گرمایش جهانی غولی است كه از بطن توسعه و پیشرفت سربرآورده و با سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در بخش صنعت، بی‌توجه به ارزیابی‌های صحیح زیست محیطی پرورده شده است.
گرچه سال‌ها صدای متخصصان و دلسوزان محیط‌زیست برای آگاهی بخشیدن به دولت‌ها و افكار عمومی جهان در به تصویر كشیدن و شرح خطرات گرمایش جهانی و آنچه در این بین بر سر ما و فرزندانمان خواهد آمد در میان هیاهو و شتاب جنون آسای توسعه یافتگی صنعتی و افزایش جمعیت جهان گم می‌شد اما اكنون بارقه‌هایی از امید برای رسیدن به یك اجماع جهانی به چشم می‌خورد.
چرا كه اكنون، مادر طبیعت در حال آماده شدن برای گرفتن انتقامی سهمگین از نوع بشراست.
گرمایش جهانی غولی است كه از بطن توسعه و پیشرفت سربرآورده و با سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در بخش صنعت، بی‌توجه به ارزیابی‌های صحیح زیست محیطی پرورده شده است.
تغییرات آب و هوایی مانندخشكسالی در بخش‌های زیادی از كره زمین، موج گرمایی، گردبادها و توفان‌ها و سیلاب‌های شدید، نابودی تنوع زیستی و بالا آمدن سطح آب‌های آزاد در نتیجه آب شدن یخ‌های قطبی اكنون وارد مرحله‌ای شده است كه نجات از این بحران، همكاری گسترده جهانی همراه با التزام عملی به اجرای یك معاهده بین‌المللی جهان‌شمول را می‌طلبد.
گرمایش جهانی چیزی نیست كه اولین بار در این زمان اتفاق افتاده باشد. در طول عمر كره زمین حداقل یك بار دیگر این اتفاق روی داده است. برای شناخت بهتر خطرات این پدیده بهتر است نگاهی اجمالی به گذشته بیندازیم.
تغییرات پیش‌بینی شده آب و هوایی توسط IPCC در بدترین حالت هنوز پایین‌تر از تغییراتی است كه ۱۰هزار سال گذشته در زمین روی داده است. در دوره «درایاس جوان» (دوره پایان عصر یخبندان) لایه‌های یخ كاملاً در حال عقب‌نشینی بودند و نسل بشر شاهد یك دوره آب و هوای مناسب بود كه ناگهان آب و هوای كره زمین تغییرات عمده‌ای به خود دید.
جنگل‌های اروپا تبدیل به مراتع توندرا شدند و متوسط دما در نزدیك‌های گرنیلند حدود ۱۰ درجه كاهش پیدا كرد و یخچال‌های طبیعی آند حدود ۱۰۰۰ متر به طرف اقیانوس‌ها حركت كرده و به آن نزدیك‌تر شدند. این اتفاقات تنها در ۲۰۰ سال پیش آمد كه زمان بسیار كوتاهی در دوره‌های زمین‌شناسی محسوب می‌شود.
این دوران كه ۱۰۰۰ سال به طول انجامید و از آن به عنوان یك ال نینوی ۱۰۰۰ ساله یاد می‌كنند با یك دوره ۲۰ ساله شگفت‌آور دوباره تغییر كرد و جنگل‌ها دوباره سطح اروپا را پوشاند و انسان تولید محصولات كشاورزی را آغاز كرد. آن زمان در بعضی از نقاط جهان در هر ۵۰ سال ۷ درجه افزایش دما به وجود آمد كه در قیاس با شرایط كنونی كه IPCC در بدترین حالت پیش‌بینی كرده هوای زمین تا سال ۲۱۰۰، ۶ درجه سانتیگراد گرمتر شود، تفاوتی كاملاً چشمگیر دارد اما امكان یخبندان‌های شدید در آینده مسئله‌ای است كه نمی‌توان از آن به سادگی گذشت.
نمایندگان ۱۹۲ كشور جهان در اجلاسی مقدماتی كه در محل مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در رابطه با تغییرات جوی كره زمین برگزار شد دور هم جمع شدند و مراتب نگرانی و موافقت خود برای امضای یك توافقنامه بین‌المللی را مورد تأكید قرار دادند.
این جلسه قرار بود طی ۲ روز برگزار شود اما به علت درخواست سخنرانی نمایندگان نزدیك به ۱۰۰ كشور جهان یك روز دیگر تمدید شد. وضعیت بحرانی افزایش گرمایش جهانی به سرعت در حال تثبیت و افزایش است و در این بین لطمه‌ای كه از این پدیده ناگوار به كشورهای جنوب وارد خواهد شد اگر نگوییم كه بیشتر از كشورهای توسعه یافته خواهد بود (كه خواهد بود)، بی‌شك اثراتی همسان بر تمامی ساكنان كره زمین خواهد گذاشت.
در حقیقت این اجلاس، نشست مقدماتی برای اجلاسی است كه دبیر كل سازمان ملل متحد، بن گی مون خواستار برگزاری آن در ۲۴ سپتامبر شده است. وی در مراسم افتتاحیه این مراسم اعلام داشت: «تغییرات آب و هوایی یك چالش بزرگ جهانی است. هم‌اكنون زمان اقدام جهانی فرا رسیده است و باید موافقتنامه مشروحی تحت چارچوب كنوانسیون سازمان ملل متحد برای تغییرات آب و هوا تصویب شود.»
براساس دستور‌العمل این اجلاس، می‌بایست زمینه و بستر لازم برای رسیدن هب تفاهمی همه جانبه به منظور امضای توافقنامه جهانی مورد اشاره دبیر كل در این اجلاس حاصل شود. با توجه به آمادگی نسبی گروه ۷۷ (گروهی از كشورهای درحال توسعه به همراه چین كه ۱۳۳ كشور جهان را در خود جای داده است)، دبیر كل برای امضای این توافقنامه در اجلاس بعدی ابراز امیدواری كرده و خواستار آن شده است كه دولت‌های ملل جهان توافقنامه احتمالی در جریان اجلاس بعدی را تا پایان سال ۲۰۰۹ میلادی در كشورهای خود تصویب و امضا كنند.
كشورهای آمریكا و چین ۲ كشور اصلی تولید كننده گازهای گلخانه روی هم رفته ۴۰ درصد از این گازها را تولید می‌كنند و از عمده مسببان اصلی این فاجعه زیست‌محیطی- بشری هستند و در صورت همكاری نكردن این۲كشور با این اجلاس، همان‌گونه كه در عدم پیوستن آمریكا به پیمان كیوتو و خودداری این كشور از امضای این معاهده شاهد بودیم، این همبستگی جهانی در توقف گرمایش جهانی و ساختن دنیایی سبزتر نیز به شكست خواهد انجامید.
براساس پروتكل كیوتو كشورهای صنعتی (به غیر از آمریكا) موافقت كرده بودند در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، مجموعه انتشار ۶ گاز گلخانه‌ای را حداقل ۵ درصد پایین‌تر از سطح انتشار این گازها در سال ۱۹۹۰ حفظ كنند. متأسفانه این پروتكل به گفته نماینده ژاپن تنها ۳ درصد موفقیت داشته و به بیان دیگر این طرح ۹۷ درصد با شكست مواجه شده است.
پیمان كیوتو تنها تا سال ۲۰۱۲ قابلیت اجرا خواهد داشت لذا رسیدن به یك معاهده جهانی جدید و پیش‌بینی ابزارهای نظارتی دقیق‌تر بر كشورهای جهان امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
این در حالی است كه در مقایسه، انرژی آمریكا به تنهایی به اندازه كل مصرف انرژی ژاپن انرژی الكتریسیته هدر می‌دهد و همچنین CO۲ منتشره در آمریكا ۲ برابر بیشتر از كل CO۲ منتشره از تمامی بخش‌های هندوستان كه خود مقام دوم تولید این گاز را در قاره آسیا دارد، است. جالب اینجاست كه هندوستان تقریبا ۳ برابر كشور آمریكا جمعیت دارد.
این در حالی است كه چنین مقام‌دار تولید گاز CO۲ در جهان است، به گونه‌ای كه این كشور در سال ۲۰۰۶ به تنهایی ۶ میلیارد و ۲میلیون تن گازكربنیك تولید كرده كه این مقدار ۸درصد از مقدار گاز كربنیكی كه ایالات متحده در این سال تولید كرده، بیشتر است.
واضح است كه در این راه دشوار تنها همكاری این ۲كشور و كشورهای توسعه یافته كافی نبوده و بدون مشاركت هم كشورهای جهان هیچ امیدی به موفقیت این توافقنامه نمی‌توان داشت. اكنون كشورهایی همانند برزیل و اندونزی نیز به علت تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی، در معرض اتهام جهانی قرار دارند.
دانشمندان عقیده دارند كه شرایط امروز تغییرات آب و هوایی به سمتی پیش می‌رود كه تا ۱۰ الی۲۰ سال آینده در صورت ادامه روند كنونی وارد وضعیت غیرقابل بازگشتی خواهد شد كه آن را نقطه بی‌بازگشت می‌نامند و نشانه‌های آن از هم اكنون قابل مشاهده است.
نشانه‌های تغییرات الگوهای آب و هوایی در نقاط مختلف جهان، مانند ریزش برف بعد از۱۰۰ سال در آرژانتین یا سرما و زمستان بی‌سابقه در نیمكره جنوبی و هم زمان اوج گرفتن گرمای تابستانی در نیمكره شمالی، باران‌های سیل‌آسا و طولانی مدت ووقوع سیل‌ها و طغیان‌های بی‌سابقه در جای جای جهان تنها نشانه‌های كوچكی از بحرانی است كه نسل بشر در صورت ادامه رویه فعلی با آن دست به گریبان خواهد بود.
ناپدید شدن یك دریاچه در شیلی یكی دیگر از این نشانه‌های هشدار برانگیز است. اگرچه دانشمندان در مورد علل این واقعه هنوز جواب قانع‌كننده‌ای پیدا نكرده‌اند و نظر اصلی آنها پس از تحقیقات كامل در ماه ژوئیه اعلام خواهد شد، اما ۲ تئوری اصلی در این زمینه ارائه شده كه یكی از آنها به گرمایش جهانی مربوط است.
عده‌ای از دانشمندان ناپدید شدن ناگهانی این دریاچه را كه به گفته مسئول سازمان ملی جنگل‌های شیلی یك كیلومتر مربع مساحت داشته را وقوع زلزله‌ای كه چندی پیش در شیلی اتفاق افتاد می‌دانند و عقیده دارند این زلزله كه در ماه آوریل سال جاری اتفاق افتاد، باعث ایجاد شكاف‌هایی در بستر این دریاچه شده است.
اما عده دیگری از دانشمندان بر این عقید‌ه‌اند كه گرمایش جهانی عامل پدید آمدن این فاجعه زیست‌محیطی بوده است. براساس این نظریه آب شدن یخ‌های این دریاچه باعث بالا رفتن سطح آب و افزایش فشار بر بستر این دریاچه شده و در نتیجه این فشار شكاف‌هایی در زمین زیرین دریاچه ایجاد كرده كه موجب فرو رفتن آب در این شكاف‌ها شده است.
باتوجه به اینكه ایران از نظر سرانه تولید‌گازهای گلخانه‌ای رتبه اول آسیا را به خود اختصاص داده و از نظر میزان گازهای تولید شده در آسیا بعد از چین و هند در مقام سوم جای گرفته است بررسی و تصویب طرح ملی مبارزه با گرمایش زمین در كنار برنامه‌های پیش‌بینی شده، به منظور توسعه كشور بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
این در حالی است كه چندی پیش طرح پیوستن داوطلبانه كشورمان به پروتكل كیوتو در مجلس و هیات دولت مطرح شد و به تصویب نیز رسید اما توسط شورای محترم نگهبان رد و مغایر قانون اساسی شناخته شد.
البته پیوستن به این پروتكل یا پروتكل‌هایی از این دست كه احتمالا الزام‌آور خواهند بود نیازمند داشتن زیرساخت‌های اصلی برای تولید انرژی پاك است؛ زیر ساخت‌هایی كه ما را از استفاده از سوخت‌های فسیلی بی‌نیاز كند و انرژی مطلوب و مورد نیاز كشور را تأمین كند و در عین حال غرب باید دست از انحصاری كردن انرژی هسته‌ای برداشته و به كشورهای در حال توسعه فرصت دهد تا امكانات لازم برای پیوستن به این معاهدات بین‌المللی را برای كشور خود فراهم آورند.
علی خلیلی
گزارش: همشهری آنلاین