به قياس درنگنجي و به وصف درنيايي
متحيرم دراوصاف جمال و روي و زيبت

هرگز انديشه نکردم که تو با من باشي
چون به دست آمدي، اي لقمه از حوصله بيش؟

جامه‌اي پهن‌تر از کارگه امکاني
لقمه‌اي بيشتر از حوصله ادراکي

اي چشم خرد حيران د رمنظر مطبوعت
وي دست نظر کوتاه از دامن ادراکت

اي برتر از خيال و قياس و گمان و وهم
وز هرچه گفته‌اند و شنيده‌يم وخوانده‌ايم

مجلس تمام گشت وبه آخر رسيد عمر
ما همچنان در اول وصف تو مانده‌ايم

مرا سخن به نهايت رسيد و فکر به پايان
هنوز وصف جمالت نمي‌رسد به نهايت

آن نه روي است که من وصف جمالش دانم
اين حديث از دگري پرس، که من حيرانم

سعدي ا زبارگاه قربت دوست
تا خبر يافته‌ست، بي‌خبر است

گر من از دوست بنالم، نفسم صادق نيست
خبر از دوست ندارد که ز خود باخبر است

هوشم نماند و عقل برفت و سخن ببست
مقبل کسي که محو شود در کمال دوست

خود نه زبان دردهان عارف مدهوش
حمد و ثنا مي کند، که موي بر اعضا

آن که من درقلم قدرت او حيرانم
هيچ مخلوق ندانم که درو حيران نيست

چو مي‌نديدمت،از شوق بي‌خبر بودم
کنون که با تو نشستم، ز ذوق بي‌خبرم

درد پنهان به تو گويم، که خداوند کريمي
يا نگويم، که توخود واقف اسرار ضميري

جام جهان‌نماست ضمير منير دوست
اظهار احتياج خود آن جا چه حاجت است

درد نهاني به که گويم، که نيست
باخبر از درد من، الا خبير

تو را زحال پريشان ما چه غم دارد؟
اگرچراغ بميرد صبا چه غم دارد؟

تو را که درد نباشد، ز درد ما چه تفاوت؟
توحال تشنه نداني که بر کنارهء جويي

سخني که نيست طاقت که ز خويشتن بپوشم
به کدام دوست گويم که محل راز باشد؟

سخن عشق تو بی آن که برآید به زبانم
رنگ رخساره خبر می‌دهد از حال نهانم
گاه گویم که بنالم ز پریشانی حالم
بازگویم که عیانست چه حاجت به بیانم
هیچم از دنیی و عقبی نبرد گوشه خاطر
که به دیدار تو شغلست و فراغ از دو جهانم
گر چنانست که روزی من مسکین گدا را
به در غیر ببینی ز در خویش برانم
من در اندیشه آنم که روان بر تو فشانم
نه در اندیشه که خود را ز کمندت برهانم
گر تو شیرین زمانی نظری نیز به من کن
که به دیوانگی از عشق تو فرهاد زمانم
نه مرا طاقت غربت نه تو را خاطر قربت
دل نهادم به صبوری که جز این چاره ندانم
من همان روز بگفتم که طریق تو گرفتم
که به جانان نرسم تا نرسد کار به جانم
درم از دیده چکانست به یاد لب لعلت
نگهی باز به من کن که بسی در بچکانم
سخن از نیمه بریدم که نگه کردم و دیدم
که به پایان رسدم عمر و به پایان نرسانم

شنیدم که از نیکمردی فقیر
دل آزرده شد پادشاهی کبیر
مگر بر زبانش حقی رفته بود
ز گردن‌کشی بر وی آشفته بود
به زندان فرستادش از بارگاه
که زورآزمای است بازوی جاه
ز یاران یکی گفتش اندر نهفت
مصالح نبود این سخن گفت، گفت
رسانیدن امر حق طاعت است
ز زندان نترسم که یک ساعت است
همان دم که در خفیه این راز رفت
حکایت به گوش ملک باز رفت
بخندید کو ظن بیهوده برد
نداند که خواهد در این حبس مرد
غلامی به درویش برد این پیام
بگفتا به خسرو بگو ای غلام
مرا بار غم بر دل ریش نیست
که دنیا همین ساعتی بیش نیست
نه گر دستگیری کنی خرمم
نه گر سر بری در دل آید غمم
تو گر کامرانی به فرمان و گنج
دگر کس فرومانده در ضعف و رنج
به دروازه‌ی مرگ چون در شویم
به یک هفته با هم برابر شویم
منه دل بدین دولت پنج روز
به دود دل خلق، خود را مسوز
نه پیش از تو بیش از تو اندوختند
به بیداد کردن جهان سوختند؟
چنان زی که ذکرت به تحسین کنند
چو مردی، نه بر گور نفرین کنند
نباید به رسم بد آیین نهاد
که گویند لعنت بر آن، کاین نهاد
وگر بر سرآید خداوند زور
نه زیرش کند عاقبت خاک گور؟
بفرمود دلتنگ روی از جفا
که بیرون کنندش زبان از قفا
چنین گفت مرد حقایق شناس
کز این هم که گفتی ندارم هراس
من از بی زبانی ندارم غمی
که دانم که ناگفته داند همی
اگر بینوایی برم ور ستم
گرم عاقبت خیر باشد چه غم؟
عروسی بود نوبت ماتمت
گرت نیکروزی بود خاتمت

حکایت از لب شیرین دهان سیم اندام
تفاوتی نکند گر دعاست یا دشنام
حریف دوست که از خویشتن خبر دارد
شراب صرف محبت نخوردست تمام
اگر ملول شوی یا ملامتم گویی
اسیر عشق نیندیشد از ملال و ملام
من آن نیم که به جور از مراد بگریزم
به آستین نرود مرغ پای بسته به دام
بسی نماند که پنجاه ساله عاقل را
به پنج روز به دیوانگی برآید نام
مرا که با توام از هر که هست باکی نیست
حریف خاص نیندیشد از ملامت عام
شب دراز نخفتم که دوستان گویند
به سرزنش عجبا للمحب کیف ینام
تو در کنار من آیی من این طمع نکنم
که می‌نیایدت از حسن وصف در اوهام
ضرورتست که روزی بسوزد این اوراق
که تاب آتش سعدی نیاورد اقلام

شبی یاد دارم که چشمم نخفت
شنیدم که پروانه با شمع گفت:

که من عاشقم گر بسوزم رواست
تو را گریه و سوز باری چراست؟

بگفت ای هوادار مسکین من
برفت انگبین یار شیرین من

چو شیرینی از من به در می‌رود
چو فرهادم آتش به سر می‌رود

همی‌گفت و هر لحظه سیلاب درد
فرو می‌دویدش به رخسار زرد

که‌ای مدعی! عشق کار تو نیست
که نه صبر داری، نه یارای ایست

تو بگریزی از پیش یک شعله خام
من استاده‌ام تا بسوزم تمام

تو را آتش عشق گر پر بسوخت
مرا بین که از پای تا سر بسوخت