[behnam5555]

عید نوروز در جهان ترک

عید نوروز بعنوان فرا رسیدن سال جدید، آمدن بهار و رستاخیز طبیعت برای هر ملتی در قالبی خاص و ویژگیهای منحصر بفرد شکل می گیرد. این موضوع برای ترکها نیز همینطور می باشد. شکل گرامی داشتن عید نوروز برای طوایف مختلف ترک نیز متفاوت و متغیر است. حال بیایید به اشکال مختلف گرامیداشت عید نوروز در جهان ترک نظری اجمالی داشته باشیم.
در مناطق مختلف جهان، عید نوروز با برنامه های مختلفی جشن گرفته می شود.
در قارص، روز اول عید، سالمندترین فرد روستا همه را در اطراف خود جمع کرده و از صبح تا شب برایشان داستان می گوید. روز عید، کودک، جوان و سالمندان همه و همه در روستاها به قبرستانها می روند. در قبرستانها برای روح درگذشتگان فاتحه و دعا خوانده می شود. سپس در میادین روستاها، سفره هایی بر روی زمین پهن گشته و انواع شیرینیها پخش می گردد.
شب چهارشنبه آخر سال نیز بر روی سقف خانه ها و حیاطها آتش روشن می گردد. در غازی آنتپ و حوالی آن روز ۲۱ مارس سلطان نوروز نام دارد. بر اساس اعتقادات خلق، در شب سلطان نوروز دختری بس زیبا از غرب بر زمین متولد می گردد. در شب نوروز تمامی آرزوهای بیداران براورده می شود.
در قونیه و حومه آن بخصوص در اریلی، دختران جوان در ساعات سپیده دم، دسته جمعی بهمراه پسران جوان به چمنزارها رفته و بعد از جمع اوری قطرات شبنم انها را بر صورتشان می مالند. مطمئنا هدف از این کار زیبا نمودن برای معشوق می باشد. در این میان آتشها روشن می گردد و برای دور ساختن چشم بد در آن اسپند دود می شود. همچنین مانی ها، بایاتی ها، اشعار و ترانه های مردمی بصدا درمی آید و همه باهم و دسته جمعی رقصهای محلی را اجرا می کنند.
در قدیم الایم در آناتولی در روزهای عید همچون نوروز، مسابقات اسب دوانی در راس فعالیتها بود. مهمترین مسابقات اسب دوانی نیز در عید نوروز برگزار می گشت.
گرامیداشت نوروز به شکل سنتی دیرین همچنان ادامه دارد. به اولین شکوفه ای که در بهار در مناطق مختلف آناتولی پدیدار می گردد، نام نوروز را می دهند. در مورد شکوفه های نوروز مانیها و ترانه های بسیاری سروده شده است.
با کسب استقلال جمهوریهای آسیای میانه، عید نوروز نیز بعنوان تعطیل رسمی اعلان گشت. این موضوع در آذربایجان یکسال قبل از سایر جمهوریها رخ داد. در اینجا لازم به تذکر است که امروزه در جهان ترک کشوری نیست که نوروز را جشن نگیرد.
اگر به جشن و گرامیداشت نوروز در آذربایجان نظر بیافکنیم، مشاهده خواهیم کرد که روز چهارشنبه آخر سال بعنوان آغاز نوروز تلقی می شود. از روز ۲۳ مارس بمدت ۳ روز متوالی نوروز گرامیداشته می شود. مراسم عمومی و ویژه نوروز نیز از چهارشنبه آخر سال آغاز می شود. در این مراسم عادات جالبی از قبیل کؤسه - کؤسه، پاپاک آتما، آنابالا و دره دؤیمه اجرا می گردد. قبل از روز ۲۱ ام مارس همانند دیگر اعیاد، خانه تکانی صورت می گیرد. عید نوروز از قرن یازدهم به بعد در ادبیات نوشتاری و شفاهی آذربایجان از اهمیتی فوق العاده برخوردار شده است. بطوریکه خصوصیات اتنوگرافیک ملی مردم اذربایجان درقالب یکی از اشکال قدیمی شعر ترک با نغمه های نوروزی بیان می شود.
باید اذعان داشت که موضوع نوروز خود در ادبیات معاصر آذربایجان از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. نویسندگان بنام ادبیات معاصر آذربایجان در آثار خود شعرا و هنرمندان را ارزیابی کرده و انها را در صحنه های نمایشی خود منتقل کرده اند.
وقتی به کرانه مقابل دریای خزر یعنی ترکمنستان می نگریم، تشابه گرامیداشت عید نوروز در آذربایجان و ترکمنستان را به شکلی واضح مشاهده می کنیم. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نوروز در ترکمنستان نیز بعنوان یک عید ملی پذیرفته شد. در ۲۱ مارس تمام شهرهای ترکمنستان، مراکز شهرستانها، قصبه ها و روستاهای مختلف با پرچمهای رنگارنگ آذین می شوند. رنگهای مخصوص ترکمنها را می توان در هر گوشه و کناری مشاهده کرد. رنگ سبز جوانه های گندم، خود نشانه بهار است. ترکمنها و آذربایجانیها گندم را خیسانده و از آن نوعی خوراکی بنام سمنو تهیه می کنند. این سنت قدیمی در سایر کشورهای جهان ترک نیز رواج دارد. نوروز از قدیم الایام در میان ترکمنها گرامیداشته می شود. بر اساس تحقیقات انجام گرفته، این عید از قرون نهم و دهم جشن گرفته می شود. مخدوم قلی شاعر ترکمن قرن هجدهم در مورد نوروز چنینی می گوید:
اگر نوروز بدنیا بیاید جهان را غرق رنگ خواهد کرد
این خود تداوم تاریخی نوروز را نشان می دهد. بیرونی دانشمند بزرگ قرن یازدهم نیز در مورد گرامیداشت عید نوروز در "کهنه اورگنچ" سرزمین خوارزمشاهیان چنین می گوید: دو رور قبل خانه ها تمیز می شود. در روزهای بعدی نوروز نیز خوراکیهای مختلفی تهیه می گردد.
جوامع ترک مناطق مختلف آسیای میانه، همانند قزاقستان، قرقیزستان، اربکستان، تاتارستان، باشقوردستان، دانوب، هاکاسیا، قره چای - چرکس، گؤک اوغوز و مناطق مختلف بالکان، عید نوروز با شور و هیجان زاید الوصفی گرامیداشته می شود. قزاقها روز نوروز غذایی بنام "نوروز کژه" می پزند که داخلش هفت نوع غله مختلف وجود دارد. از کسانیکه جهت دید و بازدید عید به خانه آنها می آیند با این غذای مخصوص عید پذیرایی می گفتند.
در میان قزاقها ذبح قربانی در روز عید نوروز سنتی دیرین است. در این راستا بر اساس وضعیت مالی شخص، گوسفند، بزو یا اسبی ذبح می گردد. قطره ای از خون قربانی را بر پیشانی کودکان و کسانیکه زیاد دوستشان دارند، می مالند.
جوانان ترانه خوانده و میادین محل برگزاری مسابقات کشتی و اسب دوانی می شود. این سنت نشانگر زندگی ترکهای قدیم است.