| زبان ادب و فرهنگ کردی مسائل مربوط به زبان و ادبیات و فرهنگ کردی از قبیل شعر داستان نوشته نقد بیوگرافی و ....
kurdish culture |
04-19-2012
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
فه‌رهه‌نگۆک
فه‌رهه‌نگۆک
ئه‌م بشه بۆزانیاری پتری هاوریانی خۆشه‌ویست ته‌رخان کراوه
به‌سپاسێکی زۆروه له سایتی ده‌نگی ئسیلام
www.dangiislam.org
ئه‌وبه‌شه‌تان پێشکه‌ش ده‌که‌ین.
پیتی(ا)
اقتضاء الصراط المستقيم مخالفة أصحاب الجحيم:
كێتێبێكی به نرخ و پیرۆزه شێخی ئیسلام ئه‌حمه‌د كوڕی عبدالحلیم ئیبن ته‌یمیه به درێژی باسی مه‌سه‌له‌ی خۆبه‌ریكردن له كافران (البرا‌ء من الكافرین)ی تێدا باسكردووه.
الفلاسفة:
فه‌لسه‌فه وشه‌یه‌كی یۆنانیه به مانی حیكمه‌ت و دانایی دێت، خاوه‌نه‌كانی پێناسه‌ی ئه‌كه‌ن به‌وه‌ی: كه تێڕوانینێكی ژیریانه‌ی ئازادله هه‌موو كۆت و ده‌سه‌ڵاتێك كه بسه‌پێ به سه‌ریدا، وه بڵاوكردنه‌وه بیرو ڕاكانی هه‌رچه‌ند له نێوان ئه‌وو ئاین یان خوو نه‌ریتی به‌رچاودا جیاواز بێ.. كۆمه‌ڵێكی بێ باوه‌ڕن و ده‌رچوون له هه‌موو ئاینه‌كان، نه باوه‌ڕیان به خواو نه به فریشته‌كان و كتێبه‌كانی و پێغه‌مبه‌رانی و ڕۆژی دوایی هه‌یه.
الفاطمية:
ئه‌سڵ و بنچینه‌ی بزوتنه‌وه‌ی ئیسماعلیه، له سه‌ر ده‌تسی الحسن كوڕی حوشب ده‌ركه‌وت كه ده‌وڵه‌تی ئیسماعیلی له یه‌مه‌ن له ساڵی (266)ك دامه‌زراند، پاشان یه‌كه‌م ده‌وڵه‌تی ئیسماعلیان له تونس دانا پاشانیش له میسر، پاشان بوون به دوو به‌شه‌وه بۆ نه‌زاری ڕۆژهه‌ڵات و موسته‌علی ڕۆژئاوا، پاشان فاطمی موسته‌علی به یارمه‌تی صوله‌یحییه‌كان ده‌سه‌ڵاتی گرت به سه‌ر میسرو حیجازو یه‌مه‌ندا.
الفتوحات المكية:
ناوی (الفتوحات المكية في معرفة الأسرار المالكية و الملكية)یه، كتێبێكه له ته‌سه‌ووف و زانستی ده‌رووندا، خاوه‌نه‌كه‌ی(محي الدين أبي بكر محمد بن علي بن أحمد الطائي الحاتمي) به ناوبانگ به (ابن عربي)یه.
الفتاوى الظهيرية:
كتێبێكه له سه‌ر فه‌توادان له سه‌ر مه‌زهه‌بی ئه‌حناف
الفخر الرازي:
موحه‌ممه‌د كوڕی عه‌مری كوڕی حه‌سه‌ن كوڕی حوسه‌ینی ته‌میمی به‌كری، فخر الدینی ڕازی، له پێشه‌وایانی ئه‌شعه‌ریه‌كانه، له ساڵی (554)ك له دایك بووه، كه‌سێكی قسه‌بێژ-متكلم-و فه‌قیه و ئوسوڵی بووه، له ساڵی (606)ك وه‌فاتی كردووه
الفرقة الناجية:
ئه‌وانن كۆمه‌ڵی ڕزگار بوو و كۆمه‌ڵ و تایفه‌ی سه‌ركه‌وتوو تا ڕۆژی دوایی، پێشینه‌ی ئه‌م ئوممه‌ته بوون كه سه‌قامگیر بوون له سه‌ر شوێن پێهه‌ڵگرتن -الاتباع-و دروكه‌وتنه‌وه‌و وه‌لانانی داهێنان -الابتداع- له بنه‌ماو به‌شه‌كانی دیندا، وه زاراوه‌ی (ئه‌هلی سوننه‌ت)یش له سه‌ده‌ی دووه‌مدا ده‌ركه‌وت، كاتێ خه‌ڵكانی هه‌واو ئه‌ره‌زوو بازو كۆمه‌ڵه‌كان زۆر بوون، جا ئیتر به‌و ناوه له جێگه له خۆیان پێی جیا كرانه‌وه
الفرقة الناجية المنصورة:
ئه‌وانن كۆمه‌ڵی ڕزگار بوو و كۆمه‌ڵ و تایفه‌ی سه‌ركه‌وتوو تا ڕۆژی دوایی، پێشینه‌ی ئه‌م ئوممه‌ته بوون كه سه‌قامگیر بوون له سه‌ر شوێن پێهه‌ڵگرتن -الاتباع-و دروكه‌وتنه‌وه‌و وه‌لانانی داهێنان -الابتداع- له بنه‌ماو به‌شه‌كانی دیندا، وه زاراوه‌ی (ئه‌هلی سوننه‌ت)یش له سه‌ده‌ی دووه‌مدا ده‌ركه‌وت، كاتێ خه‌ڵكانی هه‌واو ئه‌ره‌زوو بازو كۆمه‌ڵه‌كان زۆر بوون، جا ئیتر به‌و ناوه له جێگه له خۆیان پێی جیا كرانه‌وه.
القومية:
بزوتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی هزری توندڕه‌وو ده‌مارگیره، بانگه‌شه‌ی پیاهه‌ڵدان و به‌رزكردنه‌وه‌ی ڕه‌گه‌زێكی دیاریكراو ئه‌كات به سه‌ر ڕه‌گه‌زه‌كانی تردا، ئه‌م بیرۆكه‌یه له زۆربه‌ی كۆمه‌ڵگاكاندا ده‌ركه‌وت و هاته كایه‌وه، له‌وانه‌ش كۆمه‌ڵگای عه‌ره‌بی و (ئه‌وانی دیكه‌ش)، بانگه‌شه‌ی پیاهه‌ڵدان و به پیرۆزرڕاگرتنی عه‌ره‌ب و دانانی ده‌وڵه‌تێكی یه‌كگرتووی ده‌كرد بۆیان، له كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی نۆزده‌دا ده‌ركه‌وت، كه ئه‌ویش ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی بیری نه‌ته‌وایه‌تی ڕۆژئاوایی بوو كه له‌وه‌و پێش له ئه‌وروپادا دروست ببوو.
القدرية:
پاڵدراوه بۆ لای قه‌ده‌ر، كۆمه‌ڵێكی كه‌لامین خاوه‌ن كۆمه‌ڵه چه‌مك و مه‌فاهمێكی هه‌ڵه‌ن له تێكه‌شتن له قه‌ده‌ر، به شێوه‌یه‌ك گومانیان وا ئه‌برد كه به‌نده سه‌ربه‌خۆیه له ویست و ئیراده‌ی و توانای خۆیداو خوا هیچ ویست و مه‌شیئه‌ت و دروستكردنێكی نیه له كرده‌وه‌كانیدا، ڕۆچووه‌كانیان ئنكاری ئه‌وه‌یان ده‌كرد كه خوا علیم وزانستی له‌وه پێشی هه‌بێ، وه یه‌كه‌م كه‌سێكیش كه قسه‌ی له سه‌ر قه‌ده‌ر كردو ده‌ری خست ( معبد الجهني) بوو
القسطنطينية:
بیزه‌نته‌ی كۆنه. قوسته‌نتینی گه‌وره له ساڵی (٣٢٤)ی كۆچی سه‌رله‌نوێ دروستی كردۆته‌وه و ناوی نا قوسته‌نتینییه. پایته‌ختی سیاسی و ئایینی ئیمپراتۆریی بیزه‌نتی بووه. (محمد الفاتح) له ساڵی (١٤٥٣)ی زایینی ڕزگاری كرد. ئیتر بووه جێی ئیمبراتۆر‌یی عوسمانی و ناوه‌كه‌ی گۆڕا به ئاسیتانه و پاشانیش بووه به ئیستانبوول.
الكاثوليكية:
گه‌وره‌ترین كه‌نیسه‌ی نه‌سرانییه له جیهاندا، بانگه‌شه‌ی ئه‌وه ئه‌كات كه دایكی كه‌نیسه‌كان و مامۆستاو ده‌مڕاستیانه، لافی ئه‌وه لێ ده‌دات كه‌دامه‌زرێنه‌ره‌كه‌ی (بطرس الرسول)ه، نوێنه‌رایه‌تی چه‌نده‌ها كه‌نیسه ده‌كات كه دان به گه‌وره‌یی و باڵاداستی بابای ڕۆمادا ده‌نێن به سه‌ریاندا، له به‌ر درێژبوونه‌وه‌ی ناوو و ده‌سه‌ڵاتی بۆ ڕۆژئاوایی لاتینی به تایبه‌تی ناو نراوه به كه‌نیسه‌ی ڕۆژئاوا یان كه‌نیسه‌ی لاتین
الكسیس كاریل:
فزیولوجی و نه‌شته‌رگه‌رێكی فه‌ڕه‌نسیه، ڕواندنی ئه‌ته‌م (نسیج)ی دۆزیه‌وه، خاوه‌نی كتێبی (الانسان ذلك المجهول)ه، (1873-1944).
اللالكائي:
باوكی قاسم هبةالله كوڕی حه‌سه‌ن كوڕی مه‌نسووری شافعی لالكائی، له كاتی خۆیدا سوودمه‌ند بووه بۆ خه‌ڵكی به‌غداد، فیقهی شافعی خوێندووه تواناو لێهاتویی تیدا په‌یدا كردووه، چه‌ند دانراوێكی هه‌ن له به‌ناوبانگترینیان:شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة، له ساڵی (418)ك وه‌فاتی كردووه.
الملاحدة:
ئیلحادو بێ باوه‌ڕی ڕێڕه‌وێكی فه‌لسه‌فیه له سه‌ر بیرۆكه‌یه‌كی عه‌ده‌می دامه‌زراوه كه بنه‌ماكه‌ی ئنكاركردن و باوه‌ڕ نه‌بوونه به خوای په‌روه‌ردگار سبحانه‌وتعالی، مولحیدو بێ باوه‌ڕه‌كان بانگه‌شه‌ی ئه‌وه ئه‌كه‌ن كه بوونه‌وه‌ر به بێ دروستكه‌ر هاتۆته بوون، وه مادده هه‌ر بوو هه‌تا هه‌تایه، وه له یه‌ك كاتا دروستكه‌رو دروستكراویشه، وه زۆرێك له وڵاته‌كانی ڕۆژئاواو ڕۆژهه‌ڵات ئه‌ناڵێنن به ده‌ست ڕه‌وت و ڕێبازی ئیلحادیه‌وه كه شیوعیه‌تی ڕووخاو عیلمانیه‌تی فێڵاوی تیانا به‌رجه‌سته‌ی كردووه.
المؤولة:
ئه‌و تاقمانه‌ن كه هه‌ڵئه‌سن به ته‌ئویلی سیفاته‌كان، یان هه‌موویان وه‌ك موعته‌زیله‌كان، وه یان هه‌ندێ له سیفاته‌كان وه‌ك ئه‌شعه‌ریه‌كان، مانای ته‌ئویلیش لای ئه‌هلی كه‌لام بریتیه له: لادانی وته له گریمانی په‌سه‌ندو شیاوو بۆ گریمانی نه‌شیاوو ڕێ تێنه‌چوو به بوونی به‌ڵگه‌و قه‌رینه‌یه‌ك.
الماتريدية:
تاقمێكی كه‌لامین و پاڵ ئه‌درێنه لای ئه‌بی مه‌نسووری ماتریدی، له سه‌ده‌ی چواره‌مه‌ی كۆچیدا له سه‌مه‌رقه‌ند پێگه‌یشتن و گه‌وره بوون، به‌ڵگه‌و نیشانه‌ی عه‌قڵیان به كار ده‌هێنا له به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی موعته‌زیله‌و جه‌همیه‌كان و ئه‌وانی دیكه‌شدا، هه‌وڵیان ئه‌دا له نێوان ئه‌وان و ئه‌هلی سوننه‌تدا نێوه‌نێك پێك بێنن له عه‌قیده‌و بیروباوه‌ڕدا، جا ئیتر پله‌و پایه‌ی ژیریان له به‌رامبه‌ر نه‌قڵدا به‌رز كرده‌وه، وه وتیان به ته‌ئویل و ته‌فویض و مه‌جاز له قورئاندا، وه وتیان كه قورئان مه‌خلوقه، وه به هۆی ئه‌وه‌ی له په‌یڕه‌وانی مه‌زهه‌بی حه‌نه‌فی بوون ئه‌وه ڕۆڵ و كاریگه‌ریه‌كی به‌رچاوی هه‌بوو له بڵاوبوونه‌وه‌ی مه‌زهه‌بی ماتریدیدا تا ئه‌مڕۆش.
المتكلمون:
مه‌به‌ست پێیان ئه‌هلی كه‌لامه كه له سه‌لماندن و جێگیركردنی بیروباوه‌ڕدا پشتیان به ژیری به‌ستووه، وه‌ك كه‌لابیه‌كان و ئه‌شعه‌ریه‌كان و ماتریدیه‌كان و جه‌همیه‌كان و موعته‌زیله‌كان.
المدينة:
شاره‌كه‌ی پێغه‌مبه‌ره دروودی خوای لێ بێت كه كۆچی بۆ كرد له مه‌ككه‌وه، بووه پێگه‌ی بانگه‌وازی ئیسلام و له‌وێوه ئیسلام به دنیادا بڵاو بۆوه. له پێش كۆچی پێغه‌مبه‌ر دروودی خوای لێ بێت هه‌ردوو هۆزی ئه‌وس و خه‌زره‌ج و كۆمه‌ڵێك له جووله‌كه تیایدا نیشته‌جێ ببوون. له ناوه‌كانی دیكه‌ی مه‌دینه: یه‌سریب (یثرب).
المرجئة:
یه‌كێكن له تاقمه كه‌لامیه‌كان كه خاوه‌ن كۆمه‌ڵێ مه‌فاهیمی هه‌ڵه‌ن له مه‌سه‌لی عه‌قیده‌و ئیماندا، هیچ بوون و كیانێكیان نه‌ماوه، قسه‌و باسه‌كانیان له ناو زۆرێك له تاقم و كۆمه‌ڵه‌كانی دیكه‌دا بڵاو بونه‌وه، وه یه‌كه‌م كه‌سێكیش كه له سه‌ر ئیڕجاء قسه‌ی كردووه: ذر كوڕی عبدالله‌ی مه‌ذحه‌جی بووه، وه توندترین جۆره‌كانی ئیڕجاء ئه‌وانه‌ن كه ده‌ڵێن: ئیمان وباوه‌ڕ ته‌نها مه‌عریفه‌و زانیاریه، وه كوفرو بێباوه‌ڕیش ته‌نها نه‌فامی و بێ ئاگاییه به خواو به‌س، وه له قسه‌ی ئه‌مانه‌شه‌وه ئه‌وه وه‌رده‌گیرێ كه ئیبلیس و فیرعه‌ون ئیمانداری ته‌واو بوون
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
ویرایش توسط behnam5555 : 04-19-2012 در ساعت 08:44 PM
|
|
کاربران زیر از behnam5555 به خاطر پست مفیدش تشکر کرده اند :
|
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|
04-19-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پیتی(ا)
المسند:
ئی پێشه‌وا (ئه‌حمه‌دی كوری حه‌نبه‌ل)ه، وه له گه‌وره‌ترین و فراوانترین كتێبی فه‌رمووده‌یه، ئه‌حمه‌د به كوڕه‌كه‌ی ده‌ڵێ سه‌باره‌ت به‌م كتێبه: "ئه‌م موسنه‌ده بپارێزه‌و مه‌یفه‌وتێنه، چونكه له داهاتوودا ده‌بێته پێشه‌وای خه‌ڵكی".
المستدرك:
ناوی كتێبه‌كه (المستدرك على الصحيحين)، ئی پێشه‌وای الحافظ باوكی عبدالله موحه‌ممه‌د كوڕی عبدالله حاكمی نیسابووری له ساڵی (405)ك وه‌فاتی كردووه، دانه‌ر نزیكه‌ی (9000) فه‌رمووده‌ی بوخاری و مسلم ی بینیوه‌ته‌وه‌و چاك كردۆته‌وه (استدرك)، وه جگه له یه‌كێكیش له لێكۆڵه‌ره‌وانی فه‌رمووده فه‌رمانی ئه‌وه‌یان داوه به سه‌ر الحاكم دا كه له ڕاستكردنه‌وه‌ی زۆرێك له فه‌رمووده‌ی نادروستا ئاسانكار -متساهل- بووه.
المشبهة:
یه‌كه‌م كۆمه‌ڵێك كه لێكچواندنیان وتبێ به‌یانیه‌كان بوون، ئه‌وانیش كۆمه‌ڵێك بوون له ڕافزیه ڕۆچووه‌كان، وه یه‌كه‌م كه‌سێكیش له‌م ئوممه‌ته‌دا لێكچواندن (التشبیه)ی له‌م ئوممه‌تدا بڵاو كردبێته‌وه هیشامی كوڕی حه‌كه‌می ڕافزی بوو، وه لێكچوێنه‌ره‌كانیش دوو كۆمه‌ڵن: كۆمه‌ڵێك زاتی خوا ئه‌چوێنن به زاتی دروستكراوه‌كان، وه‌ك هیشامیه‌كان و سه‌به‌ئیه‌كان، وه كۆمه‌ڵێكیش سیفاته‌كانی خوا ئه‌چوێنن به سیفاتی دروستكراوه‌كان، وه‌ك موعته‌زیله‌كانی به‌سره، به‌ڵكو هه‌موو ته‌ئویلچیه‌كان و په‌كخه‌ر(معطلة)كان له بنچینه‌دا لێكچوێنه‌رن، وه له تاقم و كۆمه‌ڵه‌كانی لێكچوێنه‌ره‌كان مه‌غیریه‌و كه‌رامیه
المصقول في علم المنقول:
ئی ئه‌بی حامد موحه‌ممه‌د كوڕی موحه‌ممه‌دی غه‌زالی‌یه، بابه‌تی كتێبه‌كه له سه‌ر زانیاری بیروباوه‌ڕه.
المعتزلة:
كۆمه‌ڵێكی ئیسلامین له كۆتاییه‌كان سه‌رده‌می ئه‌مه‌ویدا دروست بوون، پشتیان به ژیری ڕووت به‌ستووه له تێگه‌یشتنیان بۆ عه‌قیده‌و بیرو باوه‌ڕ ئه‌ویش به هۆی كاریگه‌ربوونیان به هه‌ندێ فه‌لسه‌فه‌ی هێنراوو، كه وای لێكردن له عه‌قیده‌و بیرو باوه‌ڕی سه‌له‌ف لابده‌ن، وه هۆی ناوبردنیشیان به موعته‌زیله ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كه‌نارگیر بوونی واٍصلی كوڕی عطاء له كۆڕی ده‌رسه‌كانی حه‌سه‌نی به‌سری، له بیرو باوه‌ڕیان: ئینكاركردنی هه‌موو سیفاته‌كان، وه قسه‌ی ئه‌وه كه خاوه‌ن تاوانی گه‌وره نه كافره‌و نه باوه‌ڕداره، وه قسه‌ی ئه‌وه‌ی كه قورئان دروستكراوه، وه شتانی دیكه‌ش.
المعطلة:
ئه‌وانه كه نه‌فی به‌ڵگه‌و ده‌لیله‌كانی كتاب و سوننه‌ت ئه‌كه‌ن بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ی پێیانه، وه له‌وانه‌ش نه‌فیكردنی ناوو سیفاته‌كان، وه یه‌كه‌م كه‌سێكیش له ئیسلامدا باسی له په‌كخستن وباوه‌ڕ نه‌بوونی به سیفاته‌كانی خوا كردبێ له ئیسلامدا جه‌عدی كوڕی درهه‌م بوو، وه جه‌همیه‌كانیش له به‌ناوبانگترین تاقمه‌كانی په‌كخه‌ره‌كان ده‌ژمێررێن، پاشان موعته‌زیله‌كان، پاشانیش ئه‌شعه‌ریه‌كان.
المغنی:
ئی ئیمام موفق الدین باوكی موحه‌ممه‌د عبدالله كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی قودامه‌ی مه‌قدسی جه‌ماعیلی دیمه‌شقی صالحی حه‌نبه‌لیه، ئه‌م كتێبه له فراوانترین كتێبه‌كانی فیقه ده‌ژمێررێت.
النووي:
یه‌حیا كوڕی شرف الدینی نه‌وه‌وی شافعی، ئه‌بو زه‌كه‌ریاخاوه‌نی دانراوی زۆر، له دایكبوون و وه‌فاتی له نه‌وا بووه، له دیمه‌شق به دوای علیم وزانستا گه‌ڕاوه، له به‌ناوبانگترین دانراوه‌كانی شه‌رح و ڕاڤه‌كردنی(سه‌حیحی مسلم) و (المجموع) شه‌رحی (المهذب)ه، له ساڵی (631)ك له دایك بووه، وه له ساڵی (676) وه‌فاتی كردووه.
النسائي:
ئه‌حمه‌د كوڕی شوعه‌یب كوڕی عه‌لی كوڕی سینان، باوكی عبدالرحمنی نه‌سائی پێشه‌وای حافظ، خاوه‌نی السنن، له ساڵی (215)ك له دایك بووه و ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (303) وه‌فاتی كردووه.
النظام:
ئیبراهیم كوڕی یه‌ساری به‌صری، أبو إسحاق النظام، له پێشه‌وایانی موعته‌زیله‌كان بووه، مه‌له‌وان بوو له زانیاری فه‌لسه‌فه‌و كه‌لامدا، كۆمه‌ڵێ بیروڕای تایبه‌تی هه‌بوو، كۆمه‌ڵێك (النظامية) بۆ لای ئه‌و پاڵ ئه‌درێن، خاوه‌ن ژیاننامه‌یه‌كی خراپ بوو، له ساڵی (221) وتراویشه له (223)ك مردووه.
النعمان بن بشير:
نوعمان كوڕی به‌شیر كوڕی سه‌عد كوڕی ثه‌عله‌به‌ی ئه‌نٌصاری خه‌زره‌جیه، خۆی و باوك و دایكی له هاوه‌ڵانی پێغه‌مبه‌ره صلىالله علیه وسلم، خه‌ڵكی مه‌دینه‌یه‌و پاشان شام جێگیر بووه، پاشان فه‌رمانڕه‌وایی كوفه‌ی پێ درا، له حمص له ساڵی (65)ك له ته‌مه‌نی (64) ساڵیدا كوژرا. خوا لێی ڕازیبێ.
الهند:
وڵاتێكه ئه‌كه‌وێته خوارووی ئاسیاوه له سه‌ر ده‌ریالوشی هیندی له نێوان پاكستان و صین دایه، موسڵمانه‌كان له سه‌رده‌می جێنشینی وه‌لیدی كوڕی عبدالملك به سه‌ركردایه‌تی محمد كوڕی قاسمی ٌثه‌قه‌فی له ساڵی 098)ك ڕزگاریان كرد.
الوثنية: دائه‌بڕێ به سه‌ر جۆره‌ها بیروباوه‌ڕ كه خوا به تاكو ته‌نها ناگرن له یه‌كتاپه‌رستیدا، وه پاڵئه‌درێته لای به‌ندایه‌تیكردنی بت له داروو به‌رد، وه یۆنانیه كۆنه‌كان وه‌سف ده‌كرێن به بت په‌رست، هه‌روه‌ك كۆمه‌ڵگه نه‌فامیه‌كانی پێش ئیسلامیش هه‌ر به بت په‌رست وه‌سف ده‌كرێن، وه بیروباوه‌ڕی بت په‌رستی چه‌نده‌ها شێوه‌و شێوازی هه‌یه له‌وانه: به خواگرتنی مرۆڤ، وه به‌ندایه‌تیكردنی پاشاو ده‌سه‌ڵاتداره‌كان و پیاوچاكان وقدیسیه‌كان.
اليهودية:
ئاینی عیبرانیه‌كان كه به نه‌وه‌و ئه‌سباطه‌كانی نه‌وه‌ی ئیسڕائیل ناسراوه، خوای گه‌وره موسای بۆ ناردن سه‌لامی لێبێ و به ته‌وراتیش پاڵپشتی كرد، ئه‌م ناوه‌شیان بۆیه لێنراوه چونكه پاڵ دراونه‌ته لای ( يهوذا )ی كوڕی یه‌عقوب سه‌لامی لێبێ، له بیروباوه‌ڕیان پاش شێواندنی ته‌ورات ئه‌وه‌ی كه: عوزه‌یر كوڕی خوایه، وه تۆمه‌تباركردنی مه‌ریه‌م به دۆرو بوختانی گه‌وره (كه زینای كردووه) وه كوشتنی پێغه‌مبه‌ران، بێ باوه‌ڕ بوون به ئایات و نیشانه‌كانی خوای گه‌وره و ئینكارو بێ باوه‌ڕیان بۆ موعجیزه‌و سه‌راسیمه‌ی پێغه‌مبه‌ران.
الآجري:
پێشه‌وا ئه‌بو به‌كر كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی حوسه‌ینی به‌غدادی، فه‌قیهی شافعی په‌یڕه‌و، فه‌رمووده ناس، خاوه‌نی كتێبی (الشريعة)، له ساڵی (360)ك وه‌فاتی كردووه
الآريسيين:
جوتیاره‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵات و دارو ده‌سته‌ی هیره‌قلی گه‌وره‌ی ڕۆم بوون، یان شوێنكه‌وته‌ی ئاریۆس بوون كه بانگه‌شه یه‌كخواناسی و واز هێنان له بیروباوه‌ڕی سێ خوایی ئه‌كرد.
الألباني:
عه‌لامه‌ی فه‌رمووده‌ناس، موجه‌دید، شاره‌زای سه‌له‌فی، باوكی عبدالرحمن محمد ناصرالدین كوڕی نوحی نه‌جاتی بنه‌ڕه‌ت ئه‌لبانی، له وڵاتی ئه‌لبان له ساڵی (1334)ك له دایك بووه، له ژێر چاودێری باوكی كه یه‌كێك بووه له زانایانی ئه‌و كاته‌ی ئه‌لبانیا گه‌وره بووه، خێزانی شێخ له ژێر ده‌ستی عیلمانیه‌تی شیوعی ئه‌و وڵاته كۆچیان كردووه، فێری زانستی شه‌رعی بووه لای زانایانی سه‌رده‌می خۆی له وڵاتی شام و وازی له خوێندنی نیزامی هێناوه، خه‌ركی زانیاری شه‌رعی بووه خوێندنه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه، تا خوای گه‌وره ده‌رگای لێكرده‌وه‌و بووه تاكه‌كه‌سی سه‌رده‌می خۆی، ئیتر كه‌وته نوسین و دانان و لێكۆڵینه‌وه‌و ئه‌وه‌ی كردی كه‌سانی جگه له‌و لێی بێتوانا بوون، به‌و عیلمانه ناوبانگی ده‌ركرد، پاش ئه‌وه‌ی نوسین و دانراوێكی ئیجگار زۆری له چه‌ند ڕوویه‌كه‌وه له پاش خۆی به جێ هێشت، به ڕه‌حمه‌ت بێ له ساڵی (1419)ك وه‌فاتی كرد.
الأرثوذكس:
یه‌كێكه له سێ كه‌نیسه سه‌ره‌كیه‌كانی ئایینی نه‌سرانی، له ساڵی (1054)ز به شێوه‌یه‌ی كۆتایی و ته‌واو له كه‌نیسه‌ی كاسۆلیكی جیابۆوه، دان به ده‌سه‌ڵاتی بابای ڕۆما نانێت و باوه‌ڕی وایه كه ڕۆحی پیرۆز (الروح القدس) ته‌نها له باوكه‌وه هه‌ڵقوڵاوه‌و هاتووه
الأشاعرة:
تاقم و كۆمه‌ڵێكی كه‌لامی ئیسلامین. پاڵ ده‌درێنه لای ئه‌بووحه‌سه‌نی ئه‌شعه‌ری، كه له كۆتاییی ته‌مه‌نیدا گه‌ڕایه‌وه بۆ سه‌ر په‌یڕه‌وی سه‌له‌ف. سه‌رچاوه‌ی وه‌رگرتنیش لای ئه‌مانه كیتاب و سوننه‌یه له‌سه‌ر خوازیاریی بنه‌ماكانی زانیاریی كه‌لام و له بیرباوه‌ڕیان جێگیركردنی هه‌موو ناوه‌كان و هه‌ندێك له سیفه‌ته‌كان (حه‌وت سیفه‌ته‌كه).
الأعماق:
شوێنێكه له نزیكی دابق له نێوان حه‌له‌ب و ئه‌نتاكیه‌دا.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
کاربران زیر از behnam5555 به خاطر پست مفیدش تشکر کرده اند :
|
|
04-19-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پیتی(ا)
الإمام أحمد:
پێشه‌وای شاره‌زاو حافزو موجته‌هید ئه‌حمه‌دی كوڕی موحه‌ممه‌دی كوڕی هیلاله، پاشكره‌كه‌ی ئه‌بو عبدالله‌ی شه‌یبانیه، پێشه‌وای ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ته، یه‌كێكه له چوار پێشه‌واكه، له ساڵی (٢٤١) كۆچی وه‌فاتی كردووه ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ.
الإباضية:
ده‌سته‌یه‌كن له ده‌سته‌كانی خه‌وارج، پاڵ ئه‌درێنه لای عبدالله كوڕی ئیبازی ته‌میمی دامه‌زرێنه‌ریان، خۆیان ده‌ڵێن كه ئێمه له خه‌وارج نین، وه له ڕاستیدا له خه‌وارجه ڕۆچوو زێده‌ڕۆكان نین، به‌ڵام له كۆمه‌ڵی مه‌سه‌له‌دا هاوڕان له گه‌ڵ خه‌وارجدا له‌وانه: په‌ك خستنی سیفاته‌كان، وه به دروستگرتنی ده‌رچوون له سه‌ر ئیمام و پێشه‌وا سته‌مكاره‌كان، ئیبازیه‌كان ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆیان له عومان پێك هێنا له ڕابوردودا، وه به‌رده‌وام تا ئه‌مڕۆی ئێمه‌ش بوونیان هه‌یه.
الاشتراكية:
په‌یڕه‌وێكی ئابووری و سیاسیه، له سه‌ده‌ی نۆزده‌دا ماركس بانگه‌شه‌ی بۆ كرد، وه تیۆره‌كانیشی له سه‌ر كۆمه‌ڵه یاسایه‌ك داناو ناوی لێ نان حه‌تمی و هیچ كه‌سێك بۆی نه‌بوو پێچه‌وانه‌یان بوه‌ستێته‌وه، وه ئیشتراكی علیمیش به ماركسیه‌ت ناو ئه‌برێت، دیموكراسیه‌ت و ئیشتراكه‌یتی سه‌ندیكایی و ئیشتراكیه‌تی مه‌سیحی به‌رهه‌ڵستكاری ئه‌م ئیشتراكیه‌ته بوون.
الباطنية:
تاقمێكن خۆیان له به‌رگی شیعه‌گه‌ری و خۆشه‌ویستی ئال و به‌یتدا داپۆشیبوو،به‌ڵام له ناوه‌ڕۆكدا كافری ته‌واو بوون، وه بۆیه‌ش ناو براوون به‌وانه چونكه وا ده‌بینن كه هه‌موو شتێك ڕووی ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌ی هه‌یه، ڕووی ده‌ره‌وه ئه‌وه كه موحه‌ممه‌د صلی الله علیه وسلم پێی هاتووه، ڕووی ناوه‌وه‌ش زانستی ته‌ئویله كه خۆیان نه‌بێت كه‌سی دیكه نایزانێت، ئه‌وه‌ش كرۆكی بانگه‌وازه لای ئه‌وان، وه وا ده‌بینن كه فه‌رزو سوننه‌ته‌كان بریتین له چه‌ند ئاماژاو هێمایه‌ك و حه‌قیقه‌ت و ڕاسته‌قینه‌یان نیه.
البخاري:
پێشه‌وای حافز، موتقین، محه‌ممه‌دی كوڕی ئیسماعیل كوڕی ئیبڕاهیم موغیره‌ی كوڕی بردزیه، باوكی عبدالله بوخاری، پێشه‌وای ئیماندارانه له فه‌رمووده‌دا، خاوه‌نی سه‌حیحی به ناوبانگه، له ساڵی (194) كۆچی له دایك بووه‌و له ساڵی (256) وه‌فاتی كردووه.
البداية والنهاية:
ئی پێشه‌وا ابی الفداء الحافظ ئیسماعلی كوڕی عه‌مری كوڕی كه‌ثیر به ناو بانگ به ئیبن كه‌ثیره، وه كتێبه‌كه‌ش دانراوه له مێژووی ئاده‌مه‌وه تاكو سه‌رده‌می دانه‌ر.
البروتستانت:
كۆمه‌ڵێكی نه‌سرانین، به ناوی ئینجیل و ژیرییه‌وه ناره‌زاییان ده‌ربڕی له سه‌ر كه‌نیسه‌ی ڕۆژئاوایی، ڕه‌خنه ئه‌گرن له هه‌موو شتێك پێچه‌وانه‌ی كتێبه‌كه‌یان و ڕزگاربوونی خۆیان بێت. ناویشیان ئه‌برێت به ئینجیلیه‌كان چونكه ته‌نها شوێن ئینجیل ئه‌كه‌ون و به‌س، وه جیاوازییان نییه له سه‌رجه‌م كه‌نیسه‌كانی تر جا له بیرباوه‌ڕی سێ خواییدا بێ یان بیرباوه‌ری له خاچ دان و به پیرۆزڕاگرتنی خاچ دا، مارتن لۆثه‌ر دامه‌زرێنه‌ری بووه.
البريلوية:
كۆمه‌ڵێكی سۆفین له نیوه كیشوه‌ری هیندی پاكستانی له شاری بریلی له ویلایه‌تی أوترابرديش له هیندستان له ڕۆژانی ئیستیعماری به‌ریتانیدا دروست بوون، ناوبانگیان به خۆشه‌ویستی و ته‌قدیس كردنی پێغه‌مبه‌ران و پیاوچاكان به گشتی و پێغه‌مبه‌ر صلىالله علیه وسلم به تایبه‌تی ده‌ركردبوو، ئه‌حمه‌د رضا خان دامه‌زرێنه‌ری ئه‌م كۆمه‌ڵه بوو.
الترمذي:
موحه‌ممه‌د كوڕی عیسا كوڕی سورة كوڕی مووسا، كوڕی ضه‌حاكی سوله‌می تیرمذی، باوكی عیسا، خاوه‌نی (الجامع) یه‌كێك له شه‌ش سه‌رچاوه‌كه، ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (297)ك وه‌فاتی كردووه.
الجهم بن صفوان:
جه‌همی كوڕی صفوان، ئه‌بو محرزی سه‌مه‌رقه‌ندنی، گومڕای داهینه‌ر-مبتدع-، سه‌ری جه‌همیه‌كانه، له ساڵی (1289)ك كوژرا.
الجهمية:
یه‌كێكن له‌و ده‌سته‌و تاقمه كه‌لامیانه‌ی پاڵ ئه‌درێنه لای ئیسلام، له سه‌ر بیدعه‌ی كه‌لامی و بیرورڕای پێچه‌وانه به بیروباوه‌ڕی ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ت دامه‌زراوه، كاریگه‌ر بووه به بیروباوه‌ڕی جووله‌كه و صابئه‌و فه‌یله‌سووفه‌كان، پاڵدراونه‌ته لای جه‌همی كوڕی صفوان، وه له عه‌قیده‌و بیروباوه‌ڕیان ئینكارو باوه‌ڕ نه‌بوونیان به هه‌موو ناوو سیفاته‌كان، وه قسه‌كردن به ئیرجاء له كاره‌كانی مرۆڤدا، وه قسه‌ی ئه‌وه‌ی كه قورئان دروسكراو -مخلوق-ه، وه جگه له‌مانه‌ش.
الجعد بن درهم:
جه‌عدی كوڕی درهه‌م، له سه‌رده‌می تابعیندایه، زه‌هه‌بی ده‌ڵێ: بیدعه‌چیه‌كی گومڕایه، گومانی وایه كه خوا ئیبڕاهیمی نه‌كردۆته خه‌لیلی خۆی، وه به قسه‌كردنیش قسه‌ی له گه‌ڵ موسادا نه‌كردووه، جا له سه‌ر ئه‌و بیروباوه‌ڕه‌ی له ڕۆژی جه‌ژنی قورباندا له عێراق كوژرا.
الحلولية:
ئه‌وانه‌ن كه ده‌ڵێن: خوا ده‌چێته ناو هه‌ندێ له كه‌سانی نه‌وه‌ی مرۆڤه‌وه، وه ئه‌م بیرۆكه‌یه له ئاینی نه‌سرانیه‌تدا ناسراوه به بیرۆكه‌ی یه‌كگرتنی لاهووت به ناسووت، كه وا گومان ده‌به‌ن كه خوا چۆته ناو مه‌سیحه‌وه‌و حه‌ل بووه تیایدا! وه سۆفیه‌كان و سه‌به‌ئیه‌كان و نوصه‌یریه‌كان و باطنیه‌كانیش پێی كاریگه‌ر بوون.
الحلاج:
ئه‌لحوسه‌ین كوڕی مه‌نسور ئه‌بو موغیث، خه‌ڵكی (بیضا‌ء)ی وڵاتی فارس بوو، له شاری (واسط) له عێراق گه‌وره بووه، بێباوه‌ڕێكی زندیقی له دین ده‌رچوو بوو، باوه‌ڕی به (وحدة الوجود) هه‌بوو، ڕۆژی سێ شه‌ممه (209)ك له به‌غداد له (باب الطاق) كوژرا.
الحافظ ابن رجب:
(الحافظ عبدالرحمن) كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی ڕه‌جه‌بی به‌غدادی، پاشان نیشته‌جێی دیمه‌شق، حه‌نبه‌لی مه‌زهه‌ب، بیروباوه‌ڕو ڕێگه‌و په‌یڕه‌وو سه‌له‌فی، له ساڵی (736)ك له دایك بووه، وه ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (795)ك وه‌فاتی كردووه
الحاكم:
محمد كوڕی عبدالله كوڕی حمدویه كوڕی نه‌عیم كوڕی الحاكم، پێشه‌وای حافز عه‌للامه‌ی ڕه‌خنه‌گر، شێخی فه‌رمووده‌ناسان، خاوه‌نی كتێب و دانراو، له ساڵی (405) كۆچی وه‌فاتی كردووه.
الحداثة:
ڕێڕه‌وێكی بیری ئه‌ده‌بی عیلمانیه، له سه‌ر پوخته‌ی ئه‌فكاری بیروباوه‌ڕی ڕۆژئاوا وه‌ك ماركسیه‌ت و ئه‌وانی دیكه‌ش پێك هاتووه، مه‌به‌ستی وه‌لاخستنی سه‌رچاوه‌كانی ئاینه، وه ڕوخان و له ناوبردنی هه‌موو به‌هایه‌كی ئاینی و ڕه‌وشتی و مرۆییه نه‌ك تازه‌گه‌ری بێ له هۆنراوه‌و په‌خشاندا، كورته‌ی چه‌ند مه‌زهه‌ب و په‌یڕه‌وێكی ترسناكی بێ باوه‌ڕه كه له ئه‌وروپادا به دیار كه‌وتن، وه ئه‌م مه‌زهه‌به له نێوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی نۆزده‌دا له پاریس ده‌ستی پێ كرد.
الحسن البصري:
باوكی سه‌عید حه‌سه‌نی كوڕی یه‌ساری به‌سری ئه‌نساری، به‌نده‌ی زه‌یدی كوڕی سابیت بووه. گه‌وره‌ی شوێنكه‌وتووان -التابعین- بووه له به‌سره‌دا و شاره‌زا و زانای زه‌مانی خۆی بووه. فه‌رمووده‌ناس، له به‌ناوبانگه‌كانی متمانه‌پێكراوان و گه‌وره دنیانه‌ویسته‌كان بووه. له مه‌دینه له‌دایك بووه و نیشته‌جێی به‌سره بووه. له ساڵی (١١٠)ی كۆچی وه‌فاتی كردووه.
الحسن بن علي:
باوكی موحه‌ممه‌د كچه‌زاو ڕێحانه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم)، خوای گه‌وره سوڵح و ته‌بایی پێ خسته نێوان موسڵمانانه‌وه، نه‌رمونیانترین و شاره‌زاترین و لێچواوترینی خه‌ڵكی بوو به پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله علیه وسلم)، بۆ ماوه‌ی شه‌ش مانگ خه‌لافه‌تی گرته ده‌ست و پاشان له به‌ر پاراستنی خوێنی موسڵمانان لێی هاته خوارێ و وازی لێ هێنا، له ساڵی (58)ك وه‌فاتی كردووه.
الخوارج:
یه‌كه‌م تاقمێك بوون له مێژووی ئیسلامدا ده‌ركه‌وتن، ده‌رچوون له سه‌ر ئه‌میری باوه‌ڕداران عه‌لی كوڕی ئه‌بی طالب خوا لێی ڕازیبێ و هه‌نێ له هاوه‌ڵانیان كافر كرد، له بیروباوه‌ڕیان: پێویست بوونی ده‌رچوون به سه‌ر پێشوایانی موسڵمانان كه سته‌م و فسقیان تیا بێ، وه به كافركردنی بكه‌ری تاوانی گه‌وره، وه قسه‌ی ئه‌وه‌ی كه به نه‌مری ئاگردا ئه‌مێنێته‌وه، وه ئینكاركردن و باوه‌ڕ نه‌بوون به شه‌فاعه‌ت.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-19-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پیتی(ا)
الدارمي:
پێشه‌وای حافظ فه‌رمووده‌ناسی به‌ڵگه، باوكی موحه‌ممه‌د عبدالله كوڕی عبدالرحمن كوڕی فه‌زڵ كوڕی به‌هرانی داره‌می، خاوه‌نی سونه‌ن، ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (255)ك وه‌فاتی كردووه.
الذهبي:
پێشه‌وای (الحافظ) فه‌رمووده‌ناس -محدث-ی سه‌رده‌م و كۆتایینی حوففاظه‌كان و مێژوونووسی ئیسلام شمس الدین باوكی عبدالله موحه‌ممه‌دی كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی عوسمان قایمازی توركی پاشان دیمه‌شقی، خوێنه‌ر -المقريء-ی قورئان، له‌ساڵی (673) له‌دایك بووه، ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت له‌ساڵی (748)ك وه‌فاتی كردووه.
الرأسمالية:
ڕژێمێكی ئابووریی خاوه‌ن فه‌لسه‌فه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و ساسییه، له سه‌ر تێركردنی پێویستیه سه‌ره‌كی و ته‌واوكاریه‌كانی مرۆڤ وه‌ستاوه، وه گه‌شه‌پێدان و په‌ره‌سه‌ندنی خاوه‌ندارێتی تاكی، به پشت به‌ستن به سیاسه‌تی جیاكردنه‌وه‌ی ئایین له ده‌وڵه‌ت، په‌یڕه‌وێكی ماددی چڵێسه، بێ ئاگایه له به‌هاو قیه‌مه ڕۆحیه‌كان له مامه‌ڵه‌كردنی له گه‌ڵ ماڵ و سامانداو به‌وه‌ش كه هه‌ردێ و ده‌وڵه‌مه‌ندان زیاتر ده‌وڵه‌مه‌ند ئه‌بن و هه‌ژارانیش هه‌ژارتر، وه ئه‌مریكاش ده‌مڕاست و ڕابه‌ری ئه‌م مه‌زهه‌ب و په‌یڕه‌وه‌یه.
الرافضة:
ئه‌وانه‌ن كه جێنشینایه‌تی شه‌یخه‌ین ئه‌بوبه‌كرو عومه‌ریان ڕه‌فز كردو وه‌ریان نه‌گرت، وه گومانیان وا بوو كه جێنشینی بۆ عه‌لی‌یه، په‌یوه‌ندیان هه‌بووه به بیروبۆچونه‌كانی عبدالله كوڕی سه‌به‌ئی جووله‌كه‌وه، ئه‌ڵێن كه ئیمامه‌ت پایه‌یه‌كه له پایه‌كانی دین، وه پێشه‌واكان مه‌عصوم و بێ تاوانن، وه زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری هاوه‌ڵه‌كانیان پێ كافرو بێ باوه‌ڕه.
الرسالة النظامية:
ناوی (الرسالة النظامية في الأركان الإسلامية)یه، وه ناویش ئه‌برێ به (العقيدة النظامية) ئی ئه‌بی المعالی عبدالملك كوڕی عبدالله‌ی جووه‌ینی‌یه، وه له كۆتایین دانراوه‌كانیه‌تی، كه تیایدا ناته‌واوی و ناڕێكی ته‌ئویلی بڕیار داوه.
الزيدية:
تاقمێكن له تاقمه‌كانی شیعه، ئه‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ لای زه‌یدی كوڕی عه‌لی، وه له به‌ر په‌یوه‌ندی كۆنیان به موعته‌زیله‌وه كاریگه‌ر بوون به بیروباوه‌ڕیانه‌وه، ده‌ڵێن كه پێشه‌وایه‌تی هه‌ردوو شه‌یخه‌ین و عوسمانی كوڕی عه‌ففان خوا لێیان ڕازیبێ ته‌واوه، وه ده‌ڵێن له گه‌ڵ بوونی باشترو ڕێزداریشدا پێشه‌وایه‌تی ڕێزبه‌سه‌ردادراو هه‌ر دروسته(صحة إمامة المفضول مع وجود الفاضل)، ئه‌مانه نزیكترین تاقمی شیعه‌ن له ئه‌هلی سوننه‌ته‌وه، وه سێ تاقم له زه‌یدیه‌كان جیا بوونه‌وه: جارودیه، صالحیه، به‌تریه.
السلف:
ئه‌وانن كۆمه‌ڵی ڕزگار بوو و كۆمه‌ڵ و تایفه‌ی سه‌ركه‌وتوو تا ڕۆژی دوایی، پێشینه‌ی ئه‌م ئوممه‌ته بوون كه سه‌قامگیر بوون له سه‌ر شوێن پێهه‌ڵگرتن -الاتباع-و دروكه‌وتنه‌وه‌و وه‌لانانی داهێنان -الابتداع- له بنه‌ماو به‌شه‌كانی دیندا، وه زاراوه‌ی (ئه‌هلی سوننه‌ت)یش له سه‌ده‌ی دووه‌مدا ده‌ركه‌وت، كاتێ خه‌ڵكانی هه‌واو ئه‌ره‌زوو بازو كۆمه‌ڵه‌كان زۆر بوون، جا ئیتر به‌و ناوه له جێگه له خۆیان پێی جیا كرانه‌وه.
السلف الصالح:
ئه‌وانن كۆمه‌ڵی ڕزگار بوو و كۆمه‌ڵ و تایفه‌ی سه‌ركه‌وتوو تا ڕۆژی دوایی، پێشینه‌ی ئه‌م ئوممه‌ته بوون كه سه‌قامگیر بوون له سه‌ر شوێن پێهه‌ڵگرتن -الاتباع-و دروكه‌وتنه‌وه‌و وه‌لانانی داهێنان -الابتداع- له بنه‌ماو به‌شه‌كانی دیندا، وه زاراوه‌ی (ئه‌هلی سوننه‌ت)یش له سه‌ده‌ی دووه‌مدا ده‌ركه‌وت، كاتێ خه‌ڵكانی هه‌واو ئه‌ره‌زوو بازو كۆمه‌ڵه‌كان زۆر بوون، جا ئیتر به‌و ناوه له جێگه له خۆیان پێی جیا كرانه‌وه.
السنن:
زاراوه‌یه‌كه مه‌بست پێی (سوننه‌تی ئه‌بی داوود، تیرمذی، نه‌سائی، ئیبن ماجه)یه.
السنة لابن أبي عاصم:
وه ناویشی ئه‌برێ به (كتاب السنة) دانراوی حافظ ئه‌بی به‌كر عه‌مر كوڕی ئه‌بی عاصمی الضحاك كوڕی مخلدی شه‌یبانی (278)ك، بابه‌تی كتێبه‌كه‌ش باسكردنی ئه‌و به‌ڵگه‌و ئاسارانه كه هاتوون له ته‌فسیركردنی ئایات و فه‌رمووده‌كان كه په‌یوه‌ندیان به عه‌قیده‌و بنه‌ماكانی ئاینه‌وه هه‌یه، عه‌للامه شێخ ئه‌لبانی ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ ته‌خریجی فه‌رمووده‌كانی كردووه.
الشيوعية:
په‌یڕه‌وێكی ئیلحادی بێ باوه‌ڕیه و وا دا ئه‌نێت كه مادده بنچینه‌ی هه‌موو شتێكه، وه مرۆڤ ته‌نها به ڕێكه‌وت هاتۆته ئه‌م ژیانه‌وه، وه هیچ مه‌به‌ستێك له دروستبوونی ئه‌م بوونه‌دا نیه، له ئه‌ڵمانیا له سه‌ر ده‌ستی كارل ماركس و ئه‌نجلس ده‌ركه‌وت، پاشانیش له شۆڕشی به‌لشه‌فی له ڕ‌وسیا له ساڵی (1917)ز به‌رجه‌سته بوو، ئینكاری بوونی خواو هه‌موو نادیارێك ده‌كه‌ن
الشيعة:
یه‌كه‌م جار وته‌ی شیعه به سه‌ر ئه‌وانه‌دا دائه‌بڕا كه ڕێزی عوسمانیان ئه‌دا به سه‌ر عه‌لی‌دا خوا لێیان ڕازیبێ، له گه‌ڵ ڕێزو به گه‌وره‌زانینیان بۆ ئه‌بو به‌كرو عومه‌ر خوا لێیان ڕازیبێ، پاشان ئه‌م چه‌مك و تێگه‌یشتنه گه‌شه‌ی سه‌ند له سه‌ر ده‌ستی هه‌ندێ له‌وانه‌ی كه له ژێره‌وه بێباوه‌ڕ بوون و له سه‌ره‌وه ئیسلامیان وه‌رگرتبوو وه‌ك عبدالله‌ی كوڕی سه‌به‌ئی جووله‌كه، ئیتر وای لێهات كه عه‌قیده‌كه‌یان بووه به ده‌ق و ڕاسپێری (النص و الوصیة) له ئیمامه‌تدا، وه قسه‌ی ئه‌وه‌ی كه پێشه‌واكان بێتاوان و بێ هه‌ڵه‌ن، ئیتر شیعه‌گه‌ری بووه مۆڵگه‌یه‌ك بۆ هه‌ر كه‌سێك كه مه‌به‌ستی ڕوخاندنی ئیسلامی بێت به ناوی خۆشه‌ویستی ئال وبه‌یته‌وه، وه له ڕاستیدا شیعه جیابوونه‌ته‌وه بۆ چه‌ن تاقمێكی زۆر، له به‌ناوبانگترینیان: ڕافزیه‌كان، دوازده ئیمامی، زه‌یدی، باتنی و ئیتریش.
الشافعي:
باوكی عبدالله محمد كوڕی ٍئیدریس كوڕی عه‌باس كوڕی عوسمان كوڕی شافع، پێشه‌وای قوڕه‌یشی به ناوبانگ، یه‌كێكه له چوار پێشه‌واكه، په‌یڕه‌وی شافعی پاڵ ئه‌درێته لای ئه‌و، له ساڵی (204)م وه‌فاتی كردووه ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ.
الصهيونية:
بزوتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی ڕه‌گه‌ز په‌رستی توند ڕه‌وه، مه‌به‌ستی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی جووله‌كه‌یه له فه‌له‌ستینداو له ڕێی ئه‌ویشه‌وه حوكم و فه‌رمانڕه‌وایی به سه‌ر جیهاندا بكات، ڕووی سیاسی جووله‌كایه‌تی جیهانیه، له هه‌موو دامه‌زراووه حكومیه‌كانی جیهاندا ده‌ستی باڵای هه‌یه‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی به كاریان دێنێ، وشه‌ی زاێونیزمیش الصهيونية له ناوێ شاخی صهیۆن (جبل صهيون) له قودس وه‌رگیراوه.
الصوفية:
زوتنه‌وه‌یه‌كی ئاینیه له سه‌ده‌ی سێیه‌می كۆچیدا به جیهانی ئیسلامیدا وه‌ك خولیایه‌كی تاكه‌كه‌س كه بانگه‌شه بۆ دنیانه‌ویستی ئه‌كرد له جیهانی ئیسلامیدا بڵاو بۆوه، پاشان بیدعه‌ی سۆفیه‌تی په‌ره‌ی سه‌ند تا وای لێهات بووه مۆڵگه‌ی هه‌موو ناڕاست و درۆزن و زندیقێك تا وای لێهات ئیلحادو زه‌نده‌قه تیانا ناو بانگی ده‌كرد، وه هه‌ندێكیان بانگه‌شه‌و ئیعلانی تیا تواندنه‌وه و یه‌كبوون و یه‌كێتی بوون -الحلول والاتحاد ووحدة الوجود- یان كرد.
الصحیحین:
هه‌ردوو سه‌حیحی بوخاری و مسلم
الطائف:
شارێكی سعودیه له حیجاز كه‌وتۆته خوارووی ڕۆژهه‌ڵاتی مه‌ككه له‌سه‌ر كێوی غه‌زوان.
الطائفة المنصورة:
ئه‌وانن كۆمه‌ڵی ڕزگار بوو و كۆمه‌ڵ و تایفه‌ی سه‌ركه‌وتوو تا ڕۆژی دوایی، پێشینه‌ی ئه‌م ئوممه‌ته بوون كه سه‌قامگیر بوون له سه‌ر شوێن پێهه‌ڵگرتن -الاتباع-و دروكه‌وتنه‌وه‌و وه‌لانانی داهێنان -الابتداع- له بنه‌ماو به‌شه‌كانی دیندا، وه زاراوه‌ی (ئه‌هلی سوننه‌ت)یش له سه‌ده‌ی دووه‌مدا ده‌ركه‌وت، كاتێ خه‌ڵكانی هه‌واو ئه‌ره‌زوو بازو كۆمه‌ڵه‌كان زۆر بوون، جا ئیتر به‌و ناوه له جێگه له خۆیان پێی جیا كرانه‌وه.
الطبراني:
پێشه‌وای الحافظ و متمانه، فه‌رمووده‌ناسی ئیسلام، باوكی قاسم سوله‌یمانی كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی ئه‌یووب كوڕی مه‌طیری له‌خمی شامی ته‌به‌رانی خاوه‌ن هه‌رسێ فه‌رهه‌نگ -معجم- (گه‌وره‌و مام ناوه‌ندو بچووك)، جێی متمانه‌و ڕاستگۆو بوو، زۆر فراوان بوو له له‌به‌ركردن و ده‌رخكردندا، شاره‌زا بوو به ناته‌واوی پیاوان و ده‌روازه‌كانی عیلم (كان بصیرا بالعلل و الرجال و الأبواب) له‌ساڵی (360)ك وه‌فاتی كردووه.
العراق:
كۆمارێكی عه‌ره‌بیه له ڕۆژئاوای ئاسیا كه‌وتۆته نێوان سوریاو سعودیه‌و كوێت و ئێران و توركیا، ڕووباری دیجله‌و فوڕاتی پێا ده‌ڕوات، له سه‌رده‌می جێنشینی عومه‌ری كوڕی خه‌تاب خوا لێی ڕازیبێ موسڵمانه‌كان فه‌تحیان كرد، به‌غداد پایته‌خته‌كه‌یه‌تی.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-19-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پیتی(ا)
ابن فورك:
پێشه‌وای موته‌كه‌لیم ئه‌بو به‌كر موحه‌ممه‌د كوڕی حه‌سه‌ن كوڕی فه‌وره‌كی ئه‌سبه‌هانی، ده‌وترێ: كه مردووه، وه ده‌شوترێ: مه‌حمودی كوڕی سیكتیكین كوشتویه‌تی
ابن قدامة:
عبدالله كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی قودامه كوڕی مقدامی مه‌قدسی پاشان دیمه‌شقی صالحی -موفق الدین ئه‌بو موحه‌ممه‌د- له شه‌عبانی ساڵی (541)ك له جه‌ماعیل له فه‌له‌ستین له دایك بووه، وه له ساڵی (620) وه‌فاتی كردووه.
ابن كثير:
ئیسماعیلی كوڕی عه‌مری كوڕی كه‌ثیری قه‌یسی دیمه‌شقیه-عماد الدین ابو الفداء- به ڕه‌حمه‌ت بێ له ساڵی (٧٠١) كۆچی له دایك بووه‌و له ساڵی (٧٧٤) مردووه.
ابن منده:
محمدی كوڕی ئیسحاق كوڕی محمد كوڕی یحی كوڕی مه‌نده‌هی ئه‌صبه‌هانی عوبه‌یدی، پێشه‌وای حافظ ، له ساڵی (395)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن مسعود:
عبدالله كوڕی مه‌سعود كوڕی غافل كوڕی حه‌بیب مه‌ككه‌یی كۆچكه‌ره، هاوه‌ڵێكی به‌ڕێز بووه، له سه‌ره‌تاكانی پێشینه‌كان بووه له ئیسلامدا، ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (32) كۆچی له مه‌دینه وه‌فاتی كردووه
ابن أبي مليكة:
عبدالله كوڕی عبیدالله كوڕی كوڕی ئه‌بی مه‌لیكه‌ی ته‌یمی قازی، ئیبن زوبیر قه‌زاوه‌تی طائف‌ی خسته ئه‌ستۆ، له ساڵی (117)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن أبي العز:
عه‌لی كوڕی عه‌لی كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی صالح ئه‌بو لحه‌سه‌نی ئه‌زره‌عی دیمه‌شقی حه‌نه‌فی، ناسراو به ابن أبي العز، له‌ساڵی (731)ك له دایك بووه‌و ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت له‌ساڵی (792)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن أبي شيبة:
عبدالله كوڕی موحه‌ممه‌د كوری ئه‌بی شه‌یبه‌ی عه‌به‌سی، گه‌وره‌یان ئه‌بو به‌كری كوفی بووه، له ساڵی (159)ك له دایك بووه‌و له (235) وه‌فاتی كردووه، موسنه‌دی هه‌یه‌و خاوه‌نی دانراویشه له فه‌رمووده‌و ئاسارو ئیمان و باوه‌ڕدا.
ابن أبي عاصم:
محمد كوڕی عه‌مر كوڕی نه‌بیل ئه‌بی عاصمی شه‌یبانی، فازی ئه‌صفه‌هان بووه، به ڕه‌حمه‌ت بێ له ساڵٍی (278)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن الفارض:
ئه‌بو حه‌فص عه‌مری كوڕی ئه‌بی الحسین، له بنچینه‌دا خه‌ڵكی حه‌مایه، له میسر له‌دایك بووه، له‌ساڵی (632)ك مردووه.
ابن القیم:
محمد كوڕی ئه‌بی به‌كر كوڕی ئه‌یوب كوڕی سه‌عدی زه‌رعی، پاشان دیمه‌شقی حه‌نبه‌لیه-شمس الدین ابو عبدالله- فه‌قیهو شاره‌زا، ئوصولی، موجته‌هید، ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (751) كۆچی وه‌فاتی كردووه.
ابن الجوزي:
عبدالرحمن كوڕی عه‌لی كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی عه‌لی، قوڕه‌یشی به‌كری به‌غدادی حه‌نبه‌لی، ناسراوه به (أبي الفرج إبن الجوزي)، له‌ساڵی (509) یان (510)ك له دایك بووه، وه له‌ساڵی (597)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن تیمیه:
شێخی ئیسلام ئه‌حمه‌د كوڕی عبدالحلیم كوڕی عبدالسلام كوڕی عبدالله كوڕی الخضر كوڕی ته‌یمیه‌ی حه‌ڕانی، پاشان دیمه‌شقی حه‌نبه‌لی تقی الدین ابو العباس، فه‌رمووده ناس،حافز، شاره‌زاو فه‌قیه، له ناوبه‌ری بیدعه، ڕاڤه‌كه‌ری قورئان، له ساڵی (661) كۆچی له دایك بووه،به ڕه‌حمه‌ت بێ له ساڵی (728) وه‌فاتی كردووه.
ابن حبان:
پێشه‌وای مێژوو نووس، فه‌رموده ناس، محمد كوڕی حبان كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی حبان، ئه‌بو حاته‌می البستی، زاناو شاره‌زاو له گه‌وره فه‌رموده ناس و قسه‌كه‌ران بووه له پیاوان، له به ناو بانگترینی كتێبه‌كانی (الصحیح)ه كه ناوی ناوه (التقاسیم و الانواع)، له ساڵی (345) كۆچی وه‌فاتی كردووه.
ابن حجر:
ابو الفضل، شهاب الدین ئه‌حمه‌د كوڕی عه‌لی كوڕی محمدی كه‌تانی عه‌سقه‌لانیه، فه‌رمووده‌ناسی مێژوونسی ئه‌دیب، خاوه‌نی چه‌نده‌ها نوسراوه، له سالی (822)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن حزم:
پێشه‌وای زاهری عه‌لی كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی سه‌عید كوڕی حه‌زم، ئه‌نده‌لوسی قورتوبی، زانای ئه‌نده‌لوس بوو له سه‌رده‌می خۆیدا، یه‌كێكه له پێشه‌وایانی ئیسلام، له سه‌ری لێكۆڵه‌ره‌وان بوو، كۆتا پله‌ی زیره‌كی و ژیریی و وریایی و بیرتیژی بوو، علیم و زانستی به كتاب و سوننه‌ت زۆر به‌رفراوان بوو، هه‌روه‌ها به مه‌زاهب و ڕێگه‌و بیروباوه‌ڕو ئایینه‌كان، هه‌روه‌ها له ئاداب و زمانی عه‌ره‌بیدا، له لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه ئاواره كراو له ساڵی (654)ك به ئاواره‌یی مرد
ابن رجب:
الحافظ عبدالرحمن كوڕی ئه‌حمه‌د كوڕی ڕه‌جه‌بی به‌غدادی، پاشان دیمه‌شه‌قی نیشته‌جێ، حه‌نبه‌لی مه‌زهه‌ب، بیروباوه‌ڕو ڕێگه‌و په‌یڕه‌وو سه‌له‌فی، له ساڵی (736)ك له دایك بووه، وه ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (795)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن رشد:
محمد كوڕی ئه‌حمه‌دی ئه‌نده‌لوسی، باویك وه‌لید، حه‌فید، له نێوان كۆمه‌ڵانی كیلابی و ئه‌شعه‌ری و موعته‌زیله‌كان پێگه‌یشتووه، كاریگه‌ر بووه پێیان، كتێبی فه‌یله‌سوفه‌كانی خۆێندۆته‌وه، ڕێڕه‌وی ئه‌وانی گرتووه، كتێبی زۆری له فه‌لسه‌فه‌و مه‌نطق‌دا نوسیوه، به‌ڵام باشتر بووه له ئبین سیناو ئیبن سه‌بعین، له ساڵی (310)ك مردووه.
ابن سينا:
فه‌یله‌سووف، ئه‌بو عه‌لی، ئه‌لحوسه‌ین كوڕی عبدالله كوڕی الحوسه‌ین كوڕی عه‌لی كوڕی سینا، به‌ڵخی پاشان بوخاری، خاوه‌نی دانرا له پزیشكایه‌تی و فه‌لسه‌فه‌و مه‌نتیق، له‌وانه بوو كه بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌سه‌لاتداری عوبه‌یدی ئه‌كرد، له قه‌رامیته باتنییه‌كانه له‌وانه‌ی كه به بێباوه‌ڕی و ئیلحاد ناسراون، له‌ساڵی (428)ك مردووه
ابن سیرین:
ابو به‌کر موحه‌ممه‌دی کوڕی سیرینی به‌سڕی ئه‌نساڕی له سه‌رده‌می خه‌لافه‌تی عوسمانی کوڕی عه‌ففان له‌ساڵی (٣٣) ی کۆچی، به‌رامبه‌ر (٦٥٣) ی زایینی له دایک بووه، یه‌کێکه له تابعین، که ناسراو بووه به زاهدو وارع، پێشه‌وای سه‌رده‌می خۆی بوو له زانسته شه‌رعیه‌کاندا.. هه‌ر به زاناو شاره‌زاو لێکده‌روه‌ی خه‌ونه‌کان ناوبانگی کردبوو.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-19-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پیتی(ا)
ابن سبعين:
عبدالحق كوڕی ئیبراهیم كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی نه‌سر كوڕی سه‌بعینی مرسی ڕه‌قوطییه، له‌ساڵی (614)ك له‌دایك بووه، سه‌رقاڵی فه‌لسه‌فه بووه‌و له‌ویشه‌وه قسه‌و بیرۆكه‌ی (وحدة الوجود)ی بۆ دروست بووه، له مه‌ككه ماوه‌ته‌وه‌و وه‌ك لێی ده‌گێڕنه‌وه هه‌ندێ جار به ئومێدی ئه‌وه‌ی چۆن وه‌حی بۆ پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) هاتووه بۆ ئه‌میش بێت چۆته ئه‌شكه‌وتی حیرا‌ء و ماوه‌ته‌وه تێایدا، ئه‌میش له‌سه‌ر ئه‌و بیرباوه‌ڕه‌ی كه ده‌یگوت وه‌حی شتێكی به‌ده‌ستهاتوو-مكتسب-ه‌و هه‌موو كه‌س هه‌وڵی بۆ بدات ده‌توانێت به ده‌ستی بێنێت، وه وه‌حی فه‌یزێكی ده‌ڕژێته سه‌ر عه‌قڵ و ژیری كاتێك پاك و بێگه‌رد ده‌بێت، چه‌نده‌ها شتی گه‌وره‌ی له قسه‌و كرده‌وه‌دا لێ نه‌قڵ كراوه، له‌ساڵی (669)ك مردووه.
ابن عمر:
عبدالله كوڕی عومه‌ر كوڕی خه‌طابی قوڕه‌یشی عه‌ده‌وی، ئاماده‌ی شه‌ڕی چاڵه‌كه (خه‌نده‌ق)و دوای ئه‌وانیش بووه، له‌وانه بوو كه ڕیوایه‌تی زۆر له پێغه‌مبه‌ره‌وه صلىالله علیه وسلم گێڕاوه‌ته‌وه، وه له هه‌موو كارو بارێكی ژیانیدا شوێن پێی پێغه‌مبه‌ری هه‌ڵده‌گرت، خوا لێی ڕازیبێ له ساڵی (73) یان (74)ك وه‌فاتی كردووه.
ابن عباس:
هاوه‌ڵی به‌ڕێز عبدالله كوڕی عه‌باس، ئامۆزای پێغه‌مبه‌ری خوا صلىالله علیه وسلم، حیبری ئه‌م ئومه‌ته‌یه، وه‌رگێڕو ته‌رجومانی قورئان، خوا لێی ڕازیبێ له ساڵی(68) كۆچی وه‌فاتی كردووه.
ابن عبد البر:
یوسف كوڕی عبدالله كوڕی محمد كوڕی عبدالبری نومه‌یری، باوكی عه‌مری قورطبی،پێشه‌وای عه‌للامه‌ی كارامه‌و شاره‌زاو وردكار، متمانه‌دار بوو، به دین بوو، خاوه‌نی سوننه‌ت و شوێنكه‌وته‌ی سوننه‌ت بوو، ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ له ساڵی (463)ك مردووه.
ابن عربي:
محی الدین باوكی عبدالله موحه‌ممه‌د كوڕی عه‌لی ناسراو به ئیبن عه‌ره‌بی تائیی ئه‌نده‌لووسیی، له‌و سۆفییه ڕۆژچووانه بوو كه باوه‌ڕیان به (وحدة الوجود) هه‌بووه، سۆفیه‌كان له‌باره‌یه‌وه ده‌ڵێن: شێخی هه‌ره‌گه‌وره‌و كبریتی سووره -الشیخ الأكبر و و الكبريت الأحمر-، له ساڵی (638)ك مردووه.
احمد بن حنبل:
پێشه‌وای شاره‌زاو حافزو موجته‌هید ئه‌حمه‌دی كوڕی موحه‌ممه‌دی كوڕی هیلاله، پاشكره‌كه‌ی ئه‌بو عبدالله‌ی شه‌یبانیه، پێشه‌وای ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ته، یه‌كێكه له چوار پێشه‌واكه، له ساڵی (٢٤١) كۆچی وه‌فاتی كردووه ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێ.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-19-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
پیتی(ئا)
فه‌رهه‌نگۆک
پیتی(ئا)
ئامینه:
دایكی پێغه‌مبه‌ره (صٍلی الله علیه وسلم). به‌ڕێزترینی ئافره‌تانی قوره‌یش بوو له پشت و نه‌سه‌ب و پایه‌دا. مامی وه‌هیبی كوڕی عه‌بدولمه‌ناف به‌خێوی كردووه و عه‌بدوڵڵای كوڕی عه‌بدولموته‌لیب هێناوێتی. له‌ویش پێغه‌مبه‌ری (صلی الله علیه وسلم) لێ بووه. له ساڵی (٥٧٦)ی ز مردووه، كه له‌و كاته‌دا پێغه‌مبه‌ر (صٍلی الله علیه وسلم) ته‌مه‌نی شه‌ش ساڵ بووه.
ئایدیۆلۆجی:
ideology، بیرۆکه، چه‌مکگه‌لێکی ڕێکخراو به‌تایبه‌ت سه‌باره‌ت به مرۆڤ یان تاك و تاقم و که‌لتوور؛ بیرۆکه‌گه‌ل و ئامانجگه‌لێك که به‌رنامه‌یه‌کی ڕامیاری-کۆمه‌ڵایه‌تی پێك بهینێت.
ئاجری:
پێشه‌وا ئه‌بووبه‌كر كوڕی موحه‌ممه‌د كوڕی حوسه‌ینی به‌غدادی. فه‌قیهی شافعی-په‌یڕه‌و و فه‌رمووده‌ناس. خاوه‌نی كتێبی (الشريعة). له ساڵی (٣٦٠ك) وه‌فاتی كردووه.
ئارنۆڵد توينبی:
ئارنۆڵد توینبی مێژوونووسێكی ئینگلیزییه. ئینگلیز به یه‌كێك له گه‌وره‌ترین مێژوونووسانی له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-25-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
فه‌رهه‌نگۆک پیتی(ب)
فه‌رهه‌نگۆک
پیتی(ب) 1
بلال:
بلالی كوڕی ڕه‌باحی حه‌به‌شی، باوكی عبدالله، بانگبێژی پێغه‌مبه‌ر صلىالله علیه وسلم، وه به‌رپرسی گه‌نجینه‌ی پێغه‌مبه‌ر له سه‌ر بیت المال، له له پێشه‌كانی بوو له ئیسلامدا، له ساڵی (20)ك وه‌فاتی كردووه.
بلال بن رباح :
بلالی كوڕی ڕه‌باحی حه‌به‌شی، باوكی عبدالله، بانگبێژی پێغه‌مبه‌ر صلىالله علیه وسلم، وه به‌رپرسی گه‌نجینه‌ی پێغه‌مبه‌ر له سه‌ر بیت المال، له له پێشه‌كانی بوو له ئیسلامدا، له ساڵی (20)ك وه‌فاتی كردووه.
بلالی حه‌به‌شی :
بلالی كوڕی ڕه‌باحی حه‌به‌شی، باوكی عبدالله، بانگبێژی پێغه‌مبه‌ر صلىالله علیه وسلم، وه به‌رپرسی گه‌نجینه‌ی پێغه‌مبه‌ر له سه‌ر بیت المال، له له پێشه‌كانی بوو له ئیسلامدا، له ساڵی (20)ك وه‌فاتی كردووه.
بلاد الشام :
ئه‌و وڵاته‌یه كه ئه‌كه‌وێته سه‌رووی دوورگه‌ی عه‌ره‌به‌وه، وه له ناو نانیشی به شام وتراوه كه: له ده‌ستی شوومه‌وه كه ده‌ستی چه‌په‌وه وه‌رگیراوه، وه وتراوه: پاڵدراوته لای سامی كوڕی نوح، چونكه یه‌كه‌م كه‌سێك بووه كه نیشته‌جێ بووه تیایدا، وه شتی تریش وتراوه
به‌ڵته‌جی :
به‌ڵته‌جی (بلطجي) وشه‌یه‌كی باوی ناو خه‌ڵكی میسره، كه بریتییه له به‌كارهێنانی هێز و تۆقاندن بۆ سه‌ندنه‌وه‌ی هه‌قی خۆت یان هه‌قی كه‌سێكی تر. ئەم وشەیە لە بنەڕەتدا توركییە و لە دوو بڕگەی (بەڵتە) و (چی) پێكهاتووە و بە واتای هەڵگری بەڵتە دێت؛ بەڵتە واتا (قەمە، تەور، تەشوێ) كە ئامێری سەربڕینی گیانلەبەر و وردكردنی گۆشتن.`لە میسر دەیخوازن بۆ ڕژێمی پێشووی حوسنی موبارەك و دەزگا ئاسایشییە جۆراوجۆرەكانی، کە تاوانكارە پێشووەكان -فرۆشیار و بەكارهێنەری ماددە هۆشبەرەكان یاخود بەکرێگیراوەكان- بۆ ئەنجامدانی توندوتیژی دژ بە خۆپیشاندەران و بەرهەڵستكاران لە گۆڕەپانە گشتییەكان و تەنانەت لەناو زانستگاکانیش بەرامبەر بە بەخشینی بڕەپارەیەك پێیان.
به‌رنابا :
له‌وانه‌یه كه: گوێبیستی مه‌سیح بووه‌و له سه‌رده‌ستیدا پێ گه‌یشتووه، جیاوازی له گه‌ڵ پۆلسدا ده‌ركه‌وت و ئینكاری قسه‌و بانگه‌شه‌ی پۆلسی كرد كه عیسا سه‌لامی لێ بێت كوڕی خوا بێت-خوا بانتره له‌وه‌ی ئه‌وان ده‌یڵێن- ئه‌مه‌شی له ئینجیلێكدا نووسیوه كه پێی ده‌وترێت ئینجیلی به‌رنابا.
به‌ره‌ی ڕزگاریخوازی ئیسلامیی مۆرۆ :
به‌ره‌ی ڕزگاریخوازی ئیسلامیی مۆرۆ: دەستەیەكە تێده‌كۆشێت بۆ ڕزگاركردنی گه‌لی مۆرۆی مسوڵمان به سه‌رۆكایه‌تیی حاجی موراد ئیبراهیم، كه له‌دوای مردنی سه‌رۆكی پێشووی ئه‌و بزووتنەوەیە (سه‌لامات هاشم) له ساڵی (٢٠٠٣)وە بووە به سه‌رۆكی ئەو بەرەیە. به‌ره‌ی ڕزگاریخوازی ئیسلامیی مۆرۆ كه كاریگه‌ره به بیری ئیخوان له‌سه‌ر ده‌ستی سه‌لامات هاشم لە ساڵی (١٩٧٧)دا دروست بووە.
به‌ریتانیا :
وڵاتێكه له ئه‌وروپای ڕۆژئاوا، له‌نده‌ن پایته‌خته‌كه‌یه‌تی، به شانشینی یه‌كگرتوو (المملكة المتحدة) ناو ده‌برێت، بریتییه له كۆمه‌ڵێك دوورگه كه ئه‌كه‌وێته نێوان ئه‌تڵه‌سی و ده‌ریای سه‌رو و ده‌ریای ئێرله‌نده‌وه، دوورگه‌ی به‌ریتانیان چه‌ند كه‌رتێك له خۆ ده‌گرێت: ئینگلته‌را، ویلز، ئوسكوتله‌ندا، ئیرله‌نده‌ی سه‌روو.
به‌ریتانا :
وڵاتێكه له ئه‌وروپای ڕۆژئاوا، پایته‌خته‌كه‌ی (له‌نده‌ن)ه، ناو ئه‌برێت به مه‌مله‌كه‌تی یه‌كگرتوو، كۆمه‌ڵێ دوورگه‌یه ئه‌كه‌وێته نێوان ئه‌تله‌سی و ده‌ریای سه‌روو و ده‌ریای ئیرله‌نده‌وه، دوورگه‌ی به‌ریتانیا چه‌ند هه‌رێمێك ده‌گرێته خۆ: ئینگلته‌را، ویلز، ئیسكتله‌ندا، ئیرله‌نده‌ی سه‌روو.
به‌غداد :
پایته‌ختی عێراقه ئه‌كه‌وێته سه‌ر ڕوباری دیجله،ئه‌بو جه‌عفه‌ری منصور له ساڵی (145)ك درووستی كرد و كردیه پایته‌ختی جێنشینی عه‌باسی.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-25-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
فه‌رهه‌نگۆک پیتی(ب)2
فه‌رهه‌نگۆک
پیتی(ب)2
بولس الرسول:
جوویه‌كه‌و هاته ناو ئایینی نه‌سرانیه‌وه تاكو تێكی بدات و بیشێوێنێ، وه هه‌ر ئه‌و بوو بیرباوه‌ڕی سێ خوایه‌تی و له خاچدانی هێنایه ئایینی نه‌سرانیه‌وه.
بوحه‌یرا:
وتراوه كه جووله‌كه بووه له جووله‌كه‌كانی ته‌یما، وتراویشه كه نه‌صرانی بووه‌و پێی وتراوه: جه‌رجیس، له كاتێك كه پێغه‌مبه‌ر له گه‌ڵ بازرگانانی قوڕه‌یشدا به‌ره‌و شام ڕۆ‌شتووه چاوی به پێغه‌مبه‌ر كه‌وتووه‌و به ئه‌بوطالبی گوتووه: به ڕاستی ئه‌م برازایه‌ت شان وپله‌و پایه‌یه‌كی به‌رزی ده‌بێ.
بوخاری:
پێشه‌وای حافز، موتقین، محه‌ممه‌دی كوڕی ئیسماعیل كوڕی ئیبڕاهیم موغیره‌ی كوڕی بردزیه، باوكی عبدالله بوخاری، پێشه‌وای ئیماندارانه له فه‌رمووده‌دا، خاوه‌نی سه‌حیحی به ناوبانگه، له ساڵی (194) كۆچی له دایك بووه‌و له ساڵی (256) وه‌فاتی كردووه.
بیروباوه‌ڕی حلولی:
تێهه‌ڵكێشان و حه‌لبوونی شتێكه له شتێكی دیكه‌دا، حلولیه‌كان ئه‌وانه‌ن كه ده‌ڵێن: خوا تێكه‌ڵ به به‌شێك له مرۆڤ ده‌بێت، ئه‌م بیرۆكه‌یه‌ش له ئایینی نه‌سرانیدا به بیرۆكه‌ی یه‌كگرتنی لاهوت و ناسوت ناسراوه، كاتێك كه لافی ئه‌وه لێ ده‌ده‌ن كه خوا تێكه‌ڵ به مه‌سیح بووه‌و تێدایدا تواوه‌ته‌وه! وه هه‌ریه‌ك له سۆفیه‌كان و سه‌به‌ئیه‌كان و نوسه‌یریه‌كان و باتنیه‌كان به‌م بیرۆكه‌یه كاریگه‌ر بوون و لێیان وه‌رگرتووه
بیزه‌نته:
بیزه‌نته‌ی كۆنه، قسته‌نتینی گه‌وره له سالی (324)ك سه‌رله‌نوێ دروستی كردۆته‌وه، وه ناوی نا قوسته‌نتینیه، پایته‌ختی سیاسی و ئاینی ئیمبراتۆریه‌تی بیزه‌نتی بووه، محمد الفاتح له ساڵی (1453)ز ڕزگاری كرد، ئیتر بووه جێی ئیمبراتۆریه‌تی عوسمانی، وه ناوه‌كه‌ی گۆڕا به ئاسیتانه‌و پاشانیش بووه به ئه‌سطه‌نبوڵ.
بیشر:
بیشری كوڕی غیاث‌ی موریسی، گومڕای بیدعه‌چی، شێخی موعته‌زیله، له ساڵی (218)ك مردووه.
بیشری موریسی:
بیشری كوڕی غیاث‌ی موریسی، گومڕای بیدعه‌چی، شێخی موعته‌زیله، له ساڵی (218)ك مردووه.
باكستان:
وڵاتێكه ئه‌كه‌وێته خوارووی ئاسیاوه، كه‌وتۆته نێوان صین و هیندستان و ئێران و ئه‌فغانستانه‌وه، ئیسلام ئاباد پایته‌خته‌كه‌یه‌تی.
باتنیه‌كان:
تاقمێكن خۆیان له به‌رگی شیعه‌گه‌ری و خۆشه‌ویستی ئال و به‌یتدا داپۆشیبوو،به‌ڵام له ناوه‌ڕۆكدا كافری ته‌واو بوون، وه بۆیه‌ش ناو براوون به‌وانه چونكه وا ده‌بینن كه هه‌موو شتێك ڕووی ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌ی هه‌یه، ڕووی ده‌ره‌وه ئه‌وه كه موحه‌ممه‌د صلی الله علیه وسلم پێی هاتووه، ڕووی ناوه‌وه‌ش زانستی ته‌ئویله كه خۆیان نه‌بێت كه‌سی دیكه نایزانێت، ئه‌وه‌ش كرۆكی بانگه‌وازه لای ئه‌وان، وه وا ده‌بینن كه فه‌رزو سوننه‌ته‌كان بریتین له چه‌ند ئاماژاو هێمایه‌ك و حه‌قیقه‌ت و ڕاسته‌قینه‌یان نیه.
بت په‌رستی:
دائه‌بڕێ به سه‌ر جۆره‌ها بیروباوه‌ڕ كه خوا به تاكو ته‌نها ناگرن له یه‌كتاپه‌رستیدا، وه پاڵئه‌درێته لای به‌ندایه‌تیكردنی بت له داروو به‌رد، وه یۆنانیه كۆنه‌كان وه‌سف ده‌كرێن به بت په‌رست، هه‌روه‌ك كۆمه‌ڵگه نه‌فامیه‌كانی پێش ئیسلامیش هه‌ر به بت په‌رست وه‌سف ده‌كرێن، وه بیروباوه‌ڕی بت په‌رستی چه‌نده‌ها شێوه‌و شێوازی هه‌یه له‌وانه: به خواگرتنی مرۆڤ، وه به‌ندایه‌تیكردنی پاشاو ده‌سه‌ڵاتداره‌كان و پیاوچاكان وقدیسیه‌كان.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-25-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
فه‌رهه‌نگۆک پیتی(ب)3
فه‌رهه‌نگۆک
پیتی(ب)3
برتراند رسل:
فه‌یله‌سووف و وه‌رزشه‌وان و نووسه‌ری ئینگلیزی به ناوبانگ به خه‌ركی بوونیه‌وه به زانیاری مه‌نتیق و تێوری مه‌عریفه وه به باوه‌ڕی به ژیری مرۆڤ و پاڵپشتی كردنی بیروباوه‌ڕی ئیلحادی و بێباوه‌ڕی، له ساڵی (1950) خه‌ڵاتی نۆبڵی پێ درا، وه له ساڵی (1970) پاش ته‌مه‌نێكی زیاتر له سه‌د ساڵ دژایه‌تیكردنی خواو پێغه‌مبه‌رانی خوا له ناو چوو مرد.
بشر المريسي:
بیشری كوڕی غیاث‌ی موریسی، گومڕای بیدعه‌چی، شێخی موعته‌زیله، له ساڵی (218)ك مردووه.
بغداد:
پایته‌ختی عێراقه ئه‌كه‌وێته سه‌ر ڕوباری دیجله،ئه‌بو جه‌عفه‌ری منصور له ساڵی (145)ك درووستی كرد و كردیه پایته‌ختی جێنشینی عه‌باسی.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
|
|
|
مجوز های ارسال و ویرایش
|
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
اچ تی ام ال غیر فعال می باشد
|
|
|
اکنون ساعت 11:59 PM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد.
|
حالت خطی
