[رزیتا]

آتشكده آتشكوه معبدي در مركز ايران


ايران سرزمين پهناوري است كه گذشته از حوزه هاي تاريخي خود در گستره فرهنگي آن مي توان آثار بزرگ و گران سنگي را يافت كه در نوع خود بي نظير است. با توجه به آنكه در ايران باستان مردم اين خاك در باورهاي ديني خود آتش را نشانه پاكي دانسته بودند، نسبت به برپايي اين گونه معابد اقدام مي كردند تا به اين ترتيب بتوانند آداب مذهبي خود را ادا كنند.


بدون شك يكي از مهم ترين آثار بجا مانده از دوران باستان در سرزمين كهن ايران، بقاياي آتشكده آتشكوه نيمور محلات در استان مركزي است. عظمت بنا به حدي است كه قطعا جزء برترين آتشكده هاي زردتشتيان جهان بشمار مي رود، چنانچه ابن فقيه همداني بناي اين آتشكده را هم طراز با ايوان كسري، قصر شيرين و معبد آناهيتاي كنگاور مي داند. اين آتشكده در پنج كيلومتري جاده نيمور و نزديكي روستاي آتشكوه نيمور قرار دارد و مورخان بناي اين آتشكده را متعلق به دوره ساسانيان دانسته و معتقدند كه بر اساس شواهد و قرائن تا قرن چهارم هجري سالم بوده است. حكيم محمدتقي خان در كتاب گنج دانش در مورد بناي آتشكده آورده است كه، گويند جاسب، از بناهاي يكي از امراي عسگريه هماي دختر بهمن بن اسفنديار مشهور به نيم ور مي باشد و اين امير در نراق و دليجان ودهات پشت گدار حكومت داشته و امير مذكور آتشكده اي در دوفرسخي نيم ور در كوه آتشكوه ساخته و به وضع چهار صفه بنا شده است. هنوز پايه هايش برقرار است ودر آن سنگ هاي عريض و طويل به كار برده اند كه هرقطعه سنگي ازآن، يك زرع ونيم عرض و سه زرع طول دارد و دوازده گره كلفتي هر پارچه سنگ مي شود. بناي آتشكده در دامنه كوه آتشكوه و در كنار رودخانه اي به همين نام، در مساحتي حدود 600 متر مربع ساخته شده، طول بنا 28/40 متر و عرض آن در بخش شرقي 12/60 ودر بخش غربي 25 متر مي باشد، مجموع آتشكده از سه بخش تالار اصلي (شرقي)، تالار غربي و راهرو تشكيل شده است. تالار اصلي يا شرقي آتشكده كه احتمالامحل آتشدان و نيايش بوده و شامل تالاري مربع شكل است، كه هر ضلع آن از بيرون 12/60 متر طول دارد. اين تالار داراي چهارستون مستحكم به ابعاد 2/70 در 2/70 متر و به ارتفاع شش متر تا پاي طاق بوده كه از سنگ و ساروج ساخته شده و گنبد و طاق اين بناي عظيم بر روي اين چهار ستون استوار است. دو سوي ستون ها به طرف داخل تالار بصورت نيم دايره و دوسوي ديگر آنها به صورت مستقيم و داراي زاويه بوده و روي ستون ها سردرهايي هلالي و گنبدي شكل وجود داشته كه بخش عمده آن فرو ريخته است. به گزارش ايرنا با توجه به اينكه در پاطاق ها آجر پخته بكار رفته، اين احتمال وجود دارد كه تمام سقف هم از آجر پخته درست شده باشد. ظرافت بكار رفته در استفاده از سنگ هاي پاستون ها و ستون ها به حدي است كه هيچگاه دو بند سنگ بر روي هم قرار نگرفته است. در ساخت بنا از آجرهاي چهار گوش با نماي سنگ استفاده شده وبراي استحكام بيشتر بنا در داخل ديوارها تيرچه چوبي به كار رفته است. تالار غربي ساختمان تالاري بطول 10/30 در 5/6 متر بناشده كه از طريق راهرويي به تالار اصلي متصل مي شود. ديوارهاي شمالي و جنوبي اين تالار از سنگ و ساروج ساخته و حدود 1/40 متر عرض و ورودي اصلي به تالار شرقي به پهناي 5/60 متر قرار گرفته است. در دو طرف ورودي اصلي، دو ستون به قطر 3/40 و ديگري 4/40 متر با نماي بيروني به شكل نيمدايره بصورت برج ديده باني ساخته شده و در اطراف دو ستون اصلي، دوستون ديگر در جوانب آنها به طول 3/20 در 2/20 متر وجود دارد. از ضلع غربي كه به آتشكده مي نگريم، چهارستون بزرگ نمايان است كه ورودي اصلي و دو ورودي فرعي دراطراف را شامل مي شود و به احتمال زياد اين ورودي ها داراي سردر و سقف و طاق آجري بوده كه فرو ريخته است. راهروي اصلي كه تالار مربع شكلي است كه درضلع شرقي مجموعه ساختمان آتشكده قرار دارد، توسط راهرو اصلي به تالار غربي مستطيل شكل ارتباط مي يابد. اين راهرو هفت متر طول و 2/80 متر عرض دارد و احتمالابه دليل بالابودن سطح تالار اصلي از تالار غربي، چند پله استفاده مي شده است. اين راهرو علاوه بر اينكه ارتباطدهنده دو تالار بوده به مجموعه هاي شمالي و جنوبي هم ارتباط داشته، اين راهرو مسقف بوده كه تمامي آن به مرور زمان ريخته شده است. باتوجه به اينكه روستاي آتشكوه از قدمت زيادي برخوردار نيست، اين احتمال وجود دارد كه در گذشته دراطراف آتشكده، شهروآباديهايي وجود داشته كه هنوز بقاياي آن كشف نشده و اين آتشكده به شماره 311 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. راههاي دسترسي آتشكده آتشكوه، پنج كيلومتري جاده نيمور به دليجان، به سوي معدن سنگ آتشكوه، روستاي آتشكوه، ضلع شرقي جاده به فاصله 300 متري بناي آتشكده تا جاده مزرعه كشاورزي، چشمه آب و رودخانه كوچكي است. از ديگر آتشكده هاي استان مي توان به بقاياي آتشكده ميل ميلونه نيمور، بقاياي آتشكده فردجان در شمال غربي فراهان و آتشكده روستاي راهگرد اراك اشاره نمود. دو آتشكده فرد جان و راهگرد متعلق به دوره ساسانيان بوده اما از تاريخ آتشكده نيمور يا ميل ميلونه اطلاعات دقيقي در دسترس نيست.