سورهتی البقرة ( 1 )
قورئانی پیرۆز " كوردی "
سورهتی البقرة
تعداد آیات 286 ( 1 )
الم ( 1 )
چهند پیتێك له سهرهتای ههندێ له سوورهتهكانی قورئاندا هاتوون ژمارهیان (14) پیته، نیوهی كۆی پیتهكانی زمانی عهرهبین، بۆ سهلماندنی (اعجاز) و مهزنی و گرنگی قورئان كه له توانای هیچ كهسدا نیه بهو پیتانه كتێبێكی ئاوا بێ وێنه دابنێت، بهرادهیهك ههتا ئهگهر ههموو گرۆی ئادهمیزاد و پهری كۆببنهوه بۆ ئهو مهبهسته بێگومان ناتوانن، ههروهها چهندهها نهێنی تریشی تێدایه، زاناكان له ههندێكی دواون، ههندێكیشیان وتوویانه: ههر خوا خۆی زانایه به نهێنی ئهو پیتانه.
ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ ۛ فِيهِ ۛ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ ( 2 )
ئهو قورئانه كتێبێكه هیچ گومانێكی تێدا نیه، (كه له لایهن خوای پهروهردگارهوه ڕهوانه كراوه به جبرهئیلدا بۆ پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) كه مایهی ڕێنمووی و سهرچاوهی هیدایهته بۆ خواناسان و پارێزكاران (كه ئهوانهن فهرزهكان جێبهجێ دهكهن و له حهرام خۆیان دهپارێزن، له ڕووی بیروباوهڕو كردارو گوفترهوه).
الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ( 3 )
ئهوانهی باوهڕ به نهبینراوهكان دههێنن (وهك خوا و فریشته و ئهوانهی خوا باسی كردوون و ئێمه نایانبینین)، ههروهها نوێژهكانیان بهچاكی ئهنجام دهدهن و لهو ڕزق و ڕۆزییه (حهڵاڵهی) پێمان بهخشیوون، دهبهخشن.
وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ( 4 )
(له ههمان كاتدا) ئهوانه باوهڕ دههێنن بهو (پهیامهی) كه بۆ تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) دابهزێنراوه و بهو پهیامانهش كه بۆ (پێغهمبهرانی (سهلامی خوایان لێ بێت) پێش تۆ دابهزێنراوه، دڵنیاش دهبن كه ڕۆژی دوایی پێش دێت و قیامهت ههر بهرپا دهبێت.
أُولَٰئِكَ عَلَىٰ هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ( 5 )
ئهوانه له سهر شا ڕێگهی هیدایهتی پهروهردگاریانن و ههر ئهوانیش سهرفراز و سهرکهوتوو (ئهمانه بنهما سهرهکیهکانی ئیمان و ئیسلامن).
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 6 )
بهڕاستی ئهوانهی که بێ باوهڕ بوون ئاگاداریان بکهیت یان ئاگاداریان نهکهیت یهکسانه بۆیان، باوهڕ و ئیمان ناهێنن...
خَتَمَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَعَلَىٰ سَمْعِهِمْ ۖ وَعَلَىٰ أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ( 7 )
(چونکه) خوا مۆری ناوه بهسهر دڵ و گوێیاندا و پهردهی بهسهر چاویاندا هێناوه، (نه بیردهکهنهوه، نه ئامادهن حهق ببیستن و ڕاستییهکان نابینن)، ههر بۆیه سزایهکی سهخت چاوهڕێیانه (ئهمانهش دهستهیهکن له بێ باوهڕان که ههر خوا خۆی دهیانناسێت).
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِينَ ( 8 )
له ناو خهڵکیدا کهسانێک ههن که دهڵێن: ئیمان و باوهڕمان به خوا و به ڕۆژی قیامهت هێناوه (لهڕاستیدا ئهوانه درۆ دهکهن) ئهوانه ههمیشه باوهڕدار نین).
يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ ( 9 )
ئهوانه (بهخهیاڵی خۆیان وا دهزانن) خوا و ئهو کهسانه دهخهڵهتێنن که باوهڕداری ڕاستهقینهن!! کهچی جگه له خۆیان کهسیان پێ ناخهڵهتێنرێ، بهڵام ههست ناکهن و تێناگهن و بیرناکهنهوه.
فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ ( 10 )
ئهوانه له دڵ و دهروونیاندا نهخۆشی بێ باوهڕی و حهسوودی و کینه ههیه، خوایش دهردیان گران و کاریگهر دهکات و سزایهکی سهختیش (له دینا و قیامهتدا) چاوهڕێنانه به هۆی درۆکردن و (دژایهتییان بۆ ئیسلام).
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ ( 11 )
ئهوانه کاتێک پێیان دهوترێت تۆوی گوناهو تاوان و خراپهکاری مهچێنن له زهویدا، دهڵێن: بهڕاستی ئێمه تهنها چاکسازی دهکهین!!
أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَٰكِن لَّا يَشْعُرُونَ ( 12 )
ئاگادار بن، که ڕاستی ههر ئهوانه تۆوی خراپه دهچێنن، بهڵام (بههۆی لووت بهرزی و دهردهدارییانهوه) ههستی پێ ناکهن و (خۆیانی لێ گێل دهکهن).
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ كَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ ۗ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَٰكِن لَّا يَعْلَمُونَ ( 13 )
کاتێک پێیان دهوترێت ئیمان و باوهڕ بهێنن وهکو ئهوه ههموو خهڵکه (بێ فێڵ و ڕاستگۆیانه) که باوهڕیان هێناوه، دهڵێن: چۆن ئێمه وهکو ئهو خهڵکه عهقڵ و گێلانه باوهڕ دههێنین، (خهڵکینه) چاک بزانن و ئاگاداربن که ههر ئهوانه خۆیان کهم عهقڵ و گێل و نهفامن، بهڵام بۆ خۆیان نازانن.
وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ ( 14 )
كاتێكیش (دووڕووهكان) دهگهن بهوانهی باوهڕیان هێناوه دهڵێن: ئێمه ئیماندارین و باوهڕمان هێناوه!!، كهچی كاتێك به تهنها دهمێننهوه له لای شهیتانه گهوره و فێڵبازهكانیان دهڵێن: بهڕاستی ئێمه لهگهڵ ئێوهین، بێگومان ئێمه تهنها گاڵتهیان پێدهكهین و پێیان ڕادهبوێرین!!
اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ( 15 )
(بهڵام خهیاڵیان خاوه چونكه) خوا سزای گاڵتهجارییهكهیان لێدهستێنێت و (دهیانكاته پهندو گاڵتهجاڕ)، ئهوه جارێ بهرهڵای كردوون تا كوێرانه مل بنێن و درێژه بهگومڕایی خۆیان بدهن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَىٰ فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ ( 16 )
ئهوانه گومڕاییان كڕی بهڕێنموویی و هیدایهت، بازرگانیهكهیان قازانجی نهكرد، سهرمایهكهشیان كه هیدایهته له دهستیانداو مایهپووچ بوون و وهرگری ڕێبازی هیدایهت نهبوون...
مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَّا يُبْصِرُونَ ( 17 )
نموونه و وێنهی ئهوانه وهك كهسێك وایه: ئاگرێك دابگیرسێنێت (بۆ سوودی خۆی و هاوڕێكانی) كهچی كاتێك ههڵگیرساو دهوروبهری خۆی ڕووناك كردهوه، خوا ڕووناكیهكهیان لێ بكوژێنێتهوه و له چهندهها تاریكیدا جێیان بهێڵێت و هیچ تروسكاییهك نابینین و ڕێ دهرناكهن.
صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ ( 18 )
ئهوانه كهڕو لاڵ و كوێرن (له ئاستی حهق و ڕاستیداو)، ناشگهڕێنهوه (بۆ سهر هیدایهت).
أَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ فِيهِ ظُلُمَاتٌ وَرَعْدٌ وَبَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِم مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ ۚ وَاللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكَافِرِينَ ( 19 )
یاخود وێنهیان وهك كهسانێك وایه به دهست بارانێكی لێزمهوه گیریان خواردبێت، كه پهڵه ههوری تاریك و ههوره تریشقه و بروسكهی ههبێت، له تاو دهنگی بروسكهكه پهنجهیان دهئاخنن بهگوێچكهیاندا له ترسی مردن، خوایش گهمارۆی كافرانی داوه (بارانهكه قورئانه و بروسكهكان، ترساندنی دووڕووهكانه كه حهز بهبیستنی ناكهن).
يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ ۖ كُلَّمَا أَضَاءَ لَهُم مَّشَوْا فِيهِ وَإِذَا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوا ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 20 )
خهریكه تیشكی بروسكهكه بینایی چاویان بهرێت، ههر كاتێك بهر پێیان ڕۆشن دهكاتهوه، دهڕۆن، ههر كه تیشكهكه نهماو تاریك بوو لێیان، (دهسڵهمێنهوه و) ههڵوێسته دهكهن، خۆ ئهگهر خوا بیویستایه بیستن و بینینیانی لهناو دهبرد، بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێكدا ههیه.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 21 )
ئهی خهڵكینه پهروهردگاری خۆتان بپهرستن، ئهو زاتهی كه ئێوه و پێشینانی ئێوهشی بهدی هێناوه، بۆ ئهوهی ڕێبازی خواناسی و تهقوا و پارێزكاری بگرنه بهر.
الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّكُمْ ۖ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَندَادًا وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 22 )
ههر ئهوزاته زهوی كردووه به فهرش و جێگای نیشتهجێ بوون و ژیان بۆتان، ئاسمانی وهكو سهقفێك بهسهرتانهوه ڕاگیر كردووه، له ئاسمانهوه ئاوی بۆ باراندوون، جا بههۆیهوه جۆرهها بهرههمی (درهخت و گژوگیای) بهدهرهێناوه تا ببێته ڕزق و ڕۆزی بۆتان، كهواته شهریك و هاوتا بۆ خوا بڕیار مهدهن، كه خۆشتان دهزانن پهرستراو دهبێت بهدیهێنهر بێت.
وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 23 )
جا ئهگهر ئێوه له دوو دڵیدان و گومانتان لهم (قورئانه پیرۆزه) ههیه كه دامانبهزاندووه بۆ بهندهی خۆمان محمد (صلی الله علیه وسلم) ئهگهر بۆتان دهكرێت ئێوهش ههوڵ بدهن سوورهتێكی وهك ئهو بهێنن، هاوپهیمان و هاوكارهكانیشتان جگه له خوا (بۆ ئهو مهبهسته) بانگ بكهن ئهگهر ئێوه ڕاست دهكهن.
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا وَلَن تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ ۖ أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِينَ ( 24 )
خۆ ئهگهر نهتانتوانی و ههرگیز نایشتوانن (كهواته باوهڕبهێنن و) خۆتان بپارێزن لهو ئاگرهی: سووتهمهنیهكهی خڵكی و بهرده، كه بۆ بێ باوهڕ و خوانهناسان ئاماده كراوه.
وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ۖ كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقًا ۙ قَالُوا هَٰذَا الَّذِي رُزِقْنَا مِن قَبْلُ ۖ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا ۖ وَلَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ ۖ وَهُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 25 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) مژده بده بهوانهی كه باوهڕیان هێناوه و كارو كردهوه چاكهكانیان ئهنجامداوه بهوهی باخهكانی بهههشت كه چهندهها ڕوبار بهژێردرهخت و بهناو باخهكانیدا دهڕوات، بهڕاستی بۆیان ئامادهیه، ههركاتێك له میوهو بهرههمێكی ئهو باخانهیان بۆ دههێنن، دهڵێن: ئێستا لهوهتان هێنا، تاوێك لهمهو پێش خواردمان، ههر دهیهێنین و لهیهكتریش دهچن، (له ڕهنگ و ڕواڵهتدا، بهڵام لهتام و بۆندا زۆر جیاوازن)، ههروهها لهوێدا هاوسهرانی پاك و بێ گهردیان بۆ ئامادهكراوه (ئهو بهختهوهرانه) ژیانی ههمیشهیی و نهبڕاوه لهو بهههشتهدا دهبهنه سهر.
إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَن يَضْرِبَ مَثَلًا مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا ۚ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ ۖ وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَٰذَا مَثَلًا ۘ يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَيَهْدِي بِهِ كَثِيرًا ۚ وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ ( 26 )
بهڕاستی خوا باكی نیهو نهنگ نیه بهلایهوه ههر نموونهیهك بهێنێتهوه به مێشولهیهك، لهویش بچووكتر بێت یان گهورهتر، جا ئهوانهی ئیمان و باوهڕیان هێناوه، ئهوه چاك دهزانن ئهم نمونهیه ڕاسته و له لایهن پهروهردگاریانهوهیه، ئهوانهش كافرو بێ باوهڕن دهڵێن: خوا مهبهستی چی بوو لهم نموونهیهدا؟ (خوای گهورهش دهفهرموێت) زۆرێكی پێ گومڕا دهكات و زۆرێكی تریشی پێ هیدایهت و ڕێنمووی دهكات، بهڵام دیاره جگه له لارو وێرو یاخی و تاوانباران كهسی تر گومڕا ناكات...
الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ( 27 )
ئهوانهی پهیمانی خوا (كه له ڕووی فیترهت و سروشت و پهیامهكانی خواوه) ههیانه، (كه دهبێت خواناس بن) ههڵدهوهشێننهوه و پهیڕهوی ناكهن لهدوای بههێزو پتهو بوونی، ئهو پهیوهندییانهش دهپسێنن كه خوا فهرمانی گهیاندنی داوه، لهزهویشدا تاوان و خراپه دهچێنن، ئا ئهوانه خۆیان زهرهرمهند و خهسارهتمهندن.
كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَكُنتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْيَاكُمْ ۖ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 28 )
(خهڵكینه)، چۆن بێ بڕوا دهبن به خوا لهكاتێكدا ئێوه بێ گیان بوون (له توێی خاكدا) خوا (دروستی كردوون) و گیانی بهبهردا كردن، پاشان دهتانمرێنێت و دوایی زیندووتان دهكاتهوه، ئهوسا ههر بۆ لای ئهویش دهبرێنهوه.
هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَىٰ إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ ۚ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 29 )
ههر ئهوزاته ههموو شتێكی له زهویدا بۆ ئێوه دروست كردووه، پاشان ویستی ئاسمان دروست بكات، بۆیه به حهوت چین بهدی هێناو ڕێكی خستن، ههر خۆیشی به ههموو شتێك زاناو ئاگاداره.
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً ۖ قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ ۖ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 30 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) باسی ئهوه بكه له دێرین زهماندا) پهروهردگارت به فریشتهكانی وت: بهڕاستی من دهمهوێت له زهویدا جێنشینێك دابنێم (بۆ ئاوهدانی و دینداری)، فریشتهكان وتیان: ئایا كهسێكی تیادا دهكهیته جێنشین كه خراپهو تاوانی تیادا بچێنێت و خوێنرێژی تێدا ئهنجام بدات؟! لهكاتێكدا ئێمه تهسبیحات و سوپاس و ستایشت دهكهین و قهدرو ڕێزی تۆ چاك دهزانین و بهدوورت دهگرین لهو شتانهی شایستهی تۆ نین، (لهوهڵامیاندا) خوا فهرمووی: بێگومان ئهوهی ئێوه نایزانن من دهیزانم.
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 31 )
(ئینجا ئادهمی درووست كرد، ویستی توانایی و لێهاتووی بۆ فریشتهكان ڕوون بكاتهوه) ناوی ههرچی پێویستی دهوروبهر ههیه فێری كرد، لهوهودوا به فریشتهكانی ڕانواند و پێی فهرموون: ئادهی ئێوه ناوی ئهو شتانهم پێ بڵێن ئهگهر ڕاست دهكهن و (توانای ئاوهدانكردنهوهی زهویتان ههیه؟).
قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ( 32 )
فریشتهكان وتیان: پاكی و بێگهردی و ستایش ههر شایستهی تۆیه، ئێمه هیچ زانستێكمان نیه، تهنها ئهوه دهزانین كه تۆ فێرت كردووین، بهڕاستی تۆ پهروهردگارێكی زاناو دانایت.
قَالَ يَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَائِهِمْ ۖ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ ( 33 )
ئهوسا خوا فهرمووی ئهی ئادهم ئادهی تۆ ئاگاداریان بكه به ناوهكانیان، جا كاتێك ئادهم ههواڵی ناوهكانی پێدان.. خوا فهرمووی: ئهی پێم نهوتن بهڕاستی من خۆم ئاگادارم به نهێنی ئاسمانهكان و زهوی، دهشزانم ئێوه چی دهردهخهن و چی دهشارنهوه؟!
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَىٰ وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ ( 34 )
كاتێكیش بهفریشتهكانمان وت: سوژده بهرن بۆ ئادهم (سوژدهی ڕێزو بهفهرمانی خوا، وهكو ڕووگهیهك) سوژدهیان برد، جگه ئیبلیس نهبێت كه سهرپێچی كردو خۆی به گهورهزانی و خۆی خسته ڕیزی كافرهكانهوه.
وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ ( 35 )
ئینجا وتمان: ئهی ئادهم خۆت و هاوسهرت لهم بهههشتهدا ژیان بهرنهسهرو نیشتهجێ بن لهههر كوێ حهزدهكهن بخۆن و بخۆنهوه بهتێرو تهسهلی، بهڵام نزیكی ئهم درهخته مهكهون (درهختێكی دیاری كراو بۆ تاقی كردنهوه لێیان قهدهغه كرا) ئهگینا دهچنه ڕیزی ستهمكارانهوه.
فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ ۖ وَقُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ ۖ وَلَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَىٰ حِينٍ ( 36 )
شهیتان (فرسهتی لێهێنان) و له خشتهی بردن (وای لێكردن له بهرو بوومی درهخته قهدهغه كراوهكه بخۆن) و لهو شوێنه (خۆش و پڕ له نازو نیعمهته) بهدهركردنی دان، ئهوسا پێمان وتن: (مادهم سهرپێچیتان كرد ئیتر لێره جێتان نابێتهوه)، دهبێت دابهزنه خوارهوه بۆ سهر زهوی، جا (لهوێ) ههنێدكتان دوژمنی ههندێكتانن (شهیتان دوژمنی ئێوهیه و بهردهوام ههوڵ دهدات دوژمنایهتی له نێوانتاندا بهرپا بكات)، تاماوهیهكی دیاری كراو نیشتهجێ دهبن لهزهویداو له نازو نیعمهتهكان سوود وهردهگرن و بههرهوهر دهبن.
فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِن رَّبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 37 )
پاشان ئادهم لهلایهن پهروهردگاریهوه چهند وشهو نزایهكی وهرگرت (بهدڵ و بهكوڵ پاڕایهوه خوای میهرهبانیش) نزاكهی وهرگرت و لێی خۆش بوو، چونكه بهڕاستی تهنها ئهو، زاتێكی ئێجگار میهرهبان و تۆبه وهرگره. (نزاكهش له ئایهتی 23 ی سوورهتی ئهعراف دا هاتووه).
قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعًا ۖ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 38 )
ئنجا وتمان: ههمووتان دهبێ دابهزن (بۆ سهر زهوی) جا ئهگهر ههركاتێك له لایهن منهوه ڕێنوماییتان بۆهات، ههركهس شوێن ڕێنوومایی من بكهوێت، ئهوه نه ترس و بیمیان لهسهر دهبێت، نه غهمگین و دڵتهنگ دهبن.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 39 )
ئهوانهش بێ باوهڕ بوون و باوهڕیان به ئایهتهكانی ئێمه نهبوو، ئهوانه نیشتهجێی دۆزهخن و بۆ ههتا ههتایی تیایدا دهمێننهوه.
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ وَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ ( 40 )
ئهی نهوهی ئیسرائیل (نهوهی حهزرهتی یهعقوب (سهلامی خوای لهسهر بێت) یادی نازو نیعمهتی من بكهنهوه كه بهسهرتاندا ڕژاندومهو بهوهفاو بهئهمهك بن و پهیمانهكهم جێبهجێ بكهن (كه ئیمان و كردهوهی چاك و باوهڕكردنه بهههموو پێغهمبهران بهبێ جیاوازی) ئهوسا منیش پهیمانی خۆم بهجێ دههێنم (كه جێنشین كردنتانه له دنیاداو، بهههشتی بهرینه له قیامهتدا) باترس و بیمتان تهنها له من ههبێت (تا ئاسوودهیی ڕههاتان پێ ببهخشم)...
وَآمِنُوا بِمَا أَنزَلْتُ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُمْ وَلَا تَكُونُوا أَوَّلَ كَافِرٍ بِهِ ۖ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَإِيَّايَ فَاتَّقُونِ ( 41 )
ههروهها ئیمان بهێنن بهو قورئانهی كه ناردومهته خواره كه پاڵپشتی پهیامهكهی لای ئێوهیه (تهورات و ئینجیلی دهستكاری نهكراو) مهبنه یهكهم بێ بڕوا پێی (له جیاتی یهكهم باوهڕدار) و ئایهتهكانم به نرخێكی كهم مهگۆڕنهوه (له پێناوی بهدهستهێنانی ههندێ مهرامی كهم نرخی دنیادا)، تهنها له من بترسن و خۆتان له خهشمی من بپارێزن.
وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 42 )
نهكهن ڕاستی و بهتاڵ، حهق و ناحهق بهیهكهوه بئاڵێنن و حهق مهشارنهوه، درۆ دامهپۆشن بهڕاست لهكاتێكدا خۆشتان حهق و ڕاستی دهزانن كامهیه.
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ ( 43 )
نوێژهكانتان بهچاكی ئهنجام بدهن به دروشمهكانیهوهو زهكاتیش بدهن، لهگهڵ كڕنووش بهراندا كڕنووش ببهن (بۆ پهروهردگارتان).
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 44 )
(كهی ئهوه ڕاسته) فهرمانی چاكه بهخهڵكی بدهن و خۆتان فهرامۆش بكهن؟! لهكاتێكدا خۆ ئێوه كتێبی خوا ـ تهورات ـ دهخوێننهوه، (دهزانن سزای گوفتاری بێ ڕهفتار چۆنه) جا ئایا ژیریتان ڕێتان لێناگرێت لهو ههڵوێسته ناشرینه؟!
وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ ( 45 )
(ئێوه ههوڵ بدهن) پشت ببهستن بهئارامگرتن و نوێژكردن (بۆ گهیشتن به ئامانج) بهڕاستی نوێژ ئهركێكی گهورهو گرانه، مهگهر لهسهر ئهو كهسانهی كه به خۆشهویستی و سۆزهوه خواپهرستی ئهنجام دهدهن و (باوهڕی دامهزراویان ههیه)...
الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ( 46 )
ئهوانهی دهزانن بێگومان به دیداری پهروهردگاریان شاد دهبن و باوهڕی پتهویان ههیه و كه بۆ لای ئهو دهگهڕێنهوه.
يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 47 )
ئهی نهوهی ئیسرائیل: یادی نازو نیعمهتهكانم بكهنهوه كه ڕشتومه بهسهرتاندا بێگومان من گرنگی زۆرم پێداون و نازونیعمهتی زۆرم پێبهخشیوون (لهخواردن و خواردنهوه له موعجیزهی جۆراوجۆر، لهچارهسهركردنی كێشهكانیان،... هتد) من زیاده ڕێزی ئێوهم داوه بهسهر ههموو خهڵكیدا (ئهڵبهته لهسهردهمی خۆیاندا و ئهوانهی كه پابهندی ئاینی خوا بوون، به تایبهتی پێغهمبهران و پیاوچاكان)...
وَاتَّقُوا يَوْمًا لَّا تَجْزِي نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ( 48 )
خۆتان بپارێزن له ڕۆژێك كه كهس فریای كهس ناكهوێت و كهس هیچی لهدهست نایهت و تكاكاری كهسیش وهرناگیرێت و بارمتهو گۆڕانكاری تیادا ئهنجام نادرێت و ئهو كهسانهی خوانهناسن یارمهتی نادرێن و سهرناخرێن.
وَإِذْ نَجَّيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ ۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَاءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ( 49 )
بیری نیعمهتی ڕزگاربونیشتان بكهنهوه كاتێك ڕزگارمان كردن و لهدهست دارو دهستهی فیرعهون كه خراپترین سزاو ئازاریان دهدان، كوڕهكانتانیان سهردهبڕین و ئافرهتهكانتانیان دههێشتنهوه (بۆ كارهكهری و خزمهت) ئهوهش بۆ ئێوه توشهات و تاقیكردنهوهیهكی گهوره بوو بۆتان لهلایهن پهروهردگارتانهوه (تا پشت بهو زاته ببهستن و بڕوای تهواوتان پێی ههبێت).
وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ( 50 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كه لهبهر خاتری ئێوه دهریاكهمان لهت كرد، ئینجا ڕزگارمان كردن، دارو دهستهی فیرعهونمان نغرۆ كرد، لهكاتێكدا ئێوه بهچاوی خۆتان بینیتان و تهماشاتان دهكردن.
وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَىٰ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ ( 51 )
یادی ئهو (نیعمهته) بكهنهوه كاتێك چل شهو وادهمان دانا بۆ موسا (بۆ پاڕانهوهو نزا) پاشان گوێرهكهكهتان كرده خواتان، بێگومان ئێوه ستهمكار بوون.
ثُمَّ عَفَوْنَا عَنكُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 52 )
پاشان (لهو ههموو ههڵانهتان) خۆشبووین بۆ ئهوهی سوپاسگوزاریی بكهن.
وَإِذْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ ( 53 )
یادی ئهونیعمهته بكهنهوه كاتێك كتێبی (تهورات) و جیاكهرهوهی (رهواو، ناڕهوامان) بهخشی به موسا بۆ ئهوهی ڕێبازی هیدایهت بگرنهبهر (له گومڕایی ڕزگارتان ببێت).
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنفُسَكُم بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلَىٰ بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِندَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ( 54 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك موسا به قهوم و هۆزی خۆی وت: ئهی قهوم و هۆزهكهم بهڕاستی ئێوه بهو گوێرهكه پهرستی یه ستهمتان له خۆتان كردووه، دهی بگهڕێنهوه بۆ لای بهدیهێنهرتان و تهوبه بكهن و ئینجا خۆتان بكوژن (بێ تاوان تاوانبان بكوژێت)، ئهوه باشتره بۆتان (چونكه تاوانهكهتان زۆر گهورهیه) پاشان ئهویش (واته خوا دوای لهناوبردنی ههندێك له تاوانباران) تۆبهی وهرگرت (لهوانهی مابوون)، له ڕاستیدا تهنها ئهو زاته هێجگار تهوبه وهرگرو به ڕهحم و دلۆڤانه.
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَىٰ لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ( 55 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كه وتتان: ئهی موسا ههرگیز باوهڕت پێناهێنین تاوهكو به ئاشكراو به چاوی خۆمان خوا نهبینین، ئیتر یهكسهر ههورهبروسكهكه لێی دان، له كاتێكدا كه تهماشاتان دهكرد و بهدهورو بهری خۆتاندا دهتانڕوانی (بهسهرسامیهوه بیرتان دهكردهوه).
ثُمَّ بَعَثْنَاكُم مِّن بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ( 56 )
پاشان زیندوومان كردنهوهو ژیانمان پێبهخشینهوه لهدوای ئهو مهرگهتان بۆ ئهوهی سوپاسگوزاریی بكهن.
وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَىٰ ۖ كُلُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ ۖ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ( 57 )
(ههروهها) له نازو نیعمهتهكانی خوا بۆتان ئهوهیه: ئێمه ههورمان بۆ كردن به سێبهرو گهزۆمان بۆ باراندن و پهلهوهری شهلاقهمان بۆ ناردن، ده بخۆن لهو ڕزق و ڕۆزییه چاكانهی كه پێمان بهخشیوون (بهڵام لهبهر بێ دینی و ستهمیان تۆڵهمان لێسهندن)، جا وهنهبێت ئهوانه ستهمیان له ئێمه كرد بێت بهڵكو ههر ستهمیان له خۆیان دهكرد.
وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَّغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ ۚ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ ( 58 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك وتمان: بچنه ئهم شارهوه (كه قودسه)، جا ههرچی حهزی لێدهكهن لهوێ له ههر جێییهكی بهفراوانی و خۆشی بیخۆن، له دهروازهی شارهكه بهرێزو كڕنووشی (پێزانینیهوه) بچهنه ژورهوه و بڵێن: خوایه له تاوانهكانمان ببووره، ئهو كاته ئێمهش له ههڵه و تاوانهكانتان دهبوورین، ئێمه پاداشتی چاكهكاران له ئایندهدا زۆر به زیادهوه دهدهینهوه.
فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِّنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ ( 59 )
كهچی ئهوانهی ستهمیان كردبوو یهكسهر گوفتارهكهیان گۆڕی بهشتێك بێجگه لهوهی پێیان وترا بوو (واته به لووت بهرزیهوه چوونه ژوورهوه)، جا ئێمهش له ئاسمانهوه سزایهكمان دابهزانده سهر ئهوانهی ستهمیان كرد بههۆی ئهوهی له فهرمانی خوا دهردهچوون.
وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ ۖ فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ ۖ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ( 60 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك موسا بۆ قهوم و گهلهكهی خۆی داوای بارینی بارانی كرد، ئێمهش پێمان وت: به گۆچانهكهت بده به (تاشه) بهردهكهدا (جا ههر ئهو كارهی ئهنجامدا) بهردهكه دوانزه كانی لێ ههڵقوڵا، بێگومان ههر هۆزێك چاوگهی خۆی ناسی (ئینجا پێمان وتن) ده بخۆن و بخۆنهوه له ڕزق و ڕۆزی و بهخششی خواو تاوان و خراپه مهكهن لهسهر زهویدا له كاتێكدا كه بهچاندنی تۆوی خراپهوه خهریكن.
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَىٰ لَن نَّصْبِرَ عَلَىٰ طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا ۖ قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَىٰ بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ ۚ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُم مَّا سَأَلْتُمْ ۗ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ۗ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ۗ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُوا يَعْتَدُونَ ( 61 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك به موساتان وت: ئێمه ههرگیز لهسهر یهك جۆر خۆراك ئۆقره ناگرین و بهتهنها جۆرێك خواردهمهنی ڕازی نین، لهبهرئهوه داوا له پهروهردگارت بكه له ڕزق و ڕۆزی و بهرو بوومی زهویمان بۆ بهرههم بهێنێت له ڕوهكی پاقلهیی وخهیارو سیرو نیسك و پیاز، موسا پێی وتن: باشه چۆن ئێوه شتی كهم و ئایهخ و ناتهواو وهردهگرن لهجیاتی شتی لهو چاكترو باشتر؟ ده دابهزن بۆ شارێك (بیابانی سینا، بهجێبهێڵن) ئینجا بهڕاستی ئهوهی داوای دهكهن دهستتان دهكهوێت. (جا بههۆی ئهو بیروباوهڕو بیانوو گرتن و لاسارییهیانهوه) سوكیی و ڕیسوایی و لاتی و زهبوونی درا بهسهریاندا و شایانی خهشم و قینی خوایش بوون، چونكه ئهوان بهڕاستی باوهڕیان نهدهكرد بهئایهتهكانی خواو، پێغهمبهرهكانیان بهناحهق دهكوشت، ئهوهش بههۆی ڕۆچوونیانهوه لهیاخی بوون و نافهرمانیدا، ههمیشه دهستدرێژیان دهكرد (ئێستهش بهردهوامن لهسهر بهرنامهی باوو باپیرانی خوانهناسیان).
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَىٰ وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 62 )
بێگومان ئهوانهی باوهڕیان هێناوه (له ئوممهتی محمد (صلی الله علیه وسلم)، ئهوانهش كه بوونه جوولهكه (شوێنكهوتهی ڕاستهقینهی موسان)، گاورهكانیش (كه شوێنكهوتهی ڕاستهقینهی عیسان)، (ێابئه)ش كه شوێنكهوتهی ڕاستهقینهی داودن)، ئهوانه ههر دهستهیهكیان باوهڕی دامهزراوی هێنا بێت به خواو ڕۆژی دوایی و كارو كردهوهی چاكهی ئهنجام دابێت، جا ئهوانه پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، نه ترس و بیمیان دهبێت، نه غهم و پهژارهش ڕوویان تێدهكات.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ( 63 )
یادی ئهو نیعمهتهش بكهنهوه كاتێك پهیمانمان لێوهرگرتن (كه پهیڕهوی تهورات بكهن) و كێوی گورمان بهڕاسهرتانهوه ڕاگرت و پێمان وتن: ئهو بهرنامهیهی پێمانداون به توندی بیگرن (ئهگینا ئهم چیایه دهدهین بهسهرتاندا)، ههمیشهش با له بیرتان بێت چی تێدایهو چیتان لێدهخوازێت، بۆ ئهوهی له خوا ترس و پارێزكاربن
ثُمَّ تَوَلَّيْتُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ ۖ فَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَكُنتُم مِّنَ الْخَاسِرِينَ ( 64 )
كهچی پاش ئهوانه ههمووی ڕووتان وهرچهرخاند له ڕێبازی خوا، (پهیمانهكهتان شكاند)، ئهوكاته ئهگهر بهزهیی و یارمهتی و فهزڵی خوا نهبوایه له سهرتان، ئهوه دهچوونه ڕیزی خهسارهتمهندانهوه.
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ ( 65 )
سوێند به خوا بێگومان زانیووتانه و ئاگادارن چیمان بهسهر ئهوانهتاندا هێنا ڕۆژانی شهممه دهستدرێژییان دهكردو له سنوور دهردهچوون، (لهبهر ئهوه بڕیارمانداو) وتمان: ببنه مهیموونی دوورخراوه له ڕهحمهتی خوا (بڕیار بوو جوولهكهكانی شارهكهی قهراغ دهریا ـ ئیلیه ـ ڕۆژانی شهممه تهرخان بكهن بۆ خواپهرستی و ڕاوهماسی تیادانهكهن، دیاره ماسییهكانیش ههستیان بهوه كردووه، بۆیه لهو ڕۆژهدا خۆیان نواندووه، جولهكهش بهسروشت زۆر بهتهماعن، بیریان كردهوه له تهگبیرو فێڵێك، ئهویش بهوهی كه له ڕۆژی ههینیدا داوو تۆڕیان بۆ بنێنهوه تا له شهممهدا تێی بكهون، ڕۆژی یهك شهممه چی كهوتۆته داوو تۆڕهكانهوه دهری بهێنن (له تهفسیری ئایهتی ١٦٣ تا ١٦٦، له سوورهتی ـ الأعراف ـ دا ئهم ڕووداوه باسكراوه).
فَجَعَلْنَاهَا نَكَالًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهَا وَمَا خَلْفَهَا وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِينَ ( 66 )
ئینجا ئهو به مهیموون كردنهمان گێڕا به پهندو عیبرهت بۆ ئهوانهی كه: هاوچهرخی ڕووداوهكه بوون و بۆ ئهوانهش له دوای ئهوان دێن، ههروهها كردمانه ئامۆژگاری بۆ خواناس و پارێزكاران.
وَإِذْ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تَذْبَحُوا بَقَرَةً ۖ قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا ۖ قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ ( 67 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك موسا به قهومهكهی وت: بێگومان خوا فهرمانتان پێدهدات كه مانگایهك سهر ببڕن (كاتێك یهكێكیان لێ كوژرا بوو، بكوژهكهش لای زۆربهیان نادیاربوو، هاناو هاواریان برد بۆموسا) وتیان: ئایا دهمانكهیته گاڵته جاڕی خۆت؟ موسا وتی: پهنا دهگرم بهخوا بچمه ڕیزی نهفامانهوه (گاڵته به خهڵكی بكهم).
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ ۚ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا فَارِضٌ وَلَا بِكْرٌ عَوَانٌ بَيْنَ ذَٰلِكَ ۖ فَافْعَلُوا مَا تُؤْمَرُونَ ( 68 )
ئینجا وتیان: (جا كهوایه) له پهروهردگارت داوا بكه بۆمان ڕوون بكاتهوه ئهو مانگایه كامهیه؟ موسا وتی: بهڕاستی خوا دهفهرموێت: ئهو مانگایه نه پیرهو نه پارێنه بهڵكو میانه ساڵه، (ئیتر ئهوهنده قووڵی مهكهنهوهو لهسهری مهرۆن) چ فهرمانێكتان پێدراوه جێ بهجێی بكهن.
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا ۚ قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِينَ ( 69 )
كهچی وتیان: له پهروهردگارت داوا بكه بزانین ڕهنگی چۆنه؟ موسا وتی: بێگومان خوا دهفهرموێت: ئهو مانگایه مانگایهكی ڕهنگ زهردی تۆخه، تهماشاكارانی دڵخۆش دهكات.
قَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا وَإِنَّا إِن شَاءَ اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ ( 70 )
كهچی ههر وتیان: له پهروهردگارت داوا بكه تا بهتهواوی بۆمان ڕوون بكاتهوه بزانین كامهیه؟! چونكه بهڕاستی ئهم گا گهله سهری لێ تێك داوین و ڕهنگی زۆربهیان له یهك دهچێت، ئهو مانگایهمان بۆ نادۆزیرێتهوه، بهڕاستی ئێمه ـ ئهگهر خوا ویستی لهسهر بێت ـ ڕێنموویی وهردهگرین.
قَالَ إِنَّهُ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٌ لَّا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِي الْحَرْثَ مُسَلَّمَةٌ لَّا شِيَةَ فِيهَا ۚ قَالُوا الْآنَ جِئْتَ بِالْحَقِّ ۚ فَذَبَحُوهَا وَمَا كَادُوا يَفْعَلُونَ ( 71 )
موسا وتی: بهڕاستی خوا دهفهرموێت: ئهوه مانگایهكه هێشتا ڕانههێنراوه زهوی بكێڵێت و جووت بكات، ئاودێری كشتوكاڵیش ناكات، بێ عهیبهو یهك ڕهنگهو هیچ پهڵهیهكی تێدانی یه، ئهوسا وتیان: ئا ئێسته ئیتر ههواڵی ڕاستهقینهت پێداین (ئیتر دوای ههوڵ و كۆششێكی زۆر بهدهستیان هێنا) و سهریان بڕی، ههرچهنده خهریك بوو ئهو كارهش نهكهن.
وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِيهَا ۖ وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَّا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ ( 72 )
(یادی نیعمهتی ئاشكرا بوونی بكوژهكه بكهنهوه) چۆن كاتێك كهسێكتان كوشت و یهكسهر ئاژاوه له نێوانتاندا بهرپابوو، خوایش ئهوهی دهتانشاردهوه دهریخست و ئاشكرای كرد (كه بكوژ كێیه).
فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا ۚ كَذَٰلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَىٰ وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 73 )
ئینجا وتمان: به پارچهیهك لهو مانگا سهربڕاوه بدهن به لاشهی كوژراوهكهدا (دیاره بهویستی خوا وهك موعجیزهیهك كوژراوهكه زیندوو بۆتهوهو ڕاستی بكوژهكهی خۆی وتووه)، جا ئا بهو شێوهیهو به ئاسانی، خوا مردوان زیندوو دهكاتهوهو دهسهڵاتی خۆیتان نیشان دهدات بۆ ئهوهی تێبگهن و ژیر بن.
ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً ۚ وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ ۚ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ ۚ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 74 )
پاشان لهوهودوا دڵهكانتان ڕهق بوو، (ئهی جولهكهكان) ههر وهك بهرد، بهلچكو ڕهقتریش (چونكه) بهڕاستی بهرد ههیه ڕووباری لێ ههڵدهقوڵێت، ههشیانه لهت لهت دهبێت و ئاوی لێ دێته دهرهوه، ههشیانه له ترسی خوا له لوطكهی شاخهكان بهر دهبێتهوه، خوایش بێئاگا نیه لهو كارو كردهوانهی ئهنجامی دهدهن.
أَفَتَطْمَعُونَ أَن يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَقَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ( 75 )
ئایا ئێوه (ئهی گرۆی ئیمانداران) به تهمان و ئومێدهوارن كه جولهكه ئیمان و باوهڕ بهێنن به ئاینهكهی ئێوه، له كاتێكدا بێگومان دهستهیهك له شارهزاكانیان گوفتاری خوایان دهبیست له (تهورات)دا، لهوهودوا دهستكاریان دهكرد دوای ئهوهی كه تێی گهیشتبوون و دهیانزانی ڕاستیهكهی كامهیه.
وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلَىٰ بَعْضٍ قَالُوا أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُمْ ۚ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( 76 )
(له مهدینهدا جووهكان) ههر كاتێك تووشی ئیمانداران دههاتن دهیانوت: ئێمهش ئیمانمان هێناوهو (موسوڵمان بووین)، بهڵام كاتێك پێكهوه كۆ دهبوونهوه لهگهڵ (بهناو زاناو دڵرهقهكانیان) به یهكتریان دهوت: ئهوه بۆ ئێوه ئهو شتانهیان بۆ باس دهكهن كه خوا بۆ ئێوهی له (تهورات)دا باسكردووه (دهربارهی پێغهمبهرایهتی محمد (صلی الله علیه وسلم) تاوهكو بیكهنه بهڵگه بهسهرتانهوه لای پهروهردگارتان!! ئایا ئێوه عهقڵتان بهو شتانه ناشكێت و ژیریتان ناخهنهكار؟!
أَوَلَا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ ( 77 )
ئایا ئهوانه نازانن كه بهڕاستی خوا دهزانێت چی پهنهان دهكهن و چیش ئاشكرا دهكهن؟ (له گوفتارو كردارو نیهتیان).
وَمِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لَا يَعْلَمُونَ الْكِتَابَ إِلَّا أَمَانِيَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ ( 78 )
ههندێ لهو جوولهكانه نهشارهزا و نهخوێندهوارن، وادهزانن كتێبی (تهورات) بێجگه له چهند ئاوات و هیوایهك هیچی تر نیه، ئهوانه ههر گومانیان كردۆته پیشهی خۆیان (وا دهزانن بهههشتیان بۆ خۆیان مسۆگهر كردووه).
فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَٰذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۖ فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا يَكْسِبُونَ ( 79 )
سا واوهیلا بۆ ئهو كهسانهی كتێب دهنووسن بهدهستی خۆیان و پاشان دهڵێن: ئا ئهمه لهلایهن خواوهیه، تا كهمێك له ماڵی دنیا بهدهست بهێنن، جا وهیل بۆ ئهو دهست و (قهڵهمانهی) كه شتی وا دهنووسن و وهیل بۆ ئهو كهسانهی كه كهسابهتی ئاوا ئهنجام دهدهن.
وَقَالُوا لَن تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَّعْدُودَةً ۚ قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِندَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَن يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ ۖ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ( 80 )
جوولهكهكان دهڵێن: (چهنده گوناهباربین) تهنها چهند ڕۆژیكی كهم له دۆزهخدا دهمێنینهوه!! پێیان بڵێ: باشه، ئێوه پهیمانتان له خوا وهرگرتووه، تا ههرگیز خوای گهوره پهیمان شكێنی نهكات؟! یان ههر دهتانهوێت شتێك بڵێن بهدهم خواوه كه هیچ بناغهیهكی نیهو ههر نازانن (چی دهڵێن)!!
بَلَىٰ مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 81 )
نهخێر وانییه، ئهو كهسهی گوناهو تاوان ئهنجام بدات و تاوانهكانی ههموولایهكی دابگرێت (ئاشكراو نادیاری) ئهو جۆره كهسانه نیشتهجێی ئاگری دۆزهخن و بۆ ههمیشهیی تیایدا دهمێننهوه (له ههر نهتهوهو هۆزو تیرهو تایهفهیهك بن).
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 82 )
ئهو كهسانهش باوهڕیان هێناوهو كردهوه چاكهكان ئهنجام دهدهن، ههر ئهوانن نیشتهجێی بهههشتن و تیایدا ژیانی ههتا ههتایی دهبهنه سهر (له ههر چین و توێژو ڕهگهزێك بن).
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُم مُّعْرِضُونَ ( 83 )
یادی ئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك پهیمانمان وهرگرت لهنهوهی ئیسرائیل كهجگه لهخوا كهسی تر نهپهرستن و لهگهڵ دایك و باوكدا چاكهكار بن، ههروهها لهگهڵ خزمان و ههتیوان و ههژارانیشداو گوفتاری چاك و جوان ڕوو به خهڵكی بڵێن، ههروهها نوێژهكانتان بهچاكی ئهنجام بدهن و زهكاتیش بدهن، پاشان ئێوه (لهجیاتی گوێڕایهڵی) پشتتان تێكرد، جگه لهكهمێكتان نهبێت، لهكاتێكدا زۆربهتان (لهو ههموو ئامۆژگارییه بهسوودانه) ڕوو وهردهچهرخێنن و پشتی تێدهكهن.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ لَا تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَارِكُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنتُمْ تَشْهَدُونَ ( 84 )
یادیئهو نیعمهته بكهنهوه كاتێك پهیمانمان له ئێوه وهرگرت كه ئیتر خوێنی یهكتر (به ناحهق) نهڕێژن و یهكتر له ماڵ و حاڵی خۆتان دهربهدهر نهكهن، پاشان بڕیاریشتان لهسهر ئهوهداو لهكاتێكدا خۆیشتان شایهتی لهسهر ئهمه دهدهن.
ثُمَّ أَنتُمْ هَٰؤُلَاءِ تَقْتُلُونَ أَنفُسَكُمْ وَتُخْرِجُونَ فَرِيقًا مِّنكُم مِّن دِيَارِهِمْ تَظَاهَرُونَ عَلَيْهِم بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَإِن يَأْتُوكُمْ أُسَارَىٰ تُفَادُوهُمْ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ إِخْرَاجُهُمْ ۚ أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ ۚ فَمَا جَزَاءُ مَن يَفْعَلُ ذَٰلِكَ مِنكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۖ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰ أَشَدِّ الْعَذَابِ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ( 85 )
لهوهودوا ئێوه ههر ئهوانهن (ئاماژهیه بۆ جوولهكهكانی سهردهمی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)خهریكی یهكتركوشتنن، دهستهیهك له (خزمانی) خۆتان له ماڵ و حاڵی خۆیان دهربهدهر دهكهن پشتی یهكتر دهگرن دژ به دهستهیهكتان به تاوان و دوژمنایهتی، كهچی ئهگهر بهدیلی دهستی دوژمن بكهوتنایه ئهوا ئێوه فیدیهتان بۆ دهدان و ئازادتان دهكردن، له حاڵێكدا دهربهدهركردنهكهیان لهسهرتان حهرامه، كهوابوو چۆن دهبێت باوهڕتان به بهشێكی (تهورات) ههبێت و بهشێكی تری باوهڕتان نهبێت؟ ئایا پاداشتی ئهوهتان كه ئهوكاره دهكات جگه لهسهر شۆڕیی و سووكی نهبێت له ژیانی دنیادا هیچی تر ههیه؟ له ڕۆژی قیامهتیشدا دهگهڕێنرێنهوه بۆ ناو سهختترین سزا، خوایش بێ ئاگانیه لهو كارانهی كه ئێوه ئهنجامی دهدهن.
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ ۖ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنصَرُونَ ( 86 )
ئهوانه، ئهوانهن كه ژیانی دنیایان كڕی و گۆڕیویانهتهوه به ژیانی (بهههشت)و دوارۆژ، لهبهر ئهوه سزایان لهسهر كهم ناكرێتهوهو ئهوانه ههرگیز یارمهتی نادرێن و سهرناخرێن.
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ ۖ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ۗ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ ( 87 )
سوێند بێت بێگومان ئێمه تهوراتمان بهخشی به موساو بهردهوام دوای ئهویش پێغهمبهرانمان ڕهوانه كردو به عیسای كوری مهریهم بهڵگهو نیشانهو موعجیزهی جۆراو جۆرمان بهخشی ههروهها پشتگیریمان كرد به فریشته (جبرئیل)، ئایا چۆن دهبێت ههر كاتێك پێغهمبهرێكمان ڕهوانه كردبێت، بهڵام لهگهڵ ئارهزووهكانی ئێوهدا نهگونجا بێت، خۆتان بهزل زانیوهو لووتتان بهرز كردۆتهوهو بڕواتان نههێناوه، ئهوسا دهستهیهكتان (بهرنامهی خواتان) به درۆ زانیووهو ههندێكیشتان پێغهمبهرانتان دهكوشت.
وَقَالُوا قُلُوبُنَا غُلْفٌ ۚ بَل لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَقَلِيلًا مَّا يُؤْمِنُونَ ( 88 )
ههروهها (جولهكهكانی سهردهمی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) وتیان: دڵهكانمان داخراوه (له گوفتاری تۆ، تێناگهین) نهخێر وانی یه، ئهوانه خوا نفرینی لێكردوون بههۆی كوفرو خوانهناسیانهوه، كهوابوو به كهم شت بڕوا دهكهن.
وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ ۚ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ ( 89 )
كاتێك له لایهن خواوه كتێبێك (قورئان) هات بۆیان، كه: ئهو كتێبانهی ئهوانیش پهسهند دهكات و بهڕاستی دهزانێت، ئهوان پێشتر داوای سهركهوتن و زاڵ بونیان بهسهر ئهوانهی بێ باوهڕ بوون له خوا دهكرد به هۆی شوێنكهوتنیان بۆ پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)، كهچی كاتێك ئهو پێغهمبهرهیان بۆ هات كه دهیانناسی، بڕوایان پێ نهكرد، كهواته با نهفرین و لهعنهتی خوا لهسهر كافران بێت.
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنفُسَهُمْ أَن يَكْفُرُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ ۖ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَىٰ غَضَبٍ ۚ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ ( 90 )
(ئهو جوولهكانه) خۆیان بهشتێكی ناپهسهند فرۆشت (ههڵوێستێكی نادروستیان نواند) كاتێك كافر بوون بهو قورئانهی خوا ناردوویهتی، (له حهسوودی)و سهركهشیدا (رهخنهیان گرت و وتیان): بۆچی خوای گهوره دهرگای فهزڵ و لای ڕهحمهت دهكاتهوه له ههركهسێك بیهوێت له بهندهكانی!! ئهوسا ئیتر دووچاری یهك له دوای یهكی ڕق و خهشمی خوا بوون (چونكه وهنهبێت تهنها كافر بوو بن به محمد (صلی الله علیه وسلم) و بهقورئان، بهڵكو كافربوون به موساو تهوراتیش كه داوای شوێنكهوتنی محمدیان لێدهكات)و بۆ كافرو خوانهناسان سزایهكی ڕیسواكهر ئامادهیه.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَهُمْ ۗ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنبِيَاءَ اللَّهِ مِن قَبْلُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 91 )
كاتێك پێیان دهوترێت باوهڕ بهێنن بهوهی كه له لایهن خواوه ڕهوانهكراوه، دهڵێن: ئێمه تهنها باوهڕمان بهوه ههیه كه بۆ ئێمه ڕهوانهكراوه و باوهڕ ناهێنن به ههموو ئهوانهی كه دوای (تهورات) هاتووه وهكو (ئینجیل و قورئان) لهكاتێكدا كه ههر ئهو قورئانه حهق و ڕاستی یهو بهڕاست دانهری (تهورات)ی ئهوانیشه، پێیان بڵێ: ئهی كهواته بۆچی پێشتر پێغهمبهرهكانی خواتان دهكوشت ئهگهر ئێوه ئیماندارن به تهورات؟!
وَلَقَدْ جَاءَكُم مُّوسَىٰ بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ ( 92 )
سوێند به خوا بهڕاستی موسا نیشانهی فرهو موعجیزهی بۆ هێنان، كهچی (كاتێ كهچوو بۆ نزای پهروهردگار، له كێوی گور) ئێوه گوێرهكهكهتان پهرست، بهڕاستی ئێوه ستهمكارن.
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا ۖ قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ ۚ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُم بِهِ إِيمَانُكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 93 )
(یادیان بێنهرهوه ئهو سهردهمهی) كه پهیمانمان لێ وهرگرتن و كێوی گورمان بهسهردا بهرزكردنهوه و (فهرمانمان پێدان): ئهوهی پێمان بهخشیوون (له تهورات) به توندی بیگرن و لێی لامهدهن و گوێ بیستبن، (بهدهم) وتیان: گوێڕایهڵین، (بهڵام بهكردهوه) پێچهوانهیان كردو یاخی بوون و گوێرهكه پهرستی له دڵ و دهروونیاندا ڕوابوو به هۆی بێ باوهڕییانهوه، پێیان بڵێ: ئیمانهكهتان شتی ناڕهواتان پێ دهكات ئهگهر ئێوه ئیماندارن؟! (باوو باپیرانتان گوێرهكه پهرست و پێغهمبهر كوژ، ئێوهش سهرسهخت و بێ باوهڕ).
قُلْ إِن كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِندَ اللَّهِ خَالِصَةً مِّن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ( 94 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان) بڵێ: ئهگهر ڕاست دهكهن و باوهڕتان وایه كه ماڵی ئهو دنیا (بهههشت) لای خوا تایبهتمهنده به ئێوه نهك خهڵكی تر، ده ئاواتی مردن بخوازن ئهگهر ڕاست دهكهن (تا زوو بچنه ناو بهههشت)!!
وَلَن يَتَمَنَّوْهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ( 95 )
(بهڵام ئهوانه) ههرگیز بههۆی ڕهفتاری نادروست و دهست پێشخهری ناپهسهندیانهوه ئاواتی مهرگ ناخوازن، خوایش چاك ئاگاداره له حاڵی ستهمكاران.
وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَىٰ حَيَاةٍ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا ۚ يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَن يُعَمَّرَ ۗ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ ( 96 )
سوێند بێت ئهو جوولهكانه دهبینیت كه له ههموو خهڵك به پهرۆشترن لهسهر دنیاو ژیانی دنیا بهههر جۆرێك بێت، ههتا بگره له هاوهڵپهرست و موشریكهكانیش، ههریهك لهوانه ئاوات دهخوازێت كه: ههزار ساڵ تهمهنی ببێت، ههر چهنده وهنهبێت تهمهنی درێژیان له سزا ڕزگاریان بكات، خوایش زۆر بینایه بهو كردهوانهی كه ئهنجامی دهدهن.
قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَهُدًى وَبُشْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ ( 97 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) پێیان بڵێ: ههر كهسێك دوژمنی جوبرهئیله، (با بزانێت) كه ههر ئهو جوبرهئیله به فهرمانی خوا ئهو قورئانهی دابهزاندۆته سهر دڵت كه كتێبه پێشووهكان بهڕاست دادهنێت و ڕێنموویی (بۆ چاكه) دهكات و مژده بهخشیشه به ئیمانداران.
مَن كَانَ عَدُوًّا لِّلَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِيلَ وَمِيكَالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِّلْكَافِرِينَ ( 98 )
ئهو كهسهی دوژمن بێت به خواو فریشتهكانی و پێغهمبهرهكانی، بهتایبهت جوبرهئیل و میكائیل، ئهوه با بزانێت و دڵنیا بێت كه خوای گهوره دوژمنی كافرو بێباوهڕانه.
وَلَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ ۖ وَمَا يَكْفُرُ بِهَا إِلَّا الْفَاسِقُونَ ( 99 )
سوێند بێت به خوا ئێمه بێگومان نیشانهو ئایهتی ڕوونمان بۆ تۆ ناردووه (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) كهس باوهڕی پێی لهق نابێت، جگه له دهروون نهخۆش و یاخی بووهكان.
أَوَكُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَّبَذَهُ فَرِيقٌ مِّنْهُم ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ( 100 )
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
ویرایش توسط behnam5555 : 03-08-2012 در ساعت 04:02 PM
|