بیت کاک میر و کاک شیخ

[amir ahmadi]

این بیت منسوب به دو برادر به همین نام است که در منظومه بلندی ،دو خواهر انان به نام هستی و بغدا ،برای دو برادر خود که ناجوانمردانه کشته می شوند،مویه می کنند.
استی خطاب به خواهرش بغدا می گوید:
ای خواهر دردمندم ،داغدارم و خانه خراب
به ایوان کاک میر و کاک شیخ می رفتم
انجا که صدای قلقل سماور و قلیان می امد
ای برادر عزیزم ،ای برادر عزیزم

[amir ahmadi]

ای خواهر بیا برویم نزد شاه استانبول
او که پادشاه بیست و چهار دولت است
اگر به فریادمان رسید که هیچ وگرنه
بیا برویم نزد پادشاه ایران
و شکایتمان را نزد او ببریم
چه کسی دیده است که دو برادر را
چنین ناجوانمردانه بکشند
ان هم بر سر نعمت خدا
اه ای برادر عزیزم
برادرانم از دست رفتند
کاک میر و کاک شیخ از دست ما رفتند.

[amir ahmadi]

در ادامه بغدا به خواهرش می گوید:
ای خواهر عزیزم که خانه خراب شده ای
دلت داغدار است و چشمانت از اشک چون کاسه خون
روزها به کاک میر و کاک شیخ نگاه می کردم
به پوستین هایشان که استینش از طلا بود
به شمشیر لاهوری و دسته مرصع شان
اه،ان دو از بین ما رفتند
بغدا و استی بی کس شدند
کاک میر و کاک شیخ از میان ما رفتند.

[amir ahmadi]

بیت لاوک:
یکی از انواع بیت های کردی است که در دو بخش سازی و اوازی اجرا می شود.بیت لاوک حکایت مرد جوانی است
که بر خلاف دیگر جوانان به کار و ورزش و شکار علاقه ای نداشته و در اغلب مواقع به تن اسایی می پرداخته
تا اینکه روزی دختر جوانی او را پند می دهدو با وظایفش اشنا می کند
از این رو این بیت در موسیقی محلی کردی به بیت شکارچی شهرت یافته است
و بیت خوانان ان را با این مضامین می خوانند:
جوانان کرد شکارچی در تدارک شکار بودند
و من پسری بودم که در زیر درختان می نشستم
دختری گفت :ای جوا تفنگت بردار
و عزم شکار کن،کار تو شکار کردن است
و کار من خانه داری
من کوزه اب را بر می دارم
تو به میدان کارزار برو
و من به سرچشمه اب.

[amir ahmadi]

سیاچمانه:
گونه ای از اواز اصیل کردی است که در لغت به معنای چشمان سیاه است
در بعضی مواقع برای اجرای سیاچمانه دونفر شرکت می کنند
به طوری که یک مصرع از شعر را یک نفر و مصرع بعدی را نفر دوم می خواند
و این در حالی است که هریک با ایجاد اوج و فرودهایی دلنشین
به صدای خود ،چنان فضا را پر می کنند که نبود موسیقی کمتر احساس می شود
اما گاهی اوای سیاچمانه خوان با نوای دوساز محلی شمال و دف همراه می شود
و ان در محافل عرفانی است که اینگونه سیاچمانه اصطلاحا دره ای نام دارد.

[amir ahmadi]

سیاچمانه دره ای بیان کننده عشق و ارادت به بزرگان است و علاوه بر مجالس عرفانی
در شب نشینی ها نیز خوانده می شود
گروهی که بطور فصلی در باغها ساکن می شوند ،بعد از فراغت از کار گرد هم می ایند
و به صورت تک نفره اشعاری را در قالب سیاچمانه دره ای زمزمه می کنند
تا به این طریق ارامش شبانه جای خستگی ها و دغدغه های روزانه را بگیرد
در این میان نوع دیگری از سیاچمانه ها نیز به نام سیاچمانه سحری وجود دارد
که اغلب در مناطق ییلاقی اجرا می شود
برخیز بیا ببین که
زیبایی طبیعت
چگونه عاقلان را مشوش کرده است
بیا و شورش و طغیان زیبایی را
در ییلاق بهرام ببین
بیا و به نوای دلکش جویباران گوش بسپار
به رازهای ارزومندانه شان.

[amir ahmadi]

چمری:
اهنگ حزین چمری نوای سوگ و عزاست که با سرنا و دهل برای همراهی عزادارن
ومشایعت کنندگان با ایجاد فضای اکنده از حزن اندوه نواخته می شود
واژه چمر به معنی شیون کرد برای متوفی است.
چمری شیخ علی حسام الدین
شاه کوه دستار سفید به سر پیچید
درحالی که از مه پوشیده شده است
می گرید و شیون می کند که شیخ حسم الدین چه شد
باخه کن می گرید و چشمانش اشک الود است
توان زندگی ندارم
از ایشان دور افتاده ام
مگر خداوند رحمی کند و شکیبایی دهد
صبر بسیار کردم
خانه صبر خراب و پرده دل پاره شد.

[amir ahmadi]

هوره:کوتاه شده واژه اهوره اوستایی است که در گذشته مردم با خواندن ان
به پرستش اهورا می پرداختندو او را نیایش می کردند
مقام هوره در موسیقی محلی کردی جزء یکی ازمقامهای سی گانه ان به شمار می رود
اوازی بلند که به تعبیری در گذشته بازگو کننده وقایع تاریخی بوده است
برخی از هوره ها نیز برای تهییج جنگجویان در رزمگاه موثر بوده است
هوره به صورت تک نفره خوانده می شود و در مناطقی از استان کردستان به نام هورا نیز شهرت دارد.
هوره را کسانی می خوانند که در به لرزش در اوردن صدا و ایجاد تحریرها تبحر داشته باشند
این اواز چنان با لحظات تنهایی مردم مناطق کردنشین عجین شده است
که زمزمه دل انهاست
هوره عزیز و تکش:
عزیز و تکش دو برادر مبارز بودند که علیه اینگلیسی ها در زمان حکومت شریف الدوله کاشانی قیام کردند و پس از نبردی سخت به شهادت رسیدند
در این هوره بخشی از مبارزه این دلاوران و لحظات شهادت و وصیت شان بیان شده است.
هواپیما و بالونی از تهران امد
و به دور عزیزخان چرخید
بمبی از هواپیما پرتاب شد
عزیز با صد سوار زخمی شد
چه کسی بر اسب کهل کفل پهن سوار می شود
چه کسی از ملک تهرا تاراج بیاورد
به نامزدم بگویید که خود را برای سوگم اماده کند
عزیز و تکش به پایتخت رفتند
زیور گردنش را نزدم بفرستد
فرداشب مرا اعدام می کنند
به مادرم بگویید جامه سیاه بپوشد
و اموالم را برادرم تقسیم کند.