[LP Girl]

فتح خرمشهر به روايت نمايش راديويي

آذر سال گذشته در روزهايي كه خيلي‌ها داشتند درباره چگونگي اقتباس سينمايي از كتاب «دا» بحث مي‌كردند دست‌اندركاران راديو براي تهيه مجموعه نمايش راديويي آن پا پيش گذاشتند و مقدمات تهيه اين نمايش را فراهم ساختند.

پرونده ساخت فيلم سينمايي «دا» به نتيجه‌اي نرسيد، اما گروهي از هنرمندان راديويي در فاصله زماني سه، چهار‌ماهه اين نمايش را اجرا و ضبط كردند. نمايش راديويي «دا» دقيقا دهم بهمن سال گذشته به اداره صداي استان‌ها تحويل داده شد.



نمايش راديويي «دا» در 30 قسمت 30 دقيقه‌اي به سفارش اداره كل صداي استان‌ها و معاونت امور مجلس و استان‌ها تهيه و توليد شد. در اين مجموعه راديويي نزديك به 75 بازيگر به ايفاي نقش پرداختند كه بيشتر آنها از ميان هنرمندان راديويي استان‌ها انتخاب شده‌ بودند. دست‌اندركاران راديو روي اين نمايش حساب ويژه‌اي باز كرده‌اند. چون اين مجموعه از روي يك كتاب پرمخاطب و جذاب به نام «دا» اقتباس شده است. ضمن اين كه تصويري واقعي و احساس‌برانگيز از حماسه‌آفريني اهالي «خرمشهر» در سال‌هاي خون و قيام ارائه مي‌دهد.
سال گذشته در مراسم آغاز توليد مجموعه نمايشي «دا» رمضان موسوي‌مقدم معاون امور مجلس و استان‌ها از اين نمايش به عنوان يك «حركت فرهنگي در جهت ماندگاري ارزش‌‌هاي دفاع مقدس» ياد كرد و گفت: ‌كتاب «دا» قصه و داستان نيست كه حقيقتي است برخاسته از دل يك انسان درد كشيده. اين كتاب گوشه‌اي از حقايق 8 سال دفاع مقدس و منشور واقعيت ملتي است كه داغ‌نامه‌اي عليه متجاوزان و فزون‌خواهان همه عالم را به رشته تحرير درآورده‌اند.
در حال حاضر اين مجموعه از برخي شبكه‌هاي استاني راديو پخش مي‌شود و قرار است اين نمايش از تمام سي و دو شبكه استاني صدا پخش شود.


حسين توسلي تهيه‌كننده مجموعه نمايشي راديويي «دا» در گفتگويش با روزنامه جام‌جم از روزهايي مي‌گويد كه قرار بوده سي‌دي اين نمايش به خانم «حسيني» تحويل داده شود. او مي‌گويد: اولين نسخه از سي‌دي را به خود خانم «حسيني» دادم تا متبرك شود. خيلي ترس و لرز داشتم كه ببينم واكنش او چيست. خدا را شكر از كليت كار راضي بود.


او تاكيد مي‌كند: اميدوارم اين نمايش بهانه‌اي براي آشتي‌دادن مخاطب با قالب «نمايش‌هاي راديويي» باشد. توسلي درباره جزييات ساخت نمايش «دا» چنين توضيح مي‌دهد: در اين نمايش از ظرفيت‌هاي استان‌ها استفاده كرديم. كار به صورت متمركز در مركز ساري انجام شد و بيشتر بازيگران ما از نيروهاي راديو مازندران هستند. در گروه بازيگران از نيروهاي استان‌هاي خراسان شمالي، گرگان، گيلان، همدان و سمنان هم استفاده كرديم. البته ما دوست داشتيم افرادي از تمام استان‌ها در اين كار مشاركت داشته باشند، اما توانستيم به سمت بازيگران استان‌هاي همسايه مازندران برويم.


وي درباره لهجه‌هاي بازيگران بومي مي‌گويد:‌ در اين نمايش به سمت هيچ لهجه‌اي نرفتيم و دغدغه‌مان اين بود كه فضاي نمايش تداعي‌كننده لهجه خاصي نباشد.

ضرورت فرار از كليشه‌ها

حسين توسلي كه خودش نمايش‌هاي راديويي زيادي را در رابطه با دفاع مقدس تهيه كرده مي‌گويد: من فعاليت‌هاي راديويي‌ام را مديون فضاي دفاع مقدس هستم. در جشنواره‌هاي مختلف با نمايش‌هاي ژانر جنگ به موفقيت رسيدم.


او اجراي «جلوه‌هاي ويژه صوتي» را دشوارترين بخش تهيه نمايش‌هاي راديويي جنگي مي‌داند و مي‌گويد:‌ در سريال‌هاي تلويزيوني با نشان دادن يك «خاكريز» مي‌توان آن را براي مخاطب تداعي كرد، اما تصوير كردن يك خاكريز از طريق راديو كار دشواري است. در مقابل در نمايش‌هاي راديويي به راحتي مي‌تواني لوكيشن‌هايت را تغيير بدهي. يعني به عنوان مثال مي‌تواني از جبهه جنوب به جبهه غرب بروي و تفاوت اين دو فضا را صحنه‌سازي كني.


اين تهيه‌كننده به ضرورت «فرار از كليشه‌ها» در ساخت نمايش‌هاي راديويي جنگي اشاره مي‌كند و يادآور مي‌شود: نبايد به گونه‌اي صحبت كنيم كه انگار رزمندگان و شهدا «تافته جدا بافته» بوده‌اند. آنها جزيي از مردم بوده و در ميان آنها زندگي مي‌كرده‌اند، اما نسبت به بقيه «آدم‌تر» و «جوانمردتر» بوده‌اند.


توسلي تاكنون نمايش‌هاي راديويي مختلفي را همچون «سرداران سبز»،‌ «سير و سلوك»، «چشم به راه»، «سيرت خوش مهدي» و «من بي‌تو» با موضوع «دفاع مقدس» تهيه كرده است. او قصد دارد در برنامه «سرداران سبز» زندگي 1500 نفر از شهيدان استان مازندران را بازسازي راديويي كند.

سعي كرديم به كتاب وفادار باشيم

توسلي درباره شيوه اقتباس از كتاب «دا» تصريح مي‌كند:‌ ما سعي كرديم تا حد امكان به كتاب وفادار باشيم. يعني در نمايش‌مان نكته‌اي را خارج از كتاب نياورديم. همچنين تلاش كرديم نقاط عطفي كه نويسنده كتاب تاكيد داشته حذف نشود.


در بخش‌هايي از نمايش، بازيگر نقش «زهرا» براي يك خبرنگار (سيده‌اعظم حسيني) صحبت مي‌كند. ما اين بخش‌ها را به شيوه روايي كار كرده‌ايم. برخي جاها هم از ظرفيت‌هاي نمايشي راديو استفاده كرده‌ايم. حتي خيلي‌ها به ما اعتراض مي‌كردند كه چرا بخش‌هاي بيشتري را نمايشي نكرده‌ايد.


اين تهيه‌كننده درباره مزيت‌هاي ادبي كتاب «دا» مي‌گويد: اين كتاب سرشار از ظرفيت و قابليت است. من هربار كتاب «بر باد رفته» را مي‌خواندم با خودم مي‌گفتم اين كتاب با چه ظرافتي در لابه‌لاي يك داستان عاشقانه درباره حوادث جنگي آمريكا جهتگيري كرده است. كتاب «دا» را نيز مي‌توان يك رمان عاشقانه جنگي به شمار آورد.

فعالان دفاع مقدس صندوقچه دلشان را باز كنند

توسلي با بيان اين كه امثال خانم «حسيني» در كشور ما‌ زياد هستند مي‌گويد: بايد به سراغ كساني كه خاطراتي از جنگ دارند برويم و از آنها بخواهيم صندوقچه دلشان را باز كنند. داستان‌نويسان مي‌توانند با كمك اين افراد واقعيت‌هاي جنگ را براي مردم بازگو كنند.


وي مي‌افزايد: بزرگ‌ترين تلاش ما اين بود كه تاثير كتاب «دا» را حفظ كنيم. اين كتاب لحظات تاثيرگذاري دارد. براي من احساس‌برانگيز‌ترين لحظه جايي است كه دختري با سن و سال كمش جنازه‌ها را جابه‌جا مي‌كند يا جايي كه به شكم يك مادر باردار تركش مي‌خورد.


اين تهيه‌كننده تصريح مي‌كند: ما نسبت به اين كتاب احساس تعهد مي‌كرديم و مي‌خواستيم واقعيت‌هاي بيان‌شده در كتاب را صادقانه بيان كنيم. بنابراين از خلق لحظات نمايشي اغراق‌آميز پرهيز كرديم. سعي‌مان اين بود كه المان‌هاي صوتي درستي به كار روند و صداي تير و انفجار اغراق‌آميز به نظر نرسد. ضمن اين كه استان‌هاي جنوبي و غربي با «بادهاي موسمي» مواجهند و اين صداسازي در پس‌زمينه نمايش راديويي «دا» شنيده مي‌شود.

هيچ كدام از شخصيت‌ها لهجه ندارند

جواد پيشگر كارگردان نمايش راديويي «دا» نيز در گفتگو با خبرنگار جام‌جم مي‌گويد: در اين نمايش براي انتقال مضامين ارزشي و حسي بر حسب ضرورت از عنصر روايت هم استفاده كرده‌ايم. يعني بخش‌هايي از داستان را كه خود شخصيت روايت و توصيف مي‌كند توسط يكي از بازيگران ما خوانده شده است. اين بخش‌ها به قسمت‌هاي نمايشي وصل مي‌شوند. او با اشاره به اين كه هيچ كدام از شخصيت‌هاي نمايش لهجه ندارند مي‌افزايد: من اصراري بر لهجه و گويش خاصي نداشتم. ضمن اين كه ممكن بود لهجه درست از كار درنيايد و نمايش لطمه ببيند. اين كارگردان ادامه مي‌دهد: بر حسب نياز در كنار كلام و بيان از صداسازي و موسيقي هم استفاده كرده‌ايم.

برخي عوامل و دست‌اندركاران اين مجموعه نمايشي راديويي عبارتند از تنظيم و كارگردان: جواد پيشگر، تهيه‌كننده: حسين توسلي، آهنگساز: شهاب آزادي وطن و بازيگران: صديقه كيانفر، نازنين مهيمني، فريبا طاهري، مجيد حمزه‌لويي، سعيده فرضي، رويا فلاحي، سيما خوش‌چشم و... .