نگاهي به جشنواره كن امسال

[nae]

بالاخره شصت‌وسومين جشنواره فيلم كن هم با تمام حواشي‌اش به پايان رسيد. در ميان جوايز رنگارنگ جشنواره معمولا اكثريت نگاه‌ها به جايزه اصلي فستيوال يعني نخل طلاي جشنواره است.

تيم برتون كارگردان مشهور و صاحب سبك هاليوود كه خودش به همراه فيلم «اد وود» در سال 1994 به عنوان شركت‌كننده در جشنواره حاضر بود، امسال به عنوان رئيس هيات ژوري ماموريت داشت به همراه اشخاص نام آشناي دنياي سينما مثل ويكتور اريس كارگردان اسپانيايي يا بنيسيو دل تورو بازيگر با استعداد پورتوريكويي كه بازي‌اش در «21 گرم» تحسين برانگيز بود به چشم مي‌خوردند، از ميان 19 كانديداي نهايي جشنواره، بهترين را انتخاب كند.
در ابتدا برگزاري جشنواره با حواشي خاصي همراه بود و حتي صحبت از تعويق جشنواره به خاطر ناهماهنگي‌هاي موجود و البته فعاليت آتشفشان خاكستري ايسلند و تعليق پروازهاي درون اروپا بود كه بعد از فروكش كردن آتشفشان جشنواره طبق روال هميشگي برگزار شد.
فهرست نامزدهاي نهايي نخل طلايي در حالي اعلام شد كه كارگرداناني مانند اليور استون، وودي آلن و يا ريدلي اسكات به همراه فيلم‌هايشان در بخش خارج از مسابقه جشنواره حضور داشتند. در ليست نامزدهاي پاياني نام‌هاي ريز و درشتي به چشم مي‌خورد و بعضي سابقه حضور در خود جشنواره در سال‌هاي پيش و برنده شدن نخل را در كارنامه داشتند و عده‌اي هم از كارگردانان جواني بودند كه البته در سال‌هاي گذشته در جشنواره‌هاي معتبري مثل لوكارنو يا ونيز و برلين حضور داشته‌اند.
مسلما يكي از آشناترين نام‌ها، كارگردان نخبه ايراني يعني عباس كيارستمي بود كه با سه بار نامزدي نخل طلا براي فيلم‌هاي «زير درختان زيتون»، «10» و برنده شدن نخل براي « طعم گيلاس » و همچنين حضور در هيات داوران بخش دوربين طلايي در سال 2004 از باسابقه‌ترين افراد حاضر در جشنواره نيز به شمار مي‌رفت.
وي امسال با «كپي برابر اصل» خود در جشنواره شركت كرد كه داستان زني (با بازي ژوليت بينوش) گالري‌دار است كه با مردي (با بازي ويليام شيمل) آشنا مي‌شود كه متخصص كپي آثار هنري است.
كيارستمي بعد از همكاري اولش با بينوش در فيلم «شيرين» پيشنهاد اين كار را در تهران به وي داد و بعد از انتخاب‌هاي زياد براي نقش مرد (كه نام دنيرو هم در ميان كانديدا‌ها ديده مي‌شد) بالاخره شيمل را انتخاب كرد كه يك بازيگر غيرحرفه‌اي است و با كيارستمي در يكي از اپراهايش در فرانسه ملاقات كرده بود.
فيلم طي اكران با سيلي از تحسين روبه‌رو شد و منتقدان اين فيلم را با فيلم «سفر به ايتاليا» ي روسليني مقايسه كردند كه از فيلم‌هاي كلاسيك سينماي ايتالياست. در نهايت فيلم دربخش جايزه موفق به كسب جايزه بهترين بازيگر زن براي بينوش شد تا او با چشماني پر از اشك نام عباس كيارستمي را در هنگام صحبتش فرياد بزند و از او تشكر كند.
از ديگر افراد حاضر در ليست نامزدها، مايك لي كارگردان با سابقه و 67 ساله انگليسي بود كه وي هم مانند كيارستمي سه بار با فيلم‌هاي «برهنه»، «رازها و دروغ‌ها» و «همه يا هيچ» در بخش نهايي جشنواره حضور داشته و جايزه بهترين كارگرداني و نخل طلا را هم كسب كرده است. وي امسال با فيلم «سالي ديگر» در جشنواره شركت كرد كه روايت ساده و بي‌آلايشي از يك زن و شوهر معمولي و خوشحال به نام‌هاي تام و گَِري است.
عده‌اي فيلم وي را درامي معمولي مانند فيلم‌هاي قبليش خواندند و برخي از منتقدان هم از اثر او استقبال كردند. به هر حال فيلم در بخش جايزه برخلاف انتظار موفق نبود و هيچ‌كدام از جوايز اصلي را دريافت نكرد.
كارگردان نام آشناي بعدي الخاندرو گونزالز اينياريتو كارگردان ميانسال مكزيكي بود كه بعد از سه گانه مرگش (عشق سگي – 21 گرم – بابل ) كه جوايز متعددي را براي سينماي نه چندان مطرح مكزيك به‌دست آورد، اثري متفاوت با سه فيلم قبلش را ارائه داد.
وي در فيلم «زيبا» روايتگر قصه مردي (با بازي خاوير باردم) است كه به همراه فرزندانش زندگي مي‌كند و طي يك دوگانگي شخصيتي به حمايت و يا تهديد و ترساندن مهاجران چيني و آفريقاي درون بارسلونا مي‌كند. برخلاف فيلم‌هاي قبلي گونزالز كه خطي نبودند اين بار ديگر خبري از آشفتگي زماني در روايت نيست. اين فيلم هم با واكنش‌هاي متفاوتي از سوي منتقدان روبه‌رو شد كه خود گونزالز در نشست هاي مطبوعاتي جشنواره اكثر انتقادات را رد كرد و با معرفي خود به عنوان راوي يك قصه ساده، فيلم را مجموعه حرف‌هايي معرفي كرد كه تا به حال نزده.
اين فيلم در بخش جايزه، جايزه بهترين بازيگر مرد براي باردم را به‌دست آورد تا وي تمام خستگي توليد فيلم و ديسك كمرش را كه طي فيلمبرداري آزارش ميداد فراموش كند.
از ديگر نام‌هاي مطرح شركت‌كننده در بخش پاياني، كن لوچ كارگردان مشهور انگليسي بود كه منتقدان وي را به عنوان استاد درام اجتماعي در سينماي بريتانيا مي‌شناسند. وي كه همواره فعاليت‌هاي گوناگوني در دنياي سياست داشته و همين سه سال پيش با «بادي كه جوها را تكان مي‌دهد» برنده نخل طلاي كن شده بود، امسال با «مسير ايرلندي» در جشنواره حاضر شد.
همانند فيلم‌هاي قبلي‌اش اين فيلم هم به نوعي فيلمي سياسي بود كه البته موضوع مهم جنگ عراق و آمريكا را محور قرار داده بود. وي در مصاحبه‌هايي هاليوود را به روايت دروغ در جنگ عراق متهم كرد و گفت: «هاليوود طوري جنگ را تعريف مي‌كند كه انگار قربانيان اصلي جنگ سربازان امريكايي بوده‌اند در حالي كه حقيقت چيز ديگري است.»
لوچ در پاسخ به منتقدان فيلمش اذعان داشت فيلم به هيچ وجه براي جشنواره آماده نبوده و با فشار تهيه‌كننده، مراحل توليدات فيلم با سرعت طي شدند تا فيلم در جشنواره حضور پيدا كند. اين فيلم هم در بخش كسب جايزه ناكام ماند و به اين ترتيب با حذف شدن يكي يكي بزرگان سينما و فيلم‌هايشان، شگفتي در كن رقم خورد و فيلم‌هايي كه شايد كسي رويشان حساب باز نمي‌كرد جوايز را درو كردند.
در اين ميان شايد بزرگترين شگفتگي رسيدن نخل طلا به اپي شاتپونگ ويراسه تاكول كارگردان تايلندي بود كه در سال 2004 هم با فيلم Sud Pralad جايزه ويژه هيات داوران را به خود اختصاص داده بود و سال 2008 هم در هيات ژوري حاضر بود.
وي كه رشته تحصيلي‌اش يعني معماري را به عنوان راهنمايش در تشخيص يك ميزانسن خوب در فيلم‌هايش معرفي مي‌كند، با فيلم «عمو بونمي:كسي كه زندگي‌هاي قبلي‌اش را به ياد مي‌آورد» در جشنواره حضور پيدا كرد تا روايتگر فردي به اسم بونمي باشد كه در سالخوردگي و زندگي با روح همسر و فرزندش، كم‌كم خاطراتي را به ياد مي‌آورد كه مربوط به او نيست و گويي مربوط به زندگي قبلي روحش مي‌شود.
با اين انتخاب بعد از 13 سال نخل طلا به يك آسيايي رسيد تا جشنواره كن دوباره نشان دهد هميشه دنياي سينما را سورپرايز مي‌كند. ويراستاكول مي‌گويد: «فيلم مثل مواد مخدر است. وقتي نمي‌تواني با واقعيت كنار بيايي مثل يك پناهگاه عمل مي‌كند.» كسب اين جايزه مسلما نقطه عطفي بر كارنامه هنر اوست.
گفتني است جشنواره كن با اكران فيلم استراليايي «درخت»،بعد از نه روز به پايان ‌رسيد.