03-08-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی
|
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
قورئانی پیرۆز " كوردی "
قورئانی پیرۆز " كوردی "
سورهتی البقرة
تعداد آیات 286 ( 3 )
وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ( 201 )
ههشیانه که دهڵێت: پهروهردگارا له دنیادا خێرو چاکهو نازو نیعمهتمان پێ ببهخشهو، له قیامهتیشدا له نازو نیعمهتهکانی بهههشت بههرهمهندمان بکهو، له سزای ئاگری دۆزهخ بمانپارێزه.
أُولَٰئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّمَّا كَسَبُوا ۚ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ ( 202 )
ئا ئهوانه له ههندێک لهو کارو کردهوانهی که ئهنجامیانداوه بههرهوهر دهبن له دنیاو قیامهتدا و خوا زۆر به خێرایی لێپرسینهوه ئهنجام دهدات (ههرکهسه بهو شوێنه دهگهیهنێت که له دنیادا دهست پێشخهری بۆ کردووه).
وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ ۚ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ ۚ لِمَنِ اتَّقَىٰ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ( 203 )
له ڕۆژانێکی دیاریکراودا (که ڕۆژانی جهژنی قوربانه) یادی خوا بکهن ئهوهی که پهله بکات و له دوو ڕۆژدا شهیتان ڕهجم بکات ئهوه هیچ گوناهی لهسهرنییه، ئهوهش دوای بخات و (به سێ ڕۆژ ئهنجامی بدات) ههرگوناهی لهسهر نییه، بهتایبهت بۆ ئهوانهی که خۆیان له نافهرمانی خوا دهپارێزن، جا له خوا بترسن و بزانن سهرئهنجام ئێوه بۆ لای ئهو دهگهڕێنهوه، (لهبهردهم دادگای ئهودا) کۆ دهکرێنهوه.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَىٰ مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ ( 204 )
ههندێ کهس ههن قسهو گوفتارو دهم پاراوییان له بارهی ژیانی ئهم دنیایهوه سهرسامت دهکات، خوایش به شایهت دهگرێت و دهڵێت: دڵ و زمانم یهکسانن، له کاتێکدا ئهو سهرسهختترین کهسه له ههموو جۆره دوژمنایهتیهکدا.
وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ ( 205 )
ههر کاتێک ئهو جۆره کهسه پشتی ههڵکردو دهسهڵاتی پهیدا کرد؛ ههوڵ و کۆشش دهدات له زهویدا تا ئاشوب بهرپا بکات و خراپه بڕوێنێت و کشتوکاڵ لهناو ببات و پاکتاو کردنی ڕهگهزی ئهنجام بدات، بێگومان خوا فهسادو خراپه و تاوانی ناوێت.
وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ ۚ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ ۚ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ ( 206 )
خۆ ئهگهر پێی بوترێت: له خوا بترسه، (ههروا بۆت نالوێت)، غهڕڕایی دهیگرێت و شانازیی به گوناهو تاوانهوه دهکات و سوور دهبێت لهسهری، تۆڵه له ئیمانداره دڵسۆزهکه دهسێنێت و تاوانباریشی دهکات، جا ئهو خوانهناسه دۆزهخی بهسه، سوێند بهخوا ئهو دۆزهخه شوێن و جێگهو لانکهیهکی نالهباره.
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ( 207 )
ههندێ خهڵکیش ههن (پێچهوانهی ئهوانهی باسکران) خۆیان دهفرۆشن بۆ بهدهستهێنانی ڕهزامهندی بهخوا، خوای گهورهش بهسۆزو میهرهبانه بهرامبهر بهرامبهر ئهو جۆره بهندانهی.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ( 208 )
ئهی ئهوانهی ئیمان و باواڕتان هێناوه ههر ههمووتان خۆتان بخهنه ژێر سایهی ئیسلامهوه و به تهواوی پهیڕهوی بکهن و شوێنی ههنگاوهکانی شهیتان مهکهون، چونکه بهڕاستی ئهو دوژمنی ئاشکراتانه (ههمیشه دهیهوێت شهڕو جهنگ له نێوان خهڵکیدا بهرپا بکات و له ئیسلام دووریان بخاتهوه).
فَإِن زَلَلْتُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْكُمُ الْبَيِّنَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 209 )
خۆ ئهگهر لاتانداو ههڵهو گوناهتان کرد دوای ئهوهی که ههموو شتێکتان بۆ ڕوون کرابۆوه، ئهوه چاک بزانن که خوا بهدهسهڵاته (تۆڵهتان لێ بسێنێت)و دانایه (پهله ناکات بهڵکو بگهڕێنهوه بۆ سهر ڕاسته شهقام).
هَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا أَن يَأْتِيَهُمُ اللَّهُ فِي ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَالْمَلَائِكَةُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ ۚ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ( 210 )
ئایا ئهوانهی که ڕێبازی ئیسلامیان ناوێت چاوهڕێی چی دهکهن؟ جگه له هاتنی خوای گهوره بۆ لایان له نێو سێبهری پهڵه ههوری سپی لهگهڵ فریشتهکاندا، ئهوکاته ههموو شتێک کۆتایی پێ هێنرا (دهرگای تهوبه داخراو کۆتایی به دنیا هات)، ئهوسا ههموو کارو فرمانێک ههر بۆ لای خوای پهروهردگار دهگهڕێتهوه.
سَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَمْ آتَيْنَاهُم مِّنْ آيَةٍ بَيِّنَةٍ ۗ وَمَن يُبَدِّلْ نِعْمَةَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ( 211 )
(ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) له نهوهی ئیسرائیل بپرسه: چهنده بهڵگهی ڕوون و ئاشکرامان پێ بهخشیوون؟ جا ئهوهی نیعمهتی خوا بگۆڕێت، (له یهکخواناسی لابدات) دوای ئهوهی بۆی هاتووه، ئهوه بهڕاستی خوا تۆڵهی زۆر سهخت و به ئازاره (لهو جۆره کهسانه).
زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا ۘ وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۗ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَن يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ( 212 )
ژیانی دنیا ڕازێنراوهتهوه بۆ بێ باوهڕان (بهڵام لهباتی سوپاسگوزاری) گاڵته دهکهن به باوهڕداران (لهبهر ههژاری و نهداری و کهم دهسهڵاتی)، بێگومان ئهوانهی که خاوهنی تهقواو له خوا ترسان بوون له ڕۆژی قیامهتدا له سهرویانهوهن (له بهههشتی بهرزو بهریندا، ئهوانیش له ناخی دۆزهخدان) و خوا (له دنیادا) ڕزق و ڕۆزی دهبهخشێت به ههموو کهس بێ ئهوهی گوێ بداته بیرو باوهڕیان.
كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ ۚ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۖ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ ۗ وَاللَّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ( 213 )
(له سهرهتای پهیدابونی خهڵکیدا، پێش تۆفانهکهی نوح) خهڵکی یهک ئوممهت بوون و خاوهنی تهنها بیروباوهڕی یهکتاناسین بون، (بهڵام بهرهبهره لایاندا) خوایش وێڵی نهکردن و پێغهمبهرانی ڕهوانهکرد، تا مژدهدهرو ترسێنهربن هاوڕێ لهگهڵ کتێبی ئاسمانیدا، بۆ ڕوون کردنهوهی حهق و ڕاستی، تا لهنێوان خهڵکیدا فهرمانڕهوایی و دادوهری ئهنجام بدات لهسهر ئهو شتانهی که بۆته کێشهیان و ڕاو بۆچوونیان لهسهری جیاوازه، کهسیش جیاوازی و کێشهی لهسهر بهرپا نهکرد جگه لهوانهی که ئهو کتێبانهیان پێ بهخشراوه (که گاورو جولهکهن) دوای ئهوهی بهڵگهو نیشانهی ڕوون و ئاشکرایان بۆ هات (که قورئانه، ئینجا کێشه و دووبهرهکیان تێدا دروست بوو)، ئهمهش بههۆی حهسادهت و ستهم کردنیانهوه (بۆیه پهیڕهوی حهق و ڕاستیان نهکرد)، ئهوسا خوا هیدایهت و ڕێنمووی ئیماندارانی کرد بۆ دۆزینهوهی حهق و پهیڕهوی کردنی له نێوان ئهو مهسهلانهی که ئهوان کێشهیان له سهری ههبوو و خوا ڕێنموویی ههرکهسێک دهکات که بیهوێت و (شایسته بێت) بۆ ڕێگه و ڕێبازی ڕاست و دروست.
أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُم ۖ مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّىٰ يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَىٰ نَصْرُ اللَّهِ ۗ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ ( 214 )
ئایا لاتان وایه ههروا به ئاسانی دهچنه بهههشتهوه (بێ تهنگانه و ناخۆشی)؟! مهگهر نموونهی ئیماندارانی پێشووتان بۆ باس نهکراوه، که تووشی شهڕو ناخۆشی و تهنگانهو گرانی و نهداری بوون و تهکانیان خواردوه و زۆریان بۆ هاتووه بهڕادایهک، ههتا پیغهمبهرهکهیان و ئهوانهی باوهڕیان هێناوه لهگهڵیدا، دهیانوت: کهی پهروهردگار سهرکهوتن دهبهخشێت؟! ئیتر کهی خوا یارمهتی دهنێرێت؟! ئاگاداربن و دڵنیابن بهڕاستی یارمهتی خوایی زۆر نزیکه. له تۆ دهپرسن (ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم)کهچی ببهخشن و بهکێی ببهخشن؟ پێیان بڵێ: ههر خێرێک دهکهن سهرهتا دایک و باوکتان فهرامۆش مهکهن، ههروهها خزمان و ههتیوان و ههژاران و ڕێبوارانی نهداریش، ههر خێرو چاکهیهکیش ئهنجام دهدهن، دڵنیابن که خوا زانا و ئاگاداره لێی.
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ ۖ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ ( 215 )
جهنگ لهسهرتان بڕیار دراوه کهشتێکی گرانه لاتان (ئیماندار به جهسته لای گرانه بهڵام ڕۆحی پێی ئاسوودهیه بۆ بهرگری له ئیسلام و لابردنی کۆسپهکان) بهڵام لهوانهیه شتێکتان لا ناخۆش بێت کهچی خێر لهوهدا بێت، ههروهها لهوانهیه شتێکتان پێ خۆش بێت کهچی شهڕ لهوهدا بێت، بێگومان ههر خوا خۆی دهزانێت (خێر له چیدایه)، ئێوه نایزانن. (جهنگ له ئیسلامدا بۆ بهرههڵستی کردنی دوژمنانی داگیرکهرو دوژمنانی دینه و بۆ لابردنی ئهو کۆسپانهیه که نایهڵن خهڵک ئازادانه بژین و ئازادانه ئهو ڕێبازه ههڵبژێرن که خۆیان قهناعهتیان پێیهتی، ههرگیز بۆ ئهوه نیه که به زۆر خهڵک موسوڵمان ببێت و مێژووی ئیسلام شایهتی حاڵهو ئهگهر کارێکی وا ڕووی دابێت ئهوه ئاینی ئیسلام لێی بهرییه).
كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 216 )
جهنگ لهسهرتان بڕیار دراوه کهشتێکی گرانه لاتان (ئیماندار به جهسته لای گرانه بهڵام ڕۆحی پێی ئاسوودهیه بۆ بهرگری له ئیسلام و لابردنی کۆسپهکان) بهڵام لهوانهیه شتێکتان لا ناخۆش بێت کهچی خێر لهوهدا بێت، ههروهها لهوانهیه شتێکتان پێ خۆش بێت کهچی شهڕ لهوهدا بێت، بێگومان ههر خوا خۆی دهزانێت (خێر له چیدایه)، ئێوه نایزانن. (جهنگ له ئیسلامدا بۆ بهرههڵستی کردنی دوژمنانی داگیرکهرو دوژمنانی دینه و بۆ لابردنی ئهو کۆسپانهیه که نایهڵن خهڵک ئازادانه بژین و ئازادانه ئهو ڕێبازه ههڵبژێرن که خۆیان قهناعهتیان پێیهتی، ههرگیز بۆ ئهوه نیه که به زۆر خهڵک موسوڵمان ببێت و مێژووی ئیسلام شایهتی حاڵهو ئهگهر کارێکی وا ڕووی دابێت ئهوه ئاینی ئیسلام لێی بهرییه).
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ ۖ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ ۖ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِندَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ۗ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّىٰ يَرُدُّوكُمْ عَن دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا ۚ وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُولَٰئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ۖ وَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 217 )
پرسیارت لێدهکهن دهربارهی جهنگ له مانگی حهرامدا (که بریتین له ـ ذوالعقدة ـ ذوالحجة ـ محرم ـ ڕجب)، بڵێ: جهنگ لهو جۆره مانگانهدا کارهسات و ههڵهیهکی گهورهیه، بهرههڵستی ڕێبازی خواو بێ باوهڕی پێی، جهنگ لهمزگهوتی حهرامدا و دهربهدهر کردنی خهڵکهکهی زۆر گهورهتره لای خوا (له کوشتنی کهسێک یان چهند کهسێک له مانگی حهرامدا) ههروهها ئازاردانی ئیماندار تا هاوهڵگهر بێت پاشگهز بێتهوه تاوانێکه له کوشتن گهورهتره، (بێگومان بێ باوهڕان) بهردهوام دژتان دهجهنگن ههتا واتان لێبکهن له دین و ئاینتان پاشگهز ببنهوه، ئهگهر بۆیان بکرێت، جا ههر کهس له ئێوه پاشگهز بێتهوه له ئاینهکهی و به کافریش بمرێت، ئا ئهو جۆره کهسانه کارهکانیان پووچهڵ دهبێت له دنیاو قیامهتدا و ئهوانه جێنشینی ناو ئاگری دۆزهخن و ژیانی ههمیشهیی تیایدا دهبهنه سهر.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَٰئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 218 )
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوهو ئهوانهی کۆچ و جیهادو تێکۆشانیان کردووه له پێناو ڕێبازی خوادا، ئا ئهوانه بههیوا و بهتهمای ڕهحمهت و میهرهبانی خوای پهروهردگارن، بهڕاستی خوایش زۆر لێخۆشبوو و دلۆڤانه.
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ ۖ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا ۗ وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ ( 219 )
پرسیارت لێ دهکهن دهربارهی عهرهق و قومار، پێیان بڵێ: لهو دووانهدا تاوان و گوناهێکی گهوره ههیه، ههر چهنده چهند سوودێکیشان تێدایه بۆ خهڵکانێک، بێگومان گوناههکهیان گهورهتره له کهڵک و سوودیان، پرسیارت لێدهکهن که چی ببهخشن؟ پێیان بڵێ: ههرچیتان لێ زیاده دهتوانن بیبهخشن، ئا بهو شێوهیه خوای گهوره ئهم بهڵگهو فهرمانانهتان بۆ ڕوون و ئاشکرا دهکات بۆ ئهوهی بیر بکهنهوهو (واز لهو شتانه بهێنن که زیانیان زۆرتره له سوودیان، وهچی بۆ ههردوو جیهانتان چاکه ئهوه بکهن)...
فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ ۗ وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَىٰ ۖ قُلْ إِصْلَاحٌ لَّهُمْ خَيْرٌ ۖ وَإِن تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ ۚ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 220 )
(ئهوهی بهرژهوهندی ئێوهی تێدایه) له دنیاو قیامهتدا (خوا ڕوونی کردۆتهوه)، ههروهها پرسیارت لێدهکهن دهربارهی ههتیوان (که چۆن بن بۆیان) پێیان بڵێ: چاکسازی و پهروهردهکردنیان له ههمووشت چاکترو پهسهندتره، خۆ ئهگهر تێکهڵاویان بکهن و بیانهێننه ماڵتان ئهوانه براتانن (دهبێت بهچاکی چاودێری خۆیان و ماڵیان بکهن) خوایش کهسانی خراپساز (ئهوانهی تۆوی خراپه دهچێنن) و چاکسازتان دهزانێ و جیای دهکاتهوه، ئهگهر خوا بیویستایه باری گران دهکردن و مهرجی سهختی دادهنا (دهربارهی چاودێری ههتیوان)، چونکه بهڕاستی خوا باڵادهست و داناو کاربهجێ یه.
وَلَا تَنكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّىٰ يُؤْمِنَّ ۚ وَلَأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ ۗ وَلَا تُنكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّىٰ يُؤْمِنُوا ۚ وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مِّن مُّشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ ۗ أُولَٰئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ ۖ وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ ۖ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ ( 221 )
ئافرهتانی موشریک و خواناس ماره مهکهن ههتا ئیمان و باوهڕ دههێنن، بێگومان کهنیزهکێکی ئیماندار چاکتره له ئافرهتێکی موشریک و خوانهناس، ههرچهنده (جوانییهکهی، یان سامانهکهی، یان پلهو پایهکهی) سهرسامی کردبن و ژن ماره مهبڕن له پیاوانی موشریک و خوانهناس ههتا ئیمان و باوهڕ دههێنن و بهڕاستی بهندهیهکی ئیماندار چاکتره له موشریک و خوانهناسێک، ههرچهنده سهرسامی کردبن (قهدو قیافهو پلهوپایهو سامانهکهی)، ئائهو خوانهناسانه بانگهوازی مهردوم دهکهن بهرهو دۆزهخ، خوایش بانگهێشتی مهردومان دهکات بهرهو بهههشت و لێخۆشبوون به فهرمان و ئیزنی خۆی (که گوێڕایهڵی ڕێبازهکهیهتی) و خوا ئایهتهکانی (قورئانهکهی) بهروونی دهخاته بهرچاو بۆ خهڵکی، بۆ ئهوهی یاداوهری وهربگرن و تێبگهن.
وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ ۖ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ ۖ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطْهُرْنَ ۖ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ ( 222 )
(ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) پرسیارت لێدهکهن دهربارهی (عادهتی مانگانهی ئافرهت) پێیان بڵێ: ئهوه ئازارو زهرهره، کهوابوو خۆتان به دوور بگرن له هاوسهرهکانتان که لهو حاڵهتهدا بن و نزیکیان مهکهون تا پاک دهبنهوه، جاکاتێک پاک و خاوێن بوونهوهو خۆیان شت بچنه لایان، بهو شێوهیهی که خوا فهرمانی داوه، بهڕاستی خوا تهوبهکاران و پاکانی خۆشدهوێت (ئهوانهی ڕواڵهت و ناوهڕۆکیان پاکه).
نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ وَقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُم مُّلَاقُوهُ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ( 223 )
ژنانی هاوسهرتان کێڵگهن بۆتان و شوێنی چاندنی وهچهن، جا به ههر شێوهیهک دهتانهوێت تۆو بوهشێننه ناو کێڵگهکهتانهوه (به هیوای بهرههم) و بۆ خۆتان دهست پێشکهری بکهن (سهرهتا هاوسهری خواناس و چاک ههڵبژێرن، لهوهودواش دوعاو نزاو خواپهرستی بهردهوام فهرامۆش مهکهن)و له خوابترسن و خۆتان له خراپه بپارێزن و چاک بزانن و دڵنیابن که به دیداری خوا شاد دهبن و ئهم مژدهیهش بده به ئیمانداران.
وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِّأَيْمَانِكُمْ أَن تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 224 )
نهکهن سوێند خواردن بهخوا بکهنه کۆسپ لهبهرامبهر چاکهکاری و ئاینداری و ڕێکخستنی خهڵکیدا (واته کهفارهتی سوێندهکانتان بدهن و له چاکهو چاکهکاری درێغی مهکهن) چونکه خوا زۆر بیسهرو زانایه.
لَّا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ ( 225 )
خوای گهوره ئهو سوێندانهتان لێناگرێت که له دهمتان دهردهچێت و لهسهری ڕاهاتوون، بهڵکو لهسهرئهوه لێتان دهگرێت و موحاسهبهتان دهکات که نیهتی دڵتانی لهسهره و خوا لێخۆشبووه (له گوناههکهتان) و ئارامگرو خۆڕاگره (زوو تۆڵه له یاخی و سوێند خۆران ناسێنێت).
لِّلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِن نِّسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ ۖ فَإِن فَاءُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ( 226 )
بۆ ئهوانهی که سوێند دهخۆن نزیکی هاوسهریان نهکهون، بۆیان ههیه تا چوار مانگ چاوهروانی بکهن (دهبێت لهو ماوهیهدا بڕیاری یهکجاری بدهن)، خۆ ئهگهر ئاشت بوونهوه و ڕێککهوتن، ئهوه خوا لێخۆشبوو و میهرهبانه.
وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلَاقَ فَإِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 227 )
خۆ ئهگهر سوور بوون لهسهر تهڵاق دانیان، ئهوه بهڕاستی خوا بیسهری (بڕیاریانه)و زانایه (به نیهتیان).
وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ ۚ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِي أَرْحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۚ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَٰلِكَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا ۚ وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 228 )
ژنانی تهڵاقدراو، دهبێت تا سێ جار عادهتی مانگانه چاوهڕێ بکهن و (شوونهکهنهوه) و حهڵاڵ نیه بۆیان ئهوهی خوا له منداڵدانیاندا دروستی کردووه (منداڵ یان حهیز) بیشارنهوه، ئهگهر باوهڕیان به خواو بهرۆژی دوایی دامهزراوه، (لهو ماوهیهدا) هاوسهرهکانیان شایستهن بهگێڕانهوهیان له ماوهی چاوهروانی و عیدهدا، ئهگهر ویستیان چاکسازی له ژیانی خۆیاندا بکهن (ئهمهش بۆ تهڵاقی ڕهجعی یه)، ژنان مافیان ههیه بهسهر پیاوانهوه بهوێنهی ئهو مافانهی که بۆ پیاوانه لهسهر ژنان بهگوێرهی باو و نهریتێک که پهسهنده له ئیسلامدا و پیاوان بهسهر ئافرهتانهوه یهک پلهیان ههیه (ئهویش دهسهڵاتی گێڕانهوهی ژنهکانیانه لهکاتی تهڵاقی ڕهجعیدا)و خوا باڵادهست و دانایه (باڵادهسته بهسهر ههموواندا و دانایه له دابهشکردنی ماف و ئهرکهکاندا).
الطَّلَاقُ مَرَّتَانِ ۖ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ ۗ وَلَا يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَأْخُذُوا مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلَّا أَن يَخَافَا أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ ۗ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا ۚ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 229 )
تهڵاقێک (که پیاو بتوانێت هاوسهرهکهی تێدا بگێڕێتهوه) دووجاره، دووکهڕهته (پیاو بۆی ههیه تهڵاقی هاوسهرهکهی بدات و چاکترین شێوازی ئهوهیه که له سوننهتی پێغهمبهردا (صلی الله علیه وسلم) ڕوون کراوهتهوه)، لهوهودوا واته بۆ سێههم جار ئیتر ئهگهر دهیهوێت ژیانی هاوسهریی بباته سهر (نابێت تهڵاق بێت بهدهمیداو ئهگهر هات) دهبێت بهچاکی و بهڕێک و پێکی دهست بهرداری ببێت و بۆتان حهڵاڵ نیه هیچ شتێکیان لێ بسێننهوه له مارهیی و ئهو شتانهی پێتان بهخشیوون، مهگهر بترسن لهوهی که نهتوانن سنوورهکانی خوا چاودێری بکهن و (ستهم له یهک بکهن)، خۆ ئهگهر (ئهی قازییهکان، ئهی خێرخوازان) ترسان لهوهی که ژن ومێردهکه سنووری خوا ڕاناگرن و (خۆیان گوناهبار دهکهن) ئهوه ئێوه هیچ گوناهبار نابن کاتێک که دڵنیان ئافرهتهکه دهیهوێت (به ههندێک سامان، یان دهست ههڵگرتن له ههندێک مارهیی) خۆی ڕزگار بکات، دڵنیابن ئهو شتانهی که باسکران سنوورهکانی خوای پهروهردگارن، لێی مهترازێن و سنوورشکێنی مهکهن، ئهوهی دهستدرێژی بکاته سهر سنوورهکانی خوا، ئا ئهو جۆره کهسانه ستهمکارن.
فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُ مِن بَعْدُ حَتَّىٰ تَنكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ ۗ فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَن يَتَرَاجَعَا إِن ظَنَّا أَن يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ ۗ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ يُبَيِّنُهَا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ( 230 )
خۆ ئهگهر (بۆ جاری سێههم، پیاو ژنهکهی خۆی) تهڵاقدا، ئهوه ئیتر جارێکی تر بۆی حهڵاڵ نابێت مهگهر دوای ئهوهی شوویهکی تر بکات و (هاوسهری دووههمی بهشێوهیهکی ئاسایی تهڵاقی بدات، یان بمرێت)، ئهوه بۆیان ههیه بگهڕێنهوه بۆ لای یهکترو (ژیانی ژن و مێردایهتی دهست پێبکهنهوه)، ئهگهر گومان و ڕایان وابوو دهتوانن سنوورهکانی خوا ڕاگرن و (ژیانێکی ئاسودهیی ببهنه سهر)، جا ئهوهی که باسکرا سنوورهکانی خوای گهورهن، ڕوونیان دهکاتهوه بۆ گهلێک که بزانن و تێبگهن.
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ ۚ وَلَا تُمْسِكُوهُنَّ ضِرَارًا لِّتَعْتَدُوا ۚ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ۚ وَلَا تَتَّخِذُوا آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمَا أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُم بِهِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 231 )
کاتێک ژنانی هاوسهرتان تهڵاقداو ئهوانیش گهیشتنه کۆتایی (عیددهیان) ئهوسا یان بیانهێڵنهوه لای خۆتان بهچاکه و ڕێزهوه، یان دهست بهرداریان ببن به چاکه و ڕێزهوه، مهیان هێڵنهوه به ئێش و ئازارهوه بۆ ئهوهی دهست درێژی و ستهمیان لێبکهن، ههرکهس ئهوه بکات ئهوه ستهمی له خۆی کردووه، نهکهن ئایهت و ڕێنمووییهکانی خوا بهگاڵته بگرن، یادی نازو نیعمهتی خوا بکهنهوه لهسهرتان، ههروهها یادی ئهو شتانه بکهنهوه که له قورئاندا بۆتان ڕهوانه کراوه که پڕه له دانایی، لهکاتێکدا ئامۆژگاریتان دهکات بهوانه و ههوڵ بدهن خواناس و ئاین پهروهر بن و چاک بزانن که: بهڕاستی، خوا به ههموو شتێک زانایه.
وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُم بِالْمَعْرُوفِ ۗ ذَٰلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ مِنكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۗ ذَٰلِكُمْ أَزْكَىٰ لَكُمْ وَأَطْهَرُ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ( 232 )
ههروهها ئهگهر ژنانتان تهڵاقداو گهیشتنه کۆتایی عادهی مانگانهیان، ئێوه (ئهی کهسوکاری ژن) مهبنه کۆسپ له ڕێگهیاندا ئهگهر ویستیان شوو بکهنهوه به هاوسهرهکانیان، (یاخود ویستیان شوویهکی تر بکهن)، کاتێک ئهوان له نێوان خۆیاندا ڕهزامهندییان نواند به شێوهیهکی جوان، ئهم (فهرمان و ڕێنمووییانه) ئامۆژگاری ئهو کهسانهی پێ دهکرێت له ئێوه که باوهڕی به خواو ڕۆژی قیامهت ههبێت، ئهو جۆره ڕهفتار و کردهوانهتان جوانترو پهسهندترو خاوێنتره، خوای پهروهردگاریش چاک دهزانێرت (چی خێره بۆتان) و ئێوه نایزانن و دهرکی ناکهن.
وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٍ مِّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُم مَّا آتَيْتُم بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 233 )
دایکان (تهڵاقدراو بن یان نهء) دوو ساڵی تهواو با شیر به منداڵهکانیان بدهن بۆ ههر کهس که دهیهوێت شیری تهواو بدات و پێویسته لهسهر ئهو کهسهی خاوهنی منداڵهکهیه (واته باوکی یان بهخێوکهری) ڕزق و ڕۆزی و پۆشاک به شێوهیهکی جوان و پهسهندی ئایین ئاماده بکات، ئهرک لهسهر هیچ کهس دانانرێت جگه له توانای خۆی، نابێت هیچ دایکێک زیانی پێ بگهیهنرێت بههۆی منداڵهکهیهوه، ههروهها باوکیشی نابێت زیانی پێ بگهیهنرێت بههۆیمنداڵهکهیهوه و لهسهر میراتگری منداڵهکهشه وێنهی ئهو مافانهی که باسکران، خۆ ئهگهر دایک و باوک ههر کاتێک به ڕهزامهندی و پرس و ڕای ههردوولایان ویستیان منداڵهکهیان له شیر ببڕنهوه، ئهوه قهیناکات و هیچ گوناهیان لهسهر نی یه لهو بارهیهوه، خۆ ئهگهر ویستتان دایهن بۆ شیر پێدانی منداڵهکانتان بگرن، ئهوهش قهیناکات و هیچ گوناهتان لهسهر نی یه، بهمهرجێک ماف و کرێیان بهجوانی و شایسته پێ بدهن، له خوا بترسن و پارێزکاربن و چاک بزانن بهڕاستی خوا زۆر بینایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا ۖ فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا فَعَلْنَ فِي أَنفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 234 )
ئهو پیاوانهتان که دهمرن و هاوسهران بهجێ دههێڵن، پێویسته ئهو هاوسهرانه چوارمانگ و ده شهو خۆیان بگرن و چاوهڕێ بکهن (شوو نهکهنهوه)، جا که گهیشتنه کۆتایی ماوهی عیددهکهیان، ئهوه ئیتر هیچ گوناهتان لهسهر نی یه ئهی کهس و کاری ژن که ڕێ بدهن ئهو ئافرهتانه بچنهوه دۆخی جارانیان لهوهی که شهرع حهڵاڵی کردووه بۆیان پێش عیدده، خوای پهروهردگاریش زۆر ئاگاداره بهو کارو کردهوانهی ئهنجامی دهدهن.
وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَاءِ أَوْ أَكْنَنتُمْ فِي أَنفُسِكُمْ ۚ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ سَتَذْكُرُونَهُنَّ وَلَٰكِن لَّا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّا أَن تَقُولُوا قَوْلًا مَّعْرُوفًا ۚ وَلَا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكَاحِ حَتَّىٰ يَبْلُغَ الْكِتَابُ أَجَلَهُ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي أَنفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ ( 235 )
هیچ گوناهێکیشتان لهسهر نی یه لهوهی به ناڕاستهوخۆ خوازبێنی ژنانی مێرد مردوو بکهن (که هێشتا ماوهی دیاریکراویان تهواو نهبووه و دروست نیه شوو بکهنهوه)، یاخود له دڵی خۆتاندا بڕیاری خوازبێنیتان دابێت، خوای گهوره بهڕاستی زانیویهتی که ئێوه لهمهودوا ناویان دهبهن و باسیان دهکهن، بهڵام نهکهن به نهێنی بهڵێنیان لێ واربگرن، مهگهر بهشێوازی گوفتارێکی چاک و دروست و باو نهبێت، نهکهن بڕیاری تهواوی مارهبڕینیان بدهن ههتا ماوهی دیاری کراو تهواو نهبێت و چاکیش بزانن بهڕاستی خوا دهزانێت بهوهی که له دڵ و دهروونتاندایه، کهواته خۆتان بپارێزن (له قهدهغه کراوهکانی خوا)، دڵنیابن و چاک بزانن که خوا زۆر لێخۆشبوو و خۆڕاگرو لهسهرخۆیه.
لَّا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً ۚ وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ ۖ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ ( 236 )
هیچ گوناهتان لهسهرنی یه ئهگهر ژنانێک تهڵاق بدهن که هێشتا نهچووبنه لایان، یاخود مارهیتان بۆ دیاری نهکرد بوون، پێویسته لهسهرتان ههندێک سامانیان بدهنێ، جا ئهوهی دهوڵهمهندهو زۆری ههیه و ئهوهی که ههژارو کهم دهسته (ههرکهس) بهپێی توانای خۆی، ئهم دیاری و یارمهتییانه بهشێوهیهک بێت که باوو پهسهندی شهرع بێت، ئهمهش ئهرکێکی پێویسته لهسهر چاکهکاران.
وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إِلَّا أَن يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ ۚ وَأَن تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۚ وَلَا تَنسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 237 )
خۆ ئهگهر ژنانتان تهڵاقدا پێش ئهوهی بچنه لایان، له ههمان کاتیشدا مارهییتان بۆ دیاری کردبوون، ئهوه دهبێت نیوهی مارهییه دیاری کراوهکهیان بدهنێ، مهگهر خۆیان نهیانهوێت و چاوپۆشی لێبکهن، یان ئهو کهسه چاوپۆشی بکات که ماره بڕینهکهی بهدهسته، چاوپۆشی و لێبووردنتان له مافی خۆتان له پارێزکاریهوه نزیکترهو چاکهو پیاوهتی نێوان یهکتر فهرامۆش مهکهن، بهڕاستی خوا بینایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَىٰ وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ ( 238 )
کهمتهرخهمی مهکهن و پارێزگاری له ئهنجامدانی نوێژهکاندا بکهن بهتایبهتی نوێژی ناوهند (که نوێژی عهسره) ههمیشهو بهردهوامیش ههستن به ئهنجامدانی فهرمانهکان بۆ خوا بهگهردن کهچیهوه.
فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالًا أَوْ رُكْبَانًا ۖ فَإِذَا أَمِنتُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ ( 239 )
ئینجا ئهگهر ترسان (که نوێژهکهتان وهکو پێویست ئهنجام نهدهن بههۆی جهنگ یان مهترسیهکهوه) دهتوانن بهدهم ڕۆیشتنهوه یان به سواری ئهنجامی بدهن، ههرکاتێک ئهمین بوونهوه و ههستتان به هێمنی کرد، ئینجا یادی خوا بکهن و (نوێژهکانتان بهچاکی ئهنجام بدهن) بهو شێوهیهی که فێری کردوون پێشتر نهتاندهزانی.
وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا وَصِيَّةً لِّأَزْوَاجِهِم مَّتَاعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ ۚ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِي مَا فَعَلْنَ فِي أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعْرُوفٍ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 240 )
ئهو پیاوانهتان که دهمرن و هاوسهران بهجێ دههێڵن، (دهبێت بهفهرمانی خوا) وهسیهت بکهن بۆ هاوسهرانیان که تا ساڵێک له ماڵی هاوسهریاندا ڕێزیان لێبگیرێت و بهخێو بکرێن و دهرنهکرێن، خۆ ئهگهر بهویستی خۆیان دهرچوون ئهوه ئیتر هیچ گوناهتان لهسهرنی یه ئهی کهس و کاری ژن که ڕێ بدهن ئهو ئافرهتانه بچنهوه دۆخی جارانیان لهوهی که شهرع حهڵاڵی کردووه بۆیان پێش عیدده، دڵنیاش بن که خوا باڵادهسته (ئهگهر ستهمیان لێبکهن)و دانایه (له ڕێنموویی و دانانی سنوورهکانیدا).
وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ ۖ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ ( 241 )
بۆ ژنانی تهڵاقدراو بڕێک سامان و پاره پێویسته لهسهر پیاوانی له خواترس و پارێزکار.
كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ( 242 )
ئا بهو شێوهیه خوا فهرمانهکانی خۆیتان بۆ ڕوون دهکاتهوه (دهربارهی مافی ژنان) بۆ ئهوهی ژیربن و بیرو هۆشتان بخهنهکار.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْيَاهُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ ( 243 )
ئایا نهتبیستووه و نهتڕوانیوهته ئهوانهی له ترسی مردن له ماڵ و شوێنهواریان دهرچوون، لهکاتێکدا که ههزارهها کهسیش بوون، (ترسان له بهرهنگار بوونهوهی دوژمن)، خوایش فهرمووی پێیان: بمرن! (دوای ئهوهی مردن) پاشان زیندووی کردنهوه (تا بزانن ڕاکردن و خۆشاردنهوه له جیهادو بهرهنگار بوونهوهی دوژمن مانای ڕزگار بوون له مردن نیه)، بهڕاستی خوا خاوهنی چاکهو بهخشش و فهزڵی زۆره بهسهر خهڵکییهوه (چاوپۆشی له کهم تهرخهمییان دهکات و مۆڵهتیان دهدات)، ههرچهنده زۆربهی خهڵکی سوپاسی خوا ناکهن و سپڵهن.
وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 244 )
کهواته ئیتر مهترسن و) له ڕێگهی خوادا بجهنگن، چاک بزانن و دڵنیابن بهڕاستی خوا بیسهرو زانایه (به ههموو گفتوگۆو ههوڵ و کۆشش و چالاکی و جیهادو خهباتتان).
مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً ۚ وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ( 245 )
کێیه ئهو کهسه قهرز دهدات بهخوای پهروهردگار به قهرزێکی چاک (بهخشراوهکه له ماڵی حهڵاڵ و بێ منهت و نازدار بێت)، خوایش بهو هۆیهوه بۆی چهند بهرامبهر دهکات و پاداشتی بێ سنووری پێ دهبهخشێت، (بهڕاستی خوایهکی بهڕێزو دلۆڤانمان ههیه، جێگهی سهرسوڕمان و سهرنجه ئهو شێوازهی که هانی ئیماندارانی پێ دهدات، بۆ بهخشین به یهکترو بۆ بهخشین بۆ ڕزگاری گرۆی ئادهمیزاد)، خوایش ڕزق و ڕۆزیی و دهرامهت دهگرێتهوه و فراوانی دهکات (به حیکمهت و ویستی خۆی) ههر بۆ لای ئهو زاتهش دهگهڕێنهوه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِن بَنِي إِسْرَائِيلَ مِن بَعْدِ مُوسَىٰ إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُّقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِن كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا ۖ قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا ۖ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ( 246 )
ئایا نهتبیستووه و نهتڕوانیوهته بهسهرهاتی دهستهیهک له گهوره پیاوانی نهوهی ئیسرائیل له دوای موسا لهکاتێکدا به پێغهمبهرهکهی خۆیانیان وت: پاشایهک، سهرکردهیهکمان بۆ دیاری بکه و بینێره تا له پێناوی خوادا بجهنگین، پێغهمبهرهکه وتی: باشه؛ ئهی ئهگهر جهنگتان لهسهر بڕیاردراو خهریک بوو یهخهتان بگرێت و پهشیمان بوونهوه و نهجهنگان؟ (له وهڵامدا) وتیان: چیمانه که له پێناوی خوادا نهجهنگین، له کاتێکیشدا ئهوهته دهربهدهرکراوین و له ماڵ و منداڵ و وڵاتمان بووین، کهچی کاتێک جهنگیان لهسهر بڕیاردا، تهنها کهمێکیان نهبێت ئهوانی تر ههموویان پشتیان ههڵکردو پهشیمان بوونهوه، خوایش زاناو بهئاگایه به ستهمکاران.
وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا ۚ قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ ۚ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ ۖ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 247 )
ئینجا پێغهمبهرهکهیان (بهوانهی که ئامادهی جهنگ بوون) وتی: ئهوه ئیتر خوا به ڕاستی بڕیاری داوهو طالوطی ڕهوانه کردووه که پاشا و سهرکردهتان بێت، کهچی (ههندێکیان) وتیان: چۆن ئهو ببێته سهرکرده بهسهرمانهو، ئێمه شایستهترین به سهرکردهیی لهو، ئهو ماڵ و سامانێکی زۆری نیه! (جوولهکه ههمیشه ماڵ و سامان دهکهنه پێوهر له ههموو شتێکدا)، (پێغهمبهرهکه له وهڵامیاندا) وتی: بهڕاستی خوا (طالوط)ی ههڵبژاردووه و پهسهندی کردووه بهسهرتانداو زانست و زانیاری زۆرو لاشهیهکی بههێزو گهورهشی داوهتێ، خوای گهورهش پاشایهتی دهبهخشێت به ههر کهس که بیهوێت و (شایسته بێت) و خوا فراوانگیرو زانایه.
وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَىٰ وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 248 )
ئهوسا پێغهمبهرهکهیان پێی وتن: بهڕاستی نیشانهی پاشایهتی طالوط ئهوهیه: سندووقهکهتان بۆ دێتهوهو، ئاسوودهیی و ئارامی تێدایه له لایهن پهروهردگارتانهوهیه، ههروهها ههندێک پاشماوهی بهنرخ و کهلپوری تێدایه لهوهی که بنهماڵهی موسا و بنهماڵهی هاروون بهجێیان هێشتووهو لهکاتێکدا که فریشته ههڵیدهگرن و دهیهێننهوه بۆتان، بهڕاستی ههر لهوهدا بهڵگهو نیشانهی تهواو ههیه بۆتان ئهگهر باوهڕدارن.
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلَّا مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ ۚ فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا مِّنْهُمْ ۚ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لَا طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ ۚ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَاقُو اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ ( 249 )
ئینجا لهکاتێکدا طالوط سهربازانی جیاکردهوهو پێی وتن (وا ئێمه دهڕۆین)، بێگومان خوا (له ڕێ گوزهرماندا) تاقیتان دهکاتهوه به ڕووبارێک (دوای ماندوو بوون و تینوویهتی)، جا ئهوهی لێی بخواتهوه (ئهوه سهربازی) من نیه و (بگهڕێتهوه) و ئهوهی ئهیچێژێت یان تهنها لوێچێک بهدهستی خۆی بخواتهوه ئهوه بهڕاستی سهربازی منه و (دهپهڕێتهوهو دهڕۆین، جا لهگهڵ ئهو ڕوون کردنهوهیهشدا) زۆربهیان (له ئاوی ڕووبارهکهیان) خواردهوه، کهمێکیان نهبێت، جا کاتێک لێی پهڕینهوه خۆی و ئهوانهی باوهڕیان هێنابوو لهگهڵیدا (ههندێکیان) وتیان: ئهمڕۆ (زهحمهته بهم ژماره کهمهوه) دهرهقهتی جالوط و سهربازانی بێین، (بهڵام) ئهوانهی دڵنیا بوون به خزمهتی پهروهردگاریان دهگهن وتیان: (مهترسن) چونکه چهندهها جار دهستهی کهم، زاڵ بوون بهسهر دهستهی زۆردا بهفهرمانی خواو خوا یارو یاوهری خۆگرو ئارامگرانه.
وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 250 )
کاتێک له بهرامبهر جالوط و سهربازانیهوه وهستان (نزایان کردو) وتیان: پهروهردگارا خۆگری و ئارامگریمان پێ ببهخشه، (دڵ و دهروون و) پێکانمان دامهزراو بکه و سهرمان بخه بهسهر قهوم و هۆزی بێباوهڕاندا.
فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ ( 251 )
ئهوسا ئیتر به فهرمانی خوا لهشکری جالوطیان بهزاند و داود (که یهکێک بوو له سهربازانی طالوط) جالوطی کوشت، لهوهودوا خوای گهوره پاشایهتی و دانایی پێبهخشی و ههرچی ویستی بوو فێری کرد، خۆ ئهگهر خوا ههندێک له خهڵکانی به ههندێکی تری لهناو نهبات، ههر ههموو سهر زهوی پڕ دهبێت له تاوان و خراپه، بهڵام خوا فهزڵ و ڕێزی زۆره بۆ ههموو گرۆی ئادامیزاد (بهشێوهیهکی گشتی).
تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ ۚ وَإِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ( 252 )
ئا ئهوانهی که باسکران ئایات و بهڵگهو موعجیزهی خوای گهورهن بهڕاستی و دروستی بهسهر تۆدا دهیخوێنینهوه و بهڕاستی تۆ (ئهی محمد (صلی الله علیه وسلم) یهکێکیت له پێغهمبهرانی خاوهن پهیام.
تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ ۘ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ ۖ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ ۚ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ۗ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَٰكِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ ( 253 )
ئهو پێغهمبهرانهی (باسکران) ڕێزی ههندێکیانمان داوه بهسهر هاندێکی تریاندا، ههیانه خوا گفتوگۆی (یهکسهری) لهگهڵدا کردووه (وهک موسا) و پلهوپایهی ههندێکیانی بهرز کردۆتهوه به چهندهها پله (وهک محمد (صلی الله علیه وسلم) و چهندهها بهڵگهی ڕوون و ئاشکرامان بهخشیووه بهعیسای کوڕی مهریهم، (وهک زیندووکردنهوهی مردوو، چاکردنهوهی نهخۆشی زگماک،.. هتد بهویستی خوا) و پشتگیریمان کردووه به فریشتهی سرووش که (جوبرهئیل)ه، خۆ ئهگهر خوا ویستی لهسهر بوایه (ئهو خهڵکه ههمووی باوهڕدار دهبوون)، دوای هاتنی پێغهمبهرهکانیان جهنگیان دژبهیهک نهدهکرد، پاش ئهوهی چهندهها بهڵگهی ئاشکرایان (لهسهردهستی پێغهمبهران) بۆ هاتبوو، بهڵام دووبهرهکی کهوته نێوانیانهوه، ههندێکیان ئیمان و باوهڕی هێناو، ههندێکیشیان بێ باوهڕ بوو، ئهگهر خوا ویستی لهسهر بوایه جهنگیان دژ بهیهک نهدهکردو یهکتریان نهدهکوشت، بهڵام خوا ههرچیهکی بوێت ههر ئهوه ئهنجام دهدات ههر ئهوه پێش دههێنێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ ۗ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ ( 254 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه لهوماڵ و سامان ودارایی و (عیلم و زانست و تواناییه)ی که پێمان بهخشیوون؛ ببهخشن، پێش ئهوهی ڕۆژێک بێت که کڕین و فرۆشتن ودۆستایهتی و تکاکاری تیادانیه، (ئهو ڕۆژه) بێ باوهڕان ههر خۆیان له ڕیزی ستهمکاراندان.
اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ۚ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۚ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ ۚ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا ۚ وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ( 255 )
خوا زاتێکه جگه ئهو هیچ خوایهکی ترنیه که شایهنی پهرستن بێت و ئهو ههمیشه زیندووه و ڕاگرو سهرپهرشتیاری (ههموو دروست کراوهکانیهتی)، نه وهنهوز دهیگرێت و نه خهو (چونکه ڕاگرو سهرپهرشتیاری بوونهوهره)، ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر ئهوزاته خاوهنیانه، کێ یه ئهوهی (دهتوانێت) تکا بکات له لای ئهو، بهبێ مۆڵهتی خۆی، دهشزانێت چی له ئێستاو داهاتوو و ڕابووردودا ڕوویداوهو ڕوودهدات، هیچ کام له دروستکراوانی زانست و زانیاری تهواویان نیه دهربارهی زانیاری و زانستهکانی ئهو، مهگهر بهوهی که خۆی بیهوێت فێریان بکات (ئهم پێشکهوتن و زانستهی سهردهم بهشێکی کهمن له بهخششهکانی خوا)، فهرمانڕهوایی و دهسهڵات و زانینی ئهوزاته ههموو ئاسمانهکان و زهوی گرتۆتهوه و پارێزگاریان بهلای خواوه هیچ گران نیه و ماندووی ناکات و ههر ئهو خوایهکی بهرزو بڵند و گهورهیه.
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَن يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ( 256 )
بههیچ جۆرێک زۆر کردن نیه له وهرگرتنی بیروباوهڕی ئیسلامدا (دینداری بهزۆر نابێت بکرێت و دین بهزۆر نادرێت بهسهر کهسدا)، چونکه بهڕاستی ڕێبازی چاک و دروست؛ ڕوون و ئاشکرا بووه و جیابۆتهوه له گومڕایی و سهرکهشی، جا ئهوهی باوهڕی نهبێت به ـ تاغوت ـ (که بریتیه له: ههموو ڕێگهو ڕێبازو هێزو بهرنامهو لادان و بتێک)و باوهڕی دامهزراو بهێنێت بهخوا، جا بێگومان ئهوکهسه دهستی گرتووه به بههێزترین هۆکاری ڕزگارییهوه، شوێن دامهزراوترین بیروباوهڕ کهوتووه، که هیچ پسان و ههڵوهشاندنهوهیهکی بۆ نی یه و ههمیشه پتهو و دامهزراوه، خوای گهورهش بیسهرو زانایه.
اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 257 )
خوا پشت و پهنا و خاوهنی ئهو کهسانهیه باوهڕیان هێناوه، له تاریکاییهکانی (گومان و ستهم) دهریان دههێنێت و دهیانبات بهرهو نوورو ڕووناکی، ئهوانهش که ڕێبازی کوفریان گرتۆتهبهر، یارمهتی دهرهکانیان تهنها ـ تاغوتهکانه، له نوورو ڕووناکی دهریان دههێنن و بهرهو تاریکاییهکان دهیانبهن، ئا ئهوانه نیشتهجێی ناو ئاگری دۆزهخن و بۆ ههمیشه تیایدا دهمێننهوه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ ۖ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ( 258 )
ئایا نهتبیستووه و نهتڕوانیوهته ئهو کهسهی دهمهقاڵهی دهکرد لهگهڵ ئیبراهیمدا له بارهی پهروهردگاریهوه لهبهر ئهوهی خوا پاشایهتی پێبهخشی بوو، (له جیاتی باوهڕهێنان و سوپاسگوزاری کهچی دهمه دهمێی دهکرد لهگهڵ ئیبراهیمدا)، (ئهم لووت بهرزیهشی کاتێک بوو به ههواو فیزاوه پرسیوویهتی له ئیبراهیم که پهروهردگاری تۆ کێیه؟ ئهویش له وهڵامدا وتی: پهروهردگاری من ئهوزاتهیه که ژیان دهبهخشێت و مردنیشی بهدهسته، (نهمروود له وهڵامیدا) وتی: جا منیش ژیان دهبهخشم و مردنیشم بهدهسته، (ئینجا فهرمانیدا ههندێک له نهیارانی بکوژن گوایه ئهوه دهیانمرێنێت، ههندێکیشی نهکوشت گوایه ئهوه ژیانی پێبهخشین!!)، ئهوسا ئیبراهیم وتی: بهڕاستی خوا خۆر له ڕۆژههڵاتهوه دههێنێت جا (ئهگهر تۆ دهتوانیت) له ڕۆژئاواوه بیهێنه، ئینجا ئهو بێ باوهڕه ڕهنگی پهڕی و دهمکوت کراو وهڵامی نهما، بێگومان خوا هیدایهتی قهومی زاڵم و ستهمکار نادات.
أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَىٰ قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّىٰ يُحْيِي هَٰذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا ۖ فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ ۖ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ ۖ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ ۖ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانظُرْ إِلَىٰ طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ ۖ وَانظُرْ إِلَىٰ حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِّلنَّاسِ ۖ وَانظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا ۚ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 259 )
یاخود وهک ئهو کهسهی تێپهڕی بهلای شارۆچکهیهکدا که ههموو خانووهکانی بهسهر سهقفهکانیدا تهپی بوون، لهبهر خۆیهوه وتی: ئاخۆ خوای گهوره چۆن خهڵکی ئهم شارۆچکهیه دوای مردنیان زیندوو دهکاتهوه؟! (ئهو کهسه عوزهیر پێغهمبهر بوو (صلی الله علیه وسلم) یهکسهر خوای گهوره سهد ساڵ مراندی و پاشان زیندووی کردهوه و پێی فهرموو: چهند مایتهوه؟ (عوزهیر) وتی: ڕۆژێک یان کهمتر له ڕۆژێک ماومهتهوه، (خوا) فهرمووی: نهخێر ئهوه سهد ساڵت پێچووه، جا تهماشای خواردن و خواردنهوهکهت بکه (لهو ماوه درێژهدا) نهگۆڕاوه و تێک نهچووه، تهماشای گوێدرێژهکهشت بکه، (بۆیه ئهمهمانکرد) تا بهم بهسهرهاته بتکهینه موعجیزه بۆ خهڵکی، جا سهیری ئێسکهکانی (گوێدرێژهکهت بکه) چۆن بهرزیان دهکهینهوه و بهیهکهوهیان دهبهستین و پاشان بهگۆشت دایاندهپۆشین، کاتێک بینی و بۆی دهرکهوت وتی: چاک دهزانم و دڵنیام بهڕاستی خوا دهسهڵاتی بهسهر ههموو شتێکدا ههیه.
وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَىٰ ۖ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن ۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي ۖ قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَىٰ كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا ۚ وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ( 260 )
به یاد بهێنه، کاتێک ئیبراهیم وتی: پهروهردگارا نیشانم بده چۆن مردوو زیندوو دهکهیتهوه؟ خوا فهرمووی: ئایا باوهڕت نههێناوه؟ ئیبراهیم وتی: بهڵێ (باوهڕم ههیه) بهڵام حهزدهکهم (بهچاوی خۆم بیبینم) تا دڵم ئارام بگرێت، خوا فهرمووی: جا کهواته چوار باڵنده بهێنهو جوان سهرنجیان بدهو دوایی ههر چواریان سهربڕهو گۆشت و پهڕ و خوێنیان تێکهڵ بکه، ئهوسا لهسهر لوطکهی ههر شاخێک ههندێک لهو تێکهڵهیه دابنێ، پاشان بانگیان بکه، بهگورجی و بهپهله ههموویان دێنهوه بۆ لات و چاک بزانه و دڵنیابه بهڕاستی خوا باڵاداست و کار بهجێ یه.
مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 261 )
نمونهی ئهوانهی که ماڵ و سامانیان دهبهخشن له پێناوی خوادا، وهکو تۆوێک وایه که بڕوێت و حهوت گوڵی گرتبێت، له ههر گوڵێکدا سهد دانهی تیادا بێت، خوایش بۆ ههر کهس که بیهوێت (به گوێرهی نیهتی و جێگرتنی خێرهکهی) پاداشت چهند بهرامبهر دهکات و خوا فراوانگیر و زانایه.
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى ۙ لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 262 )
ئهوانهی ماڵ و داراییان دهبهخشن له ڕێگهی خوادا، بهدوای ئهوهی بهخشیوویانه هیچ جۆره منهتێک نانێن و هیچ جۆره ئازارێک ناگهیهنن، (ئهوانه) تهنها پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، هیچ ترس و بیمیان لهسهرنیه (له کهم و کووڕیی پاداشت و تهنگانهی قیامهت)، غهم و پهژارهش ڕوویان تێ ناکات.
قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى ۗ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ ( 263 )
قسهو گوفتاری جوان و چاوپۆشیهک (له ههڵه)، چاکتره له بهخشینێک که ئازاری بهدوادا بێت و منهت بکرێت، خوایش دهوڵهمهندو بێ نیازه (له بهخشینی بهمنهت) و خۆڕاگرو لهسهرخۆیه (زوو تۆڵه ناسێنێت له سهرکهش و یاخییهکان).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا ۖ لَّا يَقْدِرُونَ عَلَىٰ شَيْءٍ مِّمَّا كَسَبُوا ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ ( 264 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، نهکهن خێرو پاداشتی چاکهکانتان پووچ بکهنهوه به منهت نان و دڵ ئازاردانی (ههژاران)، وهکو ئهو کهسهی ماڵ و سامانی خۆی لهبهر چاوی خهڵکی ببهخشێت بۆ ڕیاکاریی و خۆنواندن و ئیمان و باوهڕی بهخواو ڕۆژی دوایی نهبێت، جا نموونهی ئهو جۆره کهسانه وهک بهردێکی ساف وایه که خۆڵێکی به سهرهوه بێت، لهوهودوا بارانێکی لێزمه ببارێت بهسهریداو هیچی بهسهرهوه نههێڵێت و بهرهق و تهقی بهجێی بهێڵێت و حهقیقهتی دهربکهوێت، (ئینجا ئهو جۆره ڕیابازو بێ باوهڕ منهتنهرانه) هیچ جۆره بههرهیهک لهو بهخشینهیان بهدهست ناهێنن، بێگومان خوای گهوره ڕێنموویی قهومی بێ باوهڕو کافران ناکات.
وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِن لَّمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ( 265 )
نموونهی ئهوانهی ماڵ و سامانیان دهبهخشن له پێناوی بهدهستهێنانی ڕهزامهندی خوادا و بۆ دامهزراندن و ڕاهێنانی خۆیان لهسهر چاکهکاری، وهکو باخچهیهک وایه: له بهرزاییهکدا بێت و بارانێکی دڵۆپ گهوره بیگرێتهوه و ببێته هۆی ئهوهی که دوو بهرامبهر بهرههمی ههبێت، خۆ ئهگهر بارانی دڵۆپ گهورهش نهیگرێتهوه، ئهوه نمه باران پاراوی دهکات، خوای گهورهش بینایه بهو کارو کردهوانهی دهیکهن.
أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاءُ فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ ( 266 )
ئایا هیچ کهس له ئێوه حهز دهکات باخێکی ههبێت له دارخورماو چهندهها جۆر ڕهزه ترێ پێک هاتبێت و چهند جۆگهو ڕووبارێک بهژێر درهختهکانیدا بڕوات و ههموو جۆره بهروبوومێکی تێدا بێت بۆ خاوهنهکهی و خۆی دووچاری پیری بووبێت و چهند نهوهو منداڵێکی لاوازی ههبێت، کهچی لهناکاو گهردهلولێک گڕوگهرمیهکی بههێزی تێدابێت و ههڵکاتهسهری و یهکسهربسووتێت؟! (ئهمه زۆر جێی داخ و نیگهرانیه چونکه نهخۆی لهبهر پیری، نهمنداڵی، لهبهر بێ هێزی، ناتوانن باخهکه ئاوهدان بکهنهوه)، ئا بهو شێوهیه خوا ئایهت و بهڵگهو نیشانهکان دهخاته بهرچاوتان بۆ ئهوهی تێفکرن و بیربکهنهوه (خۆتان مایهپووچ و ڕهنج بهخهسار نهکهن).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الْأَرْضِ ۖ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُوا فِيهِ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ( 267 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه: ببهخشن له باشترین بهروبووم و بهرههمێک که بهدهستان هێناوه و لهو بهروبوومانهی که له زهویدا بۆمان دهرهێناون و ڕواندوومانه، نهکهن نیازی بهخشینی شتی ناپوخت و بێ کهڵک بکهن و لهو ببهخشن، لهکاتێکدا خۆتان ئهو جۆره شتانه وهرناگرن و پێی ڕازی نابن (ئهگهر بتاندرێتێ) مهگهر چاوی لێ بنوقێنن و بزانن که خوا دهوڵهمهندو بێ نیازه و شایستهی سوپاسه (پێویستی بهبهخشینی بێ نرخ نیه).
الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاءِ ۖ وَاللَّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلًا ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ( 268 )
(کاتێ ئێوه له ماڵ و داراییتان دهبهخشن) شهیتان بهڵێنی ههژاری و نهداریتان پێ دهدات (دهتانترسێنێت به ههژاری) و فهرمانتان پێ دهدات بهگوناهو تاوان و خراپه و نهبهخشین، خوای گهورهش بهڵێنی لێخۆشبوونێکی تایبهتی خۆیتان پێدهدات لهگهڵ زۆری ڕۆزی و بههرهی فراوانداو خوا فراوانگیرو زانایه.
يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ ۚ وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا ۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ ( 269 )
ئهوزاته بهههر کهس بیهوێت و (شایسته بێت) حیکمهت و دانایی پێ دهبهخشێت و ههر کهس حیکمهتی پێ ببهخشرێت، ئهوه بێگومان خێرێکی زۆری پێدراوه، جا بێجگه له ژیر و هۆشمهندهکان کهسانی تر لهو بههرهیه تێناگهن و پهند وهرناگرن.
وَمَا أَنفَقْتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُم مِّن نَّذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُهُ ۗ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ ( 270 )
ههرشتێکتان بهخشی بێت یان ههر نهزرو بڕیارێکتان دابێت، ئهوه خوا پێی دهزانێت و بۆ ستهمکاران هیچ جۆره پشتیوانیهک نیه (که بیانپارێزێ له تۆڵهی خوا).
إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ ۖ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ ۚ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( 271 )
ئهگهر خێرو چاکه و بهخشینهکانتان به ئاشکرا ئهنجام بدهن ئهوه شتێکی چاکه، خۆ ئهگهر بیشارنهوه و بیدهن به ههژاران به نهێنی ئهوه چاکتره بۆتان، جا (بهو بهخشینه) خوا ههندێک له گوناههکانتان دهسڕێتهوه و خوا ئاگایه بهو کارو کردهوانهی که ئهنجامی دهدهن.
لَّيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ ۗ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنفُسِكُمْ ۚ وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ ۚ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ ( 272 )
ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) هیدایهت و ڕێنموویی و موسوڵمان کردنی ئهو خهڵکه لهسهر تۆ نیه (چونکه تۆ تهنها گهیاندنی پهیامهکهت لهسهره) بهڵام خوا هیدایهت و ڕێنموویی ههر کهسێکی بوێت دهکات، (به مهرجێک ئهو کهسهش ڕووی دڵی بکاته ئیمان) ههر خێرێکیش ئهنجام بدهن، ئهوه قازانجهکهی بۆ خۆتانه، ئێوه (ئهی بڕواداران) هیچ شتێک نابهخشن مهگهر بۆ ڕهزامهندی خوا نهبێت و ههر خێرو چاکهیهکیش ئهنجام بدهن پاداشتهکهیتان دهستتان دهکهوێتهوه، ئهوسا ئێوه بههیچ شێوهیهک ستهمتان لێناکرێت.
لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا ۗ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ ( 273 )
(ئهو جۆره بهخشینانه پێشکهش بکهن) بهو ههژارانهی له پێناوی خوادا لێبڕاون و ناتوانن بگهڕێن به زهویدا و بازرگانی و کاسبی بکهن (بههۆی خهریک بوونیان بهگهیاندنی پهیامی خوا)، ئهوهی نهیانناسێت، (ئهو ههژارانه ئهوهنده کهسایهتی خۆیان ڕادهگرن و نهفس بهرزن)، وادهزانێت دهوڵهمهندن، تۆ ئهی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) (یا ئهی ئیماندار) به ڕهنگ و ڕوخسارو سیمایاندا دهیانناسیت، داواناکهن له خهڵکی بهزۆر شتی لێبسهنن و ڕووگیریان بکهن، ههر خێرێک ئهنجام بدهن ئهوه بێگومان خوا زانایه پێی.
الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 274 )
ئهوانهی ماڵ و سامانیان دهبهخشن، بهشهو و به ڕۆژ، به نهێنی و به ئاشکرا، ئا ئهوانه ههر پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، ترس و بیمیان لهسهر نییه و ئهوان خهفهتبار نابن (له ڕۆژی قیامهت و لێپرسینهوهدا).
الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا ۗ وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا ۚ فَمَن جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىٰ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَمَنْ عَادَ فَأُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ( 275 )
ئهوانهی سوو دهخۆن، ههڵسوکهوت ناکهن و ڕاست نابنهوه (له گۆڕدا) مهگهر وهک ئهو کهسهی که شهیتان دهستی لێوهشاندبێت (ههر له دنیادا سروشتی نین، له قیامهتیشدا وهک شێت دهبن) چونکه ئهوانه دهڵێن: کڕین و فرۆشتن وهک سوو وایه (له حاڵێکدا): خوا کڕین و فرۆشتنی حهڵال کردوهو سووی حهرام کردووه، جا ئهوهی ئامۆژگاری پهروهردگاری پێگهیشت و وازی هێنا، ئهوهی دهستی کهوتووه، بۆ خۆی، کاری (له لێ پرسینهوهشی) دهکهوێتهلای خوا، بهڵام ئهوهی دهست بکاتهوهبهسوو خۆریی، ئا ئهوانه جێنشینی ناو ئاگری دۆزهخن و ژیانی ههمیشهیی تیادا دهبهنهسهر.
يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ ( 276 )
خوا، سوو، تهفروتونا دهکات و بهرهکهتی لێ ههڵدهگرێت، بهڵام پاداشتی خێر و سامان بهخشین برهو پێ دهدات و بهرهکهتی تێ دهخات بێگومان خوا هیج کافرێکی تاوانباری خۆشناوێت.
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ( 277 )
بهڕاستی ئهوانهی که باوهڕیان هێناوه و کردهوه چاکهکانیان ئهنجامداوه و نوێژهکانیان بهچاکی بهجێهێناوه و زهکاتیان داوه، تهنها پاداشتیان لای پهروهردگاریانه، ئهوسا نه ترس و بیمیان لهسهره، نهغهم و پهژاره دهیان گرێتهوه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ ( 278 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه، پارێزکارو خواناس بن و واز له پاشماوهی سوو بهێنن ئهگهر ئیماندارن.
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ ۖ وَإِن تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ ( 279 )
خۆ ئهگهر وانهکهن، ئهوه جهنگ لهگهڵ خواو پێغهمبهرهکهیدا ڕابگهیهنن (که سهرئهنجامهکهی زۆر سامناکه)، خۆ ئهگهر تهوبه بکهن و (له سوو خۆری واز بهێنن) ئهوه تهنها سهرمایهکانتان بۆ ههیه وهری بگرنهوه، نه ستهم دهکهن (له قهرزارهکان) نه ستهمتان لێ دهکرێت.
وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيْسَرَةٍ ۚ وَأَن تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَّكُمْ ۖ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( 280 )
خۆ ئهگهر قهرزارهکه نهدار بوو، ئهوه مۆڵهتی بدرێ تا دهرووی لێ دهکرێتهوه و دهیبێت، خێر کردنتان به قهرزارهکه و ئازاد کردنی و بهخشینی، چاکتره بۆتان ئهگهر ئێوه بزانن (چهنده پاداشتی خوایی بێ سنووره).
وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ ۖ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( 281 )
(خهڵکینه) له سزاو تۆڵهی ڕۆژێک بترسن که تیایدا بۆ لای خوا دهگهڕێنهوه، لهوهودوا ههموو کهس پاداشتی کاروکردهوهی خۆی وهردهگرێت و ستهمیان لێ ناکرێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ ۚ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ ۚ وَلَا يَأْبَ كَاتِبٌ أَن يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ ۚ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا ۚ فَإِن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لَا يَسْتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ ۚ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِن رِّجَالِكُمْ ۖ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَن تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ ۚ وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا ۚ وَلَا تَسْأَمُوا أَن تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَىٰ أَجَلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَىٰ أَلَّا تَرْتَابُوا ۖ إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَكْتُبُوهَا ۗ وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ ۚ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ ۚ وَإِن تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ( 282 )
ئهی ئهوانهی باوهڕتان هێناوه ئهگهر قهرزێکتان کرد له یهکتر تا ماوهیهکی دیاری کراو، ئهوه بینوسن و با نووسهرێک که دادپهروهربێت بهڕاستی و دروستی له نێوانتاندا بینوسێت، با هیچ نوسهرێک سهرپێچی نهکات له نوسین، ههر وهک چۆن خوا فێری کردووه با بنووسێت، (خۆ ئهگهر کهسێک خوێندهوار نهبێت) ئهوهی که حهقهکهی بهسهرهوهیه و قهرزهکهی لایه با بهدهمی خۆی (ئهندازهی قهرزهکهی) به کاتبهکه بڵێت و له خوای پهروهردگاری بترسێت و چاوپۆشی له هیچی نهکات و لێی کهم نهکاتهوه، خۆ ئهگهر ئهوهی قهرزهکهی لهسهره ههڵهشه بوو، یا لاواز بوو (منداڵ یان بهساڵاچوو بوو) یا نهیدهتوانی دان به حهقهکهدا بنێت (کهڕوڵاڵ بوو) با بهخێوکهر، یا سهرپهرشتیارهکهی دادگهرانه حهقیقهت و ڕاستی قهرزهکهی بڵێت و با دوو پیاو له خۆتان شایهتی لهسهر (قهرزو مامهڵه)بگرن، ئهگهر دووپیاو دهستنهکهوتن بۆ شایهتی، با پیاوێک و دوو ئافرهت شایهتییهکه بدهن لهو کهسانهی که ڕازین به شایهتیدانیان، نهوهکو یهکێک له (ئافرهتهکان) بیری بچێت، با ئهوی تریان بیری بهێنێتهوه و شایهتهکان نابێت که کاتێک داواکران خۆ وێڵ بکهن و ئاماده نهبن، بێزار مهبن لهوهی که (قهرز) بنووسن، کهم بێت یان زۆر و تا ماوهی دیاری کراوی، به ڕوونی با یاداشت بکرێت، ئهنجامدانی مهسهلهی قهرزتان بهو شێوه دادپهروهرانهیه و پهسهندتره لای خوا (له نهنووسین)، ئهوسا چاکتر دهتوانن شایهتی ڕاگرن و نزیکترن لهوهی گومان و دوودڵی به یهکتر نهبهن (مافی کهس تیا نهچێت)، مهگهر بازرگانیهک بێت لهبهر دهستانداو له نێو خۆتاندا بیگێڕن و کڕین و فرۆشتن ئهنجام بدهن، ئهوه گوناهتان ناگات که ناینووسن، (چونکه ئاسان نیهو مامهڵه دوادهخات، ههتا بۆتان دهکرێت) شایهت بگرن کاتێک کڕین و فرۆشتنتان ئهنجامدا و نابێت نووسهرو شایهت ئازار بدرێن و بێزار بکرێن، خۆ ئهگهر شتی وابکهن ئهوه بهڕاستی مانای وایه ئێوه له چهندهها فهرمانبهرداری دهرچوون، جا له خوا بترسن و خۆ پارێزبن و خوا فێری ئهو شتانهتان دهکات (که خێری تیایه بۆ دنیاو پاداشتی قیامهتی له دوایه) و خوا به ههموو شتێک زانایه.
وَإِن كُنتُمْ عَلَىٰ سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ ۖ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ ۗ وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ ۚ وَمَن يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ( 283 )
خۆ ئهگهر له سهفهردا بوون و نووسهرێکتان دهست نهکهوت، ئهوه بارمتهکان وهردهگیرێن (لهباتی قهباڵه و سهنهدهکه)، خۆ ئهگهر له یهکتری دڵنیا بوون با ئهوهی به ئهمین و دهستپاک دادهنرێت ئهمانهتهکهی (قهرزهکه) بداتهوه و با له خوای پهروهردگاری بترسێت، نهکهن شایهتی بشارنهوه، ئهوهی شایهتی بشارێتهوه ئهوه بهڕاستی دڵی ژهنگاوی و ناپوخت گوناهباره، خوایش به ههموو ئهو کردهوانهی که دهیکهن زانایه.
لِّلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ وَإِن تُبْدُوا مَا فِي أَنفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُم بِهِ اللَّهُ ۖ فَيَغْفِرُ لِمَن يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ( 284 )
ههرچی له ئاسمانهکان و ههرچی له زهویدا ههیه ههر خوا خاوهنیانه و ئهگهر ئهوهی له دڵ و دهرونتاندا جێگیر بووه، دهری بخهن، یان بیشارنهوه خوا دهربارهی لێتان دهپرسێتهوه، ئهوسا له ههر کهس بیهوێت خۆش دهبێت و ههرکهس بیهوێت سزای دهدات و خوایش بهسهر ههموو شتێکدا دهسهڵاتی ههیه (ئهوهی چرپهی دهروونیه دێت و دهڕوات و جێگیر نابێت لێپرسینهوهی لهسهر نیه).
آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ ۚ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ ( 285 )
پێغهمبهرو ئیمانداران باوهڕیان ههیه بهوهی له لایهن پهروهردگاریانهوه هاتۆته خوارهوه، ههموویان باوهڕیان ههیه به خواو فریشتهکانی و کتێبهکانی و پێغهمبهرهکانی (دهڵێن) هیچ جۆره جیاوازیهک ناکهین له نێوان هیچ پێغهمبهرێ له پێغهمبهرهکانی خوادا (له باوهڕدا)، ههروهها وتیان: گوێڕایهڵ و ملکهچین (بۆ بهدیهێنهرمان) پهروهردگارا لێخۆش بوونی تۆمان دهوێت و سهرئهنجام ههر بۆ لای تۆیه گهڕانهوه.
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ۖ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۚ أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ( 286 ) خوای گهوره ئهرک ناخاته سهر هیچ کهسێک مهگهر به قهدهر توانایی خۆی نهبێت، ههر کارێکی چاک ئهنجام بدات قازانجی تهنها بۆ خۆیهتی و ههر خراپهیهکی کردبێت تهنها یهخهی خۆی دهگرێت و لهسهر خۆیهتی (ههر بۆیه ئیمانداران دهڵێن): پهروهردگارا؛ لێمان مهگره ئهگهر فهرامۆشیمان بهسهردا هات یان گوناهو ههڵهیهکمان له دهست قهوما، پهروهردگارا؛ ئهرکی سهخت و کاری گران مهده بهسهرماندا وهکو ئهوهی داوته بهسهر ئهوانهی پێش ئێمهدا، پهروهردگارا؛ ئهرکێک مهده بهسهرماندا له تواناماندا نهبێت، تووشی بهڵاو ناخۆشیهکمان مهکه تواناو هێزو ههناومان لێ ببڕێت، گوناهمان بسڕهوه و چاوپۆشی بکه له ههڵهو تاوانهکانمان و دای پۆشه، (داواکارین) بهزهییت بێتهوه پیاماندا، ڕهحممان پێ بکه، ههر تۆ پشت و پهناو یاریدادهری ئێمهیت، جا بۆیه داوا دهکهین سهرمان بخهیت بهسهر قهومی کافرو خوانهناساندا، (ئا بهو شێوهیه پهروهردگاری مهزن فێری نزای ڕێک و پێکمان دهکات، ئومێده که لێشمان وهربگرێت..) کاتێک ئایهتی (٢٨٤) دابهزیووه هاوهڵانی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) سهغڵهت بوون و چوون بۆ خزمهتی.. ئهویش فهرموویهتی: بڵێن گوێڕایهڵ و ملکهچین.. ئینجا خوای گهوره ئایهتی (٢٨٥، ٢٨٦)ی دابهزاند بۆ دڵدانهوهیان). خوای گهوره ئهرک ناخاته سهر هیچ کهسێک مهگهر به قهدهر توانایی خۆی نهبێت، ههر کارێکی چاک ئهنجام بدات قازانجی تهنها بۆ خۆیهتی و ههر خراپهیهکی کردبێت تهنها یهخهی خۆی دهگرێت و لهسهر خۆیهتی (ههر بۆیه ئیمانداران دهڵێن): پهروهردگارا؛ لێمان مهگره ئهگهر فهرامۆشیمان بهسهردا هات یان گوناهو ههڵهیهکمان له دهست قهوما، پهروهردگارا؛ ئهرکی سهخت و کاری گران مهده بهسهرماندا وهکو ئهوهی داوته بهسهر ئهوانهی پێش ئێمهدا، پهروهردگارا؛ ئهرکێک مهده بهسهرماندا له تواناماندا نهبێت، تووشی بهڵاو ناخۆشیهکمان مهکه تواناو هێزو ههناومان لێ ببڕێت، گوناهمان بسڕهوه و چاوپۆشی بکه له ههڵهو تاوانهکانمان و دای پۆشه، (داواکارین) بهزهییت بێتهوه پیاماندا، ڕهحممان پێ بکه، ههر تۆ پشت و پهناو یاریدادهری ئێمهیت، جا بۆیه داوا دهکهین سهرمان بخهیت بهسهر قهومی کافرو خوانهناساندا، (ئا بهو شێوهیه پهروهردگاری مهزن فێری نزای ڕێک و پێکمان دهکات، ئومێده که لێشمان وهربگرێت..) کاتێک ئایهتی (٢٨٤) دابهزیووه هاوهڵانی پێغهمبهر (صلی الله علیه وسلم) سهغڵهت بوون و چوون بۆ خزمهتی.. ئهویش فهرموویهتی: بڵێن گوێڕایهڵ و ملکهچین.. ئینجا خوای گهوره ئایهتی (٢٨٥، ٢٨٦)ی دابهزاند بۆ دڵدانهوهیان).
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|