زندگي و شعر نالی
خدر (خضر) پسر شاه‌ویس آل بیگ مکائیلی در سال ۱۸۰۰ میلادی (با استناد به قوی‌ترین
روایتها) در روستای «خاک و خول» در منطقه «شاره زوور» (شهر زور) به دنیا آمد. بنابر سیستم آموزشی
آن دوران نخست قرآن و کتابهاي درسي فارسی آن زمان را می‌آموزد و برای تکمیل تحصيلات ديني شهر و روستاهای
زیادی را در کردستان که دارای آموزشگاه بوده‌اند گشته است. نقاطی که بیشتر در آنجا {برای تحصیل}
مانده است عبارتند از: سنندج، سابلاغ (مهاباد کنونی)، زرد آباد قره داغ، حلبجه و سلیمانیه.
نالی با هر دو امیر بابان هم‌عصر خود (سلیمان پاشاي بابان و احمد پاشاي بابان پسر سلیمان پاشا) رابطه نزدیکی داشته است
نالی در اوایل قرن نوزدهم زیسته است. در آن دوران زبانهاي رایج ادبی عبارت بوده‌اند از: عربی،فارسی و
ترکی، چون در آن دوران کردستان یا جزئی از امپراطوری عثمانی بود و یا در قلمرو کشور ایران قرار
داشت؛ و زبان رسمی یا ترکی بود و یا فارسی و زبان عربی نیز زبان دین اسلام بود.
از آنجا که نالی خود از علمای دینی بوده هرچند که بیشتر اشعارش را با زبان کردی سروده است، اما از
کلمات زیاد فارسی (چه پس از تغییر دادن ِ کلمه و چه بدون تغییر) در اشعارش استفاده کرده است. و به
همان شکل کلمات عربی و اصطلاحات علوم اسلامی را در سطح وسیعی به کار برده است.
نالی در میان کردها از جایگاهی چون حافظ در میان پارسی زبانان برخوردار است و اشعارش را هم‌طراز
با غزلیات حافظ می‌دانند.
عاشقی بێ‌دڵ ده‌ناڵێ، مه‌یلی گریانی هه‌یه
بێ‌شکه هه‌وره تریشقه تاوی بارانی هه‌یه
چاوی من ده‌م‌ده‌م ده‌رێژێ ئاوی ساف و خوێنی گه‌ش
دا بڵێن ده‌ریای عومانه دوڕڕ و مه‌رجانی هه‌یه
په‌رچه‌می ڕوو داده‌پۆشێ، پێچی زوڵفی پێچه‌یه
دا به ڕۆژیش پێی بڵێن شه‌معی شه‌بوستانی هه‌یه
ئاسمانی حوسنی مه‌حبووبه‌م له ئه‌برۆ و زوڵف و ڕوو
دوو هیلال و دوو شه‌و و دوو ماهی تابانی هه‌یه
هه‌ر له‌بت، یا سینه‌شت هه‌ر دوو به‌ده‌رخه، دابڵێن:
له‌علی ڕوممانی هه‌یه، یا له‌عل و ڕوممانی هه‌یه
وه‌حشیه لێمان له‌به‌ر ته‌عنه‌ی ڕه‌قیبی سه‌گ سیفه‌ت
ڕاسته هه‌ر زیی‌ڕۆحێ بۆ وه‌سواسه شه‌یتانی هه‌یه
دڵ موشه‌ببه‌ک بوو له به‌ر ئێشانی نیشانی موژه‌ت
حه‌یفه قوربان! ئاخر ئه‌م نیشانه‌یه شانی هه‌یه
له‌حزه‌یێک و له‌محه‌یێک چاوم به چاوی ناکه‌وێ
کێ ده‌ڵێ وه‌حشی غه‌زاله مه‌یلی ئینسانی هه‌یه
تۆ ئه‌گه‌ر هه‌ستی، له جێ ڕاوه‌ستی دێو و کافریش
دێن ده‌ڵێن: به خودا قیامه‌ت ڕاسته هه‌ستانی هه‌یه
فارس و کورد و عه‌ره‌ب هه‌ر سێم به ده‌فته‌ر گرتووه
«نالی» ئه‌مڕۆ حاکمی سێ موڵکه دیوانی هه‌یه!
ویرایش توسط behnam5555 : 03-15-2010 در ساعت 08:19 AM
|