[رزیتا]

ادوارد ژنر

نام فارسي : ادوارد ژنر

سال ولادت و فوت : 1823-1749 میلادی

مليت : انگلیس

ادوارد ژنر پزشك انگليسي فردي است كه واكسيناسيون را به عنوان يك اقدام پيشگيرانه در برابر بيماري دهشتناك آبله ابداع كرد و بين مردم تعميم داد.

امروزه كه بيماري آبله عملاً از روي زمين زدوده شده است علاقه‌اي نداريم بدانيم كه ضايعات و تلفات اين بيماري در قرون پيشين تا چه اندازه‌اي وحشتناك بوده است. آبله آنچنان مسري بود كه حداقل ده تا بيست درصد از مبتلايان به آن جان باختند. ده تا پانزده درصد از كساني كه جان به در بردند داغ آبله چهره و صورتشان را براي هميشه از شكل انداخته بود. بيماري آبله تنها به اروپا محدود نميشد بلكه در سراسر آمريكاي شمالي، چين، هند و بسياري ديگر از نواحي جهان به شدّت شيوع پيدا كرد و در همه جا بيشترين قربانيان اين بيماري كودكان بودند.

براي يافتن وسيله مطمئني به منظور جلوگيري از اشاعه آبله تلاش‌هاي فراواني صورت گرفته بود. اين نكنه مسلم بود كه اگر فردي از بيماري آبله جان به در ببرد در برابر آن مصونيت پيدا كرده و براي بار دوم مبتلا نمي‌شود. در شرق دستيابي به اين واقعيت باعث شد كه مايه‌ي آبله را از فردي كه به طور خفيف به آن مبتلا بودند مي‌گرفتند و به اشخاص سالم تلفيح مي‌كردند و با اين اميد كه شخص تلفيح شونده نيز فقط به شكلي خفيف مبتلا شده و پس از بهبودي ديگر در برابر آن مصون بماند.

اين كار در اوايل قرن هجدهم نيز در انگلستان توسط «ليدي ماري و ورتلي مونتاگ» معمول شده و سالها قبل از ژنر متداول گرديده بود. ژنر خود نيز در هشت سالگي به همين طريق مايه كوبي شدو به هر حال اين اقدام هوشمندانه براي جلوگيري از بيماري، در بعضي مواقع عواقب دهشتناكي نيز داشت. تعدادي از كساني كه با اين روش مورد تلفيح قرار مي‌گرفتند نه تنها به شكل خفيف مبتلا نمي‌شدند بلكه حمله شديد بيماري داغ آبله را در چهره و سيماي آنان نقش مي‌كرد. در واقع تقريباً دو درصد از موارد تلفيح به حمله مهلك آبله منجر مي‌شد. به اين ترتيب لزوم يافتن روش پيشگيري كاراتري ضرورت پيدا كرد.

ژنر در سال 1749 در شهر «بركلي» انگلستان متولد شد. در دوازده سالگي نزد يك جراح شاگردي كرد ولي بعداً به تحصيل آناتومي پرداخت و در بيمارستاني مشغول كار شد. در سال 1792 دكتراي پزشكي خود را از دانشكاه «سنت آندرو» دريافت كرد. ژنر در اواسط دوران چهل سالگي پزشك و جراح شناخته‌شده‌اي در ناحيه «كلوچستر شاير» بود.

ژنر با اين باور كشاورزان و كارگران لبنيات ناحيه خود آشنا بود كه معتقد بودند چنانچه شخص به بيماري آبله گاوي مبتلا شود ديگر هرگز به بيماري آبله مبتلا نخواهد شد (بيماري آبله گاوي يك بيماري مربوط به احتشام است كه مي‌تواند به انسان نيز سرايت كند. اين بيماري خود به خود براي انسان خطرناك نيست گرچه نشانه‌هاي آن به نوعي كاملاً مشابه با بروز خفيف آبله است.)‌ ژنر دريافت چنانچه اين باور كشاورزان صحيح باشد. تلفيح افراد با ماده آبله گاوي مي‌توانند روش مطمئني براي مصونيت در براير بيماري آبله باشد. او در باب اين موضوع دقيقاً به تحقيق و بررسي پرداخت و تا سال 1796 ديگر به صحت اين نظريه متقاعد شد و تصميم گرفت آن را آزمايش كند.

در ماه مه 1796 ژنر مايه آبله گاوي را از جوش روي دست يك كارگر لبنيت كه به آن بيماري مبتلا بود گرفت و به پسر بچه به بيماري آبله گاوي مبتلا شد ولي به زودي بهبود يافت. چند هفته بعد ژنر مايه آبله را به پسر بچه تلفيح كرد و همانطور كه اميدوار بود هيچ گونه نشانه‌اي از آبله در كودك ظاهر نشد.

پس از انجام بررسي‌ها و تحقيقات بيشتر، ژنر نتايج كار خود را در كتابي تحت عنوان «تحقيقات در باب علل و اثرات واكسن آبله گاوين بيان كرد و آن را شخصاً در سال 1798 منتشر نمود. انتشار آن كتاب باعث شد تا انجام واكسيناسيون به سرعت مورد قبول و پذيرش همگاني قرار گيردو متعاقب آن ژنر پنج مقاله علمي نيز درباره واكسيناسيون نوشت. او در آن سال‌ها عمده اوقات خود را به اننتشار اطلاعات مربوط به روش خود و تلاش براي قبولاندن آن اختصاص داد.

انجام واكسيناسيون سريعاً در تمام انگلستان گستش يافت و به زودي براي افراد نيروي زميني دريايي اجباري شد و بالأخره در سراسر جهان نيز مورد پذيرش و عمل قرار گرفت.

ژنر روش خود را به طور رايگان در اختيار مردم گذاشت و تلاش نكرد از اين راه ثروت‌اندوزي كند امّا در سال 1802 پارلمان انگلستان به منظور قدرداني مبلغ ده هزار پوند به او پرداخت كرد و چند سال بعد نيز بيست هزار پوند ديگر به او داده شد. ژنر معروفيت جهاني يافت و افتخارات و ناشه‌هاي فراواني به او اعطا گرديدو ژنر متأهل بود و سه فرزند داشت. او پس از هفتاد و سه سال عمر اوايل سال 1823 در خانه خود در بركلي درگذشت.

همانطور كه ملاحظه شد ژنر خود پايه گذار اين نظريه نبود كه ابتلا به آبله‌ي گاوي مي‌ تواند باعث مصونيت در برابر بيماري آبله باشد. او اين مطلب را از ديگران شنيده بود. حتي قبل از اينكه ژنر اقدام به انجام واكسيناسيون كند چند نفر داوطلبانه با مايه‌ي آبله گاوي واكسينه شده بودند. با تمام اين احوال گرچه ژنر دانشمندي آنچنان برجسته نبود ولي تنها معدودي از افراد كاري اين چنين سودمند براي بشريت انجام داده‌اند. تحقيقات، آزمايشات و نوشته‌هاو يك باور عوامانه را كه هيچ‌گاه از سوي محافل پزشكي جدّي گرفته نمي‌شود به يك كار متداول علمي تبديل كرد كه جان ميليون ها انسان را نجات داده است. گرچه روش ژنر فقط براي پيشگيري از يك بيماري مي‌توانست كاربرد داشته باشد ولي آن بيماري شايع و مهلك بود ژنر به راستي سزاوار تمام تحسين‌ها و افتخاراتي مي‌باشد كه نسل زمان خودش و همه نسل‌هاي بعدي تقديم او كردند.

کتاب تاثیرگذارترین های تاریخ

شرح حال و آثار یکصد نفر از موثرترین شخصیت های تاریخ جهان

نوشته: میشل اچ.هارت

ترجمه: محمد حسین آهویی