لزوم تغذيه نوزادان باشير مادر در ماه هاي نخست زندگي
تغذيه انحصاري با شير مادر در 6 ماه اول زندگي مناسب‌ترين رشد و تكامل را براي كودك تامين مي‌كند. تحقيقات اخير نشان داده است كه شروع زودرس غذاي كمكي (بين 4 تا 6 ماهگي يا قبل از آن) موجب مخاطرات جدي براي شيرخوار مي‌شود.
منظور از تغذيه انحصاري با شير مادر آن است كه جز شير مادر و قطره ويتامين هيچ ماده غذايي ديگر، حتي آب هم به شيرخوار داده نشود. در تغذيه كودك تنوع موادغذايي را رعايت كنيد تا كليه مواد مغذي مورد نياز كودك تامين گردد.
در تهيه و آماده‌سازي غذاي كودك اصول بهداشتي را مراعات كنيد.
دست‌هاي خود و دست و صورت كودك را قبل از تغذيه بشوييد و از ظروف تميز و بهداشتي استفاده كنيد.
غذا را بلافاصله پس از تهيه به كودك بدهيد.
در غذا دادن به كودك از بشقاب و ليوان نشكن و قاشق كوچك و كم‌عمق (مرباخوري) استفاده كنيد.
هنگام غذا دادن به كودك صبور باشيد و آرام‌آرام به او غذا بدهيد.
با توانا‌تر شدن كودك اجازه دهيد خودش غذا بخورد و شما فقط كمك كنيد.
وقتي به كودك غذا مي‌دهيد با او با محبت صحبت كنيد و سعي كنيد خاطره خوشي از غذا خوردن در ذهن داشته باشد.
در صورت كم‌اشتهايي و بي‌ميلي كودك سعي كنيد از غذاي مورد علاقه وي استفاده كنيد و از طريق توجه و محبت بيشتر و همچنين با تغيير در تركيب، مزه و حتي رنگ غذا، او را به خوردن تشويق نماييد.
توجه به اين نكات در مورد تغذيه تكميلي ضروري است:
با شروع غذاي كمكي بايد دفعات تغذيه با شير مادر را افزايش داد تا حتي‌المقدور از كاهش حجم شير جلوگيري شود.
در سال اول زندگي، وعده‌هاي غذاي كمكي، پس از تغذيه با شير مادر به شيرخوار داده شود.
هر 3 تا 5 روز يك‌بار مي‌توان ماده جديدي را به غذاي كودك اضافه كرد. اين فاصله زماني براي ارزيابي سازگاري غذا و اطمينان يافتن از عدم وجود آلرژي و حساسيت در كودك است.
مادر مي‌تواند شيرخوار را با قاشقي مناسب و يا با انگشتان تميز خود تغذيه كند و به محض اينكه كودك آمادگي نشان داد، تغذيه توسط خود او را تشويق نمايد.
ضمن اينكه مي‌توان كودك را به طور معقول براي غذا خوردن تشويق كرد ولي هرگز نبايد به زور به او غذا خوراند.
شيرخوار معمولا بين 12- 9 ماهگي قادر است از دو انگشت سبابه و شست خود براي برداشت قطعات كوچك غذا استفاده كند. لذا توصيه مي‌شود در اين سن تكه‌هاي كوچك مواد غذايي در دسترس كودك قرار گيرد تا بتواند خود را تغذيه كند.
با شروع تغذيه تكميلي علاوه بر قطره مولتي ويتامين، بايد روزانه 15 قطره از قطره آهن يا 5/1 ميلي‌ليتر از شربت آهن (سولفات فرو) به شيرخوار داده شود.
بعد از دادن قطره آهن بايد علاوه بر دادن آب جوشيده خنك شده به شيرخوار دندان‌هاي او را هم با دقت تميز نموده و يا ترجيحا مسواك زد.
از زمان شروع غذاي كمكي بايد به شيرخوار به ميزان كافي آب جوشيده خنك شده داد.
در سال دوم زندگي بايد ابتدا به كودك غذا داد و سپس وي را با شير مادر تغذيه نمود. از مواد غذايي زير براي تغذيه در سال اول زندگي نبايد استفاده شود:
سفيده تخم مرغ، شير گاو، انواع توت، گيلاس، آلبالو، كيوي، خربزه و بادام زميني به علت احتمال ايجاد حساسيت و اسفناج به علت وجود نيتريت.
مواد غذايي كه نياز به جويدن بيشتري دارند ( مانند: آجيل، كشمش، ذرت و تكه‌هاي سفت سبزي‌هاي خام مانند: هويج ). عسل غير پاستوريزه، قهوه، شكلات، چاي پررنگ و نوشابه. بايد به خاطر داشت كه يكي از اهداف مهم تغذيه تكميلي ايجاد رفتار صحيح و مناسب در امر تغذيه كودك است، نه پر كردن شكم وي.
خطرات زود شروع كردن غذاي كمكي
شروع زود هنگام غذاي كمكي موجب مي‌شود تا معده كم‌حجم شيرخوار با ماده غذايي كم ارزش‌تر از شير مادر پرشده و او را از دريافت مقداركافي از شير مادر كه هنوز مناسب‌ترين غذاي شيرخوار است محروم نمايد.
چون غذاي كمكي بر عكس شير مادر به سهولت با ويروس‌ها و باكتري‌ها آلوده مي‌شود و خطر عفونت و اسهال به شدت افزايش مي‌يابد.
شرايط غذاي تكميلي
غذاي تكميلي بايد:
در حجم كم داراي انرژي كافي بوده و از نظر كيفي از تركيب متعادل مواد مغذي و ريز مغذي‌ها نظير پروتئين، كلسيم، ويتامين‌ها و املاح برخوردار باشد.
در شروع نسبتا رقيق (كمي غليظ‌تر از شير مادر) باشد و به‌تدريج بر غلظت آن افزوده شود.
نرم بوده و هضم آن آسان باشد. از يك قاشق مرباخوري شروع شده و كم‌كم بر مقدار آن افزوده شود.
تازه و پاكيزه تهيه و با رعايت كامل اصول بهداشتي نگهداري شود.
كاملا پخته شده و بعد از خنك شدن مصرف شود.
فقط به اندازه مصرف 24 ساعت پخته شود و در يخچال نگهداري گردد. اگر در حجم بيشتري تهيه شده است، مقدار اضافي بلافاصله به صورت وعده‌هاي جداگانه در فريزر قرار داده شود.
مشكلات ناشي از شروع نكردن غذاي كمكي در پايان 6 ماهگي
ممكن است از ماه هفتم به بعد شير مادر به تنهايي براي تامين رشد شيرخوار كافي نباشد.
عدم آشنايي تدريجي با قوام، مزه و نحوه جويدن غذاهاي كمكي از ماه هفتم به بعد ممكن است موجب بي‌ميلي كودك نسبت به مواد غذايي گردد.
وعده‌هاي غذاي كمكي با توجه به سن شيرخوار
تعداد وعده‌هاي كمكي با توجه به سن شيرخوار به شرح زير توصيه مي‌شود:
سن كودك
7-6 ماهگي ، 4-3 وعده در روز
9-8 ماهگي ، 5- 4 وعده در روز
10 ماهگي به بعد ، 5 وعده در روز
از پايان 12 ماهگي كودك بايد به‌تدريج از غذاي سفره خانواده تغذيه كند.
چرا نبايد غذاي كمكي را پيش از پايان 6 ماهگي شروع كرد
در ماه‌هاي اول زندگي قدرت دفاعي دستگاه گوارش شيرخوار در برابر عوامل بيماري‌زا كمتر است.
شروع زودرس غذاي كمكي مي‌تواند به سهولت او را دچار عفونت و اسهال‌هاي خطرناك نمايد.
مقدار و فعاليت آنزيم‌هاي لوزالمعده و املاح صفراوي كه در ماه‌هاي اول زندگي براي هضم غذاي كمكي ناكافي است، از اين سن به‌تدريج افزايش مي‌يابد و هضم غذاهاي كمكي را تسهيل مي‌نمايد.
ملكول‌هاي درشت موادغذايي، قبل از اين سن مي‌توانند به راحتي از منافذ دستگاه گوارش شيرخوار عبور كرده و احتمال بروز حساسيت و آلرژي را افزايش دهند.
حركت ناخودآگاه زبان كه باعث بيرون راندن غذا از دهان مي‌شود در اين سن از بين مي‌رود و شيرخوار قادر به بلع غذا مي‌گردد.
حركات جانبي زبان كه غذا را براي جويدن به طرف دندان‌ها هدايت مي‌كند بين 8 تا 12 ماهگي ظاهر مي‌شود.
توانايي كليه‌ها كه تاكنون براي دفع مواد زائد محدود بوده است از اين پس افزايش مي‌يابد.
شروع غذاي كمكي قبل از پايان 6 ماهگي نه تنها موجب رشد بهتر شيرخوار نمي‌شود بلكه اغلب منجر به كندي رشد مي‌گردد.
|