نگاهی به نمایش هتل پلازا، نوشته نیل سایمون و كارگردانی كورش نریمانی

[k@vir]

نمایشنامه «هتل پلازا» اثر ماروین نیل سایمون (متولد۱۹۲۷ نیویورك) همچون اغلب آثار نویسنده اش بر پایه و اساس روابط انسانی شكل می گیرد.

سایمون كه در حال حاضر در زمره مشهورترین و موفق ترین نمایشنامه نویسان معاصر امریكا و تئاتر برادوی قرار دارد، در بیشتر آثار كمدی‎/ تراژیك خود به دنبال مكاشفه و بازی های پیچیدگی های روابط میان انسان هاست. او با نمایشنامه های طنزآمیزش موشكافانه به دنبال جزئیات رفتار انسان ها بویژه ضعف ها و تردیدهای مشترك میان جوامع انسانی می گردد و آنها را با بزرگ نمایی برملا می سازد و با قرار دادن آنها پیش چشم همگان فضایی خلق می كند كه تماشاگر این آثار به ضعف ها و كاستی ها و حماقت های مستتر در من جمعی خود پی برده، آگاهانه به آنها می خندد و سپس درباره آنها فكر می كند. تصویری كه او از مشكلات و بیم ها و امیدهای كودكانه زندگی روزمره بزرگسالان در جوامع مدرن بشری می سازد، گرچه اندكی اغراق شده است، اما از واقعیت های پیرامونمان سرچشمه می گیرد و به هیچ وجه تحمیلی و باسمه ای نیست. واقعیتی كه مخاطب تئاتر امروز برای پالایش خود از طریق دیدن آن بر صحنه نمایش، بدان نیازمند است.
سایمون با دقیق شدن در رفتار انسان ها در شرایط و موقعیت های متفاوت در حقیقت سعی دارد پیچیدگی های ذهنی و فكری انسان ها كه در میان ابعاد مختلف زندگی در جهان معاصر به وجود آمده است را معرفی و ارائه نماید. او همچون یك روانشناس به عمق شخصیت هایش نقب می زند و پیوندها و گسست های آنها را كالبدشكافی می كند. به همین علت اگرچه شكل گیری شخصیت های آثارش برگرفته از جغرافیای طبیعی محل سكونت اوست، اما از آنجایی كه به شدت انسانی نوشته شده اند، می توانند بی كم و كاست و بدون داشتن دغدغه آداپتاسیون در همه جای دنیا به روی صحنه روند و با مخاطب نیز- صرفنظر از داشتن هر فرهنگی- ارتباط برقرار كنند. او بر شخصیت پردازی آثارش توجه و تأكید فراوان دارد به گونه ای كه اساس نمایشنامه هایش بر شخصیت پردازی استوار است.
همین امر به جهانشمول و بدون تاریخ مصرف بودن نمایشنامه هایش كمك فراوان می كند. به دیگر سخن او نمایشنامه را برای شخصیت هایش می نویسد و همواره شرایطی می آفریند كه در یك زمان واحد، غم و شادی در یك موقعیت به هم پیوند می خورند. همچنان كه در نمایش هتل پلازا به كارگردانی كورش نریمانی نیز موقعیتی به شدت عصبی كننده و بغرنج و در عین حال طنز وجود دارد: تعداد زیادی میهمان در سالن جشن منتظر شروع مراسم عروسی اند؛ اما «میمسی» (عروس) خود را در سوئیت۷۱۹ هتل پلازا زندانی كرده و حاضر به بیرون آمدن نیست. اصرار پدر و مادرش نیز برای سر عقل آمدن دختر بی فایده است. موقعیتی كه با تلاش های بی فرجام پدر و مادر میمسی برای رهایی از این بحران ایجاد می شود طنزآمیز جلوه می كند و باعث خنده تماشاگر می شود، این نمایش در وقع بخشی از نمایشنامه سه پرده ای اتاقی در هتل پلازا اثر سایمون با ترجمه شهرام زرگر است كه در پرده سوم اتفاق می افتد.
نمایش از ابتدا با گره اصلی آغاز شده است و تاپایان (گره گشایی) به مدت ۶۰ دقیقه با ریتم مناسب و بدون خستگی و ملال ادامه می یابد. در این میان چیستی و چگونگی یك رابطه دوطرفه بین زن و شوهری پا به سن گذاشته به خوبی تعریف و توصیف می شود: این همان آینده ای است كه شاید زوج جوان باید منتظر فرا رسیدنش باشند. در این مرحله است كه دختر جوان می تواند آینده خود راببیند و بر تردیدهایی كه باعث پنهان شدنش شده خاتمه دهد و تصمیم به بیرون آمدن از حمام بگیرد؛ زیرا اصلاً قرار نیست در آینده اتفاق خاصی بیفتد و نگرانی در این خصوص هم بی مورد است. تنها قرار است زندگی جریان داشته و ادامه پیدا كند. تأكید نمایش هم بر زیبا بودن زندگی روزمره بی اتفاق است. بر همین اساس گره نمایش بدون اینكه اتفاق خاصی بیفتد فقط با گفتن كلمه «بی خیالش» توسط بوردن (داماد) به میمسی (عروس)، گشوده می شود.
از آنجا كه در این نمایش تماشاگر با هیچ اتفاق خاصی روبه رو نیست، نقش دیالوگ و كلام اهمیت فوق العاده ای می یابد. شخصیت های نمایش نیز همچون دیگر آثار سایمون در مرحله پرداخت و شكل گیری از لابه لای كلمات و دیالوگ ها خود را نشان می دهند. نویسنده با دیالوگ های حساب شده و كاربردی، به خوبی موقعیت ها را معرفی می كند و تغییر می دهد. نریمانی نیز در مقام كارگردان با احاطه كامل بر متن، موقعیت پیشنهاد شده در متن را برجسته می كند و آن را با افزودن عبارت ها و تكیه كلام های به جا و متناسب به اصل نمایشنامه، می پروراند. او در واقع جوهره طنز اثر را به خوبی درك كرده و به نمایش درآورده است. بازی بازیگران اصلی - سیامك صفری و فریده سپاه منصور- هم در همین راستا عمل می كند و لایه های طنز اثر را پررنگ تر و تأثیرگذارتر می نماید.
اما شاید بتوان گفت نقش مترجم در نمایشنامه های ترجمه شده از این دست، اگر بیش از كارگردان نباشد، كمتر از آن نیست. زیرا برگردان زبان یك متن در حالی كه ویژگی های ذاتی و بومی آن نیز حفظ شود كار چندان ساده ای نیست.
و شهرام زرگر- كه نمایشنامه های بسیاری از نیل سایمون و دیگر نمایشنامه نویسان مطرح دنیا را ترجمه كرده- به این مهم نائل شده است و با ترجمه روان و ساده این اثر، به توفیق نمایش یاری رسانده است.