سونار (دستگاهی برای تعیین محل اشیا و مخابرات زیردریایی-م) های قوی زیردریایی ها، حباب های گازی خطرناکی را در اندام های حیاتی وال ها و دیگر پستانداران دریایی تشکیل می دهد که به راحتی می توانند بافت های نرم بدن این جانوران را از بین ببرند.
این حالت دقیقاً مشابه بیماری کشنده موسوم به «بند» (Bend) است که در غواصانی ایجاد می شود که پس از شیرجه زدن به اعماق دریا به سرعت به سطح آب برمی گردند. دانشمندان ادعا می کنند که توانسته اند برای نخستین بار به علت خودکشی مرموز و دسته جمعی وال ها پی ببرند. آنها معتقدند وال ها پس از مواجه شدن با انواع ویژه یی از سونارهای زیردریایی ها خود را به ساحل کشانده و به طور گروهی خودکشی می کنند.
سال گذشته به دنبال انجام یک رزمایش بین المللی دریایی در دریای آتلانتیک، ۱۴ وال منقاردار در سواحل جزایر قناری به گل نشسته و درصدد خودکشی برآمدند. این مساله دانشمندان را بر آن داشت تا به طور جدی این موضوع را تجزیه و تحلیل کنند. بنابراین گروهی از پژوهشگران اسپانیایی و بریتانیایی تشکیل شد و این گروه ساعت های متمادی وال ها را زیر نظر گرفت تا به علت اصلی این رفتار وال ها پی ببرد.
در حادثه دیگری که سه سال قبل به وقوع پیوست، پس از آنکه کشتی های نیروی دریایی عملیات سونار را اجرا کردند، نزدیک به ۱۷ وال منقاردار با اندازه متوسط به سواحل بالاماس آمده و در آنجا به گل نشستند. هفت وال از ۱۷ وال به ساحل آمده به علت مشکلات تنفسی از پای درآمدند.
این حوادث دست به دست هم داد تا سرویس بین المللی شیلات و نیروی دریایی بررسی های گسترده یی انجام دهد. اگرچه تحقیقات آنها سیگنال های سونار زیردریایی ها را علت اصلی به گل نشستن دسته جمعی وال ها معرفی کرد، اما برای توضیح اینکه چرا سونار زیردریایی ها اینچنین وال ها را عصبانی و ناآرام می کند، تحقیقات بسیاری مورد نیاز است.
«دانیل کاستا» کارشناس پستانداران دریایی در «سانتاکروز» و مشاور پروژه استفاده از سیگنال های سونار با فرکانس پایین در بررسی تغییرات دمایی آب های عمیق معتقد است در حقیقت امواج سونار با فرکانس نسبتاً بالا و قدرتمند که کشتی های زیردریایی استفاده می کنند، عامل اصلی به گل نشستن دسته جمعی وال هاست. علاوه بر این، وی معتقد است که شواهدی که پژوهشگران بریتانیایی و اسپانیایی جمع آوری کردند تنها توضیح کم اهمیتی را درباره سرگردانی و مرگ وال هایی در اعماق بسیار پایین شنا می کنند، فراهم کرده است. سرانجام یک گروه تحقیقاتی متشکل از دانشمندان بریتانیایی و اسپانیایی به سرپرستی «پل جپسون» از انستیتوی جانورشناسی لندن موفق شد توضیحی برای پدیده به گل نشستن دسته جمعی وال ها ارائه دهد. «جپسون» و همکارانش معتقدند که هیچ نشانه یی دال بر وجود بیماری باکتریایی در وال ها دیده نمی شود. نتایج حاصل از کالبدشکافی وال ها نشان می دهد که رگ های خونی، جگر، قلب، کلیه و بافت های چربی وال ها پر از حفره هایی است که به سرعت با گازهای منبسط شونده حاصل از پالس های سونار پر می شوند.
آسیب حاصل از این حباب ها مشابه آسیب حاصل از حباب های نیتروژنی است که در بافت بدن غواصانی که به اعماق زیاد آب شیرجه می زنند، پدید می آید. لازم به یادآوری است که حباب های نیتروژن به دنبال کاهش فشار آب در اعماق زیاد، در بافت بدن غواصان تشکیل می شود.
«راجر جنتری» مشاور گروه صوت شناسی جوی و اقیانوس شناسی شیلات در این باره چنین می گوید؛ «این اطلاعات، بهترین اطلاعات جمع آوری شده درباره ارتباط به گل نشستن وال ها با سونارهای زیردریایی هاست.» وی در مصاحبه با واشنگتن پست گفت که موسسه NoAA درصدد تشکیل کارگاهی با همت نویسندگان و دیگر افراد است تا به اطلاعات جدیدتری در این زمینه دست یابند و سعی دارند که به اطلاعات و نتیجه گیری های علمی جدیدی دست پیدا کنند.
اگرچه پژوهشگران بریتانیایی و اسپانیایی پیشنهاد کرده اند که ممکن است وال ها به دنبال تقلیل فشار هوا دست به خودکشی زده باشند (احتمالاً با شیرجه زدن به اعماق زیاد آب و شنای سریع به سمت سطح آب که به دنبال وحشت ناشی از دریافت ایمپالس های سونار صورت می گیرد)، اما «کاستا» معتقد است پستانداران دریایی که در اعماق زیاد اقیانوس ها شنا می کنند، نمی توانند به بیماری «بند» مبتلا شوند، چرا که با شروع غواصی و خارج کردن گازهایی که در سطح آب تنفس کرده اند، دیواره ریه های آنها به یکدیگر می چسبد. پژوهشگران بریتانیایی و اسپانیایی معتقدند شاید علت اصلی تشکیل حباب های یافت شده در بافت های بدن وال های منقاردار، ایمپالس های سونار باشد. این ایمپالس ها در مولکول های نیتروژنی که در بافت های بدن آنها یافت می شود، حباب هایی را تشکیل می دهد و همین مساله نیز موجب عصبانیت و ناآرامی آنها می شود.
دیوید پرلمن
ترجمه؛ زینب همتی
www.sfgate.com
تحلیل: روزنامه اعتماد