[behnam5555]

بنا به تحقیقات پردامنه ای که صورت گرفته است، زن و زمان به هم گره خورده است.
در زمان پیدایش کشاورزی این زن بود که به کشاورزی، به دور از چشم مرد، پی برد و آن را در زمانی معین برداشت کرد.

زنان منطقهء ما جزء اولین زن هایی هستند که به برکت آب، محصول کشاورزی را پایه ریزی کردند و در زمانی دایره ای (تقویم) آن را برای شوهر و فرزندانشان به عمل آورند.
پس مفهوم دایره در رقص کردی اسطوره ای است و در جمع آوری هرمنظره ای زیبا و جلوه گر خاطره انگیز تر است.

نظم های رقص کردی (هه لپه رکی) عبارتند از:

گه ریان، پشت پا، فتاح پاشایی، له بلان، خانه و میری یا خان میری، سقزی، خانانه، سه جار (سه بار)، شه لان، زنگی، چه پی، سه پی (سه پا)، قره، راسته، گه راه، هه و شار، رونیه، دو ده سماله (دو دستمال) کرماشانی و چه مه ری.

هه لپه رکی به طورمعمول با سازهای سرنا و دهل، دوزله و دایره با تنبک، نرمه نای و تنبک و دایره و دربعضی مناطق مانند «مریوان» با ساز شمشال همراهی می شود.

همان طور که درسطور بالا اشاره بدان رفت، زنان و مردان دوش به دوش هم و با دستانی که نشان ازاتحاد دارد، گونه ای از رقص را به وجود می آورند که به آن «ره ش به له گ» و یا «گندم و جو» می گویند.
و باید خاطر نشان کنیم که انواع ریزه کاری های رقص هه لپه رکی اعم از فریاد کشیدن و موی از سر کندن در موقع رقص، نشانه هایی از وجود دشمن درچند قدمی است.

با توجه به نکته هایی که در خصوص ایجاد رقص کردی بیان شد، امروزه هه لپه رکی نقش آیینی خود رااز دست داده است.
مثلاً «هه و شار» برای رقص خرمن و به هنگام جمع آوری محصول برگزاری می شده است، و یا هر کدام از آن ها برای ابراز دردی و تسکین آن اجرا می شدهاست.
اما در طی این تاریخ چند هزار ساله بنا به دلایل متعدد اجتماعی، سیاسی و حتیاقتصادی، آن مفهوم اولیهء خود را از دست داده است.

مردمان سلسله جبال زاگرس از دیرباز فریاد می کشند تا مگر دشمن بهراسد، اما این فریاد با قدمت بلندتاریخی خود رمز و تمثیل کردها شده است تا مگر چهرهء درون و برون دشمن را با خودآشنا کنند. آنان می رقصند چون همواره شور زندگی در دل دارند، خوشبین هستند که هیچگاه دستمال از دست سرچوپی کش فرو نخواهد افتاد و بر بلندای بلندترین نقطهءخاورمیانه خرامیده اند؛ زیرا امید به زمان و طبیعت را از دست نداده اند.