[رزیتا]

ژوزف ليستر

نام فارسي : ژوزف ليستر

سال ولادت و فوت : 1912 – 1827 میلادی

مليت : انگلیس

ژوزف ليستر جراح انگليسي كه ضد عفوني كننده‌ها را در اعمال جراحي رايج كرد به سال 1827 در «آبتون» انگلستان متولد. شد. او يكي از دانشجويان برجسته دانشگاه كالج لندن بود در سال 1852 درجه‌ي دكتراي پزشكي خود را دريافت كرد. در سال 1861 جراح بيمارستان سلطنتي گلاسگو شد و هشت سال در اين سمت باقي ماند. در خلال همين دوران بود كه او براي اولين بار روش خود را در جراحي استريل ارائه كرد.

ليستر كه در بيمارستان سلطنتي گلاسگو مسئوليت بخش‌هاي ساختمان جديد جراحي را به عهده داشت از نرخ بالاي مرگ و مير بيماران پس از انجام عمل جراحي وحشت‌زده شده بود. بروز عفونت‌هاي جدّي و خطرناك نظير قانقاريا پس از عمل جراحي عارضه‌اي كاملاً معمولي بود. ليستر تلاش كرد بخش خود را از هر نظر پاكيزه نگه دارد ولي هيچ يك از اقدامات او در جلوگيري از مرگ و مير بالاي بيماران سودمند نبود. بسياري از پزشكان بر اين باور بودند كه استنشاق بخار داروها باعث بروز اين عفونت‌ها مي‌گردد ولي توجيهاتي از اين دست نمي‌توانست ليستر را قانع كند. وي در سال 1865 به مقالات از لوئي پاستور برخورد كرد و با خواندن آن تئوري ميكروبي بيماريها اشنا شد. اين امر يك نكته كليدي را باي حلّ مشكلي كه مدتها انديشه ليستر را به خود مشغول كرده بود، فراهم آورد. اگر ميكرب‌ها عامل عفونت باشند پس بهترين روش براي جلوگيري از بروز عفونت‌هاي پس از عمل جراحي از بين بردن آنها قبل از آنكه بتوانند به يك زخم باز هجوم بياورند، بود. ليستر با استفاده از اسيد كاربوليك به عنوان يك داروي ميكرب‌كش اولين گام را در طريق انجام اقدامات ضدعفوني‌كننده برداشت. او قبل از انجام هر عمل جراحي نه تنها دست‌هاي خود را با دفت تميز مي‌كرد بلكه بايد از تميز بودن كامل ابزارها و وسايل پانسمان نيز مطمئن مي‌شد. حتي براي مدتي براي ضدعفوني كردن محيط از اسپري اسيد كابوليك در فضاي اطاق عمل استفاده كرد. در نتيجه اين گونه اقدامات ميزان تلفات پس از عمل به شكلي چشمگير كم شد. در سالهاي 65-1861 نرخ مرگ و مير در بخش تصادفات مردان 45 درصد بود ولي تا سال 1869 اين رقم تا ميزان 15 درصد پايين آمد.

اولين مقاله مهم ليستر در باب جراحي استريل در سال 1867 منتشر شد. البته همان‌گونه كه در باب هر نظريه‌ي جديدي معمول است، در ابتدا نظريات او را نپذيرفتند. در سال 1869 كرسي جراحي باليني در دانشگاه ادينبورو به او پيشنهاد گرديد و طي هفت سالي كه در آن سمت قرار داشت صيت شهرت و معوفيتش در همه جا گسترده شد.

در سال 1875 طي يك سفر علمي به آلمان سخنراني‌هايي پيرامون نظريات و روش‌هاي خود ايراد كرد. سال بعد نيز سفر مشابهي به ايالات متحده داشت ولي هنوز اكثريت پزشكان متقاعد نشده بودند.

در سال 1877 كرسي جراحي باليني كينگز كالج لندن به ليستر داده شد و او براي مدتي بيش از پانزده سال در اين سمت باقي ماند. انجام جراحي‌هاي استريل توسط او در لندن توجه فراوان محافل پزشكي را برانگيخت و زمينه‌ي پذيرش نظريات او را فراهم آورد. تا پايان عمر ليستر پزشكان در سراسر جهان اصول جراحي استريل او را پذيرفته بودند.

كار جديد و بي‌سابقه ليستر افتخارات زيادي براي او به ارمغان آورد او كه جراح مخصوص ملككه ويكتوريا شده بود مدت پنج سال رياست انجمن سلطنتي پزشكان را به عهده داشت. ليستر كه ازدواج كرده بود ولي فرزندي نداشت در سال 1912 در شهر «والمر» انگلستان دار فاني را وداع گفت. او هنگام مرگ 85 سال داشت.

اكتشافات ليستر در كار جراحي تحولي بنيادين به وجود آورد و جان ميليونها ميليون انسان را نجات داد. امروزه نه تنها شمار كساني كه به علّت عفونت‌هاي پس از عمل جراحي جان خود را از دست مي‌دهند بسيار معدود مي‌باشد بلكه جراحي استريل باعث گرديد تا بسياري از مردم كه به علت بيم از عفونت‌هاي پس از عمل جراحي حاضر به انجام آن نبودند بدون ترس از چنين مخاطره‌اي خود را به دست جراحان بسپارند و سلامت خويش را باز يابند. علاوه بر اين امروزه جراحان قادر به انجام اعمال جراحي پيچيده‌اي هستند كه مخاطرات بزرگ بروز عفونت‌ها به همان شدت سابق وجود داشت هرگز به آن دست نمي‌زدند. به عنوان مثال در قرن گذشته جراحي‌هايي كه لازمه‌ي آن گشودن قفسه سينه بود، اصولاً مطرح نبود. گرچه روش‌هاي جراحي استريل امروزي با آنچه كه ليستر انجام مي‌داد متفاوت است ولي زمينه كاملاً مشابهي با ان دارد و در راستاي اصول ليستر مي‌باشد.

برخي ممكن است مدعي شوند كه نظريات ليشتر نتايج و فروع بديهي و روشن نظريات پاستور است و او سزاوار آن نيست كه افتخار مهمّي نصيبش گردد. اما با وجود آثار و نوشته‌هاي پاستور باز هم ضرورت داشت كه فردي به ميدان آيد و روش‌هاي جراحي استريل را گسترش داده و آن را همگاني سازد. حضور پاستور و ليشتر در اين كتاب به خاطر آن نيست كه آنها كشف مشابهي را دوباره تكرار كردند. كاربردهاي تئوري ميكربي بيماري‌ها آمچنان گسترده و مهم است كه حتي اگر افتخار و اعتبار مربوط به آن تقسيم گردد، پاستور، ليوون هوك، فلمينگ و ليستر همگي حقاً سزاوار آن هستند كه در اين فهرست جاي داشته باشند.

براي قرار دادن ليشتر در جايگاهي تقريباً بالا در اين فهرست نيز ممكن است اعتراضات احتمالي ديگري را برانگيزد. تقريباً بيست سال قبل از اينكه ليستر كار خود را ارائه دهد. «ايگناز سملويس»‌پزشك مجارستاني (‌1865-1818)‌ كه در بيمارستان مركزي وين كار ميكرد مزايا و نتايج حاصل از انجام اقدامات گندزدايي را در هر دو زمينه جراحي و مامايي به روشني نشان داده بود. با اين حال گرچه سلموس به درجه‌ي استادي رسيد و كتاب بسير خوبي تأليف كرد كه در آن نظريات خود را در اين باب مطرح كرده بود ولي روي هم رفته ناديده گرفته شد. اين ژوزف ليستر بود كه با نوشته‌ها، سخنراني‌ها، بحث و گفتگو نشان دادن عملي كار خود توانست پزشكان را به انجام كارهاي ضد عفوني كننده در امور پزشكي متقاعد كند.

کتاب تاثیرگذارترین های تاریخ

شرح حال و آثار یکصد نفر از موثرترین شخصیت های تاریخ جهان

نوشته: میشل اچ.هارت

ترجمه: محمد حسین آهویی