تفاوت طب قدیم و طب جدید

[amir ahmadi]

مهم ترین اختلاف طب جدید با طب قدیم، عقلانى و استدلالى بودن طب قدیم است، در حالى که طب جدید به روش تجربه و
آزمایش متکى است. پیش از پیدایش رنسانس در قرن شانزدهم میلادى ماهیت طب، استدلالى بود. با نگاهى به کتاب هاى پزشکى
چون قانون بوعلى سینا، ذخیره ى خوارزمشاهى و طب ناصرى و یا قانونچه که خلاصه اى از طب قدیم است، برهانى بودن طب به
روشنى معلوم مى شود. گرچه در گذشته پزشکان از تجربه هم استفاده مى کردند اما به نحوى قانونمند و مستدل، مطالب پزشکى
خود را تنظیم مى کردند. اطباء قدیم با شناخت طبیعت، موجودات هستى را به چهار قسم اصلى تقسیم مى کردند که عبارتند از:
1. آتش: که طبیعت آن گرم و خشک است.
2. هوا:که داراى طبعى گرم وتر است.
3. زمین: که طبیعت آن گرم و خشک
است.
4. آب: که داراى طبعى سرد وتر است. و نیز فصول سال را نیز به 4 قسم تقسیم مى کردند به شرح زیر:
الف .بهار: گرمِ مرطوب.
ب . تابستان: گرمِ خشک.
ج . پائیز: سرد خشک.
د.زمستان: سردِ مرطوب.
از طرفى جهان را عالم کبیر و انسان را عالم صغیر مى دانستند. و از این رابطه که انسان عالم صغیر بود و لاجرم تمام خصوصیات
عالم طبیعى عالم کبیر را در خود دارد، به این نتیجه رسیدند که انسان هم داراى چهار نوع مزاج است که عبارتند از:
1- مزاج دموى: و آن مزاجى است گرم وتر. دارنده این نوع مزاج داراى خصوصیاتى است که در کتاب هاى طبى قدیم به آن
اشاره شده است.
-2 مزاج صفرایى: مزاج گرم و خشک.
3- مزاج سودایى: سودایى ها افرادى هستند که مزاجشان سرد ولى خشک است.
4- مزاج بلغمى: که صاحب آن مزاجى سرد و گرم دارد. تمام خصوصیاتى که در سردِتر وجود دارد، در این نوع افراد بلغمى دیده
مى شود.
پس از این مقدمات و توضیح مفصل در مورد هر یک از آنها، از طبایع چهارگانه مدد گرفته و خصوصیت هاى طبیعى سرد و گرم
و خشک وتر را معلوم مى کردند، آن گاه به دنبال گیاهان و معادن گشته و طبیعت هر یک از آنها را به روش تجربى و آزمایش
ولى براساس همین چهار طبع مشخص مى کردند. مثلا با روش تجربه معلوم مى کردند که فلفل طبعش گرم و خشک است و یا
عسل طبعش گرم ولى مرطوب است و یا خیار از دسته مواد خوراکى است که طبعش سرد و مرطوب مى باشد. پس موجودات
نباتى و کانى و آلى روى زمین بر اساس همین چهار طبع، خصوصیات آنها مشخص مى شد. پزشکان در گذشته معتقد بودند که
باید بین این چهار طبع در انسان تعادل برقرار کرد و اگر چنانچه هر یک از طبایع چهارگانه در انسان غلبه کند، مزاج شخص علیل
شده و باید با دارو و غذاهاى ضد آن، آن را معالجه نمود.

[amir ahmadi]

تمامى این مطالب با نوعى استدلال عقلى ترتیب و تنظیم یافته است. برخلاف طب بعد از رنسانس که تمام بر آزمایش و تجربه
استوار است و از این جهت با طب قدیم اختلاف ماهوى دارد، گرچه در طب قدیم از تجربه و آزمایش هم استفاده مى شد و قاروره
همواره از ابزار کار پزشکان بود ولى آن چه را در کتاب هاى پزشکى قدیم دیده مى شود و روش کار را معلوم مى دارد، روش
استدلالى است. شیخ الرئیس بوعلى سینا در کتاب قانون خویش گوید:
طبیب باید فیلسوف باشد تا در تشخیص بیمارى دچار اشتباه نشود ، منظور وى از فیلسوف بودن همان آشنایى با استدلال هاى
عقلانى است، به نظر وى اگر ذهن طبیب با استدلال آموخته نباشد، چه بسا در امر تشخیص یا تجویز دارو براى بیمار دچار اشتباه
خواهد شد.
قبل از رنسانس مهم ترین کتاب طبى در دانشگاه هاى اروپا، قانون بوعلى سینا بود، لذا ترجمه هاى گوناگون از آن به زبان هاى
مختلف اروپایى مانند لاتین، انگلیسى، فرانسه، آلمانى، هلندى و... وجود دارد. حتى در بعضى از این زبان ها چند ترجمه مختلف از
قانون صورت گرفته است و این نشان از اهمیت کتاب قانون در آن سامان دارد. ولى بعد از تجدید حیات علمى فرهنگى غرب
یعنى همان رنسانس که از اساس با استدلال عقلى بر سر دشمنى در آمدند و فیلسوفانى چون رِنه دِکارت و فرانسیس بِیکِن انگلیسى
از اساس با استدلال هاى عقلانى با مخاصمه برخواستند و روش تجربى را در تمام علوم جایگزین روش عقلى کردند، لاجرم دانش
پزشکى که در راءس علوم قرار داشت، از حالات استدلالى خارج و روش تجربى جایگزین آن شد. در این میان مزاج هاى
چهارگانه و متفرعات آن اعتبار خود را از دست داد و دیگر غذایى سرد و گرم یا مزاج بلغمى و سودایى مفهوم نداشت. گرچه
جسته و گریخته بعضى از پزشکان و محققان اروپایى و حتى روسى بعدها از مزاج هاى اربعه در برخى مقالات و محافل دفاع
کردند، اما هنوز اعتبار از دست داده خود را بازنیافته اند.

[amir ahmadi]

در برخى از روایات اسلامى به سرد و گرم طبیعت غذا اشاره شده است، مثل حدیث بنفشه که در آن اشاره شده به سردى بنفشه در
تابستان و گرمى آن در زمستان، و یا حدیث
اءصل کل داء البرودة
که اگر بروده را به معنى سردى بگیریم در این حدیث
هم اشاره به سردى شده است و هم چنین احادیث دیگر در متن کتاب و نیز در کتاب هاى دیگر چون طب الائمه خواهید یافت و
این نکته معلوم مى دارد که پیش از قانون بوعلى سینا، در طب اسلامى نکاتى در مورد سرد و گرم بودن بعضى از عذاها یا مزاج
انسان وجود داشته و شاید بخشى از طب اسلامى برگرفته از همان احادیث اسلامى باشد که این نکته را باید با تحقیقات بیشترى
معلوم کرد، زیرا ما از چگونگى طب بقراط و جالینوس خبرى نداریم.
کشور عزیزمان ایران با داشتن یازده اقلیم آب و هوایى از سیزده نوع اقلیم موجود در جهان و نیز با داشتن 300 روز آفتابى در سال
و اختلاف درجه حدود 45 درجه حرارت، از موقعیت ویژه اى برخوردار است. طبق نظر کارشناسان حدود 7500 نوع گیاه در
کشور پهناور ایران رویش دارد که در کم تر سرزمین این همه گیاهان دارویى موجود است.
گیاهانى چون بارجه و سیاه تخمه و مانند آن خواص دارویى مهمى دارند، بارجه گیاهى است که در کوه هاى دامنه ى جنوبى البرز
مى روید و ظاهرا هر کیلو 1000 دلار به اروپا صادر مى شود.

[amir ahmadi]

رسول گرامى اسلام فرمود:ا
سیاه تخمه داروى درمانى بسیارى از امراض است فقط مرگ را درمان نمى کند.
شونیز یا سیاه تخمه همان است که در قدیم به آن حب البرکۀ مى گفتند، در قدیم براى آن که روزانه حب البرکۀ مصرف شود،
به نانوایى ها سفارش کرده بودند که نانشان را با سیاه تخمه همراه کنند.
لازم به یادآورى است که کمبود آهن بین مردم ما کاملا مشهود است، رنگ زرد و بى فروغ دانش آموزان خصوصا دانش آموزان
دختر در دوره دبیرستان حاکى از کمبود آهن در بین آن هاست، اطباى قدیم براى رفع این نقیصه مقدارى آهن را همراه نان به
مردم مى خوراندند، بدین ترتیب که کمچه اى آهنى را در کوره سرخ کرده و در آب فرو مى بردند، و با آن آب، خمیر گرفته،
نان مى پختند، گرچه چنین نانى کمى سیاه رنگ بود، اما منفع بسیار داشت. و نیز غالب خورشت ها خصوصا خورشت فسنجان را
با آهن همراه مى کردند، و ترتیب آن نیز چنین بود که کمچه آهنى را در آتش سرخ کرده و چند بار در آب تمیز فرو مى
بردند، آن گاه با این آب، که مملُو از آهن بود، فسنجان یا خورشت دیگر تهیه مى کردند. حتى بعضى از اطباى قدیم خوردن
ساچمه هاى آهنى را به بیمارانى که کمبود آهن داشتند، توصیه مى کردند.
نقل فهرست وار این مطالب براى آن است که نسل جدید و جوانان ما بدانند که اطباى ایرانى در گذشته با درایت، امور بهداشتى و
طبی جامعه را تدبیر مى کردند.

[amir ahmadi]

هنگامى که خلیفه عباسى به زکریاى رازى فیلسوف و طبیب ایرانى دستور داد تا بیمارستانى در بغداد،بنیاد کند، رازى جهت مکان
یابى این بیمارستان تدبیرى اندیشید. وى دستور داد تا گوشت گوسفندى سالم و بى عیب را قطعه قطعه کرده و در چند نقطه از
بغداد بر روى میله اى آویزان کنند. سپس مکانى که گوشت کوسفند در آن نقطه بغداد دیرتر فاسد شده بود را دلیل سالم بودن
هواى آن منطقه دانست. با این تدبیر بیمارستان را در آن محل تاءسیس کرد. رازى صاحب کتاب طب کبیر است که از کتاب
هاى مهم طب پزشکى است.
نگاهى کلى به کتاب قانون بوعلى سینا و یا کتاب ذخیره ى خوارزمشاهى و در این اواخر طب ناصرى و صدها کتاب دیگر نشان
دهنده ى روزگارى درخشان از طب و بهداشت جامعه ى اسلامى است.

[amir ahmadi]

گوستاولوبون فرانسوى در کتاب تاریخ و تمدن اسلام و عرب خویش آورده است:
قانون بوعلى حدود 400 سال در مراکزعلمى و
دانشگاهى اروپا تدریس مى شد. این کتاب معتبر علمى - پزشکى جهان به اکثر زبان ها ترجمه شده است، حتى چندین ترجمه از
این کتاب در بعضى از زبان ها وجود دارد.
متاءسفانه بعد از هزار سال هنوز این کتاب به زبان فارسى یعنى زبان مادرى
بوعلى سینا برگردان نشده است.
اخیرا یعنى از سال 1355 که چند انسان با همت تصمیم به ترجمه این کتاب به زبان فارسى
گرفتند، با این وجود بعد از گذشت 25 سال این کار هنوز ناتمام مانده است.

[amir ahmadi]

برتراند راسل فیلسوف فقید انگلیسى پیش بینى کرده است که در قرن آینده، ابرقدرت، کشور صاحب سلاح اتمى نیست، بلکه
ابرقدرت کشورى است که حرف اول را در طب و معالجات پزشکى بزند، حرف درستى است، زیرا براى بشر آینده، با توجه بهتنوع خوراك و رفاهى که برایش فراهم شده، طب و معالجات پزشکى مهم ترین مشکل بشر آینده است، لذا کشور ما مى تواند،
روى این مسئله از حالا سرمایه گذارى کند، با توجه به سرمایه ى اصلى یعنى جوانان مستعد و نیز با توجه به مناطق بسیار خوب و
سالم آب و هوایى که در اختیار داریم، مى توانیم یکى از بهترین کشورها براى معالجات پزشکى باشیم.
از خوانندگان گرامى عذرخواهى نموده، امید است با نظر خطاپوششان، لغزش هاى حقیر را نادیده انگارند، اگر نظرى اصلاحى دارند
0251 اطلاع دهند. - با تلفن 6606180
تابستان 1385 - محمد جعفر واصف
کارشناس ارشد - فلسفه - تاریخ

[amir ahmadi]

بسم اللّه الرحمن الرحیم و به نستعین
رسول خدا فرمود:
خداى متعال، هر دردى که آفرید، درمانش نیز بیافرید، مگر مرگ را که درمان ندارد.
رسول خدا فرمود:
خدایى که درد و بیمارى را نازل کرد، درمان آن هم نازل فرمود.
اگر دردى مانند سرطان و یا ایدز و مانند آن در حال حاضر قابل درمان نیست، نباید گفت: قابل درمان نیست، بلکه داروى شفا
بخش آن هنوز توسط بشر کشف نشده است. براساس احادیث فوق، بیمارى لاعلاج وجود ندارد.
رسول خدا فرمود:
پرهیز کنندگان را به طول عمر بشارت باد.
شاید معنایش چنین باشد که اشخاصى که از خوردن هر چیزى پرهیز مى کنند و به اصطلاح شکمو نیستند، عمرى طولانى تر
خواهند داشت.
گرم مزاجان را به طول عمر بشارت باد.
رسول خدا فرمود:
اساس اکثر بیمارى ها از ضعف و ناتوانى بدن است.