طبایع چهارگانه
چار طبع مخالف سرکش
روزگارى شوند با هم خوش
گر یکى زین چهار شد غایب
جان شیرین بر آید از قالب
گفتیم که عناصر چهارگانه آب ، خاك ، هوا و آتش چهار قدرت سردى ترى گرمى و خشکى دارند و از ترکیب آنها نه گونه
آمیزش پدید مى آید.اول آنکه گرمى بر سه قوت دیگر غلبه داشته باشد. دوم آنکه سردى غلبه کند. سوم آنکه خشکى غالب شود
و چهارم آنکه ترى غلبه نماید. این چهار مورد را مزاج مفرد مى نامد. چهار کیفیت دیگر ممکن است به وجود آید که در آنها دو
طبع بر دو طبع دیگر غلبه نمایند. مثل اینکه گرمى و خشکى قوى تر از سردى وترى شوند و یا برعکس سردى وترى بر گرمى وخشکى غالب گردند و یا گرمى و خشکى بر سردى و ترى چیره باشند و فیروزى از آن سردى و خشکى باشد. این چهار کیفیت
یک مزاج معتدل هم داریم که نه مزاج مى شوند. « چهار مفرد و چهار مرکب » را مزاج مرکب مى نامند و غیر از این هشت مزاج
حال که این نه مزاج را شناختید بد نیست مختصرى هم از اخلاط چهارگانه صحبت کنیم . انسان و حیوان قوت خلاقه نداشته و
بایستى احتیاجات خود را از گیاهان بگیرد، همانگونه که گیاهان هم نمى توانند گاز کربن مورد نیز خود را بسازند و مجبورند از
حاصل تنفس حیوانات بهره مند شوند. به عبارت دیگر ما قادر نیستیم نیروى لازم براى حرکات بدن خود را مستقیما از آفتاب
دریافت داریم . این نیروى خورشیدى را باید گیاه گرفته و با جوهرهائى که از سه عنصر دیگر آب ، خاك و هوا مى گیرد ترکیب
کرده به صورت غذا به ما تحویل دهد.
|