کوسه، یک خطر و دهها فایده
کوسه و انسان، نیاکان مشترکی داشته اند و بافتهای بدن آنها چندان از یکدیگر متفاوت نیست.
اگر بتوانید چند دقیقه ای خاطره دندانهای تیز کوسه را در فیلم آرواره ها فراموش کرده و مطلب زیر را مطالعه کنید، خواهید دید که کوسه، هرچند همواره به عنوان یکی از وحشت انگیزترین آبزیان مطرح شده است، اما میتواند از بسیاری جهات برای انسان و طبیعت مفید واقع شود.
1. کوسه، به عنوان یکی از قدیمیترین مهره داران، میتواند اطلاعات ذیقیمتی درباره مبداء و تکامل تمام انواع مهره داران از جمله انسان، در اختیار دانشمندان قرار دهد.
2. کوسه ها در رشد جمعیت یکی از محبوبترین مواد غذایی انسان- نرم تنان صدف دار مانند خرچنگ، انواع صدف، لابستر و مانند آنها - تاثیر مستقیم دارند. زیرا خوراک اصلی کوسه سفره ماهی است که آنهم به نوبه خود شکارچی اصلی این موجودات نرم تن محسوب میشود.
3. کوسه های مجهز به دوربین اطلاعات بسیار ارزنده ای برای انسان به دست آورده اند زیرا این ماهی میتواند در آبهای پرخطری چون محل تست اتمی در اقیانوس آرام به راحتی رفت و آمد کرده و در شناسایی و مطالعه محل مفید واقع شود.
4. سیستم ایمنی کوسه بسیار پیشرفته است و تنها تعداد اندکی از آنها به بیماریهایی چون سرطان و بیماریهای مرگ آور دچار میشوند. اگر دانشمندان بتوانند کلید این روند ایمنی را کشف کنند، کوسه ها در آینده به منبع اطلاعات اساسی برای پیشگیری و حتی درمان مرگ آورترین بیماریهای شایع میان انسان تبدیل خواهند شد.
5. تیغه پشت کوسه و همچنین بینی کوسه کله چکشی الهام بخش بسیاری از تولیدات سطح بالای تکنولوژیک مانند بالهای هواپیما و بدنه های جت بوده است. مرکز تحقیقات لنگلی (Langley Research Center) ناسا برای طراحی ملزومات پروژه های خود تحقیقات گسترده ای بر روی کوسه ها، نهنگ و مرغان دریایی انجام داده است.
6. بعضی از انواع کوسه مانند کوسه نهنگی، علی رغم جثه عظیم 15 متری خود، ریزه خوار هستند. آنها از پلاکتونها (جانداران ریز شناور بر آب)، میگوهای بسیار ریز و جلبکها تغذیه میکنند. عده ای از کارشناسان عقیده دارند که این روش تغذیه، به پاکسازی آب و جلوگیری از رشد جلبکهای مضر کمک بسیاری میکند.
7. خون کوسه حاوی مواد ویژه ضد لخته شدن خون است که برای استفاده در ناراحتیهای قلبی مورد مطالعه دانشمندان قرار گرفته است.
8. کوسه ها بیش از هر جاندار دیگر روی زمین، نسبت به الکتریسیته حساس هستند. از آنجایی که ردیابی میدانهای مغناطیسی برای جهت یابی و دریانوردی بسیار مفید
است، دانشمندان برای تولید سیستمهای ناوبری و جهت یابی بهتر در انواع خودرو، کشتی و هواپیما به مطالعه بر اعضای ردیاب الکتریکی مشغول هستند.
9. بسیاری از دانسته های دانشمندان از مسائل زیست شناختی ماهیها، از طریق مطالعه بر کوسه، به خصوص نوعی کوسه کوچک به نام سگ ماهی، به دست آمده است.
10. کوسه ها به عنوان یکی از تماشایی ترین موجودات و جاذبه اصلی صنعت جهانگردی بوم شناختی یا اکوتوریسم به شمار میروند و از نظر اقتصادی برای کشورهایی چون فیلیپین و بلیزه (Belize) بسیار ارزشمندند.
11. این عقیده وجود دارد که کوسه و انسان، نیاکان مشترکی داشته اند و بافتهای بدن آنها چندان از یکدیگر متفاوت نیست. امروزه محققین بینایی سنجی برای یافتن امکان پیوند قرنیه کوسه به انسان، به کار بررسی قرنیه کوسه مشغولند.
12. نگهداری کوسه در آکواریومهای بسیار بزرگ نیز سالانه میلیونها دلار نصیب صاحبان این صنعت کرده است زیرا برای جهانگردان هیچ چیز به اندازه تماشای کوسه ای که در فاصله بسیار نزدیک و در عین حال ایمن به زندگی معمول خود میپردازد، جذاب نیست.
13. بسیاری از کوسه ها مردارخوارند و از حیوانات و گیاهان مرده یا در حال مرگ تغذیه میکنند. این کوسه ها در حفظ و نگهداری اقیانوسها از لاشه های رو به زوال موجودات نقشی اساسی دارند.
14. به نظر میرسد که یک ماده شیمیایی به نام اسکوالاماین (Squalamine) که از سگ ماهی به دست می آید، برای از بین بردن باکتریهای میکروبی و سلولهایی با قابلیت سرطانی شدن مفید است. این ماده طبیعی روزی به عنوان دارویی برای عفونتها و بیماریهای انسان به ثبت خواهد رسید.
15. دندان کوسه، با تنوع فراوانی که در شکل، اندازه و سطح برنده آن وجود دارد، همواره یکی از شگفتیهای طبیعت بوده است. به احتمال بسیار این دندانها الهام بخش ابزارها و جنگ افزارهای انسانهای اولیه بوده اند. گاهی خود دندان و پوست کوسه نیز در ساختن این وسایل به کار میرفته است.
16. محققین در حال آزمایش یک روکش جدید برای قایقها و کشتیها هستن. این پوشش که با الهام از شکل، اندازه و جنس پوست کوسه ساخته شده است، از چسبیدن جلبک و مواد و جانوران چسبنده دیگر به بدنه قایق جلوگیری خواهد کرد. طراحان امیدوارند بتوانند چنین کیفیتی را به بدنه کشتیها هم منتقل کنند.