04-19-2012
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
خه‌لیل
خه‌لیل
خه‌لیل كوڕی خدری كوڕی ئه‌حمه‌دی كوڕی خه‌لیله، له هۆزی كاكه‌یی، یادگاری ئایینی كۆنی كوردی یارسانه. له ساڵی 1863 له گه‌ڕه‌كی موسه‌ڵڵا له شاری كه‌ركووك له دایكبووه. هێشتا ساوا بووه، كه باوكی كۆچی دوایی كردووه. خانزادی دایكی به‌هه‌ژاری به‌خێوی كردووه. به‌ڵام بێباوكی وه‌كو بۆشایییێكی سایكۆلۆژی له ده‌روونی خه‌لیل زۆر ناخایێنێ له ته‌مه‌نی ده ساڵیدا بێ دایكیشی دێته سه‌ر، به‌كۆچی دوایی دایكی به‌ته‌واوی كۆستی ده‌كه‌وێ و هه‌تیوی به‌خۆیه‌وه ده‌بینێ و ناچار ده‌گه‌ڕێته‌وه مه‌ڵبه‌ندی باب و باپیرانی و له خوێندن به‌رده‌وام ده‌بێ.
شاعیر هێشتا له ته‌مه‌نی لاویدا ده‌بێ كه له دێی عه‌ره‌ب كۆیی وانه به‌منداڵان ده‌دا و خه‌ریكی ورده كشتوكاڵیش ده‌بێ. به‌ڵام له‌م هه‌واره‌دا ئه‌وه‌نده ئۆقره ناگرێ و ڕوو ده‌كاته تۆبزاوه و زۆری پێ ناچێ له‌گه‌ڵ كاربه‌ده‌ستان ڕێك ناكه‌وێ و ده‌كه‌وێته مشتومڕ، ناچار به‌ره‌و كفری ده‌چی و له‌وێ خه‌ریكی كار ده‌بێ.
له دوا ساڵانی سه‌ده‌ی نۆزده‌م و سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌م میرزا خه‌لیل له كفری بووه، پێش جاڕدانی جه‌نگی یه‌كه‌می گێتی (سه‌فه‌ربه‌ر) كفری به‌جێهێشتووه له‌پاش مردنی مه‌نیجه‌ی خێزانی كه كارێكی گه‌وره‌ی تێكردووه. ئیتر له مه‌ڵبه‌ندی بنه‌ماڵه‌یی خۆی، هه‌رێمه‌كانی كاكه‌یییان نیشتۆته‌وه، به‌شوێن كار و گوزه‌ران گه‌ڕاوه تا له عه‌لی سه‌رای بێو‌ه‌ژنێكی دۆزیوه‌ته‌وه و بۆ جاری سێیه‌م بنه‌ماڵه‌یێكی هه‌شت كه‌سی پێكهێناوه، خه‌رێكی فێركردنی منداڵان و جوتیاری و گاوانی بووه.
كه گه‌شت به رجاڕ دراوه له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی عوسمانلییه‌وه میرزا خه‌لیل له تاووغ (داقووق) بووه، ناچار گه‌ڕاوه‌ته‌وه شوێنه‌واری خۆی، له‌م كاته‌دا ڕه‌شبگیری و گرانی گه‌وره ده‌ستی پێكردووه، سوپای عوسمانلی كه‌وتۆته تاڵانكردنی خه‌ڵكی، زۆرداری و گرانی و جه‌نگ ته‌نگیان به‌خه‌ڵكی هه‌ژار و بێ ده‌سه‌ڵات هه‌ڵچنیوه، هه‌زاران كه‌س بوون به‌قوربانی جه‌نگی تورك و ئینگلیز، له‌ناو ئه‌مانه ژن و منداڵی میرزا خه‌لیلیش كۆتایییان پێهاتووه.
ئیتر شاعیر ناچار بووه ڕوو بكاته ناوچه‌ی داوده، كه له ڕۆخانه ده‌په‌ڕێته‌وه په‌رتووك و تیانووسه‌كانی ئاو ده‌یانبا، به‌م جۆره به‌ته‌نیا به‌ره‌و دووز ده‌ڕوا و له‌وێوه بۆ كفری، به‌ڵام چاوی به‌رایی نادا له كفری بمێنێته‌وه و بیكا به‌مه‌ڵبه‌ندی دواڕۆژانی ژیانی، ئیتر سه‌ری خۆی هه‌ڵده‌گرێ و ڕوو ده‌كاته سیروان و لێی ده‌په‌ڕێته‌وه، ئینجا ده‌چێته ناو هۆزی كاكه‌یی و دوایی ژیانی به‌گۆشه‌گیری و لات و هه‌ژاری ده‌باته سه‌ر تا له ساڵی 1923 كۆچی دوایی ده‌كا، بڵاوكه‌ره‌وه‌كانی هۆنراوه‌ی خه‌لیل منه‌وه‌ری شاعیری هه‌رده‌وێڵ كاكه‌یی و مسته‌فا نه‌ریمان ڕاستییێكی گه‌وره‌یان خستۆته ڕوو كه ناویان ناوه "شاعیری چه‌وساوه‌كان".
له هۆنراوه‌كانی خه‌لیل
خۆ تۆ ئه‌زانی من كــــــــــه‌ی ئه‌میرم
نه باشكاتبم، وه نه‌مـــــــــــــــــودیرم
كاسبكار و هه‌م مه‌لای فــــــــــــه‌قیرم
دائیمولده‌وام هه‌رهاد نــــــــــــه‌دێرم
شاعیری بێ شه‌وق هه‌م بێ شه‌عیرم
بێ ڕان و مایین هه‌م بێ به‌عـــــیرم
له هۆنراوه‌یه‌كی دیكه‌دا ده‌ڵێت:
كاتبوولحورووف خــــــــــه‌لیل منه‌وه‌ر
ئینه‌سی و په‌نج بــــــــه‌وه‌جه ده‌فته‌ر
خه‌لیل جه ده‌وران مه‌كــــــه‌ره گفتار
قانیع به‌ر به‌حه‌ق بكــــه‌ر ئیستیغفار
زارو مه‌حجووبم جه لای خاص و عام
محه‌مه‌د خه‌لیلل مه‌نشوور به‌نــــغام
به‌گفته‌ی به‌نده فــــــــــه‌قیر زه‌لیله‌ن
كاتیبولحورووف مه‌لا خــــــــــــه‌لیله‌ن
من میرزا خه‌لیل دیــــــــوانه‌ی ده‌لیم
دوعاگۆی ده‌وڵه‌ت پـــــابۆسه‌ی عه‌لیم
كاتیبولحورووف كــــــه‌مینه‌ی كه‌مته‌ر
خـــــــــــــــــــه‌لیل ئیبن خزر مـــنه‌وه‌ر
http://www.xozga.com
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|