[امیر عباس انصاری]

تأملي بر حملات شيميايي عراق
در كربلاي 5 و كردستان

نويسنده: محمدباقر نيكخواه / كارشناس سلاح هاي شيميايي

همزمان با انجام عمليات پيروزمندانه كربلاي 5 در شرق بصره وغرب خرمشهر در 19 دي ماه 1365،‌ رژيم بعثي عراق به موازات پاتك‌هاي گسترده و سنگين لشگرهاي گارد رياست جمهوري، زرهي، مكانيزه و همچنين يگانهاي نيرو بخصوص به قصد متوقف و بيرون راندن نيروهاي ايراني از مواضع تصرفي، حملات بي‌نظير شيميايي خود را در كل مناطق عملياتي اعم از خطوط مقدم و پشتيباني و عقبه‌هاي عمليات تا عمق 89 كيلومتري با 33 فروند انواع هواپيماهاي بمب‌افكن و بيش از 80 قبضه انواع توپ‌هاي سنگين آغاز نمود.
بدين سان كه صبح‌ها به هنگام طلوع آفتاب به مدت 2 الي 3 ساعت و عصرها نيز به مدت 2 تا 3 ساعت قبل از غروب آفتاب نيروها و مواضع آنها را مورد تهاجم بمب‌ها، راكتها و گلوله‌هاي مختلف و كشنده شيميايي (تاولزاها، اعصاب ـ موثر بر خون و خفه‌كننده‌ها) قرار داد.
در سري جديد حملات عراق كه مرحله اول آن به مدت 27 روز مدام از 12 دي ماه تا 17 بهمن ماه 1365 استمرار يافت و تمامي محورهاي عمليات شامل: شلمچه، پنج ضلعي، دژهاي مرزي، آبگرفتگي، دوسوي نهرجاسم، شهرك دوعيجي، جزاير ام‌الطويل، ماهي، ام لبابي، اروند صغير، ام‌الرصاص، پاسگاهاي كوت سوايد، بوبيان، زيد، حسينيه، جفير، پادگان حميد نهر عرايض، جاده‌هاي عملياتي شهيد اماني، شهيد دزفولي، شهيد ذوالفقاري، شهيد صفري و شهيد شركت، امام رضا(ع) و جاده‌هاي خرمشهر، شلمچه، خرمشهر آبادان، جزيره مينو و جاده ابريشم اهواز، بيمارستانهاي صحرايي امام حسين(ع)، رمضان، اورژانس ها، مواضع توپخانه‌ها،‌مهندسي و ادوات و حتي كمپ اسراي عراقي را آماج گازهاي كشنده شيميايي قرار داده و بيش از 3500 نفر را مصدوم و 400 نفر را به شهادت رساند.
روزهاي 23 و 25 اسفند 1365 يكي از روزهاي تلخ جنگ به شمار مي‌روند؛ عراق در اين روز ديوانه‌وار بيش از دو سوم كل مناطق عملياتي جنوب و خوزستان را مورد تهاجم سراسري 44 فروند هواپيماهاي بمب‌افكن و بيش از 90 قبضه از انواع توپخانه‌هاي سنگين قرار داده و تمامي محورهاي عملياتي بيت‌المقدس (خرمشهر)، رمضان ـ‌ والفجر 8 ـ كربلاهاي 4 و 5 و خيبر را با 900 بمب و راكت 500 با 25 و150 كيليويي و 3500 گلوله‌هاي توپ، شيميايي نموده كه حاصل آن 1700 مصدوم و 246 نفر شهيد بود.

در همان ابتداي حملات شيميايي عراق، اخبار،‌ اطلاعات و اسناد جنايات جديد عراق را بلافاصله براي مقامات مسئول ايران ارسال نموديم.
از جمله به ستاد تبليغات جنگ، شوراي عالي دفاع به مسئوليت دكتر كمال خرازي و وزارت وقت امور خارجه دكتر علي‌اكبر ولايتي و اعلام آمادگي نموديم جهت پذيرش گروه كارشناسان سازمان ملل در منطقه جهت ارائه اسناد و بقاياي آثار حملات شيميايي عراق و بردن گروه به محل هايي كه بمب ها و راكتهاي منفجر شده بود.
مسلماً اين اقدامات تبليغي و سياسي در آن روز ها در تنوير افكار عمومي و ترسيم جنايات ضدبشري عراق كه مخالف كليه كنوانسيون نهاد و پروتكل‌هاي بين‌المللي بودند تاثير گذار بود.
آقاي رجايي خراساني نماينده وقت ايران در سازمان ملل نامه آقاي دكتر ولايتي را تسليم خاوير پرزدوكوئيار دبير كل وقت سازمان ملل كرد.

در اين نامه وزير خارجه ايران ضمن يادآوري جنايات وحشيانه عراق در گذشته به موارد جديد حملات شيميايي اشاره كرد و مدارك لازم را نيز ارائه نمود و به شدت از عدم موضع‌گيري ايشان(دبيركل) و شوراي امنيت در محكوميت و مجازات عراق انتقاد نمود و خواستار اعزام گروه حقيقت‌ياب و كارشناسان سلاح هاي شيميايي سازمان ملل به ايران گرديد
اما اين اقدام باز هم مورد بي‌توجهي و عدم اعتناي دبير كل و شوراي امنيت واقع شد و با عدم پاسخ و وقت‌كشي، رژيم بعثي عراق را تشويق به ادامه جنايات ضدبشري خويش نمود.
در نتيجه عراق مجدداً در 18/1/1366 منطقه عملياتي كربلاي 8 و رزمندگان و كاركنان ادارات مستقر در شهر خرمشهر و محور عمليات كربلاي 6 در سومار (مواضع ارتش و بيمارستان صحرايي و اردوگاه هاي مهاجرين جنگي) و همچنين در روزهاي 15 و 16 و 26 تا 31 فروردين 1366 روستاهاي مرزي ايران در بانه و سردشت و بيش از 40 روستاي كردنشين عراق در استان هاي سليمانيه، اربيل و شقلاوده را ناجوانمردانه با بيش از 1500 بمب و راكت و 7000 گلوله توپ مورد تهاجم شيميايي قرار داد).
در نتيجه در اين سري حملات بيش از 1000 نفر از رزمندگان و مردم ايران مصدوم و 60 نفر شهيد شدند.
از جمله چندين نفر از كاركنان شهرداري و سازمان آب در خرمشهر و روستائيان آلوت در كردستان و از مردم بي‌پناه كرد عراقي نيز چهارهزار نفر مصدوم و 100 نفر شهيد شهيد شدند.
عوامل بكار گرفته شده عبارت بودند از: خردل موستارد و نيتروژنه، اعصاب، تا بون و سارين ـ تركيبات سيانوري ـ خفه‌كننده، تركيبات پيچيده و ناشناخته اعصاب و سيانور و احتمالاً vx و روان گردان BZ.

با پيگيريها و اعتراضات دامنه‌دار جمهوري اسلامي ايران، سرانجام گروه كارشناسي سازمان ملل در تاريخ 2 ارديبهشت 1366 برابر با 22 آوريل 1987 وارد ايران شدو به مدت يك هفته به بررسي آثار كاربرد سلاح هاي شيميايي توسط عراق بر عليه ايران پرداخت.
ما هيات را پس از ورود به خوزستان بلافاصله از پايگاه هوايي اميديه با چند دستگاه پاترول سفيد رنگ كه بر بالاي سقف آن علامت بزرگ UN ترسيم شده بود به خرمشهر برديم و محل هاي اصابت بمب ها، راكتها و گلوله‌هاي شيميايي و آثار بر جا مانده را به آنان نشان داده و نمونه‌برداري از خاك و بقاياي بمب ها صورت گرفت و با دستگاه نمايانگر عوامل شيميايي CAM عامل بكار رفته رئيس گروه مشخص و ثبت گرديد.
سپس گروه از مصدومان شيميايي در تهران و كرمانشاه نيز معاينه پزشكي به عمل آورد و با مشاهده علايم و آثار عوارض شيميايي، يافته‌هاي خويش را ثبت نمودند.
اين گروه به همراه دكتر خرازي با يك بالگرد به قصد مشاهده آمار حملات عراق در روستاي آلوت به قصد بانه حركت نمود ولي به دليل شدت آتش‌باري منطقه در اثر ادامه عمليات كربلاي ده در شهر ماووت عراق در شهر سقز فرود آمده و به كرمانشاه و تهران بازگشت.
اعضاي اعزامي دبير كل پس از يك هفته در 29 آوريل تهران را به قصد ژنو ترك نمودند و پس از دريافت نتايج آزمايش هاي نمونه‌هاي ارسالي به آزمايشگاه هاي شيميايي كشورهاي اروپاي غربي و دريافت پاسخ مثبت كاربرد سلاح هاي شيميايي توسط عراق، ‌گزارش خويش را تنظيم و با شماره 18852/اس به تاريخ 19/2/1366 برابر با 8 مي 1987 توسط دبير كل تسليم رئيس شوراي امنيت نمودند.

در اين گزارش با تاييد استفاده عراق از عوامل تاول زا و اعصاب به نمونه‌هاي مشاهده آثار اين جنايات نظير كودكان، زنان باردار و مادر و دو كودك شهيد روستاي آلوت بانه و شهادت كاركنان سازمان آب و شهرداري شهر خرمشهر اشاره صريح نمود.
متاسفانه اين بار نيز هم دبير كل و هم شوراي امنيت به درخواست ايران در صدور قطعنامه محكوميت و مجازات عراق و راه هاي بازدارنگي آن كشور از ادامه تجاوز وقعي نگذاردند و صرفاً از نقص مفاد كنوانسيون منع كاربرد سلاح هاي شيميايي 1925 اظهار تاسف نمودند و يك سري توصيه‌هاي اخلاقي دادندوبدين سان همچنان دست رژيم بعثي عراق را در ادامه ارتكاب جنايات عليه بشريت باز گذاردند!

پايان