[bigbang]

زندگی روی فرکانس است


اورکلاکینگ فعالیتی است که از طریق آن فرکانس قطعات مختلف در کامپیوتر افزایش می‌یابد و به دنبال آن قدرت پردازش یا تبادل اطلاعات در این قطعات نیز بیشتر می‌شود. اورکلاک معمولا در توان‌هایی بالاتر از مقدار مشخص شده توسط کارخانه است و به همین دلیل می‌تواند از نظر اقتصادی نیز توجیه داشته باشد. به عنوان مثال پردازنده Core i5-750 و پردازنده Core i5-760 از نظر مشخصات فنی تنها در فرکانس با یکدیگر اختلاف دارند. این در حالی است که حدود ۴۰ هزار تـومـان با یکـدیـگـر اخـتلاف دارند. پس اگـر بتـوانیم فـرکانـس مدل i5-750 را که ۶۶/۲ گیـگاهرتز است به انـدازه ۱۳۳ مگـاهرتـز افزایش دهیم مـی‌تـوانـیـم به فـرکـانس ۸/۲ گیـگاهــرتـز برسیم و بـدون پـرداخـت هـزینـه از تـوان پـردازشــی مدل i5-760 استفاده کنیم. ضمن اینکه افزایش به اندازه ۱۳۳ مگاهرتز چندان زیاد نیست و تاثیر منفی روی عمر پردازنده ندارد که باعث استهلاک سیستم شود. البته این مقدار در بحث اورکلاکینگ ناچیز است و تاثیر آن هم در عملکرد سیستم محسوس نیست. می‌توان به فرکانس‌های بالاتری هم رسید که توان پردازشی سیستم را در حد چشمگیری افزایش دهد. بنابراین می‌توان گفت اورکلاکینگ یکی از راه‌های صرفه‌جویی هنگام انتخاب قطعات برای خرید سیستم است.


پردازنده‌های لینفیلد شامل برخی از مدل‌های موجود در رده CORE i7 و CORE i5 می‌شود. پـردازنـده‌هـایی کـه دارای مـدل Core i5-7xx و Core i7-8xx هستند عضو این خانواده محسوب می‌شوند.

از بایوس نترسید

اورکلاکینگ از طریق بایوس سیستم انجام می‌شود که اطلاعات و تنظیمات مربوط به بخش‌های مختلف سخت‌افزاری را در خود ذخیره کرده است. اطلاعات قطعاتی مثل پردازنده و رم نیز در این قسمت وجود دارد و برای اورکلاکینگ باید این اطلاعات را تغییر داد. برای ورود به بایوس باید زمانی که سیستم را روشن می‌کنید، پس از ظاهر شدن اولین صفحه روی مانیتور دکمه DEL را فشار دهید. در این مرحله یک صفحه با رنگ آبی یا خاکستری خواهید دید که دارای بخش‌های مختلفی است. بزرگ‌ترین مانع کاربران در انجام اورکلاکینگ نگرانی از تغییر تنظیمات و عدم توانایی اصلاح آن است. نگران این مورد نباشید اگر تنظیمات اشتباهی وارد کنید، سیستم اجرا نخواهد شد و می‌توانید با برگردان آنها به تنظیمات کارخانه دوباره سیستم را راه‌اندازی کنید. به این کار Clear CMOS گفته می‌شود و برای انجام آن باید به دفترچه راهنمای مادربورد مراجعه کنید. در این دفترچه محل جامپر Clear CMOS را پیدا کنید و پس از خاموش کردن سیستم و قطع برق کیس، آن را طبق دستورالعمل تغییر دهید. همزمان با این کار باید باتری روی مادربورد را هم از جای خود خارج کنید. پس از چند ثانیه می‌توانید مجددا باتری را سرجای خود گذاشته و جـامپـر را به حـالت قبلی برگردانید. ضمن اینکه اغلب مادربوردهای جدید دارای کلید مخصوص Clear CMOS هستند و دیگر نیازی به تغییر جامپر ندارند. با فشار این دکمه کلیه تنظیمات بایوس به حالت اولیه بازمی‌گردد.
اورکلاکینگ را باید به صورت تدریجی و در مقادیر کم انجام داد. پس از هر مرحله از سیستم تست پایداری گرفته می‌شود تا در شرایطی که سیستم ناپایدار بود بتوان تنظیمات را تغییر داد. بنابراین اگر از کمیت‌های موجود در بایوس اطلاعی ندارید بهتر است قبل از آن از طریق اینترنت یا افراد کارشناس با این مقادیر آشنا شوید. با افزایش فرکانس گاهی لازم است که ولتاژ هم افزایش پیدا کند و این ولتاژ اضافه باعث تولید حرارت خواهد شد. در واقع آنچه که علت اصلی اغلب اورکلاک‌های ناموفق است همین دمای بالا است. اگر قصد اورکلاکینگ در حالت مداوم را دارید بهتر است از یک خنک‌کننده مناسب استفاده کنید.
برای شروع اورکلاکینگ با اینکه بایوس اغلب مادربوردها دارای گزینه‌های نسبتا مشابهی هستند اما شخصا مادربوردهای گیگابایت را به دلیل دسته‌بندی و نظم تنظیمات ترجیح می‌دهم. اگرچه باید گفت از نظر کمیت‌ها و تنظیمات اصلی تفاوتی بین سازنده‌های مختلف نیست.
برای شروع اورکلاکینگ باید هدف را مشخص کنید به این معنی که قصد افزایش کارایی کدام قطعه‌ را دارید. اگر هدف راندمان کلی سیستم باشد باید قطعاتی مثل رم، پردازنده، تراشه و برخی بخش‌های دیگر به طور همزمان اورکلاک شوند. اما گاهی فقط به توان پردازنده نیاز دارید یا فرکانس رم مهم است. با این حال باید گفت فرکانس پردازنده بیشترین تاثیر را در عملکرد خواهد داشت به همین دلیل تمرکز بیشتری روی پردازنده انجام می‌شود.

اورکلاک پردازنده


مهم‌ترین عباراتی که برای اورکلاک پردازنده با آن مواجه می‌شود BCLK یا فرکانس پایه و ضریب آن به نام Clock Ratio است. در پردازنده‌های لینفیلد که روی مادربوردهایی با تراشه P55/H55/H57 نصب می‌شوند فرکانس پایه ۱۳۳ مگاهرتز است. در پردازنده‌ و رم و سایر قطعات حاصلضرب این فرکانس پایه در ضریب آن، فرکانس اصلی قطعه را مشخص می‌کند. به عنوان مثال در پردازنده Core i5 760 که فرکانس اصلی آن ۲۸۰۰ مگاهرتز است، فرکانس پایه ۱۳۳ مگاهرتز در عدد ۲۱ ضرب شده و نتیجه آن به ۲۸۰۰ مگاهرتز می‌رسد. کمیت این فرکانس پایه اهمیت زیادی دارد زیرا فرکانس سایر قطعات کاملا به این مورد وابسته است. حال می‌توانید فرکانس رم را بررسی کنید و ببینید که با ضرب عدد ۱۰ در فرکانس پایه ۱۳۳ مگاهرتز، فرکانس اصلی ماژول‌های حافظه روی ۱۳۳۳ مگاهرتز تنظیم شده‌اند.
فرمول زیر را به خاطر داشته باشید:
فرکانس پردازنده = BCLK * ضریب پردازنده
در مادربوردهای قبلی که از تراشه P45 استفاده می‌کردند و به طور کلی مادربوردهایی که دارای سوکت LGA775 بودند به جای BCLK از کمیت دیگری به نام FSB‌ استفاده می‌شد. البته این دو نام تفاوت‌های اساسی با هم دارند. به BCLK نام‌های دیگری مثل bclock یا Base Clock هم گفته می‌شود.
برای اورکلاک پردازنده دو کمیت وجود دارد: ضریب و BCLK. در نتیجه هر کدام از این دو را که افزایش دهیم منجر به افزایش فرکانس نهایی پردازنده خواهد شد؛ با این تفاوت که افزایش BCLK باعث تغییر فرکانس سایر قطعات هم خواهد شد. در حالی‌که افزایش ضریب تنها روی همان بخش کارایی خواهد داشت. برای شروع، قبل از اینکه وارد بایوس شوید برخی از ضرایب و فرکانس‌ها را تمرین کنید. به عنوان مثال برای رسیدن به فرکانس سه گیگاهرتز روی یک پردازنده ۶/۲ گیگاهرتزی باید کدام متغیر و به چه مقدار تغییر کند.
نکته دیگری هم که در مورد اورکلاک پردازنده باید گفت بحث فناوری‌هایی است که روی فرکانس پـردازنده مـوثر هـستند. به عنـوان مـثال فناوری Turbo Boost باعث افزایش خودکار فرکانس می‌شود و زمانی که سیستم به توان پردازشی بیشتری نیاز داشته باشد با افزایش یک واحد در ضریب آن، فرکانس را بالا می‌برد. در شرایط دیگر نیز برای کاهش مصرف انرژی، فرکانس پردازنده کاهش پیدا می‌کند. اگر این فناوری‌ها فعال باشند می‌توانند روی نتیجه اورکلاک شما تاثیر منفی بگذارند زیرا برخی از این تنظیمات در کنترل شما نیست و به صورت هوشمند توسط سیستم اعمال می‌شود. توصیه کارشناسان این است که قبل از انجام اورکلاکینگ این فناوری‌ها را غیرفعال کنید.

اورکلاک رابط QPI


مورد بعدی که در پردازنده‌های خانواده لینفیلد مورد توجه است QPI یا پل ارتباطی پردازنده نام دارد. این نام از عبارت Quick Path interconnect گرفته شده است. رابط QPI مسیری است که بین پردازنده و تراشه P55 قرار دارد و جابجایی اطلاعات بین مادربورد و سی‌پی‌یو از این طریق انجام می‌شود. در مادربوردهایی که دارای تراشه P55 هستند ارتباط بخش‌هایی مثل رم و PCIE به طور مستقیم از طریق پردازنده برقرار می‌شود و رابط QPI محدودکننده سرعت این بخش‌ها نیست. با این حال بسیاری از قطعات دیگر مثل بخش درایوها، شبکه، صدا، پورت‌های جانبی و … توسط تراشه کنترل می‌شوند و سرعت آنها به سرعت این رابط وابسته است.
برای اورکلاک رابط QPI فرمولی مشابه با پردازنده وجود دارد. با افزایش ضریب این رابط یا افزایش فرکانس پایه می‌توان فرکانس QPI را افزایش داد. البته دو ضریب برای این رابط از پیش تعیین شده است که اولی ۳۲ و دومی ۳۶ است. بنابراین تنها می‌توانید بین این دو گزینه انتخاب کنید که می‌تواند کمی محدودکننده باشد. با این حال با تغییر در فرکانس پایه می‌توانید به سرعت مورد نظر برسید.
QPI فرکانس = BCLK * QPI ضریب
افزایش فرکانس رم یکی از معمول‌ترین بخش‌های اورکلاک است. زمانی که یک ماژول با فرکانس ۱۶۰۰ یا ۲۰۰۰ مگاهرتز خریداری می‌کنید، این ماژول‌ها پس از نصب روی سیستم با فرکانس ۱۳۳۳ مگاهرتز اجرا خواهند شد و برای رسیدن به توان واقعی آنها باید تغییراتی را در بایوس اعمال کنید. تاکید می‌کنم که در غیر این صورت از ظرفیت اصلی رم‌ها با فرکانس‌های بالاتر از ۱۳۳۳ مگاهرتز نمی‌توانید استفاده کنید.

اورکلاک رم

اورکلاک رم نیز مشابه پردازنده و QPI است و از ضـرب فـرکـانـس پایه(BCLK) در ضریب یا System Memory Multiplier (SPD) به دست می‌آید. ضریب‌هایی که معمولا برای رم وجود دارد شامل ۶، ۸ و ۱۰ است. البته در برخی مادربوردها موارد بالاتر نیز وجود دارد. یکی دیگر از مواردی که در سرعت رم‌ها موثر است میزان زمان تاخیر آنها است. هر چقدر زمان تاخیر پایین‌تر باشد سرعت دسترسی به اطلاعات بیشتر است و انتقال آنها زودتر انجام می‌شود.
در نتیجه در کنار فرکانس رم می‌توانید به مواردی مثل زمان تاخیر هم توجه کنید با این حال زمان تاخیر معمولا با فرکانس رابطه خطی دارد. به این معنی که هر چقدر فرکانس بیشتر شود به همان میزان هم باید زمان تاخیر بالا رود. در غیر این صورت سیستم ناپایدار خواهد بود. به عنوان مثال زمانی که فرکانس را روی ۱۳۳۳ مگاهرتز تنظیم می‌کنیم ممکن است بتوانیم زمان تاخیر را روی عدد ۶ قرار داده و سیستم هم به راحتی اجرا شود. اما در شرایطی که فرکانس را به ۲۰۰۰ مگاهرتز می‌رسانیم زمان تاخیر ۶ مناسب نیست و باید آن را روی ۹ تنظیم کرد. البته این مورد به نوع ماژول‌ها و شرایط دیگر نیز وابسته هستند.
فرکانس رم = BCLK * ضریب رم (SPD)
در پایان به برخی از ولتاژ‌ها اشاره می‌کنم که ممکن است در حین اورکلاک به آنها احتیاج پیدا کنید. توجه کنید که بحث ولتاژ کمی پیشرفته‌تر از سایر تنظیمات است. بهتر است قبل از انجام هر تغییری از این تغییرات مطمئن باشید. اولین تاثیر افزایش ولتاژ، تولید حرارت توسط پردازنده است که می‌تواند باعث سوختن آن شود. برای کاهش تاثیرات دما سیستم خنک‌کننده نیز نقش مهمی دارد.


تنظیم ولتاژها

ولتاژ CPU Vcore مربوط به پردازنده است و ولتاژ هسته‌ها را تعیین می‌کند. ولتاژ vcore مهم‌ترین ولتاژی است که با ‌آن مواجه خواهید بود. پس بهتر است ولتاژ‌ دقیق پردازنده خود را مشخص کنید. اگر سیستم با تنظیمات جدید فرکانس بوت نشد آنگاه ولتاژ را تغییر دهید و مقدار اندکی به آن اضافه کنید. مجددا تنظیمات را ذخیره کنید و اگر باز هم بوت نشد این کار را تا بوت سیستم ادامه دهید.
به این نکته هم توجه داشته باشید که توان پردازنده‌ها در افزایش فرکانس محدود است و ممکن است توانایی پشتیبانی از فرکانسی که اعمال کرده‌اید را نداشته باشند.
بعد از اینکه سیستم بوت شد توسط برنامه‌ای مثل Real Temp دمای پردازنده را چک کنید تا از میزان سلامت آن مطمئن شوید. اینتل مدعی است دمای صد درجه برای پردازنده‌ها قابل تحمل است اما این دما باعث استهلاک شدید قطعه خواهد شد. از طریق برنامه‌ای مثل IntelBurnTest به پردازنده استرس وارد کنید تا در لود کامل اجرا شود. در این شرایط نیز دمای پردازنده را کنترل کنید ضمن اینکه پایداری سیستم بعد از اجرای این تست مشخص خواهد شد.
ولتاژ QPI/VTT به بخش غیرهسته‌ای پردازنده اختصاص دارد که شامل بخش‌های مثل کش لایه سوم و کنترلر رم می‌شود. این ولتاژ از این نظر مهم است که برای افزایش فرکانس BCLK باید این گزینه نیز تنظیم شود. ولتاژ DRAM نیز برای ماژول‌های رم است. رم‌های DDR3 در فرکانس ۱۳۳۳ مگاهرتز معمولا دارای ولتاژ ۵/۱ ولت هستند. اما با افزایش فرکانس به ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ مگـاهـرتز بایـد این ولتـاژ بـیـن ۶۵/۱ تا ۸/۱ باشد.
البته در میان این تنظیمات روابطی نیز وجود دارد که بیشتر در موارد حرفه‌ای استفاده می‌شود به عنوان مثال معمولا ولتاژ رم به مقدار ۵/۰ ولت بیشتر از ولتاژ VTT است. یعنی اگر ولتاژ VTT معادل ۱۵/۱ باشد می‌توان رم را روی ۶۵/۱ ولت تنـظیم کـرد و با افزایش آن به ۳/۱ ولت، ولتاژ رم نیز روی ۸/۱ ولت تنظیم می‌شود.