[ئاریا]

غذا های ئیلام

• تَُرخينَه : به دو طريق و مزه و طعم مختلف تهيه ميشود . كه انواع آن دوئينَه و شُمينه است .

طرز تهيه : ابتدا سبزي از نوع شَلََم را كه مخصوص تهيه اين غذا است به قطعات بسيار ريز و ريشه آن را خرد كرده و به همراه گوجه فرنگي رسيده و رنده شده كه بهتر است از نوع گوجه محلي باشد و آب انار با هم مخلوط كرده مقداري سبزيجات معطر از قبيل ترخن ، تعناع ، و ... و همچنين پياز و فلفل و زردچوبه و مايه خمير را به آن اضافه كرده و به مدت چهار روز مايه تهيه شده را دور از آفتاب قرار داده و سپس گندم خرد

شده را به آن اضافه كرده به صورت خمير درآمده و تا تقريباٌ پنج روز ديگر نيز رسيده ميشود و همه مايه به خورد گندم ميرود و ماده خوشبو و خوش طعم تهيه ميشود سپس پينُه ( پونه ) كوهي را روي سطح پاكي در محل سربسته اي پهن كرده و ماده آماده شده را به شكل و قطعات مختلف روي آن قرار داده تا خوب خشك شود البته بنا به ذائقه افراد عده اي ماده را به شكل خمير مربوط را در يخچال نگهداري مي كنند .....

اين غذا معمولاً در فصل سرما پخت ميشود و با توجه به مواد متشكله آن حاوي ارزش غذايي بسيار بوده و غذاي مناسب جهت سرما خودگي ميباشد .در ضمن تقريباً يكماه قبل از شروع فصل سرما ماده آن آماده ميشود و در هنگام پخت مدت زمان كمي را مي طلبد تا آماده شود . به اين طريق كه چند دانه خشك شده از ترخينُه را داخل ماش پخته شده و پوست كنده شده به همراه آب جوش به مدت 20 دقيقه جوشانده و سپس پياز داغ كرده و ميل ميكنند . البته بنا به ذائقه افراد ميتوان بدون ماش هم آن را پخت كرد .
نوع دوم : تهيه ترخينُه دوئينَه است كه بسار ترش مزه بوده و فقط حاوي دوغ و گندم پوست كنده شده ميباشد و مقداري سبزيجات معطر و نمك و فلفل به آن اضافه كرده و تقريباً به مدت 7 روز آماده ميشود.

· شِلََه اََميري : اين غذا معمولاً در فصل سرما استفاده ميشود و به جهت طعم گرم آن در رفع سرماخوردگي مناسب ميباشد . طرز تهيه آن به اين صورت است كه ابتدا ماش را در آب جوش پخته و پوسته آنرا كه معمولاً به هنگام پخت جدا ميشود درآورده و با مقداري برنج محلي ( عنبربو) پخته ، برخي برخي بنا به ذائقه چند دانه پياز ريز پوست كنده را بدون اينكه خرد كنند داخل آن ريخته و مي پزند و سپس با مقداري روغن ، نمك و فلفل و پياز داغ كرده و ميل ميكنند .

· باباياري ( عَدَ ساو ) : عدس به مقدار لازم را به همراه آب جوشانده به طوري كه مقدار كمي آب داخل آن بماند سپس پياز داغ و مقداري آرد بو داده شده را به آن اضافه كرده و ميل ميكنند .

· پِِِِِرشِگَه: خمير سفتي را شامل آرد و آب تهيه و جلوي آفتاب قرار ميدهند . سپس آنرا با حركات انگشت ورز ميدهند و پرز ، پرز ميكنند . سپس داخل ماش پخته و مقداري برنج ريخته تا پخته شود . سپس پياز داغ و ادويه جات ، نمك و فلفل را به آن اضافه كرده ميل ميكنند . اين غذا معمولاً در فصل سرما مصرف مي شود .

· آو گوشت باميَه : غذايي متنوع و سرشار از ويتامين كه با گوشت گوسفندي ، باميه ، و آب گوجه فرنگي تهيه ميشود .

· قَلَه ماسُوا : كله پاچه گوسفند يا بزغاله را خوب پخته مقداري به آن اضافه كرده و كشك ساييده شده يا دوغ آماده را داخل آن ريخته پياز داغ و پونه كوهي يا نعناع را به پياز داغ اضافه كرده و ميل ميكنند .

· ماسوا : دوغ يا كشك ساييده شده را به همراه مقداري برنج محلي ( عنبربو ) پخت ميكنند سپس پياز داغ و پونه كوهي را به آن اضافه ميكنند . اين غذا براي كساني كه ناراحتي گوارشي داشته باشند مفيد است .

· سختي : يكعدد سيرابي گوسفند را انتخاب كرده و در ظرفي گذاشته با مقداري آب جوش به مدت 20 دقيقه جوشانده تا نرم شود سپس برنج و لپه و گوشت چرخ كرده ، در صورت تمايل با سبزيجات معطر را داخل آن ريخته و پارگي آن را دوخت كرده تا مواد داخل آن به بيرون ريخته نشود روي حرارت ملايم قرار داده تا دم بكشد .

· كِفتَه سيرابي : سيرابي را چرخ كرده به همراه پياز رنده شده ، مقداري آرد ، ادويه جات ، نمك و گياهان معطر كوهي از جمله اَزًبووُ ( آويشن ) ، پينُه ( پونه ) ، ترخن ، نعناع را به آن اضافه كرده ورز داده ميشود و سپس داخل روغن داغ روي شعله قرار داده تا دو طرف آن سرخ شود .

· مَكَش ( زِلِگَه ) : برنج خوش طعم و خوش بوي محلي را آماده كرده سپس آنرا شسته داخل پياز داغ و مقداري زردچوبه روي شعله با حرارت ملايم قرار داده ، چند عدد پياز را بدون اينكه خرد كنند داخل آن ريخته و ميگذارند تا دم بكشد معمولاً از روغن محلي ( دان ) براي تهيه اين غذا استفاده ميشود .
اگر چنانچه بخواهيم مكش را با آب بيشتري پخت كنيم برنجي نرم تهيه ميشود كه به " زلگه " گفته ميشود .

· جِگِروَز : جگر تازه را خود كرده و به سيخ كشيده سپس پيه نازكي كه در اطراف شكمبه گوسفند قرار دارد بدون اينكه خرد شود به صورت لايه اي نازك و توري روي سيخ ها كشيده و با حرارت ملايم زغال كباب كرده و صرف ميكنند .