ویالن سل چیست؟

[SHeRvin]

ویالن سل (cello- چلو تلفظ می شود) از ساز های زهی - آرشه ای است. نام آن از کلمه ی ایتالیا یی violoncello گرفته شده است. به نوازنده ی آن سلیست (cellist) می گویند.معمولا در ارکستر های زهی کوچک به عنوان ساز سولو و در ارکستر ها به عنوان سازی از خانواده ی ساز های زهی حضور دارد. بعد از دابل بیس یا کنتر باس دومین ساز بزگ در ارکستر سمفونی ها است.

توصیف
اسم چلو از کلمه ی ایتالیا یی ویالن سل گرفته شده است، که به معنی ویلون کوچک است (little violone- این ساز با ساز ویالن - violin- اشتباه گرفته نشود م.)، و به ساز ویولون (ویول بزرگ) اشاره می کند. بم ترین ساز خانواده ی "ویول ها " است. گروهی از ساز های زهی که بعدا گروه ویالن جانشین آن شد. تا اواخر قرن 12، نام 'cello به همراه یه آپاستروف در اول کلمه که نشان دهنده ی 6 حرف حذف شده بود استفاده می شد. ولی امروزه آپاستروف نیز گذاشته نمی شود. چلو ها در فاصله ی پنجم کوک می شوند و با دو2 (C2-که دو اکتاو از دو میانی بم تر است) در بم ترین سیم شروع می شوند. سیم های بعدی به ترتیب سل2، ر3 و لا3 است (G2، D3، A3)، کوک آن مانند ویولا است، فقط یک اکتاو بم تر.

بیشترین استفاده از چلو در موسیقی کلاسیک اروپا است، و گفته شده که نزدیک ترین صدا به صدای انسان را در بین ساز ها دارد. یکی از ساز های ثابت ارکستر ها است و شامل ساز های بم در بین ساز های زهی است. در عین حال شامل گروه های کوچکتر نیز هست و کنسرتو ها و سونات های زیادی برای آن نوشته شده است.
در بین تمام آهنگسازان سبک باروک، باخ شش سویت (Suites) همراهی برای چلو نوشته است که Prelude از سویت اول (First Suite) از بقیه معروف تر است. در دوره ی کلاسیک دو کنسرتو هایدن در دو ماژور و ر ماژور به شهرت رسید، و 5 سونات برای چلو و پیانو از بتهوون که توانایی او در آهنگسازی را به نمایش گذاشت. در دوره ی رمانتیک قطعاتی معروفی مانند کنسرتو از شومن، کنسرتو دورژاک(Dvořák)، 2 سونات و دابل کنسرتو از برامس به چشم می خورد. قطعات در بیستم شامل کنسرتو چلو در می مینور از الگار، سوناتا برای چلو و پیانو از دبیوسی و ... می شود. تطبیق پذیری چلو باعث شهرت آن در بین آهنگسازان قرن بیستم مانند Prokofiev، Shostakovich، Britten، Ligeti و Dutilleux شد. و از طرف سولویست های معاصر نیز به استفاده از چلو تشویق می شدند.
استفاده از این ساز در موسیقی پاپ معمول نیست ولی گاهی نیز در اجرا های پاپ و راک دیده شده است. همچینی در اجراهای زنده بعضی از خوانندگان هیپ هاپ و R & B مثل Rihanna و Ne-Yo نیز دیده شده است. این ساز همچنین توسط Nancy Lesh و Saskia Rao-de Haas وارد موسیقی سنتی هندی شد.

[SHeRvin]

ساختار

به طور کلی این ساز از چوب ساخته می شود، هرچند که گاهی در ساخت آنها از فیبر کربن و آلمینیوم هم استفاده شده است.صفحه رویی چلو از چوب صنوبر و کناره ها و پشت آن از افرا ساخته می شوند. چوب های دیگر مانند سپیدار و بید نیز ممکن برای پشت و کناره ها به کار روند. ساز های ارزان تر از چوب های لمینت شده برای پشت و جلوی ساز استفاده می کنند.
جلو و پشت ساز با دست کنده کاری می شوند، در حالی که این عمل در ساز های ارزان تر با دستگاه انجام می شود. برای خم کردن چوب کناره ها، آهنها را حرارت می دهند و به شکل مورد نظر را به آن می دهد. چلو دارای سطح وسیعی در سطح جلوییش است. در قسمت میانه باریک تر می شود و شکل دو C در طرفین را به خود می گیرد.در قسمت پایین دوباره سطح پهن می شود،خرک (bridge) و سوراخ های F مانند (F holes) در این قسمت و پایین بخش وسط هستند.
در پشت و جلوی ساز حاشیه ایی تزیینی به نام purfling وجود دارد.در عین حال که تزیینی است، استفاده های دیگری هم دارد: اگر به ساز ضربه بخورد، purfling جلوی ترک خوردن ساز را می گیرد. ترک ممکن است در دور ساز ایجاد شود ولی بیش از این پخش نمی شود. بدون purfling ترک ها در پشت یا جلوی ساز پخش می شوند. نواختن، سفر کردن و تغییر شرایط آب و هوایی همه باعث ترک در ساز می شوند اگر purfling درجای خود نباشد.در ساز های ارزان قیمت فقط جنبه ی تزیینی دارد و با رنگ ایجاد می شود.
مواد دیگر

در اواخر دهه 1920 م. و اوایل 1930، کارخانه آلمینیوم سازی آمریکا (Alcoa) و یک سازنده ی آلمانی، G.A. Pfretzschner، تعداد نامعلومی چلو از جنس آلمینیوم ساختند. تبلیغی در N.Y. Music Service catalogue در سال 1930 اینگونه چاپ شده بود: "... به غیر از صفحه ی انگشت گذاری (fingerboard) کاملا از آلمینیوم ساخته شده است.برتری های بسیاری نسبت به نمونه های چوبی دارند، ترک نمی خورند، جدا و خراب نمی شوند و ساخته شده اند تا سالم بمانند ...صدایی عمیق با کیفیت عالی تولید می کنند." ولی امروزه فقط تعداد انگشت شماری از این نوع چلو باقی مانده: یک Pfretzschner که توسط نوازنده چلو مدرن کلاسیک Frances-Marie Uitti نواخته می شود. دیگری توسط نوازنده بلوگرس (bluegrass) Stan Young نگهداری می شود و یکی هم در دست نوازنده پروگرسیو راک Spaceduck است.
دسته، جعبه گوشی و مارپیچ
Luis & Clark، سازنده چلو ساز هایی از فیبر کربن می سازد.این نوع ساز به علت قدرت صدا و مقاومت در مقابل رطوبت و تغییر شرایط دمایی بیشتر برای نواختن در محیط باز مناسب است. Luis & Clark بیش از 600 عدد از این ساز تولید کرده است. یکی از این ساز های به وسیله ی Yo-Yo Ma نگه داری می شود.
در بالای بدنه اصلی دسته قرار دارد، که به جعبه گوشی ها و مارپیچ ته دسته می رسد. دسته، جعبه گوشی و مارپیچ معمولا از یک تکه چوب تراشیده می شوند. و به بدنه ساز متصل می شوند و fingerboard روی آن نصب می شود. Nut قسمتی چوب برآمده است که در بالای fingerboard و پایین جعبه گوشی قرار دارد. سیم ها از روی Nut رد می شوند. جعبه گوشی محل قرار گیری 4 گوشی کوک است، یکی برای هر سیم. گوشی ها برای شل یا سفت کردن و به منظور کوک ساز استفاده می شوند. مارپیچ یه قسمت سنتی در خانواده ویالن است. چوب مورد استفاده برای گوشی ها، fingerboard و Nut آبنوس است. البته از چوب های سخت دیگر مانند مرمکی و بلسان بنفش (rosewood) هم می توان استفاده کرد.


سیم ها
سیم های چلو از روده (gut) بز یا گوسفند، فلزات و یا مواد سینتتیک مانند پرلون ساخته می شود. بسیاری از سیم های مدرن دارای دور پیچ فلزی از موادی مانند آلمینیوم، تیتانیوم و کروم هستند. نوازنده ها ممکن است از ترکیبی از سیم ها استفاده کنند. سیم های به طور استاندارد شامل این نت ها می شوند : دو، سل، ر و لا. مگر اینکه از کوک دیگری استفاده شود.
سیم گیر و میله نگه دارنده
این دو در بخش پایینی ساز هستند. سیم گیر از آبنوس ساخته می شود.ولی ممکن است از پلاستیک یا فولاد هم باشد.سیم گیر سیم ها را به بخش پایینی ساز وصل می کند. و ممکن است بین یک تا 4 تاندور داشته باشد. میله نگه دارنده ممکن است از چوب، فلز یا فیبر کربن ساخته شود و چلو را در موقع نواختن بر سر جای خود نگه می دارد.در حدود سالهای 1830 م. نوازنده ی بلژیکی Auguste Adrien Servais این نوع پایه را معرفی کرد و از آن استفاده کرد. امروزه میله های نگه دارنده قابل تنظیم هستند. در مدل های قدیمی بعد از هر بار نواختن مجبور به باز کردن آن بودید. سر تیز میله نگه دارنده گاهی دارای لاستیک است که از سر خوردن آن بر روی زمین جلوگیری می کند.
خرک و سوراخ f
خرک سیم ها را بالاتر از سطح ساز نگه می دارد و نوسان آنها را به ساز منتقل می کند. خرک چسبانده نمی شود و با فشار سیم ها در جای خود می ماند. سورا خ های f که از روی شکلشان ناگذاری شده اند، در طرفین ساز قرار دارند و به حرکت هوا درفرایند تولید صدا کمک می کنند. از سوراخ های f برای درست رسی به داخل ساز هم استفاده می شود. گاهی یک ابر خیس به نام Dampit وارد ساز می کنند تا به عنوان رطوبت زا عمل کند.
امکانات داخلی
چلو دارای دو بخش مهم در داخل است. یک bass bar که در پشت بخش رویی قرار دارد و یک sound post دایره شکل که در بین دو بخش پشت و رو قرار دارد. bass bar، در زیر سیم های بم و خرک واقع است و از بخش رویی ساز محافظت می کند. sound post در زیر سیم های زیر و در زیر خرک واقع است و چسبانده نمی شود و با فشار سیم ها و خرک سر جای خود می ماند.این دو بخش صدا را به بخش های بالایی ساز منتقل می کنند.
چسب
در ساختن چلو ها از چسب های حیوانی استفاده می شود، که محکم ولی قابل جدا کردن است. ممکن است برای چسباندن بخش رویی از چسب های ضعیف تر استفاده شود.زیرا برای بعضی از تعمیرات ممکن است نیاز به باز کردن ساز باشد.از نظر تئوری چسب حیوانی از چوب بدنه ضعیف تر است پس اگر صفحه ی رو یا پشت در اثر از دست دادن رطوبت منبسط شوند چسب صفحه ها را رها و از ترک جلوگیری می کند.
آرشه
معمولا آرشه ها را از چوب brazilwood و pernambuco می سازند. Pernambuco برای آرشه هایی با کیفیت بیشتر استفاده می شود. تیره تر از brazilwood است. Pernambuco سنگین است و دارای قابلیت انعطاف زیادی است که برای ساختن آرشه بسیار مناسب است.
آرشه را از مواده دیگری مانند فیبر کربن – از چوب محکم تر است – و فایبر گلس که برای آرشه های ارزان قیمت استفاده می شود هم می سازند. میانگین طول آرشه در چلو 73 سانتی متر است. قطر آن (از پایین سیم گیر تا بالای آن) 3 سانتی متر و عرض آن 1.5 سانتی متر است.سیم گیر آرشه چلو معمولا مانند ویولا منحنی است. در بیشترین حد آرشه چلو 10 گرم سنگین تر آرشه ویولا است که باز آن نیز در بیشترین حد 10 گرم از آرشه ویالن سنگین تر است.
موهای آرشه معمولا از موی اسب است ولی گاهی نیز از مواد مصنوعی در رنگ های مختلف نیز استفاده می شود. در زمان نواختن، نوازنده با استفاده از پیچ در ته سیم گیر موها را سفت می کند. به موهای آرشه کلوفون می زنند تا کمی چسبناک شود.هر آرشه ای پس از مدتی باید موهایش تعویض شود.تقریبا سالی یک بار. که به علت قیمت حدودا زیاد این کار کمتر انجام می شود.
آرشه های مدل باروک (1600-1750) بسیار کلفت تر و سنگین تر بودند و قوس زیادی نیز رو به بیرون داشتند.ولی قوس رو به درون در آرشه های امروزی باعث تنش بیشتر و در نتیجه صوای قوی تر می شود.