[افسون 13]

ازجشن یلدا و عادات شیرین مرسوم در ایران بیشتر بدانیم

در آیین کهن ، بنابر یک سنت دیرینه آیین مهر شاهان ایرانی در روز اول دی ‌ماه تاج و تخت شاهی را بر زمین می‌گذاشتند و با جامه‌ای سپید به صحرا می‌رفتند و بر فرشی سپید می‌نشستند . دربانها و نگهبانان کاخ شاهی و همهٔ برده‌ها و خدمتکاران در سطح شهر آزاد شده و بسان دیگران زندگی می‌کردند . رئیس و مرئوس ، پادشاه و آحاد مردم همگی یکسان بودند (صحت این امر مؤکد نیست ، شاید تنها افسانه باشد) جشن یلدا در ایران امروز نیز با گرد هم آمدن و شب ‎نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‎شود . متل گویی که نوعی شعرخوانی و داستان خوانی است در قدیم اجرا می‌شده ‌است ، به این صورت که خانواده‌ها در این شب گرد می‌آمدند و پیرتر‌ها برای همه قصه تعریف می‌کردند .

آیین شب یلدا یا شب چله ؛ خوردن آجیل مخصوص ، هندوانه ، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبهٔ نمادی دارند و نشانه ی برکت ، تندرستی ، فراوانی و شادکامی هستند ، این میوه‌ها که اکثراً کثیر الدانه هستند ، نوعی جادوی سرایتی محسوب می‌شوند که انسانها با توسل به برکت خیزی و پر دانه بودن آنها ، خودشان را نیز مانند آنها برکت خیز می‌کنند و نیروی باروی را در خویش افزایش می‌دهند و همچنین انار و هندوانه با رنگ سرخشان نمایندگانی از خورشیدند در شب . در این شب هم مثل جشن تیرگان ، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است . حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پُری آن ، آینده‌گویی می ‌کنند .

در خطهٔ شمال و آذربایجان رسم بر این است که در این شب خوانچه‌ای تزیین شده به خانهٔ تازه‌عروس یا نامزد خانواده بفرستند . مردم آذربایجان در سینی خود هندوانه‌ها را تزئین می‌کنند و شال‌های قرمزی را اطرافش می‌گذارند . درحالیکه مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزئین می‌کنند و به خانهٔ عروس می ‌برند .

سفره ی مردم شیراز مثل سفره ی نوروز رنگین است . مرکبات و هندوانه برای سرد مزاج ‌ها و خرما و رنگینک برای گرم مزاج‌ها موجود است . حافظ‌ خوانی جزو جدانشدنی مراسم این شب برای شیرازی‌هاست . البته خواندن حافظ در این شب نه تنها در شیراز مرسوم است ، بلکه رسم کلی چلّه ‌نشینان شده‌ است .

همدانی‌ها فالی می‌گیرند با نام فال سوزن . همه دور تا دور اتاق می‌نشینند و پیرزنی به طور پیاپی شعر می‌خواند . دختر بچه‌ای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن می‌زند و مهمان‌ها بنا به ترتیبی که نشسته‌اند شعرهای پیرزن را فال خود می‌دانند . همچنین در مناطق دیگر همدان تنقلاتی که مناسب با آب و هوای آن منطقه ‌است در این شب خورده می‌شود .

در تویسرکان و ملایر، گردو و کشمش و مِیز نیز خورده می‌شود که از معمولترین خوراکی‌های موجود در ابن استان هاست .

در شهرهای خراسان خواندن شاهنامهٔ فردوسی در این شب مرسوم است .

در اردبیل رسم است که مردم ، چله بزرگ را قسم می‌دهند که زیاد سخت نگیرد و معمولاً گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغز گردو و نخودچی و کشمش می‌خورند .

در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می‌کنند و معتقدند که هر کس در شب چلّه هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی‌کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد . «آوکونوس» یکی دیگر از خوردنی هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می‌شود . در فصل پاییز ، ازگیل خام را در خمره می‌ریزند ، خمره را پُر از آب می‌کنند و کمی نمک هم به آن می‌افزایند و در خم را می‌بندند و در گوشه ‌ای خارج از هوای گرم اطاق می‌گذارند . ازگیل سفت و خام ، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می‌شود . آوکونوس در اغلب خانه‌های گیلان تا بهار آینده یافت می‌شود و هر وقت هوس کنند ازگیل تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می‌آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه کش آفتاب می‌خورند(آو= آب و کونوس = ازگیل)

مردم کرمان تا سحر انتظار می‌کشند تا از قارون افسانه‌ای استقبال کنند . قارون در لباس هیزم شکن برای خانواده‌های فقیر تکه‌های چوب می‌آورد . این چوب‌ها به طلا تبدیل می‌شوند و برای آن خانواده ، ثروت و برکت به همراه می‌آورند .


منبع : تبیان