تاریخچه: 330 – 550 پیش از میلاد، هخامنشیان
سنگ نوشته داریوش در دیوار جنوبی پارسه (تخت جمشید):
"خداوند یکتا، سرزمین پارس را که دارای مردمان خوب و اسبان خوب است، از دشمن، دروغ و خشکسالی محفوظ بدارد"
عبارت های اسبان خوب، سواران خوب و مردمان نیک در بسیاری کتیبه های مربوط به این دوره به چشم می خورد.
در وصف اهمیت کمانگیری در این دوره می توان به سنگ نگاره های کوه بیستون که در آن داریوش با در دست داشتن کمان پارسی دشمنان شکست خورده را به صف کشیده است اشاره کرد. پادشاه این امپراطوری که کمتر نگاره ای از او بدون کمان موجود است خود را در سنگ نوشته های نقش رستم اینگونه معرفی می کند:
"من داریوش شاه، یک پارسی از نژاد آریایی به هنگام سواری و سوارکاری خوب هستم، به هنگان تیر انداختن کمانگیری خوب هستم، هم پیاده و هم سوار بر اسب."
تصویر زیر: سنگ نگاره های کوه بیستون، داریوش با در دست داشتن کمان پارسی دشمنان شکست خورده را به صف کشیده است.
تصویر زیر: سکه با طرح داریوش سوم، دوران
ارتش هخامنشی دارای گروهی بسیار ورزیده به نام سپاه جاویدان بود که ده هزار نفر از بهترین جنگجویان سرزمین پارس بودند، آنان کمان های خود را با زه به روی شانه چپ انداخته و تیرکشی حاوی سی تیر به پشت می انداختند.
به گفته مورخان در سده ۵ پ.م. پارسیان فرزندان خود را از ۵ تا ۲۰ سالگی، راستی، سوارکاری و کمانگیری می آموختند. مهارت ایرانیان در سواری به اندازه ای بود که در حال تاخت از اسب پیاده و سوار می شدند. شایان ذکر است که در آن زمان زین و رکاب وجود نداشته است.
تصویر زیر :
راست: سواره نظام زره پوش هخامنشی
چپ: سربازان ارتش جاویدان