳۷۶
۱۵- شاهنامه ی كردی سروده مصطفی بن محمود گورانی به اهتمام ایرج بهرامی چاپ تهران ۱۳۸۳
۱۶- چندین نسخه خطی از شاهنامه كردی به لهجه اورامی سروده ی مصطفی بن محمود گورانی و سرهنگ الماس خان كنوله ای در آرشیو این جانب وجود دارد و سرایندگان آنها نیز خود را كُرد دانسته و در صدد هویت جعلی زبان و ملت اورامی درنیامده اند. نگارنده در این راستا در كنگره ی جهانی فردوسی به معرفی چندین نسخه خطی شاهنامه به لهجه اورامی پرداخته است.



زکریا فتاحی 02-10-2010 07:52 PM

اورامان را بهتر بشناسیم
 
اورامان را بهتر بشناسیم / محمد رشید امینی - پاوه





مطالب زیادی در رابط با اورامان نوشته شده است ، این مطالب از کارهای تحقیقی و پژوهشی توسط افراد خبره وآگاهی داخلی وخارجی گرفته ،تا اثاروگفتارنویسنده گان وعلاقمندان بومی ، که هرکدام در حد توانایی خود دراین راستا اعمال نظر ودیدگاهای خودرا ارائه نموداند ،که در این قسمت وارد آن نمی شویم ، این هم خود یک واقعیت است من اورامانی از هرکسی دیگربهتر وبیشتر اورامانات را می شناسم ، حال اگر توانایی آنرا نداشته باشم از دیدگاه علمی شناسهای آنرا به دیگران منتقل نمایم ، حد اقل می توانم همانند علاقمند بومی آنچه را که سالهاست درباره آن شنیده ودیدام ، باآمیخته ای از تجربیات دیگران به رشته تحریر درآورم وتقدیم حضور علا قمندان نمایم .

امید است بتوانم نکات مبهم وتحریف شده در مورد جغرافیا واسامی اماکن این دیار اهورایی را همانگونه که هست ارائه دهم .

اورامان ومناطق اطراف آن به دلیل آنکه در دل زنجیر کوهستان زاکرس شمالی قرار گرفته، به مناطق کوهستانی ، سخت ، دشوار وناهموار شناخته شده ، به همین سبب کسی نتوانست است به خوبی تصویری از واقعیتهای طبیعی آنرا بخوبی باز گو وبشناساند .
دراین مقطع اززمان هم برای شناساندن این مناطق احتیاج به امکانات علمی وکار شناسان خبر است تابتوان به خوبی ازعهده این کار برآیم، که آن هم هیچ کدام در دسترسمانیستند.


من خود بر این باوروآن را لازمه زندگی می دانم که هر کس در هر گوشه وکنار این جهان پهناور است باید در حد توانایی وبار علمی خود آگاهی از اطراف وجغرافیای مناطق خود داشت باشد وبه خوبی بداند که درکدام نقطه ازاین گوی خاکی قرار دارد.

این آگاهی ودانستها در افرادی از آن جامعه به حدی میرسد ، که دیگران از دانش او بهره ای می برند ، من هم با آگاهی ودانستنیهایی از علوم گذشتگان ونوشته نویسنده گان ومحققین داخلی وخارجی واندیشه های بومی در خصوص تصویری از اورامان ومناطق اطراف آن ، برآن شدم در حد توان خود مطلبی را دراین راستا تحریر وارایه نمایم ، هدف ار نوشتن این مطلب هم آن است که بصورت گذرا نگاهی به جغرافیای (اورامان ، جوانرود، ثلاث ، روانسر ، ) داشته باشم، این نگا هم درمورد شناساندن صورت واقعی کوهستانها ، رودخان ها ، چشمهای خروشان ودرحد امکان شناساندن شهرهاو روستاهای آنهاست ، به امید آنکه توانایی آنرا داشته باشم که آنچرا هست همانند خود آن معرفی نمایم .

ریشه یابی واژه اورامان
می خواهم قبل از آنکه مطلب خودرا در مورد جغرافیای اورامانات و مناطق اطراف آن ادامه دهم ، چند سطری درباره ریشه یابی واژه یا کلمه اورامان داشته باشم .

این واژه نویسنده گان ومحققان درباره آن بسیار نوشته ولی تابه حال نتوانسته اند ریشه اصلی آنرا برابر روشهای علمی وزبان شناسی ثبت وتائید نمایند.

ما هم قبل از هرچیز از استادان وسروران زبان شناس تقاضای بخشش داریم از اشکالات ونارسائیهای دراین خصوص ، اگر ماهم درکاری که تخصص مانیست دخالت مینمائیم خودرا به صاحب نظر درآن نمی بینیم ، تنها همانند کسی که دراین منطقه چشم به جهان گشوده وپرورش یافت ام ، وطرفی از قضایای این دیار که بربعضی ازآنا اشراف دارم درآن وارد می شوم .

درچندجایی واژه اورامان یا (هه ورامان) بابرداشتهای محلی ازاینها برگرفت است.
(هورئامان) یعنی بالا آمدن یا سر بلند کردن، که آن هم به این معنی که کوهای سربه فلک کشیده این دیارسروگردنی از مناطق اطراف خود بالاتردارند .
(هه ورئاما) (هه ور) به معنی ابر (ئاما) به معنی آمد ،یعنی ابرآمد که آن هم به دلیل بلندی کوهایش که بیشتر سال ابر برروی آنها دور می زند .
(هوور ئاما) که (هوور) درزبان کهن به معنی (خور) یا آفتاب (ئاما) یعنی آمد ،که میشود آفتاب آمد .
اینها از زبان عامیانه گرفته شده است ،به گمان من هیچ کدام قابل قبول وجای بحث هم نیستند .

واما درکتاب تاریخ وجغرافیای کردستان به نویسندگی جناب آقای عبدالقادربن رستم بابان ،در باره واژه اورامان اینگونه می نویسد، درگویش اورامی به گرسنه می گویند آورا (ئاورا) وآن عده که دراین منطقه زیسته اند ، بیشتر اوقات گرسنه بوده اند به این دلیل به آنها گقته اند آورامی .

این صحیح است در گویش زبان اورامی به گرسنه می گویند(آورا) به کسانی که بیشتر اوقات گرسنه می باشند می گویند (آوراله م) یعنی شکم گرسنه ، ولی آیا چه کسانی به آنها گفته اند (آورا ، آورامی) ، اگر خود اینها گفته اند مغایرت دارد، اگر کسی دیگری این اسم رابه آنها نسبت داد است باید غیره اورامی بوده باشد ،که اینهم با واژه ای که بیان شد مغایرت دارد ، به دلیل اینکه قبل ازهرچیزی باید به این دوموردتوجه داشته باشیم .

یک : دراطراف اورامان جدا از اورامیها هیچ زبان وگویشی وجود نداردکه گرسنه را (آورا) بنامد آنهم از شعور ملتی به دوراست که چنین اسمی را برای خود انتخاب نمایند .

دو: تنها چیزی که در اورامان روی نداده است مسائیل گرسنگی بوده ، حتی درمواقع قحط سالی هم به دلیل کوهستانی بودنش ، زخیره سازی میوهای خشک شده خوراکات زمستانی در تابستان برای خود ودامهایشان کمتر در معرض قحطی قرار گرفته اند ، حتی دراین گونه مواقع از مناطق دیگر به طرف اورامان روی آورده وبیشتر آنها از مرگ رسته اند .

بس این برداشت ونظریه خود بخود رد وقابل قبول اهل علم وپژوهش نمی باشد .

بنظر میرسد نامبرده این واژه را از دو زبان جداگانه گرفت است ،(آورا)را از گویش اورامی از زبان کردی و( آورامی) را اززبان فارسی ، معنی لغوی آنها هم از یکدیگر دورند ، حال اگر معنی فارسی آنرا ریشه یابی کنیم برابر شرح برهان قاطع وبیشتر فرهنگ لغتهای زبان فارسی ( اور)(اورا) یا (آورا) به معنی قلعه وحصار محکم آمده است، (مان) هم به معنی مامن ومسکن یاخانه ومکان آمده است، که روی هم رفته میتوان گفت قلعه یاحصار مسکونی امن یا مامن وحصین محکم ، حال می بینیم که شرح ونظریه جناب آقای عبدالقادر از واقعیت به دورواز لحاظ علمی ومنطق هم قابل قبول نیست .

در چند جایی دیگربه معنی (اهورامین) یا( اورامن) آمده است که اورامن را یک آهنگ کهن فارسیان یا پارسیان خواند اند که اشعار آن به زبان پهلوی یا گویشهای محلی فهلویات میخواندند .

این درست است که اورامن یا اهورامین یک آهنگ کهن است ،اما نه یک آهنگ فارسی ، بلک یک آهنگ کرد است که امروز هم درمناطق کرد نشین مخصوصا" در اورامان وکرمانشاه باتغیراتی وجایگزین نمودن اشعار جدید انرا می خوانند ، خیلی هم رایج وپایگاه وجایگاه محکم واصیلی دارد که دراورامان اورا(سیاچه مانه ) ودر کرمانشا (هوره) خواند میشود ،که یکی از نویسندگان باسابق بئ اسم شمس قیس رازی در کتاب (المعجم ف الشعارالعجم ) به آن اشاره وشعرهای آنرا لحن اورامی خواند است ،که درجای از آن میگوید.
لحن اورامی بیت پهلوی زمخ رودو سماع خسروی

که عده ای از هنرمندان و پژوهشگران محلی براین باورن که باربد آوازه خوان دربار خسرو پرویزیکی از بهترین آوازهایش خواندن همین (سیاچه مانه ) باسبک مخصوص خود درآن زمان باچنگ نواخته است .

دراینجا این مطلب روشن میشود که اورامن یا اهورامین همین آواز سیاچه مانه وهوره امروزی است که از آهنگهای کهن اهورایی گرفته شده است ، (اهورا) در آئین کهن این سرزمین به معنی خدای بزرگ واهورائیان یا اهورامیان به معنی طرفداران خدای بزرگ یاخداپرستان می باشد .

این تا اندازه ای به واقعیت نزدیکتراست که (هه ورامان ) یا اورامان از همان (اهورا) یا (اهورایی)گرفته شده باشد .

برای اثبات این مطلب به نظریه ی دیگر از نویسنده توانای کرمانشاهی مپردازیم که آن هم از کتاب جغرافیای غرب ایران یا کوههای ناشناخت غرب در اویستا، به نویسندگی آقای عمادالدین دولتشاهی که این مطلب را به خوبی روشن می نماید که اورامان از {اهورا} گرفته شده است.

اینک عین نوشته جناب آقای عماد الدین دولتشاهی را مینویسم که همانند سند گویایی است بر همین نظریه....
ایشان بعد از توضیح مفصلی در این باره مینویسند (من هم تصور میکنم که طایفه اورامی ها که اهورایی نامیده میشده اند رفته رفته نام اهورائی تبدیل به اورامی گردیده این دسته از مردمان همان مردمانی بوده اند که در زمانهای خیلی دور به علت اختلافات خانوادگی قهر کرده و چون قهر کرده گان را تور میگفتند نام حقیقی این طایفه (اورا) که مخفف نام (اهورا) است بوده و واژه (مان) در کردی به خانواده و طایفه گفته میشود پس طایفه اهورائی را اهورمانی یعنی خانواده اهورائی نامیده اند)

این نظر به واقعیت نزدیکتر و ما هم اعتقادمان بر این است که اورامان از همان واژه اهورائی گرفته شده ات و دقیقا میتوان گفت که آن آواز و آهنگ (اورا من)را هم همین طایفه ابداع نموده اند و چون یک آواز مذهبی بوده و در تمام مناطقی که اعتقاداتی به آیین کهن زردتشت داشته اند رایج گردیده است.

در کتاب (ره سه نایه تی زمانه که ت بناسه)اصالت زبانت را بشناس به نویسندگی استاد محمدامین اورامانی در این رابطه میگوید نظریه دیگری هست که گفتن آن بیهوده نیست ،آن هم این است در دیر زمان (هوریه کان)طوایف هوری در منطقه اورامان زیسته اند که بیشتر در اورامان لهون بوده اند سندی برای این گفته هم (سراب هولی) پاوه است که ازنام این تیره گرفته شده است پس میتوان اورامان را از مکان هوری ها گرفته شده باشد؟

و یا (آورومان)که عده ای از محققین مطالبی در این خصوص آورده اند که یاد آوری آنها خارج ار بحث ما نیست،جورج کامرون در کتاب ایران از ابتدای تاریخ صفحه (108)میگویددر دوران آشور بانی پال یعنی در سالها(860تا 885) قبل از میلاد سربازهای آشوری به زنجیره کوههای (آورومان)در شرق شهرزور رسیدندوآن مناطق را بعد ازسه جنگ خونین به تصرف خود در آوردن که امروز هم در قسمت شرق شهرزور کوهی وجود دارد به نام کلاه آشور که گویا در آن زمان از کله سر کلاهی برای این کوه درست کردن پس خیلی دور نیست (اورامان)رااز همان (آورومان)گرفته شده باشد به معنی مکان آتش یا نگاه دارندگان آتش که همان آتش مقدس یاآتش طبیعی را شامل میشود.

یکی دیگر از نظریه ها برای مکان آتش آن است که در زمان کهن در بلندترین نقطه کوههای اورامان که همان شاه کوه است آتش فشانی وجود داشته،اگر چه تا کنون این نظریه به صورت علمی ثابت نشده است ولی دور از عقل هم نیست برای اینکه باوری به این هم داشته باشیم یکی از نویسندگان دوره قاجاریه در این خصوص به بیان مطلب میپردازد می گوید (این جانب علی اکبر کردستانی نویسنده این رساله در سال( 1380 ه_ق) برای گردش علمی به کوه شاهو رفتم در بلندترین نقطه این کوهستان دهانه هایی وجود داشت که در گوییش محلی به آنها میگفتن (نور)،که بی شک زمانی دهانه آتش فشان بوده اند هنگامی برای اثبات این فرضیه شروع به کاووش نمودم سنگهای آذرین یا سنگ پایی را یافتم که از بقایای همان آتش فشان میباشد)بدون شک اگر این فرضیه از لحاظ علمی ثابت شود میتوان گفت اورامان از همان آورومان یعنی مکان آتش گرفته شده است.

برای آتش مقدس هم برابر آثارهایی که در اورامان وجود دارد برای مدت طولانی مکان طرفداران آئین زردشت آتش مقدس بوده اند که آتشکده جنوب پاوه نمونه ای از این بقایا است، بس می توان (اورامان) را از اهورامان به معنی یزدان پرستان یا طرف داران اهورامزدا که همان خدای بزرگ آئین کهن این دیاراست ،یا از (آورومان) به معنی مکان آتش که هم آتش طبیعی وهم آتش مقدس نام برد هرکدام ازاینها وغیره باشد امروز بنام اورامان (هه ورامان)شناخت می شود.


behnam5555 02-10-2010 09:42 PM

زکریای عزیز

دمت گرم عالیست،

نوشته ای از همکار محققمان کاک احمد شریفی که فعلا باز نشسته صدا و سیماست.
سالها بود که افتخار همکاری را با ایشان داشتم.

موفق باشی



زکریا فتاحی 02-10-2010 10:10 PM

در باب عرفان، طربقت نقشبندي و مشايخ هورامان
 
شرح حال حضرت شیخ محمّدعثمان نقشبندی (سراج‌الدّین ثانی)









الف) خاندان



عارف برگزیده و پیر به حق رسیده، شیخ محمّدعثمان، فرزند شیخ محمّد علاءالدّین، فرزند شیخ عمر ضیاءالدّین، فرزند قطب‌العارفین شیخ عثمان سراج‌الدّین نقشبندی تویلی است.

شیخ عثمان سراج‌الدّین تویلی، فرزند خالد آغا فرزند عبدالله آغا است و بنا بر آنچه فرزند ارشدش شیخ محمد بهاءالدّین در پشتِ نامه‌ای به برادر خود شیخ عمر ضیاءالدّین نوشته است، عبدالله آغا فرزند سیّد محمّد فرزند سیّد درویش فرزند سیّد مشرف فرزند سیّد جمعه فرزند سیّد ظاهر است. این سیّد ظاهر، از ساداتِ نعیم و سیّد حسینی است؛ او در حدود 700 سال پیش از این، از بغداد به چیای حمرین و از آنجا به اورامان كُردستان عراق مهاجرت كرده و در آنجا ساكن شده و از او فرزندانی به جا مانده است كه بعدها، از احترام و اكرام فراوانی برخوردار و به «آغا» مشهور شده‌اند.



ب) تولّد و كودكی



شیخ محمّدعثمان در سال 1314 هـ.ق.(= 1896 م. و 1275 ش.)، در روستای «صفی‌آباد» واقع در 5 كیلومتری شهر «جوانرودِ كرمانشاه» از عفیفه زنی به اسم «نوریجان خانم» ـ كه دختر «حاج شیخ محمّدصادق وزیری سروآباد، ملقب به نایب‌الحكومه» بود ـ به دنیا آمد. چند سال پیش از تولّد محمّدعثمان، پدرش، شیخ علاءالدّین، به امر شیخ ضیاءالدّین، به روستای مذكور(صفی‌آباد) ـ كه در آن زمان ملك خانقاه بیاره بود ـ مهاجرت كرده و پس از مهاجرت، چند سال در آنجا ماندگار شده است.



ج) تحصیلات و عرفان



محمّدعثمان از همان آغاز كودكی همراه با برادرش مولانا خالد به امر پدرشان به تحصیل علوم دینی آغازید. وی از پنج سالگی، در مراسم ختم صوفیان شركت می‌جست و به همین دلیل، در اوایل نوجوانی، شیخ علاءالدّین، نظر به علاقه‌ای كه در او می‌بیند، وی را وارد كسب و سلوك می‌كند و تحت نظر خاص خویش قرار می‌دهد و از آن زمان به بعد، محمّدعثمان مدارج روحی را اندك اندك، طی می‌كند.

شیخ محمّدعثمان ادبیات عربی و فارسی را در مدارس دینی بیاره و دورود آموخت. تجوید و قراءت قرآن را از قاری مشهور« مصطفی اسماعیل مصری» و تفسیر را از « علامه سید حسین طاربوغی ساوجبلاغی» فرا گرفت و نیز « استاد شیخ ملا عبدالكریم خانه‌شوری» از اساتید علمی وی بوده است.

محمّدعثمان، در عرفان بیشتر تحت نظر والد خویش بوده اما چنانكه خود گفته است حضرت علی شیخ حسام‌الدّین هم به او نظری داشته؛ شیخ، مصاحبت خود را در یك ماه رمضان با شیخ حسام‌الدّین از بهترین اوقات عمر خود دانسته است. شیخ محمّدعثمان، در ایّام سلوك، در طول یكسال، فقط آب و نان خورده است.



د) مسافرتها و وقایع زندگی



شیخ محمّدعثمان پس از آنكه از تحصیل و سلوك فراغت یافت و مدارج علمی و روحی را طی كرد، به دستو ر پدر ـ كه در بیاره بود ـ به ادارة امور خانقاه‌ها و مدارس بیاره و دورود مأمور شد و سرگرم وعظ و تبلیغ و رهنمایی مردم و كارهای طریقه گردید تا آنكه شیخ علاءالدّین، به علت پیری و ناتوانی و بیماری، در سال 1373 هـ.ق.(= 1332 ش. و 1945 م.) او را به بیاره بازخواند؛ پس از مدّتی، شیخ علاءالدّین، در روز یكشنبه 15 رجب همان سال(= 1/1/1333 ش.)، وفات كرد و به امر و وصیت او، شیخ محمّدعثمان به جای او، بر مسند ارشاد نشست و پس از چند ماه با شركت در یك امتحان از اوقاف سلیمانیه، حكم پُست نشینی دریافت كرد؛ این روال، تا سال 1378 هـ.ق.(= 1337 ش. و 1958 م.) ادامه یافت، در این سال شیخ محمّدعثمان به علّت آشفتگی اوضاع سیاسی عراق به دورود برگشت و پس از چندی، زمینهای روستای محمودآباد را خرید و در آنجا باغی وسیع و آباد بنا كرد و همزمان با این كار، خانقاه و مدرسة دورود را نیز توسعه داد و بعد از آن تا سال 1400 هـ.ق. (= 1358 ش. و 1979 م.) در كمال نفوذ و محبوبیت به ارشاد و خدمت به طالبان علم و عرفان پرداخت؛ در این زمان علما، علاقه‌مندان، مریدان و افراد بسیار دیگری از سایر اقشار مردم، از سراسر نقاط ایران و كشورهای همجوار اسلامی، به دورود و خدمت او می‌شتافتند و دورود جامعیت بی‌نظیری یافته بود، این وضع در كنار مدرسة علوم دینی دورود بود كه علما و فضلا و طلاب بسیاری ـ تحت حمایت شیخ ـ در آنجا به افاضه و استفاضه مشغول بودند.

شیخ محمّدعثمان در همین سالها، چند بار به مسافرت رفت كه از آنها، سفری بود به همراه جمع زیادی از علما، مریدان، اقوام و امرای منطقه برای سركشی از مریدان «طوالش» و «تركمن صحرا» ( در پاییز 1346 شمسی). مشروح این سفر، در مجموعه‌ای به نام «نقشبند و نقشبندیه» به چاپ رسیده است.

ونیز یكی از مسافرتهای شیخ در این سالها، سفری بوده است به مناطق جنوبی كردستان ایران(استان كرمانشاه) برای سركشی از علاقه‌مندان، اقوام و مریدان این مناطق در سال 1353 شمسی(= 1974م.).

پس از وقوع انقلاب ایران در سال 1357 شمسی و آشفتگی احوال مرزهای غربی ایران، شیخ، در سال 1358 شمسی(= 1979 م.) به بیاره بازگشت و پس از مدت یكسال و با وقوع جنگ عراق علیه ایران، در سال 1359 ش.(= 1980 م.) به بغداد كوچ كرد و در خانقاه خود در آنجا، به ارشاد و خدمت به مردم پرداخت. از آن پس در حدود سال 1368 ش. (= 1989م.)، شیخ به «عمّان» در «اردن» نقل مكان كرد و بعد از نزدیك به دو سال، به «استانبول» در «تركیه» رفت و تا زمان وفات در خانقاه خود در آنجا، به ارشاد در طریقه و خدمات دینی و اجتماعی پرداخت.

شیخ محمّدعثمان، در سالهایی كه در تركیه بود نیز، گاهی تابستانها به مسافرت (به كشور اردن) می‌رفت.

وی در ایام عمر چندبار توفیق سفر حجاز و ادای فریضة حج را نیز یافته است و همچنین به چند كشور دیگر مسافرت كرده و افراد بسیاری به بركت حضور ایشان و تحث تأثیر نفوذ روحی و معنوی او به اسلام گرویده‌اند.



هـ) وفات:



شیخ محمّدعثمان سراج‌الدّین ثانی، سرانجام، پس از عمری طولانی و پر بركت ـ كه در ارشاد و تربیت طالبان طریق و خدمات اجتماعی و دینی و علمی به مسلمانان سپری شد ـ در نخستین ساعات بامداد روز پنجشنبه، 21 ماه رمضان المبارك 1417 هجری قمری، برابر با 11 بهمن ماه 1375 هجری شمسی و 31 ژانویة 1997 میلادی، پس از حدود 10 روز بیماری، در یكی از بیمارستانهای شهر استانبول تركیه، خرقه تهی و جان به جانان تسلیم كرد. وفات او ضایعه‌ای جبران ناپذیر و حادثه‌ای دردناك بود و دل خیل مشتاقان و علاقه‌مندان به عرفان و طریقه و دوستداران و مریدان وی و قلوب قاطبة مسلمین را به درد آورد و در رسانه‌های خبری تركیه و جهان بازتاب یافت.

پیكر پاك ایشان پس از یك هفته با حضور هزاران نفر از ارادتمندانش ـ كه روزها پیش در استانبول گرد هم آمده بودند ـ در خانقاه و دارالإرشاد او در همان شهر به خاك سپرده شد.

وفات شیخ باعث تأثر و تأسف مسلمانان گردید، به طوری كه در بسیاری از شهرهای كشورهای اسلامی، مجالس ترحیم، بزرگداشت و یادبود او برگزار شد؛ علما، سخنرانان، ادبا و شعرای بسیاری، دربارة شخصیت، خدمات و شخص او، خطابه و مقاله و شعر ارائه كردند( در كتاب «بر پهنة یاد» 32 شعر از شاعران كردستان كه در رثای ایشان سروده شده، آمده است).



http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...848_2e3783.jpg



و) خانواده:



شیخ، سه بار ازدواج كرده است. بار اوّل، با «رابعه خانم» دختر « حسین خان رزاو » كه از او صاحب دو پسر و یك دختر شده‌اند و بار دوم با «كافیه خانم» مشهور به «سید زاده» دختر شیخ محمّد ابو عبیده (عه‌بابه‌یلی)» كه از او سه پسر و یك دختر زاده شده‌اند؛ این همسر شیخ پیش از او، همسر عمویش حضرت «شیخ محمّد نجم‌الدّین» بوده است.

همسر سوم شیخ، « آمنه خانم» دختر « سیّد محمّد گُل چه‌رموو» است. شیخ، از این همسر، فرزندی نداشته است و از او بسیار راضی بوده و در وصیتنامة خود، او را مأمور خانقاه و مریدان كرده است.



ز) مناقب:



شیخ محمدعثمان سراج‌الدّین ثانی، مردی بود كه زبدة خصایل اخلاقی و انسانی در او دیده می‌شد؛ به قول برادرزاده‌اش، مرحوم «دكتر محمّد عابد سراج‌الدّینی»: « حضرت سراج‌الدّین نقشبندی، پیشوای طریقة نقشبندیة كشورهای اسلامی، شخصی است... پیرمرد در عین حال، شاداب، با اراده، حلیم، سخی، خوش‌ذوق، عالم، ادیب، شاعر و نویسنده و عارف، الحاصل پارسا ، مدبّر، خوش‌اخلاق، خوش سیما، متواضع، بی‌تكبّر، رئوف، مهربان و جامع اوصاف حسنه می‌باشند».

از ادب او حكایت شده است كه هرگز در اتاقی كه پدر، خوابیده یا استراحت كرده است، نخوابیده و این ادب را در سفر و حضر مراعات كرده است.

خود شیخ گفته است كه در زمان جنگ جهانی اوّل ـ وقتی كه هنوز نوجوانی بیش نبوده ـ در روستای «صلوات آباد سنندج» ـ همزمان با شیخ حسام‌الدّین و شیخ نجم‌الدّین در «سقز» ـ در برابر اشغالگران روسی جهاد كرده است.

مجالس شیخ، در طول زمان ارشاد او و در هرجا كه بوده است، مجلس تلاوت قرآن، ذكر و فكر و ادب و اخلاق، مدیح پیامبر (ص) و توجه به مشكلات مراجعه‌كنندگان و سعی در حل و فصل آنها بوده است.

شیخ، در طب سنّتی، ید طولایی داشت و به این صفت نامبردار بود و نیز از پزشكی جدید آگاهیهای مفیدی داشت و برای بسیاری از بیماریهای صعب‌العلاج، نسخه‌های ابتكاری و مؤثّر و شگفت‌انگیز نوشته است.



ح) آثار:



شیخ محمّدعثمان ـ چنانكه پیشتر گفتیم ـ همراه با سلوك و كسب روحی كه داشته، بسیاری از مدارج علمی را هم طی كرده و از وی آثاری به جا مانده است. هنگامی كه شیخ، در سال 1359 شمسی، از بیاره به بغداد نقل مكان كرد، امر به انتقال كتابخانه و مكتوباتش به آنجا فرمود، بعد از انتقال، متوجه شدند كه بسیاری از نوشته‌ها و اشعار از میان رفته و جز مقداری اندك باقی نمانده است. از این آثار باقی‌مانده غیر از نامه‌ها و جوابیه‌ها ـ كه هنوز به طور كامل جمع‌آوری نشده ـ كتابی به نام «سراج‌القلوب»، «تفسیر سور‌ة تین» و «دیوان اشعار» در دو جلد است كه با همّت مرحوم «ملا عبدالله كاتب فنایی» و جمعی از مریدان شیخ چاپ شده‌اند.

شیخ محمّدعثمان، به سه زبان عربی، فارسی و كردی شعر می‌سروده است. كتابهای «سراج‌القلوب»، «تفسیر سور‌ة تین» او به زبان عربی نوشته شده و هردو به همّت مریدان اروپایی شیخ به زبان انگلیسی ترجمه شده و در كشور «كانادا» به چاپ رسیده‌اند. ترجمة فارسی سورة تین نیز به همراه كتاب «برپهنة یاد» چاپ و منتشر شده است.



...............................
منبع: برپهنة یاد، نوشتة عثمان نقشبندی،چاپ اول، انتشارات كردستان 1379؛ صفحات 39 – 31 (با اندكی تصرّف).

زکریا فتاحی 02-10-2010 10:20 PM

http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2f159f.jpg


جوانی حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2b6914.jpg


جوانی حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2ec113.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی و استاد نظری





http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_262539.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2f82fb.jpg


حضرت شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی





http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_21b86a.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین و شیخ جمال نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_229c3d.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی







http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2e1f7c.jpg


حضرت شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی







http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2ba5fb.jpg


حضرت شیخ و حضرت مولانا خالد نقشبندی (برادر حضرت شیخ)






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_290d50.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_21a888.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2a4799.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی ـ استاد عبدالکریم مدرسی ـ حضرت مولانا خالد نقشبندی (برادر حضرت شیخ)







http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...%29_2dd201.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی







http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...aaa_256ecc.jpg


حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...h-2_23a80d.jpg



جوانی حضرت شیح محمد عثمان سراج الدین نقشبندی






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...ykh_2bc4c1.jpg



حضرت شیخ محمد عثمان سراج الدین نقشبندی قدس الله سره






http://www.erfanabad.org/fa/uploads/...din_2d52cb.jpg



شیخ محمد علاء الدین نقشبندی قدس الله سره

زکریا فتاحی 02-10-2010 10:24 PM

اندرزنامۀ حضرت شيخ محمّدعثمان سراج‌الدّين ثاني

اشاره: آنچه در پي مي‌آيد، ترجمۀ اندرزنامۀ حضرت شيخ محمّدعثمان سراج‌الدّين ثاني است به همۀ مسلمانان و پيروان طريقت نقشبندي، آن مرشد بزرگوار اين اندرزنامه را يك سال و چند ماه پيش از درگذشت خويش به زبان كُردي نوشته است، اين متن در همان ايّام منتشر شده ، از آنجا كه اين توصيه‌نامه حاوي اندرزهايي بسيار ارزشمند و اسلامي و انساني است بر آن شديم تا ترجمۀ آن را در اختيار مريدان و علاقه‌مندان قرار دهيم. شايان ذكر است كه حضرت شيخ محمّدعثمان در پايان اين پيام تأكيد كرده است كه هركس اين پندها را پذيرا شود و به آنها عمل كند، ما «هرگز او را فراموش نمي‌كنيم و در قبال او مسئول خواهيم بود».

پيام حضرت شيخ محمّدعثمان سراج‌الدّين به همۀ مريدان و منسوبان طريقۀ شريف نقشبندي

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

هَذَا بَلاَغٌ لِّلنَّاسِ وَلِيُنذَرُواْ بِهِ (ابراهيم / 52).

به قاطبۀ علاقه‌مندان و مريدان راه خداشناسي و طريقۀ مباركۀ نقشبنديّه و علما و حلقه‌داران ختم و همۀ پيروان طرايق؛
السّلام عليكم و رحمةالله و بركاته
در روزگاري كه عامۀ مسلمين در تنگنا و وضعيّتي سخت قرار دارند و دين اسلام غريب شده و هزاران توطئه‌گر جهنّمي، براي ايجاد اختلاف و فتنه و با شكست مواجه كردن نقشِ مسلمانانِ حقيقي؛ نقشه‌هاي شوم مي‌كشند، در چنين حالتي آن كس كه بر روش و سنّت حضرت محمّد(ص) برود و با نفس امّارۀ خويش جهاد كند و اخلاق نيك‌مردان را مدّ نظر قرار دهد و ثروت و طمعِ دنيوي، وي را پريشان حال نكند، چنين كسي در مسابقۀ زندگي برنده خواهد بود و نور خدا دل و درونش را روشن خواهد كرد: « مَنْ كانَ لِلّهِ فَقَد كانَ اللهُ لَه » و « مَن عَمِلَ بِما يَعْلَم أورَثَهُ اللهُ علم ما لَم يعلَم »: هر كه بدانچه كه مي‌داند رفتار كند، خداوند چيزي را كه نمي‌داند به وي مي‌آموزد.
در اين زمان، ملّت كُرد نيز، در وضعيّتي است پر از خطر و نگراني: از هر سو راهِ بي‌ديني و مكاتب و برنامه‌هاي دور از حقيقت، احاطه‌اش كرده‌اند و هر شخص،گروه و طرفي به گونه‌اي وعنواني اين مردم را مي‌فريبد. فقر و جهل و بي‌سواديِ بسياري از مردم و عدم فهمشان نسبت به حقيقتِ اسلام كاري كرده است كه آنان به هرسازي مي‌رقصند و سر و صداي اين رقص ناشيانه هم جلوي بينايي و بصيرت آنها را مي‌گيرد و به مسئوليّت خود در درگاهِ پروردگار نمي‌انديشند، به همين دليل است كه بر مريدان راه تصوّف و طريق نقشبندي لازم است كه با دلسوزي و اخلاص و با همۀ وجود، دين خدا را ابلاغ كنند « أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ (زمر/3)‌» و هر وعده‌اي كه دادند صادقانه بر آن پايدار بمانند: « وَ أَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْؤُولاً (اسراء/ 34)» و در موضوعات و بحث‌هايي كه حقّي و مسئوليّتي در آن ندارند و از آن آگاه نيستند، دخالت نكنند: « وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً (اسراء/ 36) ». مريدان ما بايد كه با حكمت و دورانديشي بزيند و با عصبانيّت و تندخويي با مردم زندگي و برخورد نكنند، زيرا [در صورتي كه با جهل و تعصّب رفتار كنيد] ، افراد ملّت از شما دوري خواهند گزيد: « وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ (آل عمران/ 159)»، و بايد كه با مخالفان و دشمنان راه شريعت و طريقت هم بدين شيوه رفتار كنند كه قرآن مي‌فرمايد: « ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ (نحل / 125)».
به هيچ وجه نبايد بدگويي،تكفير و فاسق دانستن آنان بر زبانتان جاري و يا در دلتان ماندگار شود؛ چرا كه آنان اگر بي‌باور باشند، بدگويي از آنها و فكر و برنامه‌هايشان، كاري مي‌كند كه آنان نيز به اسلام و مقدّساتِ آن بي‌ادبي كنند و آن گاه شما هم در اين كار مسئول خواهيد بود: « وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَيَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ (انعام / 108)» و اگر هم مسلمان باشند، مطابقِ حديثِ پيامبر(ص)، اگر مسلماني،مسلمان ديگر را تكفير كند و تهمتش راست و درست باشد، تنها خبر از واقعيّتي داده، ولي اگر كافر نباشد يا حتّی كافر تمام نباشد، در آن صورت آن كلمه و اتّهامِ كفر، به كسي بر مي‌گردد كه گفته است ـ اعاذنا الله! : « إذا قالَ الرَّجلُ لأخيه يا كافر، فَقَد باءَ بِها اَحَدُهُما، فَإن كانُ كما قال وَ الّا رَجَعَتْ عَلَيْهِ » ـ مُتُّفقٌ عَلَيه. از همين روست كه اين لفظ و امثال آن به هيچ روي نبايد در ميان مريدان و منسوبان طريقۀ نقشبندي، به كار برده شود، اگر نه، چنين كسي از راه و دستور ما كناره گرفته است.
راه تصوّف، يك نعمت بزرگ خداوندي است براي افرادي مخصوص و ويژه و برگزيده از ميان مسلمانان و آن كس كه آمادگي در بر كردن چنان خلعت والايي را نداشته باشد، نمي‌تواند آن را با زور و فشار تصاحب كند، زيرا كه اسلام ـ كه سرچشمۀ اين طريقه است ـ نمي‌خواهد كه مردم به زور و اجبار از آن پيروي كنند: « لاَ إِکْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ (بقره / 256) ».
برادران و خواهران مسلمان! مريدان طريقۀ نقشبنديه!
كاري كنيد كه مردم از طريق رفتار والاي شما، عاشق راه اسلام شوند، نه اين كه به علّت عملكرد افراد بدكردار، دوستان را هم بگريزانيد و مخالفان را بيدار و دشمنان را زنده كنيد و با رفتار و انديشۀ نادرست، مردم را در سنگر دشمني طريقۀ خودتان به صف كنيد. طريقۀ ما، خودنمايي و كرامت‌بافي و پرورش نفس و فريب دادن مردم نيست؛ طريقۀ ما نقشه كشيدن و حزب گرايي نيست كه فقط عدۀ مخصوصي را در برگيرد و آن كه با ما نيست بد و دشمن قلمداد شود.
ما، بايد بر راه و روش حضرت پيامبر(ص) برويم كه مي‌فرمايد: « أنزِلُوا النّاسَ مَنازلَهُم»: (مردم را در جايگاه خود بنشانيد) و « خالِقِ النّاسَ بِخُلق الحَسَن»: ( با مردم به نيكي رفتار كنيد) و « خاطَبُوا النّاسَ عَلی قَدَرِ عُقُولِهِم »:(با مردم در خور فهم آنان سخن گوييد). آن رهبر [بزرگ]، رحمت است براي همۀ عالم، بنابراين طريقت ما هم نبايد از آن راه مستقيم كنار بزند و [بايد] همۀ افراد را با ديدي يكسان نگاه كند، چنان كه قرآن مي‌فرمايد: « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ (حجرات/ 10)» و با خوب و بد آنان دلسوزي ورزند تا نور خدا با دل آنان آشنايي يابد و همّت اوليا و دلسوزي و اخلاص شما، آنان را گرد هم آورد و جامعه‌اي خدا پرست و راستگو و دلير و توانا از آن ايجاد شود كه در كنار عزّت اسلام، زندگي را به سر برند و اسلام و مسلمانان به وسيلۀ آنان سربلند و مفتخر و شادمان شوند، چنان كه حضرت عمر ـ رضي‌الله عنه ـ مي‌فرمايد: « نَحنُ قَومٌ أعزّنا اللهُ بِالإسلام فَمَهْما ابتَغَيْنا العِزَّةَ مِن غَيْر الله أذلّنا الله »: ( ما گروهي بوديم كه خداوند ما را با اسلام عزّت بخشيد، پس هرگاه از غير خداوند عزّت و سربلندي طلب كنيم خداوند ما را خوار و ذليل مي‌كند).
تمام آنان كه تمسّك كرده‌اند،بايد عاقلانه و با هوشياري و منطق اسلام حركت و زندگي كنند و از فرمايش خدا و پيغمبر خدا (ص) و راه اسلام منحرف نشوند و بايد به يكي از چهار مذهب[معروف] اسلامي پايبند باشيد، بدون هرگونه انحراف و تلفيق[بين مذاهب] و تتبّع رُخَص(جستجو و اِعمال قواعد و احكام ساده در مذاهب). و امام مذهب ما، حضرت شافعي ـ رضي الله عنه ـ است و آنها كه [از اين مذاهب و دين اسلام] كنار زده‌ و گمراه شده‌اند، زياني به شما نمي‌رسانند:« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ عَلَيْکُمْ أَنفُسَکُمْ لاَ يَضُرُّکُم مَّن ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ (مائده/ 105)».
خداوند صاحبِ اين سخن صحيح را رحمت كند كه ما هم با او مي‌گوييم: « مَنْ تَفَقَّهَ وَ لَم يَتَصَوّف فَقَد تَفَسَّقَ وَ مَن تَصوَّفَ وَ لَم يَتَفَقَّه فقَد تَزَندَقَ و مَن جَمَعَ بَينَهُما فَقَد تَحَقّقَ». حضرت امام شافعي،رضي‌الله عنه، هم مي‌فرمايد:
فَقيهاً وَ صُوفيّاًَ فَكُن لَيْسَ واحِداً
فإنّي وَ حَقّ اللهِ ايّاكَ اَنْصَحُ
فَذلِكَ قاسٍ لَمْ يَذُقْ قَلبُه تُقَیً،
وُ هذا جُهولٌ، فَكَيفَ ذُوالجَهلِ يَصلَحُ ؟
يعني: هم فقيه و هم صوفي باش، نه فقط يكي از آن دو، به خدا سوگند، من پند دهندۀ تو هستم ؛ زيرا آن (فقيه بي‌تقوا)، قساوت قلب دارد و مزۀ پرهيزكاري را نچشيده است و اين(صوفي بي‌علم)،جاهل است، چگونه اصلاح مي‌پذيرد ؟

مسلمانان ارجمند!
راه تصوّف، پايبندي به شريعت اسلام است و [شريعت و طريقت] هرگز از همديگر جدا نخواهند شد و اينجانب هم، خود را خدمتگزار اسلام و شريعت مقدّس آن مي‌دانم و مطمئن هستم كه طريق نقشبندي سالم‌ترين و آسان‌ترين و نزديكترين راه به سوي خداوند است و خود را علاقه‌مند و دلسوز امّتِ پيامبر(ص) مي‌دانم و به همين خاطر است كه بسيار صميمانه از شما درخواست مي‌كنم كه خود را به اين راه درست نزديك سازيد تا با نور خدا آشنا شويد. [مراسم] ختم و عبادت خود را گرم‌تر و با رونق‌تر كنيد و ذكر و ياد خداوند را وردِ شبانه‌روز خود سازيد، دلهاي خويش را با ياد و رابطه، آباد و گشوده كنيد و با حرام‌خواران و اهل دنيا آن‌قدر رفت و آمد نكنيد كه به جاي آن كه شما، آنها را اصلاح كنيد،آنان شما را تغيير دهند و در شما تأثير بگذارند. هركس كار و درس و وظيفۀ خود را ـ كه به او سپرده شده ـ به خوبي انجام دهد و نصيحت و پند مرا هم به نيكي بپذيريد: «اللّهمَّ اشهَد فَقَد بَلَغْتُ». آن كس كه از اين[وصيّت و نصيحت] سر باز زند، من از او تبرّي مي‌جويم و هركس بدان پايبند باشد و همه‌اش را اجرا و عملي كند، به حول و قوّت و ياري خدا، هرگز او را فراموش نمي‌كنيم و در قبال او مسئول خواهيم بود.
وصيّت نهايي من هم اين دو نكته است كه مريد راستين بايد آن را عملي سازد:
  • [مريد] در حالت جذبه، تا مي‌تواند بايد خويشتن‌دار باشد و جلوي خود را بگيرد و از حيله و فريب نفس و شيطان پيروي نكند و بايد كه از ـ به اصطلاح ـ جذبۀ غير حقيقي دور باشد، زيرا صاحبِ آن، از آن، زيانِ فراوان مي‌بيند [اين جذبه] در مجلس ختم هم سردي ايجاد مي‌كند. مريدان علما و سرحلقه‌هاي ختم نيز بايد با آگاهي و حكمت و نصيحت دلسوزانه اين كسان را از آن كار منع كنند.
  • خانواده و فرزندان مريدان، بايد از هر لحاظ محجّب‌تر و مؤدّب‌تر و موقّرتر باشند و در جهت اصلاح آنها، از هيچ كوششي دريغ نشود.
  • دنيا و سياست و سياستمداران،همه، مي‌آيند و مي‌روند و در گذارند،[امّا] دين خدا، پيوسته با حال خود باقي مي‌ماند، و بر همين اساس، هدف ما، هيچكدام از اينها [و چيز ديگري] نيست جز به جا آوردن مسئوليّتهاي بارگاه خداوند و كسب رضايت پروردگار.
در خاتمه، شما را به خداوند بزرگ مي‌سپارم. همّت اولياء و نيك‌مردان مددكارتان باد!

هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ وَ هُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ (آل عمران/ 138).

و صلّی الله علی سيّدنا محمّد و آله و صحبه و سلّم.

خادم العلماء و الفقراء
الشّيخ محمّد عثمان سراج‌الدّين النقشبندي
استانبول 5/5/1995
4 ذي الحجة 1415
[۱۵/۲/۱۳۷۴ش].


ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــ
۱.استاد شيخ محمّدسعيد نقشبندي اين دو بيت را اينگونه به فارسي ترجمه كرده است:
« فقيهي باش و صوفيي، نه از آنها يكي، جانا !
كه هستم ناصحت، حتماً به حقّ ايزد دانا !
چه، آن، قاسي بود، قلبش ز تقوا دور و بي‌بهره،
و اين، جاهل، چه سان صالح شود؟ اي عاقل بينا! ».

نگاه كنيد به: كتاب چهل مقاله، ص 145.

زکریا فتاحی 02-10-2010 10:26 PM

متن كُردي همين اندرزنامه:

ئاگاداريه‌ك له حه‌زره‌تي شێخ محمّد عوسمان سراج‌الدّينه‌وه بۆ هه‌موو موريد و مه‌نسووبان

ئاشێره: حه‌زره‌تي شێخ محمّد عوسمان ئه‌م ئاموژگاريانه‌ي ساڵێك و چه‌ند مانگ پيش له وه‌فاتي نووسيوه. ئه‌م ئاگاداريه هه‌ر له‌و كاته‌دا بڵاو كراوته‌وه. حه‌زره‌تي شێخ سه‌باره‌ت به‌م ئاموژگاريانه نووسيويه‌تي:
«ئه‌وه‌ي لێي لا بدا من ته‌به‌ڕڕا ئه‌كه‌م لێي ئه‌وه‌ش پابه‌ندي بێت وه هه‌مووي ته‌تبيق بكات به حه‌ول و قووه‌تي خوا هه‌رگيز فه‌رامووشي ناكه‌ين و لێي به‌رپرسيارين».

ئاگاداريه‌ك له حه‌زره‌تي شێخ محمّد عوسمان سراج‌الدّينه‌وه بۆ هه‌موو موريد و مه‌نسووباني ته‌ريقه‌ي پيرۆزي نه‌قشبه‌ندي

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

هَذَا بَلاَغٌ لِّلنَّاسِ وَلِيُنذَرُواْ بِهِ (ابراهيم / 52)

بۆ هه‌موو دڵسۆزان و موریدانی ڕێگای خوداناسي و ڕێبازي پيرۆزي ته‌ريقه‌ي نه‌قشبه‌ندي، زانايان و سه‌رحه‌ڵقه‌ي خه‌تمه و شوێنكه‌وتواني ته‌ريقه‌ت؛
السّلام عليكم و رحمةالله و بركاته
له كاتێكدا موسوڵمانان به گشتي وه‌زعيان له ته‌نگژي و ناڕه‌حه‌تي‌دايه و ئاييني ئيسلام غه‌ريب بووه‌ته‌وه، ده‌يان پيلاني جه‌هه‌ننه‌مي نه‌خشه‌ي كێشاوه بۆ دووبه‌ره‌كێ و فيتنه‌يي و په‌كخستني ده‌وري موسوڵماني ڕاست ئا له‌م كاته‌دا ئه‌وه‌ێ له سه‌ر سوننه‌تي حه‌زره‌تي موحه‌ممه‌د ـ صلّی الله عليه و سلّم ـ ڕه‌فتار بكات، جيهادي نه‌فسي ئه‌مماره بكات و ئه‌خلاقي پياوچاكان له به‌رچاو بگرێ و ماڵ و مه‌تاعي دونيا سه‌رگه‌رداني نه‌كات، ئه‌وا گره‌وي ژيان ئه‌باته‌وه و نووري خودا دڵ و ده‌رووني رووناك ئه‌كاته‌وه « مَنْ كانَ لِلّهِ فَقَد كانَ اللهُ لَه » ره‌فتار به‌وه بكات كه ئه‌يزانێ خوا فێري ئه‌كات ئه‌وه‌ش كه نايزانێ له زانستي: « مَن عَمِلَ بِما يَعْلَم أورَثَهُ اللهُ علم ما لَم يعلَم ».
ميلله‌تي كورديش له حاليكايه پڕ مه‌ترسي، له هه‌موو لايه‌كه‌وه ڕێبازي بي‌ديني و به‌رنامه‌ي دوور له ڕاستي ده‌وري لێ داوه و هه‌ر تاك و كومه‌ڵ و لايه‌ك به ناوێكه‌وه فريوي ئه‌و خه‌ڵكه ئه‌ده‌ن. هه‌ژاري و بي‌سوادي و تێ‌نه‌گه‌يشتني زۆربه‌ي خه‌ڵك له حه‌قيقه‌تي ئيسلام واي كردوه به ده‌م هه‌موو ڕه‌شه‌بايه‌كه‌وه ياري ئه‌كه‌ن و له هه‌ر كوێ بايێ هه‌بێ شه‌ني خويان ئه‌كه‌ن و پرووشه‌ي شه‌نه‌كه‌يش ئه‌ونده‌ي تر به‌رچاويان ئه‌گرێ و نابينايان ئه‌كات و بير له مه‌سئوولييه‌تي لاي خوا ناكه‌نه‌وه؛ بۆيه پيويسته موريداني ڕێبازي ته‌سه‌ووف و نه‌قشبه‌ندي به دڵسوزي و لێ‌‌بڕانه‌وه ديني خوا ڕابگه‌يه‌نن « أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ (زمر/3)‌» هه‌ر په‌يمانێ كه دايان به ‌ڕاستي له سه‌ري به‌رده‌وام بن : « وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْؤُولاً (اسراء/ 34)» خۆيان نه‌خه‌نه ناو بابه‌ت و باسێ وا كه لێي به‌رپرسيار نه‌بن و شاره‌زا نه‌بن: « وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً (اسراء/ 36) ». پيويسته موريداني ئێمه به حيكمه‌ته‌وه بجووڵێنه‌وه و به گرژي و توندي هه‌ڵس و كه‌وت له گه‌ڵ خه‌ڵكدا نه‌كه‌ن، چونكه ئه‌فرادي ميلله‌تتان لێ ئه‌ته‌كێته‌وه: « وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ (آل عمران/ 159)». پيويسته له‌گه‌ڵ نه‌يار و ناحه‌زاني شه‌ريعه‌ت و ته‌ريقه‌تيشدا هه‌ر به‌م شێوه ڕه‌فتار بكه‌ن كه قورئان ئه‌فرموێ: « ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ (نحل / 125)». نابێ به هيچ شێوه‌يه‌ك قسه وتن و ته‌کفير و فاسق كردني خه‌ڵكي بێت به سه‌ر زوبانتانا، يان له ناو دڵتانا جێ‌گير ببێ، چونكه ئه‌وانه ئه‌گه‌ر بێ بڕوا بن قسه وتن به خۆيان و فيكره و به‌رنامه‌يان وا ئه‌کات كه ئه‌وانيش بێ‌ئه‌ده‌بي به‌رامبه‌ر به ڕێباز و موقه‌دده‌ساتي ئيسلام ئه‌كه‌ن و ئێوه‌يش لێي به‌رپرسيار ئه‌بن: « وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَيَسُبُّواْ اللّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ (انعام / 108)». ئه‌گه‌ر موسوڵمانيش بن به پێي فه‌رمايشي حه‌زره‌ت ـ صلّی الله عليه و سلّم ـ ته‌كفيري موسوڵمان بۆ يه‌كتري ئه‌گه‌ر ڕاست كات ئه‌وا به‌ري ئه‌كه‌وێ، ئه‌گه‌ر كافر نه‌بێ يان كافري ته‌واو نه‌بێ ئه‌وا كه‌ليمه‌ي كوفر ئه‌گه‌ڕێته‌وه بو ئه‌و كه‌سه‌ي كه وتوويه‌تي ـ اعاذنا الله! : « إذا قالَ الرَّجلُ لأخيه يا كافر، فَقَد باءَ بِها اَحَدُهُما، فَإن كانُ كما قال وَ الّا رَجَعَتْ عَلَيْهِ » ـ مُتُّفقٌ عَلَيه. بۆيه نابێ ئه‌م له‌فزه‌و ئه‌مسالي له ناو موريد و مه‌نسووباني ته‌ريقه‌تي نه‌قشبه‌ندي‌دا به هيچ شێوه‌يه‌‌ك به كار بهێنرێت، ئه‌ينا له ڕێباز و ده‌ستووري ئێمه لاي داوه‌. ڕێبازي ته‌سه‌ووف نيعمه‌تێكي گه‌وره‌ي خوداييه بۆ ئه‌فرادێ مه‌خسووس و هه‌ڵبژێرراو‌ي موسوڵمانان. ئه‌وه‌ي ئاماده‌يي وه‌رگرتني ئه‌و خه‌ڵاته به‌رزه‌ي نه‌بێ به زۆر بۆي ڕاپيچ ناكرێ، چونكه ئيمان و ئيسلامه‌تي كه سه‌رچاوه‌ي ئه‌م ڕێبازه‌يه نايه‌وێ به زۆر خه‌ڵكي پابه‌ندي لێ بكه‌ن : « لاَ إِکْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ (بقره / 256) ».
براياني موسوڵمان، موريداني ڕێبازي نه‌قشبه‌ندي!
كارێ بكه‌ن خه‌لكي له ره‌وشي به‌رزي ئێوه‌وه عاشقي ڕێبازي ئيسلام ببێت، نه‌ك له كرداري ئه‌فرادي خراپه‌وه دوسته‌كانيش تار بكه‌ن و ناحه‌زان به ئاگا بهێنن و دوژمناني ئيسلام زيندوو بكه‌نه‌وه وه به هه‌ڵويستي نادروست خه‌ڵكي بخه‌نه ناو سه‌نگه‌ري دژايه‌تي له ڕێبازه‌كه‌تان، ڕێبازي ئێمه خۆ هه‌ڵكێشان و كه‌رامه‌ت لێدان و نه‌فس به خێو كردن و فريوداني خه‌ڵكي نييه، ڕێبازي ئێمه پيلان گێڕان و حيزبايه‌تي نييه، كه ته‌نها كومه‌ڵێكي تايبه‌تي بگرێته‌وه و ئه‌وه‌ێ له گه‌ڵمان نه‌بێت به خراپ و نه‌يار سه‌ير بكرێت .
ئێمه ئه‌بێ له سه‌ر ڕه‌ويه‌ي حه‌زره‌تي پێغه‌مبه‌ر، صلّی الله عليه و سلّم ، بڕۆين به ڕێوه كه ئه‌فه‌رموێ: « أنزِلُوا النّاسَ مَنازلَهُم» و « خالِقِ النّاسَ بِخُلق الحَسَن» و « خاطَبُوا النّاسَ عَلی قَدَرِ عُقُولِهِم » ئه‌و ڕابه‌ره ڕه‌حمه‌ت بۆ هه‌موو عاله‌مه، ڕێبازي ئێمه‌ش ئه‌بێ له‌و هێڵه ڕاسته لا نه‌دات. به يه‌كساني سه‌يري هه‌موو ئه‌فرادي بكات، هه‌ر وه‌كوو قورئان ئه‌فرموي: « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ (حجرات/ 10)» دڵسوز بن له‌گه‌ڵ خراپ و چاكيانا تا نووري خودا به دڵيان ئاشنا ئه‌بێت و هيممه‌تي ئه‌وليا و دڵسوزي و لێبڕاني ئێوه يه‌کيان بخات و كۆمه‌ڵگايه‌كي خواپه‌رستي، راستگۆي، نه‌ترسي تواناي لێ پێك بێت كه له پاڵ عيززه‌تي ئيسلامدا ژيان به سه‌ر به‌رن و ئيسلام و موسوڵمانانيش پێيانه‌وه سه‌‌ر به‌رز و شاد بن. وه‌ك حه‌زره‌تي عومه‌رـ رضي‌الله عنه ـ ئه‌فرموێ: « نَحنُ قَومٌ أعزّنا اللهُ بِالإسلام فَمَهْما ابتَغَيْنا العِزَّةَ مِن غَيْر الله أذلّنا الله » ئه‌وه‌ي ته‌مه‌سسوكي هه‌بێ به هۆشياري و به مه‌نتيقي ئيسلام بجوڵێته‌و‌ه و له فه‌رمايشتي خوا و پێغه‌ميه‌ري خوا و ڕێبازي شه‌ريعه‌تي ئيسلام لا نه‌دا، پيويسته پابه‌نديتان به يه‌كێ له چوار مه‌زهه‌بێ تيسلامييه‌وه هه‌بێ، بێ لادان و ته‌لفيق و ته‌ته‌ببوعي روخه‌س، كه سه‌ر مه‌زهه‌بي ئێمه حه‌زره‌تي شافيعييه ـ ڕه‌زاي خواي لێ بێ ـ وه ئه‌و كه‌سانه كه لايان داوه زيان له ئێوه ناده‌ن:« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ عَلَيْکُمْ أَنفُسَکُمْ لاَ يَضُرُّکُم مَّن ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ (مائده/ 105)». ڕه‌حمه‌تي خوا له خاوه‌ني ئه‌و فه‌رمووده دوروسته‌يه كه ئێمه‌يش له گه‌ڵيا ئه‌ڵێين: « مَنْ تَفَقَّهَ وَ لَم يَتَصَوّف فَقَد تَفَسَّقَ وَ مَن تَصوَّفَ وَ لَم يَتَفَقَّه فقَد تَزَندَقَ و مَن جَمَعَ بَينَهُما فَقَد تَحَقّقَ». حه‌زره‌تي ئيمام شافعيش (خواي لێ رازي بێ) ئه‌فه‌رموێ:
فَقيهاً وَ صُوفيّاًَ فَكُن لَيْسَ واحِداً
فإنّي وَ حَقّ اللهِ ايّاكَ اَنْصَحُ
فَذلِكَ قاسٍ لَمْ يَذُقْ قَلبُه تُقَیً،
وُ هذا جُهولٌ، فَكَيفَ ذُوالجَهلِ يَصلَحُ ؟

موسوڵماناني به‌ڕێز !
ڕێبازي ته‌سه‌ووف، پابه‌ندييه به شه‌ريعه‌تي ئيسلامه‌وه، هه‌رگيز له يه‌كتر جيانابنه‌وه؛ منيش خۆم به خزمه‌تكاري ئيسلام و ڕێبازه پيرۆزه‌كه‌ي ئه‌زانم، دڵنيام كه ته‌ريقه‌ي نه‌قشبه‌ندي سه‌لامه‌ت و سه‌هل و نزيكترين ڕێگايه بۆ لاي خوا. خۆم به دڵسۆزي ئوممه‌تي پێغه‌مبه‌ر ئه‌زانم بۆيه زۆر به گه‌رمي تكاتان لێ ئه‌كه‌م كه خۆتان له‌م ڕێبازه دروسته نزيك بكه‌نه‌وه تا به نووري خودا ئاشنا ببن. خه‌تمه و عيباده‌تتان گه‌رمتر بكه‌ن و زيكر و يادي خودا بكه‌ن به ويردي شه‌و و رۆژتان، دڵتان به ياد و ڕابيته ئاوه‌دان و فراوان بكه‌ن. تێكه‌ڵي حه‌رام و ئه‌هلي دونيا ئه‌ونده مه‌كه‌ن كه له جياتي ئه‌وه‌ي ئێوه ئيسلاحيان بكه‌ن ئه‌وان بتانگۆڕن و كارتان تێ بكه‌ن. هه‌ر كه‌س ئيشي خۆي و ده‌رسي خۆي و فرماني خۆي كه پێي سپێرراوه به چاكي ئه‌نجام بدات. ئامۆژگاري منيش به چاكي وه‌ربگرن «اللّهمَّ اشهَد فَقَد بَلَغْتُ». ئه‌وه‌ي لێي لا بدا من ته‌به‌ڕڕا ئه‌كه‌م لێي ئه‌وه‌ش پابه‌ندي بێت وه هه‌مووي ته‌تبيق بكات به حه‌ول و قووه‌تي خوا هه‌رگيز فه‌رامووشي ناكه‌ين و لێي به‌رپرسيارين.
وه‌سيه‌تي گرنگي ئه‌خيرم ئه‌م سێ خاله‌يه كه ئه‌بێ هه‌ر موريدێكي ڕاستي ئێمه جێ به جێي بكات:
  • له حاڵه‌تي جه‌زبه‌دا تا ئه‌توانێ خۆي بگرێ،شوێن حيله‌ي نه‌فس و شه‌يتان نه‌كه‌وێ، وه ئه‌بێ دوور بێ له به‌ناو جزبه‌ي غه‌يره حه‌قيقي، چونكه خاوه‌نه‌كه‌ي زه‌ره‌ري ته‌واوي لێ ئه‌كات و ساردي ئه‌خاته مه‌جليسي خه‌تمه‌وه، په‌يڕه‌وي زانايان و سه‌رحه‌ڵقه‌ي خه‌تمه‌كان زۆر به ئاگاداري و به حيكمه‌ت و نه‌سيحه‌تي دڵسوزانه‌وه مه‌نعيان بكه‌ن.
  • ئه‌بێ ماڵ و مناڵي موريد له هه‌موو بارێكه‌وه پۆشته و به حورمه‌تتر بن و ئه‌و په‌ڕی هه‌وڵي ئيسلاحيان له گه‌ڵدا بدرێت.
  • هه‌موو دونيا و سياسه‌ت و سياسه‌تمه‌داران دێن و ئه‌ڕۆن، ديني خوا هه‌ر وه‌ك خۆي ئه‌مێنێته‌وه، بۆيه ئێمه مه‌بستمان ئه‌مانه هيچي نييه جگه له به جێ‌هێناني مه‌سئوولييه‌تي لاي خوا و وه‌رگرتني ره‌زامه‌ندي په‌روه‌ردگار نه‌بێ.
ئيتر به خواي گه‌وره‌م سپاردن، هيممه‌تي ئه‌و‌ليا و پياوچاكان مه‌ده‌دكارتان بێت.

هَذَا بَيَانٌ لِّلنَّاسِ وَهُدًى وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ (آل عمران/ 138).

و صلّی الله علی سيّدنا محمّد و آله و صحبه و سلّم.

خادم العلماء و الفقراء
الشّيخ محمّد عثمان سراج‌الدّين النقشبندي
اسطنبول 5/5/1995
4 ذي الحجة 1415.



زکریا فتاحی 02-10-2010 10:29 PM

مقاله ای کاملتر در مورد طریقت نقشبندیه

آشنايي‌ با طريقت‌ نقشبنديه‌
دکتر خليل‌ ابراهيم‌ صاري‌ اوغلي(به نقل از پژوهش استاد دانشمند فقيد مرحوم احمد طاهري عراقي)


نقشبنديه‌ طريقتي‌ است‌ منسوب‌ به‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ محمد نقشبند بخارايي‌(791-718 هـ.ق‌). ولي‌ بهاءالدين‌ را بنيانگذار و مؤسس‌ اين‌ طريقت‌ نمي‌توان‌ شمرد. طريقة او به‌ حقيقت‌ دنباله‌ طريقة‌ خواجگان‌ است‌. طريقه‌ و سلوکي‌ که‌ خواجه‌يوسف‌ همداني(535 ـ 440 هـ.)‌ و خواجه‌ عبدالخالق‌ غجدواني‌(متوفي575) بنيان‌نهاده‌ بودند. خواجه‌ بهاءالدين‌ که‌ خود از جانشينان‌ عبدالخالق تعليم‌ يافته‌ بود،محيي‌ و مصلح‌ طريقت‌ خواجگان‌ شد. و طريقت‌ نقشبندي‌ آميخته‌اي‌ شد از تعاليم‌عبدالخالق‌ غجدواني‌ و بهاءالدين‌ بخارايي‌.

طريقة‌ نقشبندي‌ در اندک‌ مدتي‌ در ماوراءالنهر و خراسان‌ رواج‌ يافت‌. و پس‌ ازبهاءالدين‌ خلفاي‌ او خواجه‌ علاءالدين‌ عطار(متوفي 802) و محمّد پارسا(متوفي‌822) و يعقوب‌ چرخي‌(متوفي‌ 851) بر مسند ارشاد نشستند که‌ در ترويج‌ اين‌طريقت‌ سهمي‌ داشتند. و بعد از اينان‌ خواجه‌ عبيدالله‌ احرار(895-806 هـ) آمد که ‌مشهورترين‌ و متنفذترين‌ مشايخ‌ عصر تيموري‌ است‌. و در عهد او، اين‌ طريقت‌ به‌ذروة نفوذ و شهرت‌ و رواج‌ رسيد.

تصوّف‌ نقشبندي‌، سنّتي‌ معتدل‌ و ميانه‌روست‌. پيروي‌ از سنّت‌ و حفظ آداب‌شريعت‌ و دوري‌ از بدعت‌ اساس‌ اين‌ طريقت‌ است‌. در آن‌ نه‌ خلوت‌ است‌ نه‌ عزلت‌ و نه‌ذکر جهر و نه‌ سماع‌(1). آنچه‌ در تعاليم‌ نقشبندي‌ بيش‌ از همه‌ تکرار شده‌ است‌ يکي ‌اتباع‌ سنّت‌ است‌ و حفظ شريعت‌ و ديگر توجّه‌ به‌ حق‌ است‌ و نفي‌ خواطر. بنا به‌ نوشتة‌ نويسندگان‌ اين‌ طايفه‌، طريقة‌ نقشبنديه‌، همان‌ طريقة‌ صحابه‌ کرام‌- رضي‌الله عنهم‌- است‌ با رعايت‌ اين‌ اصل‌ که‌ نه‌ چيزي‌ بر آن‌ شيوه‌ بيفزايند و نه‌ چيزي‌ از آن‌بکاهند. از جمله‌ جامي‌ در نفحات‌الانس‌ مي‌نويسد:

« طريقة‌ ايشان،‌ اعتقاد اهل‌ سنّت‌ و جماعت‌ است‌ و اطاعت‌ احکام‌ شريعت‌ و اتباع‌ سنن‌ سيّدالمرسلين(ص)‌ و دوام‌ عبوديت‌ که‌ عبارت‌ است‌ از دوام‌ آگاهي‌ به‌ حق‌ سبحانه، ‌بي‌مزاحمت‌ شعور به‌ وجود غيري‌»(2)

مکتب‌ نقشبندي‌ چله‌نشيني‌ و خلوت‌گزيني‌ را با اصول‌ «خلوت‌ در انجمن‌، سفردر وطن‌» طرد کرد. صوفي‌ نقشبندي‌ بايد به‌ ظاهر با خلق‌ باشد و به‌ باطن‌ با حق،‌ با مردم‌ درآميزد و از بيکارگي‌ و ياوگي‌ بپرهيزد. سخن‌ عبدالخالق‌ غجدواني‌ است‌ که‌ « درخلوت‌ را، دربند و در خدمت‌ را بگشاي‌»(3) و از بهاءالدين‌ نقشبند پرسيدند: « درطريقة‌ شما ذکر جهر و خلوت‌ و سماع‌ مي‌باشد؟ فرمودند که‌ نمي‌باشد. پس‌ گفتند که: ‌بناي‌ طريقت‌ شما بر چيست‌؟ فرمودند: خلوت‌ در انجمن:‌ به‌ ظاهر با خلق‌ هستند و به‌ باطن‌ با حق‌(4) و نيز همو گفته‌ است‌ که‌: « طريقة ما صحبت‌ است‌ و در خلوت ‌ آفت شهرت است‌ ‌. خيريت‌ در جمعيت‌ است‌ و جمعيت‌ در صحبت‌ به‌ شرط نفي‌ بودن‌ دريکديگر»(5).

همين‌ آساني‌ و سادگي‌ و اعتدال‌ سلوک‌ نقشبندي‌ يکي‌ از علل‌ رواج‌ آن‌ شد. آن‌چنان‌ که‌ اين‌ طريقه‌، از ايالت‌ چيني‌ هانسو تا قازان‌ و قفقاز و قسطنطنيه‌ و از هندوستان ‌تا مصر و شام‌ و از بلخ‌ و بخارا تا بصره‌ و بغداد و از توران‌ تا ايران‌ ـ در همة‌ بلاد اسلامي ـ‌ انتشار يافت‌. و در طول‌ دو قرن‌ يکي‌ از بزرگترين‌ و پر نفوذترين‌ طرايق‌ صوفيه‌ شد.

ميانه‌روي‌ نقشبنديان‌ و التزام‌ آنان‌ به‌ شريعت،‌ سبب‌ شد که‌ بسياري‌ از عالمان ‌دين‌ بدين‌ طريقه‌ بگرايند و به‌ حلقة نقشبنديان‌ در آيند. و فاصله‌اي‌ ميان‌ طريقت‌ و شريعت‌ نبينند. آن‌ چنان‌ که‌ کسي‌ چون‌ ابن‌ حجر هيتمي‌(974- 909 هـ) دربارة اين ‌طريقه،‌ گفته‌ است:« الطريقة‌ العلية‌ السالمة‌ من‌ کدورات‌ جهلة الصوفية، هي‌ الطريقة ‌النقشبنديه ‌»(6).

با اين‌ همه‌، اين‌ طريقت،‌ در تاريخ‌ خود جرياني‌ واحد و همسان‌ نداشته‌ است‌. وبا گذشت‌ زمان،‌ مانند اکثر مکتبها و مذهبها بساطت‌ آن‌ از ميان‌ رفت‌ و گونه گونه، رنگهايي‌ ‌يافت‌.

ابتدا طريقه‌ نقشبندي‌ در بخارا در ميان‌ مردم‌ متوسط‌الحال‌ شهري‌ و نيز پاره‌اي‌ از روستاهاي‌ اطراف‌ آن‌ راه‌ يافت‌. در دوره‌هاي‌ بعدي،‌ طبقات‌ ممتاز جامعه‌ ازاميران‌ و محتشمان‌ و ملاکان‌ و روحانيون‌ مقتدر به‌ جرگة نقشبنديان‌ در آمدند. وگرنه ‌در آغاز صوفيان‌ نقشبندي‌ بيشتر از بازاريان‌ و پيشه‌وران‌ بودند چنانکه‌ خود بهاءالدين ، ‌پيشة نقشبندي‌ داشته‌ است‌. پدر سعدالدين‌ کاشغري‌ بازرگان‌ بود و به‌ سفرهاي‌تجاري‌ مي‌رفت‌(7). نياي‌ عبيدالله‌ احرار نيز « اکثر اوقات‌ به‌ زراعت‌ و گاهي‌ به‌ تجارت‌مشغول‌ بود»(8). در کتب‌ مناقب‌ و تراجم‌ نقشبندي‌ از جمله‌ رشحات‌ عين‌الحيات‌ و انيس‌الطالبين‌ مي‌بينيم‌ که‌ صوفيان‌ نقشبندي‌ بيشتر از مردم‌ پيشه‌ور و بازاري‌بوده‌اند .

بهاءالدين‌ نقشبندي‌ و مشايخ‌ پيش‌ از او- مشايخ‌ سلسله‌ خواجگان‌- به‌دور ازماجراهاي‌ سياسي‌ و اجتماعي‌، ساده‌ و زاهدانه‌ مي‌زيستند و براي‌ امرار معاش‌ پيشه ‌و کاري‌ داشتند. خواجه‌ محمود انجير فغنوي‌ «به‌ کسب‌ گلکاري‌ مي‌پرداخته‌ و از آن‌ممر وجه‌ معاًش‌ مي‌ساخته‌»(9). و خواجه‌ علي‌ رامتيني‌ به‌ صنعت‌ بافندگي‌ اشتغال‌داشته‌ است‌(10). و سيد امير کلال‌، کوزه‌گري‌ مي‌کرده‌(11) و فرزندش‌ امير شاه‌ «ازصحرا نمک‌ مي‌آورده‌ و مي‌فروخته‌ و از آن‌ راه‌ معاش‌ مي‌گذرانيده‌»(12).

ولي‌ ديري‌ نگذشت‌ که‌ مشايخ‌ نقشبندي‌ بر خلاف‌ پيشينيان‌ صاحب‌ نقشي ‌شدند در کارهاي‌ جهاني‌. عزّت‌ و حرمت‌ يافتند و صاحب‌ دستگاه‌ شدند. مانند خواجه ‌ناصرالدين‌ عبيدالله‌ احرار که‌ متنفذترين‌ مشايخ‌ نقشبندي‌ در عصر تيموري‌ بود وبنا به‌ نوشته‌ جامي‌ «کوکبة‌ فقرش‌» «نوبت‌ شاهنشهي‌» مي‌زد(13).

چنانچه‌ قبلاً نيز اشاره‌ شد طريقة‌ بهاءالدين‌ نقشبند در آغاز در بخارا و اطرافش‌رواج‌ يافت‌. و بخارا نخستين‌ مرکز نقشبنديان‌ شد. جامي‌ در تحفة‌الاحرار ضمن‌ منقبت‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ گويد:

«سکّه‌ که‌ در يثرب‌ و بطحا زدند / نوبت‌ آخر به‌ بخارا زدند»(14)

ولي‌ به‌ توسط خلفا و جانشينان‌ بهاءالدين‌، اين‌ طريقه‌ در شهرهاي‌ ديگرخراسان‌ و ماوراءالنهر راه‌ يافت‌ و پس‌ از چندي‌ يک‌ دو شهر ديگر مرکز نقشبنديان‌شد.

سعدالدين‌ کاشغري‌ و عبدالرحمن‌ جامي‌، طريقه‌ نقشبندي‌ را در عاصمة هرات ، ‌بيش‌ از پيش،‌ رواج‌ دادند و هرات‌ يکي‌ از مراکز تجمع‌ نقشبنديان‌ شد. در سمرقند، اگرچه‌ در زمان‌ خواجه‌ نظام‌الدين‌ خاموش‌، نقشبنديان‌ اندک‌ نبودند ولي‌ پس‌ از مهاجرت‌خواجه‌ عبيدالله‌ احرار بدانجا نقشبنديان‌ سمرقندي،‌ بسيار شدند و سمرقند در عهد سلطنت‌ سلطان‌ ابوسعيد و سلطان‌ احمد تيموري‌ به‌ صورت‌ مجمع‌ و مرکز صوفيان‌نقشبندي‌ در آمد.

وجه‌ تسميه‌ کلمه‌ نقشبند:

کلمه‌ نقشبند صفت‌ مرکب‌ فاعلي‌ است‌ به‌ معني‌ نقش‌بندنده‌، کسي‌ که‌ نقش‌مي‌بندد، مصوِّر، نقاش‌، رسام‌، صورتگر، نگارگر، زردوز، گلدوز و غير آن‌. ترکيبات‌ آن‌ نيززياد است‌: نقشبند ازل‌، نقشبند حوادث‌، نقشبند وجود(15)، نظامي‌ گويد:

«همه‌ را در نگارخانه‌ جود / قدرت‌ اوست‌ نقشبند وجود»(16)

موارد استعمال‌ اين‌ کلمه‌ در ابيات‌ فارسي‌ بسيار است‌.

ولي‌ در وجه‌ تسميه‌ کلمه‌ «نقشبند» اقوال‌ مختلف‌ است‌:

عده‌اي‌ قليل،‌ گفته‌اند که‌ نقشبند نام‌ دهي‌ است‌ در يک‌ فرسخي‌ بخارا و چون‌خواجه‌ بهاءالدين‌ محمّد از آن‌ قريه‌ است،‌ لذا به‌ نقشبندي‌ معروف‌ شده‌ مانند سلسله ‌تصوف‌ چشتيه‌ که‌ مروج‌ آن‌ سلسله‌ خواجه‌ احمد بوده‌ و چون‌ از قرية چشت‌ که‌ از قراء اطراف‌ هرات‌ است‌ برخاسته‌، از اين‌ جهت‌ آن‌ طريقه‌ به‌ نام‌ وي‌ چشتيه‌ شهرت‌يافته‌ است‌(17). ولي‌ اين‌ نظر درست‌ نيست‌ زيرا گذشته‌ از اينکه‌ مولد و مدفن ‌خواجه‌ بهاءالدين‌، به‌ عقيدة‌ اجماع‌ محققان‌ و صاحبان‌ تذکره‌ها قريه‌ قصر عارفان‌ دريک‌ فرسخي‌ بخارا است‌، اصولاً دهي‌ به ‌نام‌ نقشبند در اطراف‌ بخارا وجود نداشته‌ است‌.

قول‌ ديگر آن‌ است‌ که‌ مي‌گويند خواجه‌ بهاءالدين‌ محمد، از کثرت‌ ذکر به‌مرتبه‌اي‌ رسيده‌ که‌ ذکر تهليل‌ در قلب‌ وي‌ نقش‌ بسته‌ بود لاجرم‌ مشهور به‌ نقشبند گرديد چنانکه‌ يکي‌ از بزرگان‌ ايشان‌ به‌ اين‌ موضوع‌ اشاره‌ کرده‌ است‌:

«اي‌ برادر در طريق‌ نقشبند / ذکر حق‌ را در دل‌ خود نقش‌ بند»(18)

و قول‌ خواجه‌ محمد پارسا در تأييد اين‌ نظر است‌ که‌ فرموده‌:« مداومت‌ بر ذکر به‌جايي‌ مي‌رسد که‌ حقيقت‌ ذکر، با جوهر دل‌ يکي‌ مي‌شود و در آن‌ حال، ذاکر به‌ واسطة ‌استيلاي‌ مذکور، ميان‌ دل‌ و حقيقت‌ ذکر هيچ‌ تفرقه‌ و تميز نتواند کرد، چه‌ دل‌ او را به ‌مذکور وجهي‌ ارتباط شده‌ که‌ غير مذکور در دل‌ و انديشه‌ او گنجايي‌ ندارد».(19)

و بعضي‌ گفته‌اند که‌ مدار طريقت‌ ايشان‌ به‌ ذکر خفي‌ و مراقبه‌ است‌. و در اين‌ دوچيز، جد و جهد تمام‌ به‌ ظهور رسانند و تمام‌ عمر خود را بر اين‌ دو چيز مصروف ‌گردانند تا به‌ قول‌ خواجه‌ اولياء کبير: اشتغال‌ و استغراق‌ ذکر، به‌ مرتبه‌اي‌ رسد که‌ اگر به‌ بازار در آيد هيچ‌ سخن‌ و آواز نشنود، به‌ سبب‌ استيلاي‌ ذکر بر حقيقت‌ ذکر، يعني‌همه‌ آوازها و حکايات‌ مردم‌ ذکر نمايد و سخني‌ که‌ خود گويد ذکر شود.(20)

صاحب‌ کتاب‌ انوارالقدسيه‌ نيز در توجيه‌ کلمه‌ نقشبند و وجه‌ تسميه‌ آن‌ چنين‌نوشته‌ است‌:

« اين‌ طايفه‌ (نقشبنديه‌) که‌ تا زمان‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ محمّد معروف‌ و موسوم‌ به‌خواجگان‌ يا خواجگانيه‌ بوده‌ است‌. از آن‌ زمان‌ تا عهد خواجه‌ ناصرالدين‌ عبيدالله‌احرار مسمي‌ به‌ نقشبنديه‌ شده‌اند يعني‌ منسوب‌ به‌ نقشبند که‌ معناي‌ آن‌نقش‌بندنده‌، نقشي‌ که‌ بسته‌ شود و آن‌ صورت‌ کمال‌ حقيقي‌ است‌ به‌ قلب‌ مريد و بايد دانست‌ که‌ از ابتدا تا زمان‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ نقشبند ذکر اين‌ سلسله‌ در حال‌ انفرادي وتنهايي‌، ذکر خفيه‌ و در حال‌ اجتماع‌، به‌ صورت‌ جهر و علانيه‌ بوده‌ است‌. ولي‌ خواجه‌بهاءالدين‌ نقشبند، به‌ استناد اينکه‌ در عالم‌ سير و سلوک،‌ از روحانيت‌ و باطن‌ خواجه‌عبدالخالق‌ غجدواني‌ شيخ‌المشايخ‌ اين‌ سلسله،‌ مأمور به‌ ذکر خفي‌ شده‌ لذا به‌ امرباطني‌ او که‌ مرشد و پيشواي‌ روحاني‌ اوست‌ به‌ پيروان‌ و اصحاب‌ خود دستور داد که‌چه‌ در حال‌ انفراد و چه‌ در حال‌ اجتماع بايد به‌ ذکر خفي‌ مشغول‌ شوند و ذکر جهر وعلانيه‌ را ترک‌ کنند، زيرا ذکر، به‌ اين‌ نحو، حال‌ مراقبه‌ به‌ خود مي‌گيرد و در قلب‌ مريد تأثير بليغ‌ مي‌کند، چه‌ ذکر خفيه‌ چون‌ بند است‌ و تأثير آن‌ در قلب‌ سالک‌ و مريد چون‌نقش‌ که‌ در اثر ممارست‌ و دوام‌ و استغراق‌ در ذکر، کم‌کم‌ در قلب‌ مريد نقش‌ مي‌بندد،همچنانکه‌ مهر يا خاتمي‌ که‌ بر صفحه‌اي‌ از موم‌ و مانند آن‌ بزنند، چگونه‌ نقش‌ مي‌گيرد و آن‌ نقش‌ بر صفحه‌ باقي‌ مي‌ماند و محو نمي‌شود، ذکر به‌ اين‌ صورت‌ هم، ‌مانند همان‌ مهر يا خاتم‌ است‌ که‌ در صفحة‌ پاک‌ و روشن‌ قلب‌ مريد که‌ چون‌ آيينة پاک‌ تابناک‌ است‌، نقشي‌ جاودان‌ و محو نشدني‌ ايجاد مي‌کند.(21)

ولي‌ چنانکه‌ قبلا نيز گفته‌ايم‌ گويا بهاءالدين،‌ پيشه‌ نقشبندي‌ داشته‌ و اين‌ نام‌ ازآن‌ شغل‌ وي‌ گرفته‌ شده‌ است‌.

سلسله‌ مشايخ‌:

بهاءالدين‌ نقشبند، سلسله‌ نامه‌ و کرسي‌نامه‌ را بي‌ثمر مي‌شمرد و مي‌گفت‌: «ازسلسله‌ کسي‌ به‌ جايي‌ نرسد». در حقيقت‌ بهاءالدين‌ اويسي‌ بود(22) و از آن‌صوفيان‌ که‌ تن‌ به‌ سلسله‌ در نداده‌ و طريقة او طريقة‌ جذبه‌ است‌ «کسي‌، از ايشان ‌سؤال‌ کرد که:‌ درويشي‌، شما را موروث‌ است‌ يا مکتسب‌؟ ايشان‌ فرمودند: به‌ حکم‌ "جذبة من‌ جذبات‌ الحق‌ توازي‌ عمل‌ الثقلين"‌ به‌ اين‌ سعادت‌ مشرف‌ شدم‌»(23). و دراين‌ طريق‌ جذبه،‌ برعکس‌ طريق‌ سلوک‌ که‌ «ارواح‌ مقدسه‌ واسطه‌اند در وصول‌ فيض ‌رباني‌» هيچ‌ واسطه‌ در ميان‌ نيست‌(24). در ميان‌ نقشبنديان‌ گذشته‌ از تربيت‌ مريدي ‌و مرادي‌ که‌ در طرايق‌ ديگر نيز متداول‌ است‌ تربيتي‌ ديگر نيز هست‌ که‌ آن‌ را «تربيت‌روحاني‌» نامند. بدين‌ گونه‌ که‌ سالک‌ به‌ روحانيت‌ شيخي‌ از مشايخ‌ سلف‌ توجه ‌مي‌نمايد و در او مستغرق‌ مي‌شود و همين‌ توجه‌ و نسبت‌ روحاني،‌ خود سبب‌ پيوند و ارتباطي‌ مي‌شود در بين‌ سالک‌ با آن‌ شيخ‌ بي‌ هيچ‌ همزماني‌. و نقشبنديان،‌ کساني‌ را که‌ از روحانيت‌ مشايخ‌ تربيت‌ مي‌يابند «اويسي‌» مي‌نامند(25). و خواجه‌ بهاءالدين‌اگر چه‌ تلقين‌ ذکر از سيد امير کلال‌ يافته‌ بود وليکن‌ به‌ حقيقت،‌ اويسي‌ بود و از روحانيت‌ خواجه‌ عبدالخالق‌ غجدواني‌ بهره‌مند بود.

ولي‌ علي‌‌رغم‌ اين،‌ نقشبنديان‌ نيز مانند ديگر صوفيان‌، براي‌ خود سلسله‌ نامه‌اي‌دارند، و در آن، نسبت‌ تصوف‌ بهاءالدين‌ نقشبند را از طريق‌ همان‌ سيدامير کلال‌ و خواجه‌ غجدواني‌ به‌ ابوبکر صدّيق‌ مي‌رسانند. بدين‌ گونه‌:

بهاءالدين‌ نقشبند نسبت‌ طريقت‌ از سيد امير کلال‌ (متوفي‌ 771) دارد او ازمحمد باباي‌ سماسي‌ (متوفي 755) و او از خواجه‌ علي‌ رامتيني‌ معروف‌ به‌ حضرت‌عزيزان‌ (متوفي‌ 715) و او از محمود انجير فغنوي‌ (متوفي‌ 685) و او از عارف‌ ريوگري‌ (متوفي‌ 647) و او از عبدالخالق‌ غجدواني‌ (متوفي‌ 575) (البته‌ خواجه‌بهاءالدين‌ به‌ واسطه‌ نسبت‌ روحاني‌ مستقيماً نيز با عبدالخالق غجدواني پيوند دارد)‌ و عبدالخالق از خواجه‌ يوسف‌همداني‌ و او از ابوعلي‌ فارمدي‌ (متوفي 447) و او از ابوالحسن‌خرقاني‌ (متوفي‌ 425) و او از بايزيد بسطامي(261 ـ 188 هـ)‌ و او از امام جعفر صادق‌(148- 80 هـ) و او از قاسم‌ بن‌ محمد بن‌ ابي‌بکر(متوفي‌ 101) و او از سلمان‌ فارسي‌(متوفي32 يا‌ 33) و او از ابوبکر صديق‌ (متوفي‌ 13) و او از رسول‌ الله‌. (26)

در اين‌ سلسله،‌ درميان‌ بهاءالدين‌ نقشبند و پيامبر(ص) 15 واسطه‌ است‌. و اگر وسايط بين‌ بهاءالدين‌ و عبدالخالق‌ غجدواني‌ را حذف‌ کنيم‌ و نسبت‌ روحاني‌ را بشمار آريم‌، در ميان‌ بهاءالدين‌ و پيغامبر(ص)، بيش‌ از ده‌ واسطه‌ نيست‌.

در اين‌ سلسله‌، ‌ گذشته از بهاءالدين‌ و عبدالخالق،‌ نسبت‌ سه‌ کس‌ ديگر نيزروحاني‌ است‌. يکي،‌ نسبت‌ ابوالحسن‌ خرقاني‌ (متوفي‌ 425) و بايزيد بسطامي‌(261- 188هـ) است،‌ دو ديگر، نسبت‌ بايزيد بسطامي‌ و امام‌ صادق‌(148- 80 هـ) ‌ است‌،سه‌ ديگر، نسبت‌ قاسم‌ بن‌ محمد بن‌ ابي‌بکر(متوفي‌101) و سلمان‌ فارسي‌ (متوفي‌33) است‌.

و اين‌ سلسله‌ را صديقيه‌ يا طيفوريه‌ مي‌نامند.

نقشبنديان‌ غير از اين‌ سلسله‌ به‌ سلسله‌ معروفيه‌ نيز معترف‌اند. سسلسلة ‌معروفيه،‌ سلسله‌اي‌ است‌ که‌ اکثر طرايق‌ صوفيه‌ منتسب‌ بدانند(27). و آن‌ از طريق‌معروف‌ کرخي‌ (متوفي‌ 200) به‌ امام‌ علي‌ بن‌ ابي‌طالب‌ مي‌رسد از دو راه‌: يکي‌ از طريق‌ امام علي‌ بن‌ موسي ‌الرضا و ديگر ائمه‌ که‌ اين‌ را «سلسلة‌ الذهب‌» مي‌نامند و ديگر، ازطريق‌ داود طائي‌ وحبيب‌ عجمي‌ و حسن‌ بصري‌. و البته‌ اين‌ سلسلة‌ الذهب،‌ در يکي‌از حلقات‌ با سلسله‌ طيفوريه‌ ( يا صديقيه‌)، پيوندي‌ هم‌ دارد و آن‌ امام‌ صادق‌ است‌ که ‌نسبتش‌ هم‌ به‌ قاسم‌ بن‌ محمّد بن‌ ابي‌ بکر (جدّ مادريش‌) مي‌رسد و هم‌ به‌ پدرش‌محمّد بن‌ علي ‌باقر. نقشبنديان،‌ با وجود اعتراف‌ و اقرار به‌ اين‌ سه‌ سلسله‌، نخستين‌آن‌ را «سلسله‌ صديقيه‌» برگزيده‌اند و در اجازات‌ و توسلات‌ و اذکار و ختمها از آن ‌استفاده‌ مي‌کنند و برآنند که‌ اين‌ سلسله،‌ از سلسلة معروفيه‌ برتر است‌ يکي‌ به‌ علت ‌کوتاهي‌ و قلت‌ وسايط و ديگر به‌ سبب‌ شمول‌ آن‌ بر نسبتهاي‌ روحاني‌. چه‌ نقشبنديه،‌ نسبت‌ روحاني‌ را افضل‌ و اقوي‌ از نسبت‌ جسماني‌ مي‌شمرند.



نام‌ اين‌ سلسله‌ در قرون‌ مختلف‌:

صاحب‌ کتاب‌ انوارالقدسيه‌ به‌ نقل‌ از کتاب‌ بهجة‌السنيه‌ مي‌نويسد که‌ القاب‌ واسامي‌ اين‌ سلسله‌ به‌ اختلاف‌ قرون‌ و اعصار، تغيير مي‌کند و در هر دوره‌ و زماني‌ به‌ نام‌ يکي‌ از مشايخ‌ بزرگ‌ نام‌گذاري‌ شده‌ است‌ به‌ اين‌ شرح‌:

1- از عهد ابوبکر صديق‌ خليفة اول‌ که‌ مبدأ و اساس‌ اين‌ سلسله‌ شناخته‌ شده‌ است‌ تا زمان‌ سلطان‌ العارفين‌ طيفور بن‌ عيسي‌ بن‌ آدم‌ ابويزيد بسطامي‌ در قرن‌ سوم‌هجري‌ به‌نام‌ صديقيه‌ است‌.

2- از زمان‌ طيفور بن‌ عيسي‌ بن‌ آدم‌ (بايزيد بسطامي)،‌ تا زمان‌ خواجه‌ عبدالخالق‌غجدواني‌ به‌ اعتبار نام‌ بايزيد بسطامي‌ طيفوريه‌ نام‌ دارد.

3- از عهد شيخ‌ المشايخ‌ خواجه‌ عبدالخالق‌ غجدواني‌ که‌ سر حلقة‌ سلسلة‌ خواجگان‌ است‌ تا عهد خواجه‌ بهاءالدين‌ محمد نقشبند بخارايي‌، خواجگان‌ وخواجگانيه‌ نام‌ داده‌اند .

4- از زمان‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ محمّد نقشبند تا عهد خواجه‌ ناصرالدين‌ عبيدالله‌احرار، که‌ نيمة‌ دوم‌ قرن‌ نهم‌ است‌ به‌ نام‌ نقشبنديه‌ معروف‌ است‌.

5- از عهد ناصرالدين‌ عبيدالله‌ احرار تا زمان‌ امام‌ رباني‌ شيخ‌ احمدالفاروقي‌ به ‌نام‌ نقشبنديه‌ و احراريه‌ موسوم‌ است‌.

6- از زمان‌ امام‌ رباني‌ شيخ‌ احمد فاروقي‌ ملقب‌ به‌ مجدّد الف‌ ثاني‌ که‌ مصلح ‌اين‌ فرقه‌ در آغاز هزارة‌ دوم‌ هجري‌ قمري‌ است‌ تا عهد شمس‌الدين‌ حبيب‌الله‌ جان‌جانان‌ مظهر، موسوم‌ به‌ مجدديه‌ است‌.

7- از عهد شمس‌الدين‌ جان‌ جانان‌ مظهر تا زمان‌ مولانا ضياءالدين‌ خالد شهرزوري، به‌ نام‌ مجدديه‌ و مظهريه‌ است‌ و بعد از اين‌ عهد و زمان‌ به‌ نام‌ خالديه‌ نيز گفته‌ مي‌شود. ولي‌ در هر حال،‌ نام‌ نقشبند و نقشبنديه‌ بر تمام‌ اين‌ نامها که‌ در طي‌ گذشت‌ قرون‌ واعصار، انتخاب‌ و اختيار کرده‌اند غلبه‌ دارد و اين‌ سلسله،‌ بيشتر به‌ نام‌ نقشبنديه‌ شهرت‌ و معروفيت‌ داشته‌ است‌.

بعد از مختصري‌ که‌ در اين‌باره‌ گفته‌ شد، اينک‌ به‌ ترجمة‌ احوال‌ خواجه ‌بهاءالدين‌ نقشبند مي‌پردازيم‌. و در اينجا از ذکر سرگذشت‌ مشايخ‌ سلف‌ و پيشينيان‌وي‌ چشم‌ مي‌پوشيم‌، و ترجمه‌ احوال‌ آنان‌ را به‌ فرصتي‌ ديگر مي‌گذاريم‌.

بهاءالدين‌ نقشبند:

خواجه‌ بهاءالدين‌ محمد بن‌ محمد بن‌ محمد نقشبند بخاري‌ در محرم‌ 717 درقصر عارفان‌ «قصر هندوان‌»(28) از قراء بخارا به دنيا آمد.

نام‌ جدش‌ را بعضي‌ محمد و بعضي‌ جلال‌الدين‌ نوشته‌اند و ممکن‌ است‌ که‌ جلال‌الدين‌، لقب‌ او باشد و محمّد، نامش‌. آنچنان‌ که‌ در مقامات‌ بهاءالدين‌ آمده‌ است‌ ، جدش،‌ از مريدان‌ و معتقدان‌ خواجه‌ محمد باباي‌ سماسي‌ شيخ‌ صوفيان‌ خواجگاني ‌بوده‌ است‌(29). ولي‌ ظاهراً پدر بهاءالدين‌ به‌ اين‌ شيخ‌ ارادتي‌ نداشته‌ است‌(30). به نوشتة رسالة قنديه، پدر بهاءالدين،‌ به‌ «باباصاحب‌ سر مست‌» شهرت‌ داشته‌ و قبرش‌ در سمرقند بوده‌ است‌.

سه‌ روز از ولادت‌ بهاءالدين‌ گذشته‌ بود که‌ خواجة سماسي‌ با جمعي‌ از مريدان، ‌به‌ قصر هندوان‌ مي‌رسند. جد بهاءالدين‌ فرزند زاده‌ (بهاءالدين‌) را به‌ نزد خواجه ‌مي‌برد تا او را برکت‌ دهد. و خواجة‌ سماسي،‌ بهاءالدين‌ رابه‌ فرزندي‌ مي‌پذيرد. ومي‌گويد: «او فرزند ماست‌ ما او را قبول‌ کرده‌ايم‌»(31) و ياران‌ را بشارت‌ مي‌دهد که‌اين‌ فرزند « مقتداي‌ روزگار گردد»(32).

در هژده‌ سالگي،‌ همسر گزيد(33). و در همين‌ اوان‌ درک‌ صحبت‌ خواجه‌ محمدباباي‌ سماسي‌ را کرد(34). و پس‌ از مرگ‌ سماسي‌ (سال‌755) جدش‌ او را به ‌سمرقند برد و هر کجا درويشي‌ و اهل‌ دلي‌ مي‌يافت‌ به‌ خدمتش‌ مي‌شتافت‌ وبهاءالدين‌ را به‌ صحبتش‌ مي‌برد(35).

بهاءالدين‌ در انجام‌ طلب‌ به‌ نزد سيد امير کلال‌ جانشين‌ خواجه‌ سماسي‌ راه ‌يافت‌(36) و از او تلقين‌ ذکر يافت‌ و خدمت‌ و مجاهدت‌ بسيار کرد(37). امير کلال‌ نيز، در تربيت‌ و ارشاد، کوتاهي‌ نکرد از آنکه‌ خواجه‌ سماسي‌ سفارش‌ کرده‌ بوده‌ است‌ که ‌«در حق‌ فرزند من‌ بهاءالدين‌ از تربيت‌ و شفقت‌ دريغ‌ مداري‌» (38).

چون‌ بهاءالدين‌ برآمد و قابلت‌ و استعدادي‌ فزون‌ داشت،‌ شيخ‌ او را اجازه‌ داد که ‌فرو نايستد و در طلب‌ هر که‌ خواهد برود و به‌ تکميل‌ نفس‌ بپردازد. روزي‌ امير کلال‌ درجمع‌ ياران‌ گفت‌: « فرزند بهاءالدين‌، نفس‌ حضرت‌ خواجه‌ محمد باباي‌ سماسي‌ را درحق‌ شما به‌ تمامي‌ به‌ جاي‌ آوردم‌. گفته‌ بودند: آنچه‌ از تربيت‌ در حق‌ تو به‌ جاي‌آورده‌ام‌ در حق‌ فرزند بهاءالدين‌ بجاي‌ آري‌ و دريغ‌ نداري‌ چنان‌ کردم‌ ».(39)

بهاءالدين‌ پس‌ از آن‌ مدت‌ هفت‌ سال‌ متابعت‌ و ملازمت‌ مولانا عارف‌ ديگ‌ گراني‌(ديگ‌گران، دهي بوده است‌) مي‌کرد. و دو سه‌ ماه‌ در خدمت‌ قثم‌شيخ‌ - از مشايخ‌ ترک‌ منتسب‌ به‌خواجه‌ احمد يسوي‌ - به‌ رياضيات‌ و مجاهدات‌ گذرانيد(40). و زماني‌ دراز (شش‌ يا دوازده‌ سال‌) نزد يکي‌ ديگر از مشايخ‌ ترک‌ به‌ نام‌ خليل‌ آتا بود(41).

بهاءالدين‌ چندي‌ نيز «ملازمت‌ علماء مي‌نمود» و «احاديث‌ مي‌خواند» و «آثارصحابه‌ ،رضي‌الله عنهم،‌ معلوم‌ مي‌کرد»(42).

خواجه‌ نقشبند دو بار به‌ سفر حج‌ رفت‌. و در يکي‌ از اين‌ سفرها چون‌ به‌ هرات ‌رسيد ملک‌ معزالدين‌ حسين‌ بن‌ غياث‌الدين‌(43) او را گرامي‌ داشت‌ و برايش ‌مجلسي‌ آراست‌ و علماي‌ هرات‌ را بدانجا خواند و خود بهاءالدين‌ سؤالها کرد در باب‌ طريقت‌ و عرفان‌(44). در سفر دومين‌ حج‌ نيز در هرات‌ به‌ ديدار زين‌الدين‌ ابوبکرتايب‌ آبادي‌ (متوفي‌791) عارف‌ مشهور رفت‌ و سه‌ روز با او صحبت‌ داشت‌. گذشته‌از سفر حج‌، بهاءالدين،‌ در طول‌ حياتش‌ براي‌ سير و سلوک‌ و ديدار مشايخ‌ به‌ شهرها و دهات‌ بسياري‌ در خراسان‌ و ماوراءالنهر سفر کرد که‌ از آن‌ جمله‌است‌: سمرقند،ريورتون‌، نسف‌، سمنان‌، مرو، طوس‌، مشهد، غديوت‌، تايباد‌، قرشي‌، کوفين‌، قشلاق‌ ‌خواجه‌ مبارک‌ (در نخشب‌)، کش‌ ...(46)

خواجه‌ بهاءالدين،‌ سرانجام‌ در شب‌ دوشنبه‌ سوم‌ ربيع الاول‌ سال‌ 791 خرقه ‌تهي‌ کرد (47). « سن‌ شريف‌ ايشان‌ هفتاد وسه‌ سال‌ تمام‌ شده‌ بوده‌ است‌ و در هفتادوچهارم‌ بوده‌اند(48). و او را در همان‌ موطن‌ و مأوايش‌ (قصر عارفان‌) به‌ خاک‌سپردند. و مزارش‌ هنوز برجاست‌ و زيارتگاه‌ معتقدان‌ است‌.

در ماده‌ تاريخ‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ اين‌ شعر را گفته‌اند:

«رفت‌ شاه‌ نقشبند آن‌ خواجه‌ دنيا و دين / ‌آنکه‌ بودي‌ شاهراه‌ دين‌ و دولت‌ ملتش‌

مسکن‌ و مأواي‌ او چون‌ بود قصر عارفان‌ / «قصر عرفان‌» زين‌ سبب‌ آمد حساب‌رحلتش‌(49) مولانا فخرالدين‌ کاشفي‌ درباره‌ خلفا و اصحاب‌ ايشان‌ مي‌نويسد: « پوشيده‌ نماند که‌ افضل‌ و اکمل‌ خلفاي‌ خواجه‌ بهاءالدين‌،قدس‌الله تعالي‌ سره، ‌خواجه‌ علاءالدين‌ عطار و حضرت‌ خواجه‌ محمد پارسا، قدس‌الله تعالي‌ ارواحهم، ‌بوده‌اند وليکن‌ اصحاب‌ ايشان‌ بسيار و خدام‌ بيرون‌ از حد و شمارند»(50)

امروز نيز در بخارا خانداني‌ هستند که‌ نسبت‌ خود را به‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ مي‌رسانند. و در آنجا به‌ خواجگان‌ معروفند اينان‌ از نسل‌ دختر حضرت‌بهاءالدين‌اند.(51) چه‌ خواجة نقشبند فرزند پسري‌ نداشته‌ است‌.

گذشته‌ از رسالة قدسيه‌ که‌ مجموعه‌ سخنان‌ و کلمات‌ بهاءالدين‌ نقشبند است،‌چند رسالة‌ ديگر به‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ نسبت‌ داده‌اند که‌ از بعض‌ آنها نسخي‌ درکتابخانه‌ها موجود است‌ و از برخي‌ فقط نامي‌ در کتابها هست‌. از آن‌ جمله‌ است‌:

«الاوراد البهائيه‌» که‌ گفته‌اند اين‌ اوراد را بهاءالدين‌ در رؤيا از حضرت‌ رسول (ص)‌آموخته‌ است‌(52). و يکي‌ از مريدان‌ بهاءالدين‌ به‌ نام‌ حمزه‌ بن‌ شمشاد مشکلات‌ آن‌را شرح‌ کرده‌ و به‌ ترتيب‌ حروف‌ تهجي‌ مدون‌ ساخته‌ است‌.

ديگر از آثار بهاءالدين‌ نقشبند «اوراد صغير» است‌. و ديگر «رساله‌ الواردات‌» است‌ به‌ فارسي‌ که‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در کتابخانه‌ اياصوفيه‌ استانبول‌ موجوداست‌(53). و ديگر کتاب‌ «دليل‌ العاشقين‌» است‌ در تصوف‌ و «حيات‌نامه‌» در نصايح ‌و مواعظ.(54)

توضيح و تذکر: آقاي دکتر خليل ابراهيم صار اوغلي بيشتر مطالب اين مقاله را از مقدمة عالمانه و محققانة پژوهشگر ارجمند و دانشمند فقيد مرحوم استاد احمد طاهري عراقي بر کتاب قدسيه(چاپ کتابخانة طهوري/ تهران آذر 1354) اخذ کرده و شايسته بود به نام ايشان اشاره شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــ

پانويس‌ها:

1 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 42، انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 66. 2- نفخات‌الانس‌ جامي‌، ص‌413. 3 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 451، رساله‌ قدسيه‌، ص‌ 54. 4 - نفخات‌الانس‌ جامي‌، ص‌386، انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 66، رشحات‌، ص‌ 42. 5 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 94، نفخات‌ الانس‌، ص‌387 و نيز رشحات‌، ص‌ 43. 6 - مقدمه‌ قدسيه‌، ص‌ 11 (به‌ نقل‌ از الحديقه‌ النديه‌ في‌ آداب‌الطريقه‌ النقشبنديه‌) 7 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 2052-06. 8 - همان‌ کتاب‌، ص‌ 386. 9 -همان‌ کتاب‌، ص‌ 59. 10 - نفخات‌ الانس‌، ص‌ 380، رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 62. 11 -رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 75. 12 - همان‌ کتاب‌، ص‌ 84. 13 - «زد به‌ جهان‌ نوبت‌ شاهنشهي‌/کوکبه‌ فقر عبيداللهي‌» (تحفه‌ الاحرار، هفت‌ اورنگ‌، ص‌ 384). 14 - تحفه‌ الاحرار، هفت‌اورنگ‌، ص‌ 383. 15 - لغت‌نامه‌. 16 - کليات‌ خمسه‌ نظامي‌، هفت‌ پيکر، ص‌ 650. 17 -بستان‌ السياحه‌، ص‌ 620، طرايق‌ الحقايق‌، ج‌ 2، ص‌ 351. 18 - طرايق‌ الحقايق‌، ج‌ 2، ص‌ 351،بستان‌ السياحه‌، ص‌ 620. 19 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 458. 20 - همان‌ کتاب‌، ص‌ 43.2-1 مقدمه‌ رشحات‌، ص‌ 39 (به‌ نقل‌ از انوار القدسيه‌). 23 - رساله‌ قدسيه‌، ص‌ 14، نفخات‌الانس‌، ص‌ 384. 23 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 66، نفخات‌ الانس‌، ص‌ 386. 24 - قدسيه‌، ص‌ 15.25 - شيخ‌ فريدالدين‌ عطار در تذکره‌ الاولياء در ذيل‌ ترجمه‌ احوال‌ اويس‌ قرني‌ مي‌نويسد: «بدان‌ که‌قومي‌ باشند که‌ ايشان‌ را اويسيان‌ گويند. ايشان‌ را به‌ پير حاجت‌ نبود که‌ ايشان‌ را نبوت‌ در حجر خودپرورش‌ دهد بي‌واسطه‌ غيري‌ چنانکه‌ اويس‌ را داد اگر چه‌ به‌ ظاهر خواجه‌ انبياء را نديد اما پرورش‌ از اومي‌يافت‌ و اين‌ عظيم‌ عاًلي‌ مقامي‌ است‌ تا که‌ را آنجا رسانند و اين‌ دولت‌ روي‌ به‌ که‌ نمايد...» (تذکره‌اولياء، ج‌ 1، ص‌ 3334-). 26 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 58-60، رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌1113- و قدسيه‌ ص‌ 1013-. 27 - رک‌: طرائق‌ الحقايق‌، ج‌ 2 ص‌ 3063-08. 28 - قصرعارفان‌ دهي‌ است‌ بر يک‌ فرسنگي‌ شهر بخارا (رشحات‌، ص‌ 95) پيش‌ از بهاءالدين‌ نام‌ اين‌ ديه‌ قصرهندوان‌ (يا کوشک‌ هندوان‌) بود و سپس‌ نقشبنديان‌ آنجا را قصر عارفان‌ ناميدند. در انيس‌الطالبين‌ آمده‌است‌ که‌ « پيش‌ از ولادت‌ خواجه‌ بهاءالدين‌ حضرت‌ خواجه‌ محمد بابا به‌ قصر هندون‌ بسيار مي‌آمدند ودر مجالس‌ صحبت‌ مي‌فرمودند که‌ زود باشد که‌ اين‌ قصر هندوان‌، قصر عارفان‌ شود. الحمدا که‌ اين‌زمان‌ اثر آن‌ نفس‌ مبارک‌ خواجه‌ به‌ ظهور آمد» (انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 20) در دوره‌هاي‌ اخير قصر عاًرفان‌را « ده‌ بهاءالدين‌» مي‌گفتند و اکنون‌ به‌ همين‌ نام‌ و نيز «مزار» شهرت‌ دارد. 29 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌19. 30 - به‌ قرينه‌ داستان‌ منقول‌ از انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 192-0. 31 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 19،نفخات‌ الانس‌، ص‌ 3803-81 و قدسيه‌، ص‌ 9. 32 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 20. 33 - انيس‌الطالبين‌، ص‌ 21. 34 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 21، نفحات‌ الانس‌، ص‌ 381. 35- انيس‌ الطالبين‌، ص‌23. 36 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 95، انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 34. 37 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌474-85-1. 38 - نفحات‌ الانس‌، ص‌ 381، رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 74، و نيز انيس‌الطالبين‌، ص‌ 23. 39 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌، ص‌ 96-97، نفحات‌ الانس‌، ص‌ 382. 40 -نفحات‌ الانس‌، ص‌ 383، رشحات‌، ص‌ 97. 41 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 2425-، نفحات‌ الانس‌،ص‌ 3833-84. 42 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 35. 43 - ملک‌ مغزالدين‌ از امراي‌ آل‌ کرت‌ بود که‌ در732 به‌ حکومت‌ رسيد و در 771 درگذشت‌. 44 - انيس‌ الطالبين‌، ص‌ 66-67، رشحات‌، ص‌97. 45 - نفحات‌ الانس‌، ص‌ 4995-00. 46 - انيس‌ الطالبين‌ (به‌ ترتيب‌ نامها) 23 - 26 3-3 - 123 - 128 - 206 - 206 - 63 - 161 - 163 - 82 - 226 - 266. 47 - انيس‌الطالبين‌، ص‌ 6، رشحات‌، ص‌ 100 و نيز نفحات‌ الانس‌، ص‌ 389. 48 - رشحات‌ عين‌ الحيات‌،ص‌ 100. 49 - همان‌ کتاب‌، ص‌ 100. 50 - همان‌ کتاب‌، ص‌ 1001-01. 51 - طرايق‌الحقايق‌، ج‌ 3، ص‌ 687. 52 - کشف‌ الظنون‌، حاجي‌ خليفه‌، ج‌ 1، بند 200. 53 - دفتر کتابخانه‌ايا صوفيه‌ (استانبول‌) 1304 قمري‌، ص‌ 128. 54 - ريحانه‌ الادب‌، ج‌ 1، ص‌ 294.

منبع:

فصلنامه ياپراق / سال سوم / شماره ي 10 / تابستان 1379

صفحه ي 18
آدرس اينترنتي:http://www.yaprakpress.com/htm/pars/...banidiye10.htm

رزیتا 02-11-2010 02:53 AM

همه تاپیکهای مربوط به اورامان با هم ادغام شدند

behnam5555 02-11-2010 09:33 PM

رزیتای عزیز دستت طلا

ممنون از لطفتان سر بلند و موفق باشی

Zagros.p 03-17-2010 01:57 AM

گزارش تصویری از بهار ‌زیبای پاوه






http://komakal.net/uploads/1241968175_184.gifکۆمه‌کاڵ : منطقه‌ای که‌ پاوه‌ در آن واقع شده، بسیار خوش آب و هوا بوده و در کنار کوهستان اورامانات (در میان دو کوه شاهو و آتشگاه) بنا گردیده است.
منطقه خوش آب و هوای کوهستانی پاوه با وجود کوه های سر به فلک کشیده، چشمه‌های فراوان، آب‌های روان، همراه با جنگل‌ها، مراتع و باغات سرسبز جلوه خاص و زیبایی به این منطقه بخشیده و هر ساله طبیعت زیبای بهاری پاوه گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می کند .
گزارش تصویری، گوشه ای از بهار ‌زیبای پاوه را به تماشا بنشینیم .
عکاس : مختار غفوری




sardaga74 04-24-2012 10:04 AM

با سلام خدمت شما دوست عزيز
من محمد از هورامان تخت هستم..نميدونم منبع اين مطالبي كه نوشتي چيه و كجاس اما من تو خود هورامان زندگي ميكنم و تا به امروز هيچگونه آتشكده اي نه در روستاي اورامان و نه در اطرافش ديدم . نميدونم شما چطور از چيزي صحبت ميكنيد كه وجود نداره...
ثانياً قبل از اينكه بياي و اينجا الكي درمورد هورامان صحبت كني(فكر نكنم تا به امروز اصلاً‌اومده باشي اورامان) بيا هورامان و يه كم تحقيق كن مطالبت بدون منبع نمونن..هورامان تخت بعد از روزي كه حضرت عمر (رض) جهت فتح كردستانات و آوردن اسلام به اين منطقه تشريف آوردند هورامان به دين اسلام روي آورد...و اگر هم قبل از اسلام اين منطقه زرتشتي بوده اند افتخار ميكنم.چون به نظر من قبل از اسلام زرتشتي بودن بهتر از بت پرستيدن بوده

و من از همينجا اعلام ميكنم كه در هيچكجاي هورامان(اورامان) هيچگونه آتشكده اي وجود نداره و مردمش هم 100% مسلمان و سني مذهب هستند.

behnam5555 04-24-2012 04:22 PM

دوست بزرگوارم جناب sardaga74
 
نقل قول:

نوشته اصلی توسط sardaga74 (پست 260176)
با سلام خدمت شما دوست عزيز
من محمد از هورامان تخت هستم..نميدونم منبع اين مطالبي كه نوشتي چيه و كجاس اما من تو خود هورامان زندگي ميكنم و تا به امروز هيچگونه آتشكده اي نه در روستاي اورامان و نه در اطرافش ديدم . نميدونم شما چطور از چيزي صحبت ميكنيد كه وجود نداره...
ثانياً قبل از اينكه بياي و اينجا الكي درمورد هورامان صحبت كني(فكر نكنم تا به امروز اصلاً‌اومده باشي اورامان) بيا هورامان و يه كم تحقيق كن مطالبت بدون منبع نمونن..هورامان تخت بعد از روزي كه حضرت عمر (رض) جهت فتح كردستانات و آوردن اسلام به اين منطقه تشريف آوردند هورامان به دين اسلام روي آورد...و اگر هم قبل از اسلام اين منطقه زرتشتي بوده اند افتخار ميكنم.چون به نظر من قبل از اسلام زرتشتي بودن بهتر از بت پرستيدن بوده

و من از همينجا اعلام ميكنم كه در هيچكجاي هورامان(اورامان) هيچگونه آتشكده اي وجود نداره و مردمش هم 100% مسلمان و سني مذهب هستند.


دوست بزرگوارم جناب sardaga74

ازحسن توجه شما نسبت به موضوع این بخش سپاسگزاریم
فرمایشات جنابعالی متین وقابل قبول واز نظر تاریخی کسی
منکر آن نخواهد بود.
اما قبول بفرمائید که یه مقدار نسبت به کاربران ومدیران سایت کم لطفی میفرمائید،میتونستید به نویسنده پست مورد نظرتان ایمیل ارسال میکردید ضمن اینکه باهم آشنا میشدید باهم دیگرتبادل اطلاعات میکردید وپست جدیدی به وجود میاوردید که نتیجه عالی بهمراه داشت.
ممنون خواهیم شد که به اون پست اشاره بفرمائید.

هه ر بژی:53::53::53::53:


sardaga74 05-07-2012 11:50 PM

سلام
اين پستي كه اسشون گزاشتن به نظرمن 100% توهينه به مردم هورامان.
ايشون ميتونستن قبل از اتشار مقاله شون درباره ش تحقيق كنن،بپرسن..ولي ايشون امدن هر چي دلشون خواسته نوشته!!


اکنون ساعت 04:13 AM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد.

Powered by vBulletin® Version 3.8.4 Copyright , Jelsoft Enterprices مدیریت توسط کورش نعلینی
استفاده از مطالب پی سی سیتی بدون ذکر منبع هم پیگرد قانونی ندارد!! (این دیگه به انصاف خودتونه !!)
(اگر مطلبی از شما در سایت ما بدون ذکر نامتان استفاده شده مارا خبر کنید تا آنرا اصلاح کنیم)