بزرگترین دریاچه جهان به نام "کاسپین"

**ساقي** · #1 03-31-2010

تاریخچه بزرگترین دریاچه جهان به نام "کاسپین"

:::.. تاریخچه

¤.¤.¤. درياي مازندران سومین مرکز انرژی جهان

اين دريا از جنوب به ايران محدود است و از شمال وشرق و غرب در سرزمين روسيه قرار دارد و بنامهاي: درياي جرجان، درياي طبرستان، بحر مازندرانريال بحر جرجان، بحر آبسگون، بحر قانيابين و خزر جغرافيانويسان مشهور بوده است. طولش تقريبا 1260 کيلومتر و عرض از 280 تا 450 کيلومتر ميباشد و مساحت تقريبي آن در حدود 396440 کيلومتر مربع است و بين 36 درجه و سي دقيقه تا 47 درجه و بيست دقيقه عرض شمالي و چهل و چهار درجه و بيست دقيقه تا 52 درجه و سي و پنج دقيقه طول شرقي قرار دارد به اين دريا رودهاي بسيار ميريزد که معروفترين آنها ولگاست در شمال و سفيدرود وهراز است در جنوب و ارس و کر در مغرب و اترک در مشرق بنادرمعروف آن استاراخان در شمال و باکو در مغرب و بندر انزلي درجنوب و انزلي در جنوب شرقي است.

منطقه آرال و بحر مازندران از نظرتبخير آب و رسوب نمک يکي از مهمترين نقاط کنوني زمين است زيراکه رسوب نمک آن از عهد سوم تا کنون بدون انقطاع امتداد يافته وهنوز هم ادامه دارد. بايد دانست که بحر خزر و ارال و درياي اسودبقاياي درياي وسيعي از عهد سوم اند از دوره اژپنتين که طبقات آندر بعضي نقاط چينخوردگي و تغيير شکل يافته و از هم جدا شده است. دریای مازندران بزرگ ترین دریاچه جهان است که چاه های نفتی بسیاری در آن وجود دارد. فرونشستن سطح آب در تمام اين قسمتها يک ميزان نبوده و اندروسف ثابت کرده است که سطح بحر خزر در دوره پليسن پايينتر از امروز بوده است.

¤.¤.¤. نام تاریخی و ایرانی آبسکون

آبسکون نام شهرکي بر ساحل طبرستان که ميان او و گرگان سه روزه راه يعني 24 فرسنگ است‚ و آن را ابسکون نيز گويند، آن فرضه و بندري است براي توقف کشتيها ( ياقوت حموی جغرافی دان مشهور ).

گفته اند همين جزيره بود که سلطان محمد خوارزمشاه بدانجا گريخت و هم در آنجادرگذشت‚ و امروز آن جزيره را آب گرفته است. و درياي خزر وارقانيا را به مناسبت اين جزيره يا آن بندر درياي آبسکون نامند. و نيز گويند رودي بدين نام بوده است که آن را آبگون نيز ميگفته اند و درهمين موضع بدريا فرو ميريخته، اکنون راه آن رود بگردانيده اند. وآسکون نيز صورتي از آبسکون است. نام آبسکون در متون تاریخی ایران بارها آمده است و به راستی به کار بردن نام مجهول و غیر ایرانی برای این دریای چه معنی می تواند داشته باشد:

چو بحر آبسکون است چشمها تا شد

شريف قالب شهزاده را در آب سکون

رضي نيشابوري

گرفته روی دریا جمله کشتی بر تو

ز بهر مدح خواهانت ز شروان تا به آبسکون

رودکی سمرقندی

تو داری از کنار گنگ تا دریای آبسکون

تو داری از در گرگانج تا قز دارو تا مکران

فرخی سیستانی

خوشا مازندران ویژه به پاییز و بهار اندر

به خاصه طرف آبسکون بدان دریا کنار اندر

ملک الشعرای بهار

**ساقي** · #2 03-31-2010

¤.¤.¤. نام تاریخی و ایرانی کاسپین

کاسپين نام طايفهاي بوده که در سواحل جنوبي بحر مازندران سکني داشته اند (التدوين)

طايفه کاسپين که از شعب مارد يا مازد استاز شعب ديگر جريتر و پر دلتر بوده اند و غالبا از کوهستان مازد تجاوز کرده بطرف جلگه هاي سمت جنوب کوه مازد بتاخت ميرفته اند وشهر قزوين را محققين مسکن طايفه کاسپين ميدانند. (التدوين) قزوین برگفته شده از همین اقوام کاسپین ها میباشد.

کاسپین=کژپین= قزوین.

پروفسور هرتسفلد گويد: اگر اسمي بايد به سکنه ايران قبل از آريائيها داده شود کلمه کاسپين شايسته است. ريشه اين کلمه را ما ميتوانيم در بسياري از نقاط ايران بيابيم و روشنتر از همه در بحرکاسپين است.

بنا بر راي هانري فيلد ريشه کاسي همان کاسپي است. اصل کاس بوده در حالت جمع کاسيپ ميشده بنابر نقل يونانيان (کرد و پيوستگي نژادي او ص 432 )

...

**ساقي** · #3 03-31-2010

¤.¤.¤. نام بیگانه خزر

خزر محلي است در ترکستان که دشت قپچاق نيز گويند. از ناظم الاطباء، از فرهنگ جهانگيري، از غياث اللغات.

ولف ميگويد خزر نام ولايتي است در توران. صاحب برهان قاطع ميگويد: نام ولايتي است از ترکستان که مردم آنجا بسيار سفيد ميباشند و قندز ازآن ولايت آورند و آن جانوري است آبي شبيه بسنگ پشت ظاهرا اين ولايت مورد بحث صاحب برهان بايد آن ولايتي باشد که در شمال گيلان قراردارد زيرا در فرهنگ جهانگيري آمده: نام دربند است از بلاد ترک پشت بابا لابواب است.

این اقوام در گذشته بخشی از همان تورانیان بودند که ایران را مورد یورش و تجاوز قرار می داده اند. فردوسی بزرگ می فرماید:

سپاهي بيامد ز راه خزر
کز ايشان سيه شد همه بوم و بر

ياقوت حموی در تعريف خزر می نویسد: خزر نام بلاد ترک است و در پشت بابالا بواب معروف به دربند و نزديک به سد ذوالقرنين (کوروش بزرگ) قرار دارد. احمدبن فضلان در رساله خود مشاهدات خود را در اين بلاد چنين نوشته است:

خزر اقليمي است از قصبهاي بنام اتل و اتل نام نهري است که از روس و بلغار به خزر جريان دارد و نيز اتل نام شهري است و خزر نام مملکتي. بعد ابن فضلان در تکميل بحث خود مفصلا از تقسيمات اتل وخواص مردم آن سرزمين و حکومت آن ناحيه سخن ميگويد. ترکان اقوامی غیر ایرانی هستند که مرکز اصلی سکونت آنان در مغولستان و اطراف چین است.

این تیره در طی تاریخ بارهای ایران را مورد یورش و تجاوز قرار داده اند و حتی زبان غیر ایرانی خود را طی قرن 7-8 در مناطق کهن و باستانی آذرآبادگان ایران نیز گسترش دادند.

از آنجایی که زبان کنونی هر منطقه برای افراد آن منطقه قابل احترام است دیگر شهرهای ایران نیز با دیده احترام به تیره های کهن و آریایی آذری مینگرند ولی این امر نباید باعث خدشه دار کردن هویت ملی و تاریخی ایران زمین شود.

...

**ساقي** · #4 03-31-2010

:::.. حقوق تاریخی ایران در دریای مازندران - کاسپیان

می‌دانیم که تمام جهانیان دریای شمالی ایران را به نام یکی از کهن‌ترین اقوام ایرانی، یعنی «کاسپی‌ها» که در زمان باستان ساکن کرانه‌های این دریا بودند، «دریای کاسپین» می‌نامند.

این را نیز می‌دانیم که در طول سده‌های بسیار تا به امروز نام «مازندران» بر این دریا، بیش از هر نام دیگری به گوش فرزندان این سرزمین خوش آهنگ بوده است. حال آنکه در هیچ اثر تاریخی و جغرافیایی که از دوران باستان به دست ما رسیده هرگز از این دریا با نام خزر یاد نشده است.

از نوشته‌های «هکائتوس میلتی» (Hekataios Milesios) جغرافی نگار یونانی که قبل از هرودوت می‌زیست (کمابیش 480-546 پ.م) پیداست که این دریا به نام «دریای هیرکانی» (دریای گرگان) خوانده می‌شد. گویا اول کس از میان مورخان باستان هرودوت بود که در اثر تاریخی خود آن را «دریای کاسپین» ثبت کرد.

از آن زمان تا به امروز در همه‌ی جهان، این دریا با همین نام کهن ایرانی شناخته می‌شود و همه‌ی جهانیان آن را دریای کاسپین می‌نامند.

در نقشه های جغرافیایی جهان نیز همین نام است که کاربرد علمی و عملی دارد. اما پس از ظهور اسلام، مورخان و جغرافی‌نگاران مسلمان که به شرح احوال تاریخی اقوام ساحل‌نشین دریای شمالی ایران پرداختند، در بیان موضع و موقعیت جغرافیایی سرزمین قلمرو هر قوم، ناچار اسامی بومی هر بخش از آب های کرانه‌ای دریا را که از نام محل و قوم مردم ساحل‌نشین همان بخش برگرفته بودند، در آثار خود آوردند.

همان گونه که امروزه ما به همان شیوه، اسامی محلی و بومی مصطلح میان ساحل‌نشینان در یک محدوده ساحلی را برای آب های کرانه‌ی آن بخش به‌کار می‌بریم. برای مثال می‌گویم : دریای انزلی، دریای چمخاله، دریای رامسر و ... از این‌رو در عصر اسلامی و در میان مسلمانان نام‌های چندی مانند: مازندران، تبرستان، آبسکون، گرگان (هیرکانیای باستان)، گیلان، دیلم، قزوین (کاسپین) از برای این دریا پیدا شد. چنان که گفته شد این نام‌ها در آثار این نویسندگان تنها معرف حوزه‌ی محدودی از آب‌های کرانه‌ای بود و گاه قلمرو حضور و یا اقتدار قومی را در طول ساحل مورد نظر می‌رسانید.

«خزر» هم یکی از همان چند نام و عنوانی بود که نویسندگان مسلمان به دلیل سکونت قومی بدین نام در استپ‌های مجاور کرانه‌های شمال غربی دریای شمالی ایران، بر آب‌های کرانه‌ی آن بخش از دریا داده بودند. خزرها هیچ‌گاه حضوری گسترده بر گستره‌ی آب‌های دریای شمالی ایران نداشتند.

زیرا چیرگی خوی صحراگردی بر آنان، سبب پرهیزشان از دریا می‌شد. از این رو قلمرو این نام حتا در اوج اقتدار و قدرتمداری خزرها، هرگز محدوده‌ای فراتر از آب‌های کرانه‌ی میان دو سوی دهانه‌ی رود ولگا (رود اتل) تا سواحل شمال «دربند» (باب‌الابواب)، در آن سوی مرزهای ایران زمین را در برنمی‌گرفت.

گذشته از آن، طول دوران حضور خزرها در بستر تاریخ نیز چندان دراز نبود. آنان در سده ی چهارم میلادی در منطقه ی سفلای رود ولگا پیدا شدند و در سده ی دهم میلادی، به انهدام گراییدند. پیش از پیدا شدن خزرها در کناره‌ی رود ولگا، این سرزمین محل زیست «سکاهای آریایی» بود.

در برابر، از باستان زمان، بیش‌تر سواحل و آب‌های دریای شمالی ایران، در قلمرو تاریخی، قومی، فرهنگی، تمدنی و سرزمینی ایران قرار داشته است.

...

**ساقي** · #5 03-31-2010

خزرها قومی وحشی، متجاوز و خون‌ریز بودند. اقوام سرزمین‌های همسایه از هجوم پی‌درپی آنان که برای غارتگری انجام می‌شد و با شقاوت و بی‌رحمی بسیار همراه بود، پیوسته در وحشت مرگ بسر می‌بردند.

سرزمین‌های آبادان و پرنعمت ایران در قفقاز از آفت هجوم آنان بارها دستخوش ناامنی و ویرانی گسترده شده بود. در جنگ های ایران و روم در عصر خسروپرویز، خزرها از متحدان اصلی رومیان در حمله به ایران بودند.

روس‌ها یک بار در دوران خلافت عباسیان به کمک و مساعدت خزرها پای به دریای مازندران گشودند و سواحل مازندران، گیلان و اران را به باد غارت و کشتار دادند.

ایرانیان در عصر خسرو انوشیروان برای جلوگیری از یورش‌های خانمانسوز این قوم خون‌ریز، بر تنها گذرگاه طبیعی عبور این هجوم‌گران به سرزمین قفقاز، در حدفاصل کوه و دریا سدی محکم بستند و آن را «دربند» ساختند. برخی به غلط ساختن این سد را به اسکندر گجستک نسبت می‌دهند و «سد سکندر»ش می‌خوانند.

این سد که مرز ایران با انیران در آن منطقه بود. در عصر اسلامی نیز به دفعات مورد مرمت قرار گرفت و تا چند قرن، کار دفاع از سرزمین‌های ایرانی نشین قفقاز را برای مدافعان در برابر هجوم اقوام صحراگرد شمالی، آسان می‌کرد.

...

**ساقي** · #6 03-31-2010

¤.¤.¤. موقعیت طبیعی

دریای مازندران (کاسپیان)، میان طول‌های 38 درجه و 46 دقیقه و 34 درجه 54 درجه شرقی و عرض 34 درجه و 36 دقیقه و 33 درجه و 47 دقیقه شمالی و در شمال مرکزی ایران واقع است. این دریا از سوی باختر به جمهوری‌های آذربایجان (اران) و فدراسیون روسیه، از شمال به فدراسیون روسیه و جمهوری قزاقستان، از خاور به جمهوری قزاقستان و ترکمنستان و از جنوب به ایران محدود است.

درازای این دریا (از جنوب به شمال) حدود 1200 کیلومتر و پهنای آن در پهن‌ترین نقطه (در شمال) 554 کیلومتر و باریک‌ترین ناحیه‌ی آن (میان شبه‌جزیره آبشوران و دماغه‌ی کواولی) ، 202 کیلومتر است. بدین‌سان، میانگین پهنای دریای مازندران، حدود 300 کیلومتر برآورد می‌شود.

ژرفای این دریا در شمال بسیار کم است. به طوری که ژرفای چهار پنجم این بخش از دریای مازندران، کم‌تر از 10 متر است. این دریا در بخش میانی، 170 تا 790 متر عمق دارد. بخش‌های ژرف این دریا در قسمت جنوبی قرار دارد و عمق آن میان 334 تا 980 متر است. گودی متوسط این دریا 180 متر و سطح آن با توجه به افزایش و کاهش، کمابیش 26 متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است.

در این‌جا، باید یادآور شود که حوزه‌ی جنوبی دریای مازندران با پهنه‌ای کمابیش 156 هزار کیلومترمربع، گرچه حدود 36 در 100 از مجموع وسعت این دریا را دربر می‌گیرد، اما گًنج (حجم) آب این بخش، خیلی بیش‌تر از مجموع دو بخش شمالی و میانی است.

پیرامون دریای مازندران (بدون در نظر گرفتن جزیره ها) کمابیش 6400 کیلومتر تعیین و اعلام شده است. از این میزان، 992 کیلومتر یعنی از خلیج حسن قلی (در خاور) تا آستارا (در باختر) در قلمرو ایران قرار دارد. دریای مازندران با پهنه‌ی کمابیش 424 هزار کیلومتر مربع بزرگ‌ترین دریای بسته‌ی جهان است.

پهنه‌ی دریای مازندران در اثر افزایش یا کاهش آب این دریا، تغییر می‌کند. پهنه‌ی دریای مازندران در مقایسه‌ی با دریاچه‌های دور و بر آن، بیش از 6.5 برابر دریاچه‌ی خوارزم و کمابیش 90 برابر دریاچه ی ارومیه است.

دمای این دریا به طور قابل ملاحظه‌ای متغیر بوده و بستگی کامل به آب و هوای نواحی اطراف آن دارد. در دی ماه میانگین دمای سطح آب دریای مازندران در شمال این دریا حدود 11 تا 12 درجه زیر صفر است، در حالی که میانگین دمای آب در همان زمان در بخش جنوبی، کمابیش 6 درجه بالای صفر می‌باشد.

...

**ساقي** · #7 03-31-2010

¤.¤.¤. بندرهای مهم دریای مازندران

1ـ آستاراخان-آستاراگان، هشترخان

این بندر در دلتای رود ولگا (اتل)، قرار دارد. بندر آستاراخان، مهم‌ترین بندر بازرگانی فدراسیون روسیه در دریای مازندران است.

2ـ بادکوبه - باکو

بندر بادکوبه، مرکز جمهوری آذربایجان (اران)، است. این بندر در کرانه‌ی جنوبی شبه جزیره‌ی آبشوران واقع است. بادکوبه از عمده ترین بندرهای دریای مازندران و یکی از مناطق مهم نفتی است.

3ـ دربند

این بندر عمده‌ترین بندر جمهوری داغستان به شمار می‌رود. دربند در کرانه‌ی غربی دریای مازندران، میان بادکوبه و ماهاج قلعه (مرکز داغستان، قرار گرفته است.

4ـ آلکساندروسک

این بندر، مهم‌ترین بندر بازرگانی جمهوری قزاقستان است.

5ـ‌کراسنوودسک

این بندر که در جمهوری ترکمنستان قرار دارد از بندرهای مهم کرانه‌های خاوری دریای مازندران است.

6ـ کوریو

بندری است در شمال دریای مازندران که در مصب رود اوران و در قلمرو فدراسیون روسیه واقع است.

7ـ بندرهای واقع در قلمرو ایران

مهم‌ترین بندرهای واقع در قلمرو ایران در کرانه‌های دریای مازندران عبارتند از: «انزلی»، «نوشهر»، «فریدون کنار»، «ترکمن» و «گز».
باید خاطرنشان کرد که بندر انزلی از مهم‌ترین بندرهای دریای مازندران است.

...

**ساقي** · #8 03-31-2010

¤.¤.¤. بندرهای مهم دریای مازندران

1ـ آستاراخان-آستاراگان، هشترخان

این بندر در دلتای رود ولگا (اتل)، قرار دارد. بندر آستاراخان، مهم‌ترین بندر بازرگانی فدراسیون روسیه در دریای مازندران است.

2ـ بادکوبه - باکو

بندر بادکوبه، مرکز جمهوری آذربایجان (اران)، است. این بندر در کرانه‌ی جنوبی شبه جزیره‌ی آبشوران واقع است. بادکوبه از عمده ترین بندرهای دریای مازندران و یکی از مناطق مهم نفتی است.

3ـ دربند

این بندر عمده‌ترین بندر جمهوری داغستان به شمار می‌رود. دربند در کرانه‌ی غربی دریای مازندران، میان بادکوبه و ماهاج قلعه (مرکز داغستان، قرار گرفته است.

4ـ آلکساندروسک

این بندر، مهم‌ترین بندر بازرگانی جمهوری قزاقستان است.

5ـ‌کراسنوودسک

این بندر که در جمهوری ترکمنستان قرار دارد از بندرهای مهم کرانه‌های خاوری دریای مازندران است.

6ـ کوریو

بندری است در شمال دریای مازندران که در مصب رود اوران و در قلمرو فدراسیون روسیه واقع است.

7ـ بندرهای واقع در قلمرو ایران

مهم‌ترین بندرهای واقع در قلمرو ایران در کرانه‌های دریای مازندران عبارتند از: «انزلی»، «نوشهر»، «فریدون کنار»، «ترکمن» و «گز».
باید خاطرنشان کرد که بندر انزلی از مهم‌ترین بندرهای دریای مازندران است.

...

**ساقي** · #9 03-31-2010

Caspian Sea

¤.¤.¤. حوضه‌ی آبریز دریای مازندران - کاسپیان

حوضه‌ی آبریز دریای مازندران بسیار پهناور است. به طوری که کمابیش 256000 کیلومتر مربع آن در خاک ایران قرار دارد. کمابیش 150 رود و رگه‌های آب‌دهنده، به دریای مازندران می‌ریزند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

الف ـ از قلمرو ایران

اترک، گرگان رود قره سو، نکا یا تجن، تالار، بابل، هراز، چالوس، چشمه گیله (شهسوار)، پل رود، شلمان رود، لنگرود (چمخاله)، سفیدرود، پسیخان، ماسوله، آستارا و ارس.
رود ارس از «دوه لو» تا «قره نی»، مرز دولتی ایران است.

ب ـ از قلمرو جمهوری آذربایجان یا اران

رودخانه «کُور» یا «کوروش». این رودخانه پس از تلاقی با رود ارس در نزدیکی شهر صابرآباد، به دریای مازندران می‌ریزد. رودخانه‌ی کوروش، بزرگ‌ترین رودخانه‌ی قفقاز است.
رودخانه «سمور»، در مرز اران و داغستان.

پ ـ از قلمرو داغستان
رودخانه سمور (مرز داغستان با اران)، ترکه و قبه

ت ـ از قلمرو فدراسیون روسیه
رود ولگا، این رودخانه به تنهایی 80 در 100 همه‌ی جریان‌های سطحی دریای مازندران را تامین می‌نماید.

ث ـ از قلمرو جمهوری قزاقستان
رودخانه‌های اورال و امبا

¤.¤.¤. پوشش گیاهی

تنها کرانه های جنوبی دریای مازندران دارای پوشش گیاهی انبوه است. در کرانه‌های باختری این دریا از جنوب به شمال از پوشش گیاهی کاسته می‌شود، به طوری که شمال منطقه‌ی تالش فاقد پوشش گیاهی قابل توجه است.

کرانه‌های شرقی دریای مازندران را خشکستان‌ها فراگرفته‌اند. در شمال نیز کرانه‌های این دریا فاقد پوشش گیاهی است.

...

**ساقي** · #10 03-31-2010

:::.. موقعیت تاریخی

در سال 1551 میلادی (930 خورشیدی)، ایوان واسیلیویچ (1584-1533 م - 963-913 خورشیدی) معروف به «ایوان مخوف»، حکم‌ران مسکو، با پیروزی بر خان قازان، خان‌نشین مزبور را برانداخت و دو سال بعد، بندر آستاراگان -استاراخان، هشترخان و ... را گشود. در نتیجه، برای نخستین بار، پای روسیان به دریای مازندران باز شد.

اما پیش از ظهور «پتر» در صحنه سیاسی روسیه (1752-1682 میلادی - 1104-1061 خورشیدی) همیشه دریای مازندران، یک دریای ایرانی بود. بیش‌ترین بخش کناره‌های این دریا، در قلمرو دولت ایران قرار داشت. مهم‌تر اینکه در این بخش، ایران با مدعی یا مدعیانی روبرو نبود. ایران تا پیش از تاجگذاری پتر، هرگز از سوی دریای مازندران مورد تهدید جدی قرار نگرفته بود. در این میان گرچه نام اقوام نام تمدن روس گهگاه بر خامه‌ی تاریخ‌نگاران و زبان سرایندگان این مرز و بوم جاری شده، اما این تماس چنان نبود که آنان را به صورت یک همسایه به ما بشناساند.

پادشاهی پتر در روسیه، با دوران حکومت سلطان حسین صفوی (1101-1073 خورشیدی - 1723-1694 میلادی) در ایران، همزمان بود. پتر با تنظیم نوعی راهبرد «تجاوز و توسعه» در پی یورش به سرزمین‌های همسایه و گسترش ارضی برآمد. استراتژی مزبور به منشور یا «وصیت‌نامه» پتر مشهور گشت. پتر، پس از چند تاخت و تاز در قلمرو عثمانی، متوجه ایران شد.

اما، ایران که بارها توانسته بود نیرومندترین امپراتوری جهان یعنی عثمانی را شکست دهد، برای پتر بسیار مهیب می‌نمود. پتر، به دنبال گسیل دو فرستاده به دربار اصفهان و به دست آوردن اطلاعات لازم پیرامون اوضاع نابسامان ایران و یک بررسی همه‌جانبه که بیش از هشت سال به درازا کشید، در ماه مه 1723 میلادی (اردیبهشت ماه 1102 خورشیدی) ، فرمان تهاجم به سوی سرزمین‌های ایران را صادر کرد.

روس‌ها به سرعت دست اندرکار شدند و از راه ولگا خود را به دریای مازندران رسانیده و داغستان را متصرف شدند. سپس متوجه گیلان شده و شهر رشت را اشغال کردند. نیروهای محلی در گیلان به مقابله برخاستند، اما شکست خوردند. روس ها که از این پیروزی جری‌تر شده بودند، بادکوبه را نیز تسخیر کردند.

بدین‌سان، برای اولین بار کشور ایران از سوی دریای مازندران مورد تهدید و هجوم قرار گرفت و در نتیجه، حاکمیت بلامعارض ایران در این دریا، به مخاطره افتاد.

گرچه جانشینان پتر با یک اخطار ساده‌ی «نادر» نیروهای خود را از گیلان و قفقاز خارج کردند اما آنان هم‌چنان به دنبال فرصت برای اجرای منشور پتر بودند. با قتل آقامحمدخان قاجار، در قلعه شیشه (شوشی) در دهم خرداد ماه 1176 خورشیدی (31 مه 1797 میلادی)، آخرین مانع در برابر تجاوز و گسترش ارضی روس ها از میان رفت.

شش سال پس از قتل «آخرین مرد پیروز ایرانی»، دومین فرمان تهاجم به سوی سرزمین‌های ایران صادر شد (دسامبر 1803 میلادی - دی ماه 1182 خورشیدی) بدین‌سان، نبردهایی در سرزمین قفقاز میان نیروهای متجاوز روس و ایرانیان درگرفت که سیزده سال به درازا کشید.

به دنبال اولین بخش از این نبردها که به مدت ده سال بود، قرارداد گلستان بر ملت ایران تحمیل شد (20 مهر ماه 1192 خورشیدی - 12 اکتبر 1813 میلادی).

...