[رزیتا]

يوهان گوتمبرگ

نام فارسي : يوهان گوتمبرگ

سال ولادت و فوت : 1468 – 1400 میلادی

مليت : آلمانی

از يوهان گوتمبرگ اغلب به عنوان مخترع صنعت چاپ ياد مي‌شود. آنچه را كه او انجام داد ابداع اولين روش استفاده از حروف چاپي قابل جابجايي و ماشين چاپ بود كه اين امكان را فراهم مي‌آورد تا بتوان مطالب نوشته شده گوناگون را با سرعت و دقت به چاپ رساند.

هيچ اختراعي به شكل كامل از مغز يك فرد به تنهايي تراوش نمي‌كند و صنعت چاپ هم چنين بود. مهر و انگشترهاي خانم كه اساس كارش همان شيوه‌ي چاپ باسمه مي‌باشداز زمان‌هاي باسنان به‌كار گرفته شده بود. چاپ باسمه قرن‌ها قبل از گوتنبرگ در چين شناخته شده بود يك كناب چاپي كه تاريخ سال 868 را دارد درآتجا كشف شده است. در غرب نيز قبل از گوتمبرگ با آن آشنا بودند. چاپ باسمه امكان نوليد نسخه‌هاي متعدد از يك كتاب را فراهم مي‌كرد امّا يك مشكل اساسي داشت از آنجا كه براي هر كتابي بايد يك سري كامل و جديد از صفحات ساخته و حك حروف روي چوب انجام مي‌شد براي توليد كتابهاي مختلف عملي و مناسب نبود. برخي اوقات گفته شده است كه سهم عمده گوتمبرگ در صنعت چاپ اختراع حروف چاپي قابل جابجايي بوده است. در واقع حروف چاپي جابجايي در اواسط قرن يازدهم در چين توسط شخصي به‌نام «پي‌شنگ» اختراع شده بود. اين حروف را در آن زمان با نوعي سفال مي‌ساختند كه طبعاً نمي‌توانست زياد بادوام باشد. بعدها چيني‌ها و كره‌اي‌ها در ساخت حروف چاپي قابل جابجايي اصلاحاتي به‌وجود آوردند. مدتي قبل از گوتمبرگ كره‌اي‌ها از حروف چاپي فلزي استفاده مي‌كردند. در واقع دولت كره در اوايل قرن پانزدهم از ايجاد يك كارگاه ريخته‌گري براي توليد حروف چاپي فلزي حمايت كرد. برخلاف تمام اينها اشتباه خواهد بود اگر پي‌شنگ را شخصاً در اين خصوص فردي مؤثر بدانيم. زيرا اولاً اروپا ساخت حروف چاپي قابل جابجايي در چين، تا هنگامي كه در سال‌هاي اخير روشهاي جديد چاپ را از غرب فراگرفتند، هرگز همگاتي نشد.

براي بهره‌گيري از روش‌هاي جديد چاپ چهار عامل عمده بايد وجود داشنه باشد :

1- حروف چاپي قابل جابجايي همراه با سيستم حروف چيني
2- ماشين چاپ

3- مركب مناسب براي چاپ
4- ماده‌ي مناسب براي چاپ روي آن، مانند كاغذ
كاغذ سال‌ها قبل در چين توسط تسائي‌لون اختراع شده بود و در غرب نيز قبل از گوتمبرگ به شكلي گسترده از آن استفاده مي‌شد. اين تنها عامل از عوامل چهارگانه مورد نياز چاپ بود كه گوتمبرگ به شكل آماده در دسترس داشت. اگر چه در مورد سه عامل ديگر قبل از گوتمبرگ كارهايي انجام شده بود ولي گوتمبرگ اصلاحات و ابداعات مختلف و متعددي در هر يك از آنها پديد آورد. پيدا كردن تركيب فلزي مناسب براي ساخت حروف چاپي، تهيه مركب روغني چاپ و بالاخره ابداع يك پرس مناسب از كارهاي گوتمبرگ بود. اما سهم كلي گوتمبرگ در صنعت چاپ بسيار فراتر و بزرگ‌تر از هر يك از اين اختراعات و اصلاحات به تنهايي مي‌باشد. اهميت گوتمبرگ در اصل به اين دليل است كه او با تركيب تمام عوامل مورد نياز چاپ سيستم توليد كارايي را ابداع كرد.

صنعت چاپ برخلاف تمام اختراعات پيشين اصولاً يك سيستم توليد انبوه است. يك تفنگ به تنهايي اسلحه بسيار مؤثري از يك كمان يا يك نيزه مي‌باشد اما يك نسخه از يك كتاب چاپي به خودي خود چيزي برتر از نسخه خطي آن نيست. بنابراين مزيت اصلي چاپ در توليد انبوه آن است. آنچه كه گوتمبرگ ابداع كرد تنها يك ابزار و يك وسيله و يا حتي انجام يك سلسه اصلاحات در آنچه كه وجود داشت، نبود بلكه ابداع يك سيستم كامل توليد بود.

اطلاعات ما پيرامون شرح حال گوتمبرگ چندان زياد نيست. مي‌دانيم كه او در حدودسال 1400 در شهر ماينز آلمان متولد شد و در اواسط قرن تمام فعاليت خود را وقف هنر چاپ كرد. معروف‌ترين كار او كتاب مقدس گوتمبرگ مي‌باشد كه حدود سال 1454 در ماينز چاپ شده است. البته نام گوتمبرگ در هيچ يك از كارهاي چاپي او، حتي در كتاب مقدس گوتمبرگ كه مسلماً با تجهيزات او چاپ شده است، به چشم نمي‌خورد.

گوتمبرگ ظاهراً كاسب خوبي نبوده و نتوانست از اختراع خود پول زيادي به دست آورد. او در دعاوي متعددي گرفتار شد كه در يكي از آنها محكوم شد تجهيزات خود را بع شريكش يوهان فاست واگذار نمود. گوتمبرگ در سال 1468 و در ماينز درگذشت.

با مقايسه توسعه بعدي اروپا و چين مي‌توان تصويري از تأثير گوتمبرگ بر تاريخ جهان به دست آورد. در هنگام تولد گوتمبرگ اروپا به سرعت پيشرفت كرد در حالي كه پيشرفت چين، كه تا مدتها بعد هنوز از چاپ باسمه استفاده مي‌كرد، نسبتاً كند بود. البته مبالغه خواهد بود اگر تنها صنعت چاپ را باعث اين اختلاف بدانيم ولي به هر حال اين امر عامل بسيار مهمي در اين باب بوده است.

اين نكته نيز قابل توجه است كه از بزرگان علم و دانش كه در اين كتاب از آنها نام برده شده است تنها سه نفر در پنج قرن قبل از گوتمبرگ مي‌زيستند در حالي كه شصت و هفت نفر ديگر در پنج قرن بعد از مرگ گوتمبرگ زندگي مي‌كردند. اين مي‌تواند به شكلي بيانگر اين نكته باشد كه اختراع گوتمبرگ عاملي عمده و احتمالاً عامل اصلي در انفجار پيشرفتهاي انقلابي علوم دوران جديد بوده است.

تقريباً مسلم است كه اگر آلكساندر گراهام بل هرگز وجود نمي‌داشت تلفن توسط فرد ديگري و در همان مقطع تاريخي اختراع مي‌شد. اين را در مورد بسياري ديگر از اختراعات نيز مي‌توان گفت. ولي بدون گوتمبرگ اختراع صنعت جديد چاپ ممكن بود براي نسل‌ها به تعويض افتد. با توجه به تأثير همه جانبه چاپ بر جريان بعدي تاريخ مطمئناً گوتمبرگ سزاوار آن است كه رده بالايي را در اين فهرست داشته باشد.

کتاب تاثیرگذارترین های تاریخ

شرح حال و آثار یکصد نفر از موثرترین شخصیت های تاریخ جهان

نوشته: میشل اچ.هارت

ترجمه: محمد حسین آهویی