همه چیز درباره ی موریس راول، اسطوره امپرسیونیست

[SHeRvin]

موریس راول (1875 – 1937)

جوزف موریس راول آهنگساز دوره امپرسیونیزم که بیشتر برای ملودیها و سازبندی هایش معروف است، یکی از بزرگترین آهنگسازان کشور فرانسه است. بسیاری از قطعاتش برای پیانو، موسیقی مجلسی، موسیقی و ترانه و موسیقی برای ارکستر به عنوان استاندارهای جهانی موسیقی شناخته شده اند. آهنگهای پیانوی راول همچون، فواره ها (Jeux d'eau)، آینه ها (Miroirs) و (Gaspard de la Nuit) مهارت و تکنیک بالایی برای اجرا نیاز دارند و در قطعه ای برای ارکستر مثل Daphnis et Chloé از صداهای گوناگون و ترکیبی موثر از سازهای مختلف استفاده شده است. گمان می رود، راول نسبت به دیگر موسیقیدانان فرانسوی، بیشتر مورد تقدیر و شناخت قرار گرفته است.

آثار وی از 1 ژانویه 2008 در بیشتر کشورها در اختیار عموم قرار داده شده است، اما در فرانسه به دلیل قانون عدم حق کپی، تا سال 2015 این حق تکثیر دست به دست آثار وی، داده نخواهد شد.

جوزف موریس راول در شهر سیبوره فرانسه نزدیک مرز اسپانیا به دنیا آمد.

مادرش ماری دلوآرت (Marie Delouart) اسپانیایی با اصلیت باسکو (Basque) و پدرش جوزف راول (Joseph Ravel) مردی صنعتی و مخترع سوئیسی بود. والدینش هر دو کاتولیک بودند. برخی از اختراعات پدر هائز اهمیت بودند همانند: "دستگاه موتور درونسوز" و دستگاه "طوفان مرگ" از وسایل بازی سیرک فضای باز که این وسیله اختراع مهمی به شمار می رفت تا حادثه ناگوار سال 1903 در سیرک بارنوم و بیلی.

جوزف راول که علاقه وافری به فرهنگ و موسیقی داشت، فرزندش را با صنعت و ماشینهای نوین آشنا می کرد. راول بعدها گفته است: "به عنوان یک کودک، بسیار به موسیقی حساس بودم، به هر نوعی از موسیقی." راول مادرش را بسیار ستایش می کرد به خصوص میراث باسکویی مادر را که بر زندگی و موسیقی وی تاثیر بسزایی داشت. او در خاطراتش آهنگهای محلی که مادر برایش می خواند را به یاد می آورد.


خانواده سه ماه پس از تولد وی به پاریس نقل مکان کردند، در سن 7 سالگی موریس آغاز به یادگیری پیانو از هنری ژیس (Henry Ghys) نمود و از چالرز رنه درباره هارمونی و آهنگسازی آموخت. از اولین اجراهای عمومی وی، پیانو نوازی در سال 1889 در سن 14 سالگی بود. اگرچه راول در نواختن پیانو استعداد فراوانی از خود نشان داد اما خود به آهنگسازی تمایل بیشتری داشت.

وی تحت تاثیر آثار جدید روسی به خصوص آثاری که توسط ریمسکی کورسکوف (Rimsky-Korsakov) در نمایشگاه بین المللی سال 1889 رهبری شد، قرارگرفت. این موسیقی بیگانه در نمایشگاه همچنین بسیاری دیگر از معاصرین راول را تحت تاثیر قرار داد از جمله، اریک ساتی (Erik Satie)، امانوئل چابریر (Emmanuel Chabrier) و به ویژه کلود دبوسی (Claude Debussy).



در همان سال راول، ریکاردو وینز (Ricardo Viñes) را ملاقات کرد که او تبدیل به بهترین دوستش شد و عامل اصلی ارتباطش با موسیقی اسپانیایی بود. والدین راول او را در پی گیری موسیقی بسیار تشویق می نمودند و به کنسرواتور پاریس فرستادند. او ابتدا درسهای مقدماتی را در آنجا خواند و سپس پیانو رشته اصلی اش شد. در سال 1891 اولین جایزه پیانوی دانشجویی آنجا را از آن خود کرد.

[SHeRvin]

موریس راول، اسطوره امپرسیونیست (II)

اگرچه راول در تحصیلات آکادمیک خود آنچنان موفق نبود و به "بی توجه در تحصیل" معروف بود با اینحال همه می دانستند او بسیار با استعداد و توانا است. در سال 1893 راول چندین آهنگ ساخت و توسط پدرش به پیانیست اریک ساتی معرفی شد؛ شخصی که شخصیت متمایزش و موسیقی غیر ارتدوکسی اش بسیار با نفوذ بود. راول در سن بیست سالگی خود مستقل، با فهم و کمالات، کمی گوشه گیر و کمی شوخ طبع بود.

سر بزرگ وی با دانش فوق العاده زیاد او مطابقت داشت.

او بسیار مطالعه می کرد و در کتابخانه اش بیش از 1000 جلد کتاب داشت. در دوران جوانی اغلب مطابق با مد روز نوع مدل ریش خود را تغییر می داد، اگرچه بعدها هیچگونه ریش و سبیلی نمی گذاشت. راول بسیار حساس بود و از خود انتقاد می نمود. وی در همان دوران جوانی به غذاهای چاشنی دار، شراب ناب و بحث های پر معلومات و متفکرانه از علایق وی بودند.

با از دست دادن سه سال پی در پی مدال رقابتهای موسیقی، کنسرواتور را در سال 1895 ترک کرد، اما بار دیگر در سال 1896 به آنجا بازگشت و تحصیلات خود را زیر نظر گابریل فوره (Gabriel Fauré) ادامه داد تا آنکه در سال 1900 از کلاس آهنگسازی او اخراج شد چرا که نه جایزه آهنگسازی و نه جایزه بهترین قطعه را توانست ببرد! راول سرانجام در سال 1903 کنسرواتور را برای همیشه ترک کرد.



او قابلیتهای تمامی سازها را با دقت مطالعه نمود برای آنکه افکتها و طنین ممکن برای استفاده در هر ساز را تشخیص دهد. اولین اثر قابل توجه وی، هابانرا (Habanera) برای دو پیانو بود که بعدها در قطعه معروف (Rapsodie espagnole) وی قرارگرفت.

اولین اثر چاپ شده او "لحظه ناب" (Menuet antique) تقدیم شده به وینز، بود. در سال 1899 راول اولین قطعه خود را برای ارکستر رهبری نمود (Shéhérazade) که با تشویق و قدردانی حضار روبرو شد.


اگرچه نقدها درباره وی آنچنان رضایت بخش نبود! "اجرایی پر لرزش و بی نظم، راول ممکن است از استعدادی ذاتی برخوردار باشد اما شاید تنها تا 10 سال آینده به یک جایی برسد، آنهم با کار سخت و فراوان..." راول به عنوان سرآمدترین آهنگساز معاصر زمان خود به همراه دبوسی (آهنگساز آوانگارد فرانسوی) دوران سختی را هرچند وقت یک بار به دلیل نقدهای شدید، سپری می کرد.

در سالهای 1900 راول به گروهی متشکل از هنرمندان جوان (شاعران، منتقدین و موسیقیدانان) به جز زنان، پیوست که نام خود را " جوانان ولگرد" گذارده بودند.

این گروه تا پیش از آغاز جنگ جهانی اول یکدیگر را به طور مرتب ملاقات می کردند، آنان اغلب بحثهای روشنفکرانه داشتند و آثار خود را به دیگر اعضای گروه معرفی و یا اجرا می کردند. اولین اثری که راول برای گروه اجرا کرد؛ "فواره ها" بود، اولین شاهکار وی که آن را برای پیانو ساخته بود.

این اثر به وضوح سبک امپرسیونیزمی وی را نمایان می کند. وینز در سال 1902 این شاهکار راول و دیگر آثار اولیه اش را اجرا نمود. "کوارتت زهی در F" راول امروزه از استانداردهای موسیقی مجلسی بشمار می آید. اگرچه راول با از دست دادن جوایز رقابت ها در کنسرواتور از ادامه تحصیل در روم باز ماند اما دهه پس از بیرون آمدن از آنجا دوره خلق بهترین آثار وی بود که به "دوره اسپانیایی" معروف است.

en.wikipedia.org

[SHeRvin]

موریس راول، اسطوره امپرسیونیست (III)

راول در سالهای 1890 دبوسی را ملاقات کرد، دبوسی نزدیک به دوازده سال از او بزرگتر بود و تاثیر وی بر روی موسیقیدانان جوان از جمله راول فراوان بود. راول به شدت تحت تاثیر زبان امپرسیونیستی دبوسی قرار گرفته بود. در سال 1900 راول به خانه دبوسی دعوت شد و آثار یکدیگر را نواختند. وینز (Viñes) به عنوان نوازنده پیانو از طرف هر دو آهنگساز برگزیده شد.

این دو هنرمند در بسیاری از کنسرتها و برنامه ها به همراه هم شرکت می کردند.

راول و آپاچز (Apaches) حامیان سرسخت اپرای Pelléas et Mélisande دبوسی بودند، این اپرا که خلاف عرف کسالت آور جامعه و مخالف افکار و تائید عموم بود، شهرت و در عین حال بدنامی زیادی برای دبوسی به همراه داشت! هر دو آهنگساز میراث هنری یکسانی در موسیقی خود داشتند اما تفاوت شخصیتی آنان برداشتی متفاوت را از یک نوع موسیقی در برداشت.

دبوسی بیشتر قانونمند و خود جوش بود حال آنکه راول در آهنگسازیش متوجه فرم و ذوق هنری بود. اگرچه آن دو کاملا مستقل از یکدیگر کار می کردند و از راههای متفاوت برای رسیدن به پایانی یکسان استفاده می کردند اما شباهتهای ظاهری آثارشان شواهدی بود برای عموم و منتقدین که به طور غیر قابل توجیهی آثار آن دو را شبیه بنامند. آنان موسیقی یکدیگر را تقدیر می کردند و تاثیر یکدیگر را بر هم انکار نمی کردند.


پنج قطعه پیانوی راول که به نام "تکامل هارمونیک" معروف است، هر گونه احساسات گرایی را از میان برداشته اما به شنوده پیشنهاد داده که عناصری در اثر وجود دارند که با توجه به قوه تخیل خود آنان تعبیر می شوند. اثر بعدی وی "داستانهای طبیعی" پنج شعر فکاهی است که به صورت پنج حیوان خود را معرفی می کنند.

دو سال بعد قطعه ای برای ارکستر به نام راپسودی اسپانیول (Rapsodie espagnole) نوست؛ این اولین اثر اصلی اسپانیایی راول است که آن را برای پیانو نوشت و بعدها آن را برای ارکستر تنظیم نمود. این اثر در سال 1908 برای اولین بار اجرا شد و جز یک نقد مخالف ("خام و پر زحمت") تنها موفقیت و نقدهای مثبت به عنوان اثری بدیع در برداشت. اپرایی دیگر "زمان اسپانیایی" پر از طنز و غنی از رنگ، گوناگونی و تنوع فراوانی در استفاده از سازها است.

در سال 1910 "غاز مادر" (Ma Mere l’Oye) که قطعه ای برای پیانو بود، اجرا شد، با این اثر راول، شیوه شومان (Schumann)، موسورگسکی (Mussorgsky) و دبوسی (Debussy) را ادامه داد. در سال 1912 "غاز مادر" قبل از آنکه از قطعه ای برای پیانو به قطعه ای برای ارکستر تبدیل شود برای باله استفاده شد.

در سالهای 1909 و 1911 راول اولین سفرهای خارجی خود را به انگلستان و اسکاتلند انجام داد. در سال 1909 به سفارش سرجی دیاگلیف (Sergei Diaghilev) قطعه ای برای باله به نام دافنز و شوله (Daphnis et Chloé) را ساخت، به همراه والسی نیجینسکی (Vaslav Nijinsky) رهبر رقص، لئون باکست (Leon Bakst) طراح لباس و صحنه، میشل فوکین (Michel Fokine) سراینده اشعار باله و خود راول به عنوان آهنگساز. این اثر سه سال طول کشید تا آنکه آماده اجرا شد

[SHeRvin]

موریس راول، اسطوره امپرسیونیست (IV)

در آن زمان این باله مورد تائید حضار واقع نشد و تنها دو اجرا داشت و این باعث شده بود که دیاگلو از ادامه کار کناره گیرد. تنها یک سال بعد این اثر جانی تازه یافت و با تقدیر و استقبال روبرو شد. استراوینسکی گفت: "دافنز و شوله، یکی از بهترین تولیدات موسیقی فرانسوی است" و نویسنده بارنت جیمز (Burnett James) گفته: "اثری اثرگذار از راول، یکی از تواناترین قطعه های وی برای ارکستر." این اثر با ریتم غنی، اشعار و روحی طبیعی برجسته شده است و شامل دو ارکستر بزرگ یکی بر روی سن یکی پشت سن است.

نوشتن این قطعه عظیم سلامتی راول را به خطر انداخت که باعث خستگی شدید عصبی وی شد و او را وادار به ماهها استراحت کرد. در سال 1914 زمان جنگ جهانی اول راول، تریوی (با سه ساز پیانو، ویولن و ویلنسل) سبک باروک خویش را ساخت. این قطعه که نواختن آن بسیار سخت است، شاهکاری در بین آثار تریو محسوب می شود.

اگرچه راول قد کوتاه و وزن سبکش را ویژگی هایی برای خلبان شدن در نیروی هوایی فرانسه در زمان جنگ جهانی اول می دید اما به دلیل سن و ناتوانی جسمی آنرا نپذیرفتند. به جای آن راننده کامیون های جنگی در شهر وردن شد! در ابتدا راول با آدولف هیتلر مخالفتی نداشت اما با مرگ مادرش در سال 1917 موافقت وی با او برگشت و دچار افسردگی هولناکی شد که به ناراحتی روحی وی و غم ناشی از رنج هموطنانش در زمان جنگ افزود.

با اینحال راول توانست در سالهای جنگ چندین اثر بسازد که مشهورترین آن Le Tombeau de Couperin است که در سال 1919 برای اولین بار اجرا شد. تمام بخشهای این قطعه را به دوستش که در جنگ کشته شد تقدیم کرد و بخش پایانی را به شوهر از دست رفته پیانیست مورد علاقه اش خانم مارگریت لانگ (Marguerite Long) تقدیم نمود.

در زمان جنگ، "اتحادیه موسیقی ملی فرانسه" تشکیل شد اما راول علی رغم تنفرش از تجاوز آلمانیها به کشورش به آن گروه نپیوست و آنرا این چنین بیان نمود: "برای یک آهنگساز فرانسوی خطرناک خواهد بود که به گروه ملی خود نپوندد. اما موسیقی ما در حال حاضر آنقدر غنی است که به زودی با قاعده های غلط آکادمیک فاسد و منزوی خواهد شد." راول در پایان جنگ جهانی اول در سال 1918 توان خود را از دست داده بود.

با مرگ دبوسی، خروج ساتی، شونبرگ و استراوینسکی، موسیقی کلاسیک مدرن شیوه ای جدید یافت که راول باید آن را شکل می بخشید. در سال 1902 دیاگلیف بار دیگر از راول خواست تا قطعه ای برای باله بسازد؛ "وین" (یا La Valse) ساخته شد؛ اگرچه این قطعه سالها بعد بسیار معروف شد و به "خارق العاده و وخیم" شهرت یافت اما دیاگلیف آن را نپذیرفت و گفت: "این باله نیست، تنها هاله ای از باله است!"

راول از این برخورد رنجید و رابطه اش را با وی قطع کرد. بعدها زمانی که کنسرتهای این اثر مشهور شد دو مرد بار دیگر در سال 1925 همدیگر را ملاقات کردند اما راول از دست دادن با او امتناع کرد و دیگر هیچگاه همدیگر را ندیدند.

[SHeRvin]

موریس راول، اسطوره امپرسیونیست (V)

در سال 1920 رئیس جمهور فرانسه مدال افتخار ل‍ژیون را به وی اهدا نمود اما راول آن را نپذیرفت. سال بعد به نواحی دور فرانسه رفت و به نوشتن موسیقی ادامه داد اگرچه نه آنچنان پربار اما می توانست در محیطی آرامتر هنرش را دنبال کند. وی به طور مرتب به پاریس باز می گشت برای اجرا و ادامه روابط اجتماعیش و همچنین کنسرتهای خارج از کشور خود را گسترش میداد.

راول بر روی آهنگسازان سبک جدید بریتانیایی و آمریکایی تاثیر فراوان گذارد، از جمله آرنولد باکس (Arnold Bax)، رالف وائوگان ویلیامز (Ralph Vaughan Williams)، آرون کوپلند (Aaron Copland) و ویرجیل تامسون (Virgil Thomson). پس از مرگ دبوسی، راول مشهورترین موسیقیدان موسیقی کلاسیک فرانسه شناخته شد.

همانطور فوره (Fauré) در نامه ای خطاب به راول در اکتبر 1922 نوشت: "من خوشحال تر از آنم که بتوانی تصور کنی، برای جایگاه بزرگی که چنین سریع و شایسته به دست آوردی. این لذت و غروریست برای استاد پیر تو."

زبان موسیقی راول نه کاملا مدرن و نه کاملا امپرسیونیستی بود. در سالهای 1922 سونات ویلن و ویلنسل را تکمیل نمود و آن را به دبوسی تقدیم کرد، اثری که بعدها توسط آهنگسازان جوان پس از جنگ تغییر کرد و تکمیل شد.

انگلیسیها راول را می ستودند آنطور که در تایمز 1923 نوشته شد: "پس از مرگ دبوسی، راول موسیقی غنی و مدرن رایج در فرانسه را به موسیقیدانان انگلیسی معرفی نمود." اگرچه در حقیقت موسیقی خود راول به عنوان موسیقی رایج فرانسه در نظر گرفته نمی شد. روش اریک ساتی (Erik Satie) اجباری برای نسل جدید آهنگسازان فرانسوی بود.

راول از این موضوع آگاه بود و باعث جلوگیری از ایجاد شکافی عمیق در رابطه بین موسیقیدانان هم نسل خود و موسیقیدانان جوان شد. موسیقیدانان آمریکایی تحت تاثیر سبک پس از جنگ پاریس قرار گرفتند.

موسیقی جازی که به ویژه در کافه ها مشهور شده بود و موسیقیدانان فرانسه شامل راول و داریوس میلهود (Darius Milhaud) موسیقی جاز را در کارشان آورده بودند.

اگرچه خواست عام بازگشت به موسیقی ارکستر و استفاده از قدرت آهنگسازانی چون مالر و استرائوس بود، استراوینسکی و پروکوفیف در اوج بودند و تجربیات شونبرگ موسیقی را به نداشتن تونالیته هدایت می نمود. اما راول مشتاق بود موسیقیش با سبک مدرن پیش رود، در عین حال همواره گذشته را حرمت می گذارد.

در سالهای 1922 راول قطعه معروف ارکستر خود "تصاویر نمایشگاه" را تکمیل نمود که محبوبیت این اثر شهرت فراوانی برای راول به همراه داشت. نیمه اول سالهای 1920 برای آهنگسازی دشوار بود بنابراین راول تورهای موفقیت آمیزی را برگزار نمود به آمستردام، میلان، لندن، مادرید که شهرتش را نیز وسعت بخشید. در سال 1925 اپرای کودک و هجی کردن کلمات (L’Enfant et les sortileges) را با خاصیت موسیقی جاز و ضد ضرب (ragtime) بر اثر فشار مبنی بر تمام شدن مهلتش به پایان رساند و کولت اشعار اپرا را نوشت.

در سالهای 1927 کوارتتهای زهی راول به طور کامل ضبط شد. در این زمان راول همانند ادوارد الگار (Edward Elgar) پی به اهمیت فراوان ضبط آثارش برد. با راهنمایی الگار، راول تا پایان عمرش بیشتر آثارش را ضبط کرد. در سال 1928 راول سفری 4 ماهه برای اجرای کنسرت به آمریکا ترتیب داد. در نیویورک با استقبال عموم مواجه شد بر خلاف مواجه با احساسات سرد و عدم خوش آمد گویی به وی در پاریس. راول در طول این سفر در 25 شهر کنسرت داشت.