فدریکو گارسیا لورکا - سالمرگ شاعر آزادیخواه اسپانیا

[k@vir]

امروز ۲۹ مرداد سال ۱۳۸۷ خورشیدی و ۱۹ آگوست سال ۲۰۰۸ میلادی است.
فدریکو گارسیا لورکا شاعر و نویسنده آزادیخواه اسپانیایی در چنین روزی به دست جلادان حکومت دیکتاتوری ژنرال فرانکو در زادگاه خود در خون تپید و جسدش در مکان نامعلومی دفن شد.شهرت لورکا نه فقط به خاطر سرودن اشعار فخیم و تعابیر نغز یا حتی نمایشنامه های بی مانندی چون "عروسی خون" بلکه مدیون ترانه هایی است که این شاعر بزرگ به زبانی روان و با واژه های جاری بر زبان مردم عادی سروده و این ترانه ها نام شاعر را در تمام ممالک اسپانیولی زبان بلند آوازه ساخته بود. ترانه هایی که امروز بیشتر آنها به صورت بخشی از فرهنگ عامه اسپانیا درآمده و آن قدر به صورت برگردان و حتی لالایی و ترانه بازی کودکان خوانده شده که کسی باور نمی کند شاعر این تصنیف ها در همین نزدیکی و زمان معاصر زندگی می کرده.
لورکا در پنجم ژوئن سال ۱۸۹۸ در دهکده کوچکی با نام فوئنته واکوئه روس، در گرانادای اسپانیا به دنیا آمد. تا ده سالگی به مدرسه نرفت و اولین تراوشات ذهن و قریحه بی مانندش را در سال ۱۹۱۸ منتشر کرد.
لورکا را در کنار شاعری به نمایشنامه های درخشانی چون "یرما"، "خانه برنارد آلبا" و "عروسی خون" نه تنها در اسپانیا که در تمام جهان می شناسند. در دوران حکومت سرکوبگر ژنرال فرانکو و در آستانه جنگ های داخلی اسپانیا، این رژیم که تاب تحمل وجود هنرمندان دگراندیش و آزاده ای چون لورکا را نداشت، با بازداشت و بازجویی او ابتدا تلاش کرد تا او را چون بسیاری دیگر از ادامه کار ترسانده و وادار به تبعید خود خواسته یا سکوت و حتی همراهی کند. با سرپیچیدن لورکا و اصرارش برای ماندن و کار در اسپانیا سرانجام لورکا هم در ادامه قتل های زنجیره ای نویسندگان آن سالها، به وسیله ماموران امنیتی ربوده شد و به نوشته کتاب خاطرات یک مامور سابق سرویس امنیتی فرانکو، در سحرگاه روز ۱۹ آگوست ۱۹۳۶ در زادگاهش به ضرب گلوله به پایان حیات کوتاه و بسیار پربارش رسید.
● تولد درد
بلیز پاسکال فیلسوف و دانشمند فرانسوی در چنین روزی به سال ۱۶۲۳ در شهر کرمون ایالت اورنی چشم به جهان گشود.
به عقیده بزرگان و مورخان فلسفه آنچه آرای پاسکال را در میان همتایان دیگرش در قبل و بعد از دوره زندگی او ممتاز می کند وجود دو عامل بسیار مهم در زندگی اوست:۱- اعتقاد او به مسلک مهجور جنسنی که باعث شد جنس کلام در نزد این فیلسوف بزرگ حالتی آرام و مطمئن و در عین حال کاملا منعطف و غیرکلی به خود بگیرد و ۲- مشکلات متعدد فیزیکی و به خصوص گذر بیماری سخت کودکی که تا آخر عمر، عوارض شدید خود را در بدن او باقی گذاشت و برای همیشه او را با افسردگی و نگرانی دائم، به عنوان کمترین عارضه این بیماری دست به گریبان کرد.
از پاسکال هفت کتاب در موضوعات فلسفه مذهبی باقی مانده که آخرین عنوان این مجموعه به نام "اندیشه ها" به علت مرگ او در چنین روزی به سال ۱۶۶۲ هیچ گاه به پایان نرسید.

خبرگزاری مهر

[دانه کولانه]

• شعری از فدریکو گارسیا لورکا

با ترجمه احمد شاملو

بر شاخه های درخت غار
دو کبوتر
تاریک دید م
یکی خورشید بود وآن دیگری ماه

همسایه های کوچک
با آنان چنین گفتم
گور من کجا خواهد بود

در دنباله دامن من
چنین گفت خورشید

در گلوگاه من
چنین گفت ماه

ومن که زمین را بر گرده خویش
داشتم و پیش می رفتم
دو عقاب دیدم همه از برف
و دختری سراپا عریان
که یکی دیگری بود و دختر هیچکس نبود

عقابان کوچک
به آنان چنین گفتم
گور من کجا خواهد بود
در دنباله دامن من
چنین گفت خورشید

در گلوگاه من
چنین گفت ماه

بر شاخساران
درخت غار دو کبوتر عریان دیدم
یکی دیگری بود و هردو هیچ نبودند

• شعر دیگری از لورکا

ترجمه محمد حسین بهرامیان

SinHow nice it is
our sins arent obvious
since we had to
wash ourselves cleanly ever day
or perhaps to live under the rain
or our lies
dont chang our figures(shapes)
tought we didnt remember each other even for a moment
merciful god thanks

گناه

چه دلپذیراست
اینکه گناهانمان پیدا نیستند
وگرنه مجبور بودیم
هر روز خودمان را پاک بشوییم
شاید هم می بایست زیر باران زندگی می کردیم
و باز دلپذیرو نیکوست اینکه دروغهایمان
شکل مان را دگرگون نمی کنند
چون در اینصورت حتی یک لحظه همدیگر را به یاد نمی آوردیم
خدای رحیم ! تو را به خاطر این همه مهربانی ات سپاس

[دانه کولانه]

زندگينامه فدريكو گارسيا لوركا (بيوگرافي)

فدريکو گارسيا لورکا بي شك درخشانترين شاعرـ نويسنده، هميشه اسپانياست، با شهرتي جهاني كه از واژه هاي غني شعر بي تكرار و مرگ دردناكش سر مي زند.

فدريكو به تاريخ 5 June 1898 در دهكده Fonte Vacros در جلگه غرناطه ،چند کيلومتری شمال شرقی شهر گرانادا زاده می شود در خانوداه اي كه پدر يك خرده مالك مرفه و مادر فردی متشخص و فرهيخته بود! .... نخستين سالهاي زندگي را در روستاهاي غرناطه ؛ پايتخت باستاني اسپانيا، شهر افسانه هاي كوليان و آوازهاي قديمي مي گذراند.

شايد به همين دليل و به خاطر بيماري فلج كه تا 4 سالگي با او بود و او را از بازيهاي كودكانه بازداشت ، فدريكوي كودك به قصه ها و ترانه هاي كولي رغبت فراواني پيدا مي كند ، آنچنانكه زمزمه اين آوازها را حتي پيش از سخن گفتن مي آموزد. اين فرهنگ شگرف اندلسي و اسپانيايي كولي است كه بعدها در شعرش رنگ مي گيرد.

لوركا توسط مادر با موسيقي آشنا مي شود و چنان در نواختن پيانو و گيتار پيشرفت مي كند كه آشنايانش او را از بزرگان آينده موسيقي اسپانيا مي دانند ، اما درگذشت معلم پيانويش به سال 1916 چنان تلخي عميقي در او به جاي مي گذارد كه ديگر موسيقي را پي نمي گيرد.

همزمان با فرا رسيدن سن تحصيل لوركا ، خانوداه به گرانادا نقل مكان مي كند و او تا زمان راهيابي به دانشگاه از آموزش مناسب با طبقه اجتماعي اش برخوردار مي شود .(در همين سالهاست كه فدريكو موسيقي را فرا مي گيرد.) اما هر گز تحصيل در دانشگاه را به پايان نمي رساند ، چه در دانشگاه گرانادا و چه در مادريد.

باري در همين سالهاست كه در Residencia de Etudiante مادريد – جايي براي تربيت نيروهايي با افكار ليبرالي ـ لوركا، شعرش را بر سر زبانها مي اندازد و در همين دوره است كه با نسل طلايي فرهنگ اسپانيا آشنا مي شود ، در محفل ادبي مادريد و در كافه معروف Alameda در گرانادا با مرداني آشنا مي شود كه همه ي اسپانيا در رگ هايشان مي تپيد بزرگاني چون :

مانوئل دفايا( Manuel de Falla) موسقيدان و خالق قطعه" رقص آتش" ، كسي كه بعد ها دوست بزرگ او مي شود و در جان دادن دوباره به آوازهاي سنتي اسپانيا همراهي اش مي كند.

خوان رامون خيمنس (Juan Ramon Jimenez ) شاعر كلاسيك شناخته شده آنروزهاي اسپانيا كه فدريكوي جوان و شعرش را زير چتر حمايت خود مي گيرد.

ساولوادور دالي( Salvador Dali ) نقاش اسطوره اي سوررئاليست ، يكي از دوستان نزديك فدريكو. لوركا بسياري از شعرهايش را به او تقديم كرده ، آثار بزرگي چون " قصيده اي براي دالي" ،" بازگشت" و ...

با تاثير پذيري از دوستي با دالي است كه لوركا نيز به سوررئاليزم علاقمند مي شود و آثار جاودانه اي را خلق مي كند . لوركا در روزهاي اقامتش در مادريد به همراه دالي ، لوئيس بونوئل (Luis Bunuel) ؛ فيلم ساز برجسته ي تاريخ سينما (كسي كه فيلم درخشانش به نام " سگ اندلسي" ، يكي از بي نظيرترين آثار سوررئاليستي سينما به شمار مي آيد.) و رافائل آلبرتي ( Rafael Alberti )؛ يكي از شاعران برجسته اسپانيا ، گروهي را تشكيل مي دهند كه بعدها نام Generacion del 27 به آن اطلاق مي شود...!

و بزرگان ديگری چون بيسنته آلخاندرو(vicente alejandro)...لويی آراگون(aragon) و...

مطالعات لوركا ، هرگز در چارچوب " فلسفه" و" حقوق" كه به تحصيل آنها در دانشگاه مشغول بود ، باقي نمي ماند. مطالعه آثار بزرگان جهان از نويسندگان نهضت 98 چون ماچادو (Machado ) و آسورينAzorin ) ( وهمينطور آثارشاعران معاصر اسپانيا چون روبن داريو (Roban Dario) ، خيمنز گرفته تا نمايشنامه هاي كلاسيك يوناني، از لوركا شاعري با دستان توانا و تفكري ژرف و گسترده مي سازد.

لوركا نخستين كتابش (به نثر) را در سال 1918 به نام " عقايد و چشم اندازها" (Impersiones y Viajes ) در گرانادا به چاپ مي رساند.

به سال 1920 اولين نمايشنامه اش با نام " دوران نحس پروانه ها " (el malificio de la mariposa) را مي نويسد و به صحنه مي برد كه با استقبال چنداني مواجه نمي شود. و سال بعد (1921)، " كتاب اشعار" ( Libre de Poems) كه نخستين مجموعه شعرش است را منتشر مي كند.

1922 سالي است كه با مانوئل دفايا جشنواره بي نظير كانته خوندو(Conte Jondo) ، آميزه اي از افسانه ها ، آوازها و رقص هاي كوليان اسپانيا كه مي رفت در هياهوي ابتذال آن سالهاي فلامنكو به دست فراموشي سپرده شود، را برپا مي كند .

لوركا در 1927 " ترانه ها ( Canciones ) " را منتشر مي كند و نمايشنامه " ماريانا پيندا" (Mariana Pineda ) را در ماه ژوئن همين سال به صحنه مي برد و در بارسلونا نمايشگاهي از نقاشي هايش بر پا مي شود.

در 1928 محبوبترين كتابش، " ترانه هاي كولي " ( Romancero Gitano) منتشر مي شود . اثري كه بسياراني آن را بهترين كار لوركا مي دانند. مجموعه اي كه شهرتي گسترده را براي فدريكو به ارمغان مي آورد چنانكه لقب" شاعر كولي" را بر او مي نهند. شكل گيري هسته نمايشنامه " عروسي خون " با الهام از خبر قتل نيخار( Nijar) در روزرنامه ها، نيز به سال 1928 بر مي گردد.

در تابستان 1929 شاعر به نيويورك سفر مي كند و براي آموختن انگليسي وارد دانشگاه كلمبيا مي شود. در نيويورك است كه لوركا به شعر سختش مي رسد. به ملامت از شهري با معماري هاي مافوق بشري ، ريتم سرگيجه آور و هندسه ي اندوهناك مي رسد. حاصل سفر نيويورك مجموعه اشعاري است با نام" شاعر در نيويورك" كه در 1940 (پس از مرگ شاعر ) منتشر مي شود . واژه هايي كه مملو از همدردي با سياهان آمريكا است و اثر ديگري كه نمايشنامه اي شعرگونه و ناتمام و تاثير گرفته از سفر شاعر به آمريكاست " مخاطب "Audience و يا به تعبير گروهي ديگر " مردم "(people) نام دارد.

فدريکو، دربهار 1930 خسته از زندگي سياه “هارلم” و ريشه هاي فولادي آسمان خراشهاي نيويورك ، در پي يك دعوت نامه جهت سخنراني در” هاوانا” به آغوش سرزميني كه آنرا” جزيره اي زيبا با تلألو بي پايان آفتاب” مي خواند ، پناه مي برد .شايد دوماه اقامت لوركا دركوبا و خو گرفتن دوباره اش با ترانه هاي بومي و تم اسپانيايي آن بود كه سبب گشت تا شاعر به اندلس اش بازگردد.

در همين سال است كه نگارش "يرما " را آغاز مي كند. با بازگشت به اسپانيا در خانه پدري (گرانادا) ساكن مي شود و "مخاطب " را در جمع دوستانش مي خواند و در زمستان" همسر حيرت آور" (la zapatero prodigiosa) را به صحنه مي برد.(در مادريد)

سال بعد (1931)” چنين كه گذشت اين 5 سال” را مي نويسد كه تنها پس از مرگش يه صحنه مي رود و پس از آن كتاب جديدش به نام "ترانه هاي كانته خوندو" el poems del Conte Jondo ، كه در ادامه كار بزرگش در جشنواره كانته خوندو و "ترانه هاي كولي" است را منتشر مي كند.

در ماه آوريل حكومت جمهوري در اسپانيا اعلام موجوديت مي كند و اين سبب مي شود تا شاعر ، كه تئاتر را بي وقفه به روي مردم مي گشايد ، بيش از پيش موفق شود. چرا كه در 1932 به عنوان كارگردان يك گروه تئاتر سيار (la barraca) كه افراد آن را بازيگران آماتور تشكيل مي دادند به شهرها و روستاهاي اسپانيا مي رود و آثار كلاسيك و ماندگاري چون كارهاي لوپه دبگا) l’ope de vega (و كالدرون) Calderon ) و ..را به اجرا در مي آورد.

در زمستان همين سال” عروسي خون” را در جمع دوستانش مي خواند و به سال 1933 آنرا به صحنه مي برد.(مادريد)

اجراي اين تراژدي با موفقيت و استقبال بي مانندي روبه رور مي شود ، و همچنين وقتي در همين سال شاهكارش را به آرژانتين مي برد و در بوئينس آيرس به نمايش در مي آورد ، اين موفقيت براي لوركا تكرار مي شود.

در همين سفر (از سپتامبر 1933 تا مارس 1934) است كه هسته” دنا رزيتا” شكل مي گيرد.1934 سالي است كه فدريكو ، "يرما (Yerma)" و "ديوان تاماريت)" Divan del Tamarit ) را به پايان مي رساند. "يرما" نيز چونان اثر قبلي (عروسي خون)تراژدي است كه از فرهنگ روستائيان اندلس و يأس عميق اشان سرچشمه مي گيرد.و درخشانترين جاي شعر لوركا (و حتي اسپانيا) به همين سال است كه رقم مي خورد . "مرثيه اي براي ايگناسيو سانچز مخياس" Mejias Lianto por Ignacio Sanchez ؛ سوگنامه اي كه براي هميشه در تاريخ ادبيات جهان بي مانند و بي جانشين ماند؛ شعري جادويي براي دوستي گاوبازكه مرگي دلخراش را در ميدان گاوبازي درآغوش مي كشد.

اين شاهكار شاعر را از نظر تفكر و انگيزه نگارش ، مي توان در رديف تراژديهاي سالهاي آخر عمر درخشانش دانست كه در آنها بي وقفه از مرگ و باورهايش در اين باب ، سخن مي گويد.

ديگر هيچگاه در تاريخ ادبيات اسپانيا و جهان شايد ، همه شاعراينچنين در واژه ها فرياد نشود، بغض نشود:

“زادنش به دير خواهد انجاميد ، خود اگر زاده تواند شد

اندلسي مردي چنين صافي، چنين سرشار از حوادث

نجابتت را خواهم سرود با كلماتي كه مي مويند

ونسيمي اندوهگين را كه به زيتون زاران مي گذرد ، به خاطر مي آورم.”

باري ، درهمين سال است كه انقلاب اكتبر عقيم مي ماند و دستگيري وسركوب انقلابيون اسپانيايي آغاز مي شود.

لوركا ، شاعر آزاده هميشه ، از امضاء كنندگان طرح عفو عمومي حمايت مي كند و در آخرين روزهاي زمستان 1934 يرما را به صحنه مي برد.

به سال 1935 آخرين پيشنويس "شاعر در نيويورك "را در ماه آگوست تهيه مي كند. پيش از آن در ماه مه ، "سوگنامه ايگناسيو سانچز مخياس "منتشر مي شود.

"دنارزيتا "را در 12 دسامبر به صحنه مي برد ، و در همين سال بيانيه تاريخي ضد فاشيسم را امضاء مي كند.

در 16 فوريه 1936 جبهه خلق در انتخابات به پيروزي مي رسد و لوركا به امضاء كنندگان طرح همكاری مسالمت آميز مي پيوندد . در همين سال به نگارش يكي از آثار جاودانه اش ، غزلهاي عشق تاريك ، مشغول مي شود. و نمايش نامه" خانه برناردا آلبا" ( la Cosa de Bernarda Alba ) را به پايان مي رساند و در جمع دوستانش مي خواند.

آتشفشان هنري او به اوج رسيده و همزمان تشنجات سياسي در اسپانيا...

لوركا در 13 جولاي به زادگاهش بازمي گردد ، حكومت نظامي كه در 17 جولاي اعلام شده ، ائتلاف كثيف فاشيست --ديكتاتور ، به فدريكو نيز چنگ مي اندازد.

اگر چه به سخن خود شاعر، او هميشه يك انقلابي بوده است ؛ كه شاعر نمي تواند انقلابي نباشد، اما او هرگز به معني خاص كلمه يك شاعر سياسي نبود .

صداي او اما كه از آبهاي غرناطه و رودهاي آندلس اندوهگين تا آفتاب زرد و كولي اسپانيايش با طراوت نارنجزاران پاك آوازمي خواند و شعرش كه تا هميشه در رگهاي اسپانيا جاريست ، براي فالانژ و گارد سويل فرانكو حكم هزار نيزه سخت را داشت .

باري شاعر در 17 آگوست دستگير و پس از دو روز بازداشت و بازجويي در سحرگاه 19 آگوست ، تيرباران مي شود. لوركا را در ناكجايي از خاك گرانادايش ، به ريشه درخت زيتوني سپردند اما تا هميشه با همه ی اسپانيا و شايد با همه ی دنيا خواهد بود....

وبلاگ گارسیا لورکا(من از ravandno.net برداشت كردم)