[افسون 13]

عید پاک مسیحیان

نوشته‌ ی زیر ترجمه و برداشتی‌ است از منابع گوناگون سوئدی که ضمن اشارات علمی و تاریخی به پیدایش عید «پاک» ، تلاش می‌کند تا ریشه‌های مشترک برخی از آداب و رسوم ملل از جمله «نوروز» و عید «پاک» را بازگو کند .

عید پاک ، یکی از عید‌های بزرگ مذهبی است که در رابطه با زمان برگزاری و چگونگی فلسفه‌ی وجودی آن ، که در اول بهار اتفاق می‌افتد ، اهمیت فراوانی دارد . می‌گویند که ، حضور این عید در این بُرش زمانی به معنی پیروزی زندگی و عشق بر مرگ و نفرت و بدی است . در زبان سوئـدی به عید «پاک» ، «Påsk، پُسک» ،
می گویند .

واژه‌ی «Påsk» ، یک واژه‌ی عبری است و در حقیقت شکلی از کلمه‌ی لاتین «Pasach» است ، که «Paska» تلفظ می‌شده . در «یونان» و «روسیه» نیز همین واژه را مورد استفاده قرار می‌دهند . در زبان انگلیسی چندین کلمه را به‌ کار می‌برند که باز هم ریشه در لغت «Pasach» دارد ، مانند «Paschal» و «Passover» .

در کشور‌های دیگر رایج ‌ترین واژه ، «Easter» و در زبان آلمانی، «Ostern» است که باز هم ریشه در زبان عبری دارد . واژه‌ی اخیر، «Ostern» که در زبان آلمانی استفاده می‌شود ، به نام خدای‌بانوی «Ostra» برمی‌گردد .

واژه‌ی«Pasach» که ریشه‌ی همه‌ی این وا‌ژه هاست ، در زبان فارسی نیز به صورت «پاساژ» و به معنی محل عبورکردن و گذشتن می آید .


در رابطه با عید «پاک» داستانی وجود دارد که به این شکل نقل می‌شود :

در زمانهای بسیار دور و قبل از تولد عیسی مسیح ، قوم یهود ، به دلیل خشک‌سالی و کمبود غذا، به کشور مصر که کشوری ثروتمند بوده مهاجرت می‌کند . آنان که برای گذران زندگی و رهایی از درد و رنج فقر بدان جا رفته بودند ، مورد استقبال چندانی قرار نمی گیرند . از این رو، سخت‌ترین و بدترین کارها با دستمزدی بسیار ناچیز به آنها واگذار می‌شود . کارفرمایان با آن‌ها مانند برده رفتار می‌کردند و با شلاق و شکنجه از آنها کار می‌کشیدند . گفته می‌شود که بیشتر بناهای سنگین و تاریخی مصر، مانند «اهرام ثلاثه»‌ و غیره به همین صورت ساخته شده‌ است .

نقل است که «موسی» ، پیغمبر و رهبر یهودیان ، نزد «فرعون» مصر می ‌رود و از او می‌خواهد که قوم یهود را آزاد سازد . «فرعون» بدین امر راضی نمی‌شود و به همین جهت ، مورد خشم خداوند قرار می‌گیرد و بلاهای بسیار بر او و بر کشور مصر نازل می‌شود تا آن‌جا که «فرعون» مجبور می‌گردد یهودیان را آزاد سازد . از آن زمان به بعد چنان شبی را ، «شب آزادی» نام نهاده‌اند . چنان که پیداست ، عید «پاک» همیشه در آغاز بهار اتفاق می‌افتد . درست زمانی که طبیعت رو به گرما و نور می‌رود ، زمین نفس می‌کشد و زندگی دوباره‌ی طبیعت آغاز می‌ گردد .

با توجه به روایتی که نقل شد اهمیت عید «پاک» برای یهودیان تنها پیروزی گرما و روشنایی بر سرما و ظلمت نیست بلکه یادآور آزادی این قوم است از زنجیرهای اسارت و بردگی .

نکته قابل تأمل آن است که در شب آزادی یهودیان ، آنان برای گریز از نابودی و مرگ ، بر آن شدند که هر خانواده ، یک گوسفند یا برّه تهیه کند و در تاریک و روشنای غروب ، با قربانی آن حیوان و علامتگذاری بر درِب خانه‌ی خود با خون او ، از دست فرشته‌ی مرگ رهایی یابد . باور یهودیان بر آن بود که اگر «عزرائیل» از جلو خانه‌ ی آنان بگذرد و آثار خون را بر آن جا ببیند ، آسیبی به آنان وارد نمی سازد . گفته می‌‌شود که یهودیان در واقع ، در شب عید «پاک» مصر را ترک کردند و از طریق دریای سرخ به صحرای «سینا» و سپس به کشور «غنا» رفتند .

نکته‌ ی برجسته در این داستان که به واژه‌ی «پاساژ» گره می‌خورد آنست که هم عبور فرشته ‌ی مرگ را از جلوی خانه‌های یهودیان برساند و هم این که از کنار آنها بگذرد و از اندیشه‌ ی آسیب رساندن به این قوم صرف ‌نظر کند .

با این که مراسم عید «پاک» به یهودیان اختصاص داشته اما بعد‌ها با بر صلیب کشیده شدن حضرت مسیح ، نوعی درهم‌آمیزی میان آنها راه یافته است . در عمل ، همین نکته موجب شده که مسیحیان و از جمله سوئدی‌ها و کشورهای دیگر اروپایی ، مراسم عید پاک را به شکل امروز برگزار کنند .

زمان عید «پاک» معمولاً در فاصله‌ی 22 مارس تا 25 آوریل است . باید گفت که در سال 325 میلادی ، مراسم عید «پاک» مسیحی از مراسم یهودی جدا شد و زمان مشخصی را به خود اختصاص داد . این زمان ، دقیقاً پس از اول فروردین ، 20 یا 21 ماه مارس است که با اعتدال ربیعی که برابری روز با شب است ، انطباق پیدا می‌کند . پس از این روز است که منتظران عید «پاک» در اولین یکشنبه‌ ی پس از دیدن ماه کامل و یا «بدر» ، مراسم عید «پاک» را به جا می آورند . به همین دلیل است که تاریخ برگزاری این عید متغیر است .

در رابطه با مراسم «کریسمس» که همیشه ثابت است ، عید «پاک» می‌تواند با نخستین یکشنبه ‌ی 22 ماه مارس برابر باشد که در سال 1818 اتفاق افتاده است . همچنین ممکن است که در 25 آوریل اتفاق بیفتد که چنین زمانی در سال 2285 میلادی خواهد بود . از نظر زمانی قابل توجه است که در سال 1943 میلادی نیز عید «پاک» در 25 ماه آوریل برگزار شده و نوبت بعد در سال 2038 میلادی خواهد بود .

در سوئد و کشورهای اروپای شمالی ، پیش از گرایش به دین مسیح ، مردم ، خدایان خاص خود را پرستش می‌کرده‌اند و جشنهایی هم که در این کشور‌ها از جمله سوئد برگزار می‌شده ، در رابطه با تغییر فصلها و دگرگونی طبیعت و یا کشت و برداشت محصول بوده است .

موضوع تأمل انگیز آنست که در این کشورها نیز جشنی بزرگ و باشکوه در آغاز بهار و درست زمانی که طول روز و شب برابر می‌شده و طبیعت رو به نور و گرما می‌رفته ‌، برگزار می‌شده است . مردم برای کشت بهتر و پربارتر محصولات خود ، معمولاً حیوانی را قربانی می‌کرده‌اند . برگزاری این سنت شباهت بسیاری با مراسم فدیه دادن ایرانیان قدیم به خدای باران و باروری دارد . حتی مراسم سیزده بدر که با رفتن به صحرا و انداختن سبزه در آب توأم است، ریشه در همین باور دارد .

در اروپا این سنت و برخی سنتهای دیگر ، همه به جشن عید «پاک» منتقل گردید . اینکه زندگی دوباره‌ی طبیعت ، همزمان با بازگشت مسیح باشد ، انتخاب زمانی بسیار مناسبی بوده است .

مردم سوئد پس از رواج دین مسیح در این کشور، طرفدار مذهب کاتولیک شدند و مراسم گوناگون سنتی خود رابر مبنای باورهای مذهب کاتولیک برگزار می‌کردند . اما در حدود 1500 میلادی ، Gustav Vasa«گوستاو واسا» ، پادشاه قدرتمند این کشور، مذهب رسمی کشور را از کاتولیک به پروتستان تغییر داد . پس از این تغییر، بسیاری از سنتها و مراسم مذهب کاتولیک خود به خود از میان رفت . در نتیجه برای کشور کوچکی مانند سوئد ، گذار از این‌همه دگرگونی و به فراموشی سپردن سنتها و مراسم آباء و اجدادی ، آسان نمی‌نمود . البته درست نیز آن بود که فراموش نشود . همچنانکه عادت‌ها و باور‌های مردم تا به امروز نیز باقی مانده‌ است .

بسیاری از مردم سوئد بر این باور هستند که در درون هر یک از آنها یک «وایکینگ» زندگی می‌کند که هنوز هم پیروزی نور را برتاریکی طولانی این سرزمین و پیروزی گرما را بر سرمای استخوان سوز آن ، جشن می‌گیرد . هر چند میان این باور های سنتی و آئین‌های مذهبی تمایز معینی وجود دارد . مهم آنست که مردم با باورها و اعتقادات گوناگون مذهبی در این مراسم شرکت می ‌کنند . علت آن نیز این است که سنت‌های کشور سوئد آمیزه‌ای است از آموزه‌های دین یهود ، مذهب کاتولیک ، پرتستان و آن‌چه که از باورهای اسطوره‌ای آنان در این سرزمین وجود داشته است .

در کشور سوئد ، عید پاک ، یک هفته به درازا می‌کشد و هر روز آن نام ویژه‌ای دارد .


منبع : در سایه روشن کلام