[رزیتا]

طاق بستان در مسیر تحول


كرمانشاه - این روزها وجود ماشین آلات و ابزارهای مختلف، مهندسان و كارگرانی كه هر كدام در گوشه ای از مجموعه تاریخی طاق بستان مشغول كارند نوید تحول و دگرگونی این اثر ملی را در آینده ای نزدیك می دهد.

به گزارش خبرنگار ایرنا، مسوولان استان كرمانشاه تلاش می كنند با ساماندهی و رفع مشكلات موجود طاق بستان، این اثر مهم را به عنوان دومین اثر استان كرمانشاه برای ثبت جهانی معرفی كنند.

طاق بستان دلیل آثار مهم تاریخی بوستانهای بزرگ و مناظر طبیعی و چشمه پرآبش در طول سال بخصوص ایام تعطیلات نوروز پذیرای هزاران نفر گردشگر داخلی و خارجی است.

ساخت و سازهای غیرقانونی و وجود ده ها كبابی و رستوران در اطراف این اثر بزرگ و منحصر به فرد، آن را در محاصره قرار داده به نحوی كه به گفته مسوولان تا زمانی كه این وضعیت بهبود نیابد ثبت جهانی آن غیرممكن به نظر می رسد.

به گفته مدیر پایگاه تاریخی طاق بستان، تغییر و تحول در منظر این مجموعه تاریخی قرار است در روندی پنج ساله اتفاق بیفتد تا در پایان سال 95، گردشگران و بازدید كنندگان این اثر ملی، طاق بستانی متفاوت از دهه های گذشته را شاهد باشند.

'علی رضا مرادی بیستونی ' در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: با حمایتهای استاندار كرمانشاه و تخصیص اعتبارات مناسب در سال جاری روند پیشرفت طرح جامع ساماندهی طاق بستان رضایت بخش است و اگر حمایتها به همین ترتیب ادامه یابد و اعتبارات بموقع به این طرح اختصاص یابد، در سال 1395 چهره جدیدی از مجموعه ملی طاق بستان را به نمایش خواهیم گذاشت.

وی تصریح كرد: طرح جامع ساماندهی طاق بستان كه از كنار رودخانه چم بشیر تا سه راه مسكن را در بر می گیرد از خرداد ماه امسال آغاز شد و مدت زمان اجرای آن پنج سال است.
وی پایین بردن كف دریاچه طاق بستان، ساماندهی اطراف دریاچه، نرده گذاری اطراف مجموعه طاق بستان، جابه جایی اصناف و دكه های كنار دریاچه و تعیین مسیر ورودی جدید برای مجموعه طاق بستان را از جمله مهمترین موارد طرح جامع ساماندهی طاق بستان عنوان كرد.

مرادی بیستونی افزود: امسال حدود 10 میلیارد ریال اعتبار از محل منابع ملی و استانی به این طرح تخصیص داده شده است.

وی گفت: با وجود انجام عملیات اجرایی طرح ساماندهی طاق بستان، امكان بازدید گردشگران از آثار تاریخی مجموعه طاق بستان همچنان وجود دارد و در ایام نوروز نیز مشكلی از این حیث وجود نخواهد داشت.

وی در ادامه به معرفی این اثر تاریخی پرداخت و گفت: محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه كوهی به همین نام و در كنار چشمه ای در شمال شرقی حاشیه كنونی شهر كرمانشاه واقع شده است.

این محوطه تاریخی كه یادگاری به جامانده از دوران ساسانیان است از سوی سیاحان و مورخین در دورانهای مختلف به عناوین مختلفی از جمله ' شبدیز' ، ' یاقوت' ، 'قصرشیرین' ، 'طاق وسطام ' ، ' طاق بهستون ' و ' تخت بستان ' نامیده شده است.

اهالی محل نیز محوطه را با نام ' طاق وسان ' می شناسند زیرا 'سان 'در لفظ محلی به معنی سنگ است و به این ترتیب، طاق وسان یعنی طاقی كه در سنگ كنده شده است. امروز در اكثر محافل ایران شناسی از این مكان با نام ' طاق بستان ' یاد می شود.

آثاری كه در مجموعه طاق بستان دیده می شود شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و دو ایوان سنگی بنام های ایوان كوچك و بزرگ است.


سنگ نگاره اردشیر دوم:
در سمت راست ایوان كوچك، سنگ نگاره ای وجود دارد كه صحنه تاج ستانی اردشیر دوم ( 383 – 379 م ) نهمین شاه ساسانی را نشان می دهد.

در این صحنه، شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مركز صحنه نقش شده كه دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از اهورا مزدا می گیرد.

در سمت راست شاه، پیكره اهورا مزدا به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ نقش شده كه دست چپ را به كمر زده و با دست راست حلقه روبان داری را به شاه اهداء می كند.

در سمت چپ اردشیر دوم پیكر ایزد مهر با صورت و بدنی سه ربعی نقش شده كه بر روی گل نیلوفر بزرگی ایستاده است.

در زیر پای اهورامزدا و اردشیر دوم، پیكره دشمن شكست خورده ای نقش شده كه متاسفانه بخش زیادی از آن از بین رفته است.


ایوان كوچك:
این ایوان به صورت فضای مستطیل شكلی به عرض 96/5 متر، عمق 80/3 متر و ارتفاع 30/5 متر است.

در دو طرف ورودی این ایوان، دو جرز چهار گوش به پهنای 9 سانتی متر و بلندی 37/2 متر وجود دارد، بر بالای این جرزها اتاقی با قوس نیم دایره ای قرار گرفته كه 10 سانتی متر از سطح داخلی جرزها عقبتر رفته است.

دیوار انتهای این ایوان به دو بخش تقسیم شده است؛ در بخش فوقانی، طاقچه ای به عمق 30 سانتی متر و بلندی 93 /2 متر ایجاد شده است، در داخل این طاقچه، پیكره های شاهپور سوم و پدرش شاهپور دوم و همراه با كتیبه هایی به خط پهلوی و به زبان فارسی میانه حجاری كرده اند.


ایوان بزرگ:
مهمترین اثر در طاق بستان، ایوان بزرگ است.

این ایوان به شكل فضای مستطیلی به عرض 85 /7 متر و عمق 65/7 متر است كه ارتفاع آن 90/11 متر می باشد.

در دو طرف ورودی این ایوان دو جرز چهار گوش به ارتفاع 27/4 متر ایجاد شده است؛ پهنای جرز سمت راست 41/1 متر و جرز سمت چپ 46/1 متر است.

بر روی این جرزها، طاقی با قوس نعل اسبی قرار دارد كه 24 سانتی متر از سطح داخلی جرزها عقب تر رفته و رفی را ایجاد كرده است.

قوس طاق نیز در قسمت جلو ایوان بازتر از قوس انتهای ایوان است، به طوریكه در قسمت جلو به شكل نیم دایره ای بوده ولی در قسمت عقب به شكل نیم بیضی است.

بر روی لبه بام ایوان، هفت جان پناه چهار پله ای با زاویه قائم وجود دارد كه ارتفاع هر كدام از آنها 129 سانتی متر است و در انتهای ایوان، سكویی به طول 40/7 متر و عرض 80 تا 90 سانتی متر و بلندی 17 سانتی متر وجود دارد.

بر روی این سكو و در دوطرف انتهایی این ایوان، دو نیم ستون حجاری شده است؛ این نیم ستون ها فاقد پایه ستون بوده و مركب از ساقه ستون و سر ستون می باشند كه در مجموع ارتفاع هركدام از آنها چهار متر و قطر آنها 32 سانتی متر است.

در لچكی های ایوان نیز نقش دو الهه بال دار ( نیكه ) دیده می شود كه هر كدام از این الهه ها در یك دسته حلقه روبان دار و در دست دیگر، جامی پر از مروارید دارند.

دیوار انتهای ایوان به دو بخش تقسیم شده است، بخش بالایی صحنه تاج ستانی شاه ساسانی را نشان می دهد و در بخش پایین نیز سواركاری نقش شده است.

در صحنه تاج ستانی پادشاه ساسانی با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ بر روی سكویی ایستاده است، ولی دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و دست راست را به طرف اهورا مزدا دراز كرده است.

شاه،‌ تاج كنگره داری بر سر دارد كه پایه آن به وسیله دو رشته مروارید و پلاك های مربع شكل تزیین شده است؛ در جلو تاج، هلالی قرار دارد، بر فراز تاج، دو بال عقاب وجود دارد كه نوك آنها به طرف داخل خم شده است، در حدفاصل این دو بال، میله عمودی وجود دارد كه بر روی آن هلالی دیده می شود؛ در داخل هلال، نیز گوی بزرگی قرار دارد.


نقش سوار كار:
در بخش پایین دیوار انتهای ایوان، نقش مرد سواره ای حجاری شده كه حریفی پیش روی ندارد، این سوار با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ سوار بر اسب قوی هیكلی است، این شخص كلاه خودی بر سر دارد كه تمام صورت و گردن او را می پوشاند؛ به طوری كه فقط چشمان او مشخص است؛ همچنین بر روی كلاه خود تاجی قرار دارد. بسیاری از مورخین و جغرافی نویسان دوره اسلامی چون ابن فقیه، ابن رسته، ابودلف، مسعودی و یاقوت حموی نقش این اسب سوار را خسرو پرویز معرفی كرده اند كه سوار بر اسب معروفش شبدیز است.


دیوارهای جانبی ایوان:
دیوارهای جانبی ایوان بزرگ به وسیله نقوشی تزیین شده كه صحنه شكار شاهی را نشان می دهد، به طوریكه در دیوار سمت راست، صحنه شكار گوزن و در دیوار سمت چپ صحنه شكار گراز نقش شده است.