رفتار اجتماعی کودک

کودکان رفتارهای گوناگون را از طریق مشاهده رفتار والدین و دیگران یاد می گیرند و در واقع آنها رفتار والدین را بیشتر به حساب می آورند تا گفتار آنها را.

والدین باید همیشه در مقابل کودکان رفتار خود را کنترل کنند و چنانچه دارای کودک خجالتی هستند باید سعی نمایند در مقابل آنان اجتماعی تر و گرمتر با دیگران برخورد نمایند.

هیچگاه در حضور دیگران از خجالتی بودن فرزندتان به عنوان ادب او یاد نکنید و کمرویی او را به حساب محجوب بودن و حیای وی نگذارید و چنانچه دیگران خجالت کودک شما را به حساب حجب و حیای وی گذاشتند باید با ظرافت فرق بین حیا و ادب را به وی تفهیم کنید.

الگوی کودکان


کودکان بسیاری و در مواردی تمامی کارهای والدین و دیگر بزرگترها را الگوی خویش قرار داده و از آنها تبعیت می نمایند.

بیشتر بچه ها الگوهای انضباطی را در منزل می بینند. در گذشته بچه ها در منزل می دیدند که والدین آنها به حرفهای پدر و مادرشان گوش می دهند و برای حرف آنها ارزش قایل هستند و نیز احترام خاصی به آنها می گذارند.

اما امروزه با پیشرفت سرسام آور تکنولوژی و مخارج سنگین زندگی و هزارویک عامل دیگر ، والدین بیشتر وقت خود را در بیرون منزل می گذرانند و هنگامی هم که در منزل دور هم جمع می شوند ، یا بسیار خسته هستند و یا عصبی و کم حوصله می باشند و در نتیجه آنطور که شایسته است به فرزندان خود نمی رسند.

از طرفی به دلایل مذکور ، امروزه بچه ها می بینند که والدین آنها از پدر و مادر خویش حرف شنوی ندارند و آنها را فناتیک و دارای افکار قدیمی می دانند و بچه نیز همین نوع برخورد را الگوی خویش قرار میدهد و بدون اینکه بتواند این رفتار را تجزیه و تحلیل کند ، در آینده همان را نسبت به والدین خویش اجرا می کند.

در بعضی مواقع هم رفتار ناصحیح والدین با پدر و مادر خویش یا به عبارتی دیگر ، پدر بزرگ و مادر بزرگ فرزندانشان ، باعث ایجاد حس ترحم در نوه ها ، نسبت به پدربزرگ و مادربزرگشان میشود و این حس برای بچه ها مشکلات روحی و روانی بسیاری ایجاد می کند.

بنابراین شما باید سعی نمایید که نمونه ای از بزرگسالان حرف شنو باشید و وقتی والدین تان به منزل شما می آیند ، اطمینان حاصل کنید که فرزندانتان احترام و حرمت شما را نسبت به آنها ببینند. حتی اگر والدین شما سازگاری کمتری از خود نشان می دهند ، این رفتار شما تأثیر بهتری بر فرزندانتان خواهد داشت و وقتی بالغ شوند ، خودشان مشکلات رابطه شما با والدین تان را در خواهند یافت.
آنها احترام باورنکردنی شما نسبت به افراد کم سازگار را نیز دیده و آن را به کار می گیرند.

مقابله با کم رویی بچه ها


اگر کودکی دارید که خجالتی است ، راههای زیادی برای از بین بردن خجالت وی به صورت منطقی و ظریف دارید. به عنوان مثال:

با کودکان همسن فرزند خود هم صحبت شوید و در بازی های آنها شریک شوید. اگر کودک شما نخواهد صحبت کند و یا در بازی شرکت کند ، نگران نشوید.

شما و هر کاری که شما با بچه ها انجام دهید که منجر به پاسخ خوب بچه ها شود، به عنوان الگویی است که اجتماعی رفتار کردن را نشان می دهد. شما در ضمن به کودک خود نشان می دهید که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند. کمرویی کودکان خجالتی با برقراری ارتباط بیشتر با افراد ناآشنا ، سریعتر کاهش خواهد یافت.

با این وجود مواجه سازی اگر به صورت تدریجی باشد ، بهترین نتیجه را خواهد داشت.

در هر زمان اجازه دهید که کودک با موقعیت ها و افراد درگیر شود ، قبل از اینکه شما کودک را برای ارتباط ، تحت فشار قرار دهید.

کمک کنید که اعتماد به نفس کودک در یک موقعیت زمانی جدید به صورت تدریجی افزایش یابد و این موقعیت می تواند یک فروشگاه مورد علاقه وی باشد که کودک به طور تدریجی شروع به دادن سفارش خود می کند و همچنین می تواند یک زمین بازی محلی باشد که کودک بالاخره از کودکی که اغلب او را در آنجا دیده است ، اسمش را می پرسد.


کودکان خجالتی را بیشتر در معرض کودکان کوچکتر قرارداده و در صورت امکان کودک را در معرض انواع موقعیت ها و افراد قرار دهید تا به تدریج بیشتر و اجتماعی تر عمل کند.

بچه ها را نزنید




کودکان از سن هشت ماهگی و بالاتر به لوازم زینتی علاقمند می شوند و گاهی کشوی مربوط به لوازم زینتی مادرشان را باز می کنند و آنها را از روی کنجکاوی به هم می ریزند.
اما در بسیاری از موارد دیده شده است که مادران وقتی با این موضوع روبرو می شوند ، فرزند خویش را کتک می زنند و معمولاً یک سیلی به وی می زنند و یا ضربه ای آبدار به پشت دست کودک می زنند تا به او بفهمانند که نباید این کار را انجام دهد. این مادران اعتقاد دارند که در این سنین ، هشدار دادن به کودکان و یا محروم کردن آنان از چیزی ، کاری از پیش نمی برد و فقط تنبیه بدنی سبک ! در آن لحظه ، کودک را از کار خطا باز می دارد.

اگر به کودک بگوییم یا بفهمانیم ! که اجازه ندارد با محتویات گنجه یا کمد مادر و یا کیف مادر یا ... بازی کند مهارت شناختی که به دنبال درک نتیجه امور بدست می آید ، در او از بین می رود. اما کتک زدن هم نتیجه بهتری ندارد زیرا کودکی که کتک می خورد می داند که چه خطایی از او سر زده است اما نمی تواند آن را به خاطر بسپارد.
حتی ممکن است نکته ای را که به او تذکر می دهید از یاد ببرد و به این فکر نیفتد که کارش بد بوده است.

بنا براین بهترین روش در برخورد با اینگونه موارد ، ایمن کردن محیط اطراف کودک نوپا برای انجام اکتشافات او می باشد.

همچنین مادران باید لوازم زینتی و بهداشتی آرایشی خود را در جایی دور از دسترس کودک بگذارند. در موارد دیگر که کودکان بزرگتر می شوند نیز کتک زدن نتیجه ای مطلوبی نخواهد داشت.

در این مورد به شرح واقعه ای می پردازیم :

مادری بارها به دختر چهار ساله اش تذکر داده بود که به ظرف کریستال روی میز دست نزند ولی دختر هر بار نافرمانی کرده و به آن ظرف دست میزد ( در این موارد اگر ما بزرگسالان زیادی روی چیزی تاکید داشته باشیم و مدام به کودک بگوییم به آن دست نزند ، کودک بیشتر کنجکاو شده و به دست زدن به آن راقب تر می شود) تا اینکه بالاخره آن ظرف از دست کودک افتاد و شکست.

مادر بلافاصله از راه رسید و به کودک پرخاش کرد و وی را کتک زد و سرش داد کشید و کودک هم گریه کنان از اتاق بیرون دوید.

مادر بعد از جارو کردن تکه های شکسته گلدان ، رفت تا به دخترش سر بزند و ناگهان دید که دخترش ، عروسکش را به شدت کتک می زند و سرش فریاد می کشد:

« دختر بد ، دختر بد ... ».

در این لحظه مادر که با صحنه بدی مواجه شده بود دریافت که رفتارش با کودک چه اثر نامطلوبی روی او گذاشته است.

مادر بعد می گفت:

لحظه بسیار بدی بود ، دریافتم که چه کار اشتباهی کردم.
خسته و منقلب بودم و ناگهان عصبانی شدم و کنترلم را از دست دادم.

همه والدین در مواقعی که آرامش دارند و یا شاد هستند ، می پذیرند که بچه هایشان را کتک نزنند اما وقتی عصبانی می شوند نمی توانند خود را کنترل کنند در صورتی که ما بزرگسالان باید خشم خود را کنترل نماییم و هنگام عصبانیت بهتر است تا بدست آوردن آرامش کامل ، واکنش نشان ندهیم. کمی استراحت در هنگام عصبانیت و یا مشت کوبیدن به بالش البته دور از چشم کودکان ، یا قدم زدن و یا تلفن به یک دوست ، می تواند کمی تسکین دهنده باشد. وقتی که آرام شدیم دیگر تمایلی به کتک زدن در خود نمی بینیم.

اما والدینی هم که بچه هایشان را کتک نمی زنند معتقدند که در مواقعی که پای جان کودک در میان است باید از روش تنبیه بدنی استفاده کرد. واقعه ای دیگر را بازگو می کنیم :

مادری می گفت:

وقتی پسر پنج ساله اش را دید که برای گرفتن توپش تا وسط خیابان دوید ، او را کتک زد. این مادر گفت:

اگر راننده به موقع ترمز نگرفته بود حالا پسرم مرده بود. کتک زدن او تنها راهی بود که می توانستم به او بفهمانم که هنگام گذشتن از خیابان باید به هر دو طرف نگاه کند.

این مادر ادامه داد:

اما چند هفته بعد از آن هنگامی که به او اجازه دادم تنهایی به خانه دوستش که آن طرف خیابان بود برود ، همانطور که از پنجره نگاهش می کردم متوجه شدم دوباره بدون آنکه به اطراف نگاه کند ، بی مهابا از خیابان گذشت و باز هم بی دقتی کرد.

در این مورد محققان علوم تربیتی می گویند: بهترین روش اینست که هر مرحله را با کودک تمرین نماییم. با وی از خیابان عبور کنیم و هنگام عبور به او بگوییم:

« به چپ نگاه کن » ، « به راست نگاه کن » ، « چراغ راهنمایی را ببین » ، « به پیچ خیابان نگاه کن » و ... . طی دوره آموزش ، کودک نباید بدون نظارت دیگری از خیابان عبور کند مگر اینکه ثابت نماید می تواند از خود مواظبت کند.

و اما ماجرایی دیگر:

پسر چهار ساله با آجرهای اسباب بازی خود مشغول ساختن خانه بود که ناگهان خواهر کوچکترش به آنها خورد و همه را خراب کرد. پسرک عصبانی شد و شروع کرد به کتک زدن خواهرش و مادرش که شاهد ماجرا بود بلافاصله سر رسید و شروع به کتک زدن پسرش کرد و در حین کتک زدن به او گفت:

« این تنبیه به تو می فهماند که نباید خواهر کوچکت را کتک بزنی!»

پسرک فریاد می زد و می گفت:

« او خانه مرا خراب کرد. همیشه طرف او را می گیری و ... ».

در چنین موقعیت هایی بعید به نظر می رسد که پسر احساس تاسف از کار خود داشته باشد و متنبه شود و دفعه بعد اگر چنین موردی پیش آید خواهرش را شدیدتر کتک خواهد زد.

از طرفی مادر با کتک زدن او رفتاری را که سعی در از بین بردن آن داشت ، تشدید می کند و کتک زدن را به عنوان راه حل مشکلات ، موجه جلوه می دهد و از طرفی این موضوع را به پسرک القا می کند که بزرگترها حق کتک زدن کوچکترها را دارند.

راه درست برخورد در این موارد اینست که با قدرت بگوییم:

« در این خانه کسی حق کتک زدن دیگری را ندارد و بهتر است فوری از خواهرت عذر خواهی کنی و خواهرت هم باید بابت خراب شدن خانه ات از تو عذر خواهی کند و...».

بعضی ها می گویند:

من هم وقتی بچه بودم از دست پدر و مادرم خیلی کتک خوردم. حال اگر این اشخاص به خاطرات کودکی خود رجوع کنند ، بعید است که از والدین خود به خاطر اتخاذ این شیوه راضی بوده باشند.

باید این حقیقت را پذیرا باشیم که کتک زدن احساسات را جریحه دار می کند و تاثیر نامطلوبی بر روح و روان کودک بر جا می گذارد.
امیدواریم که پدر و مادرها فرزندان خود را کتک نزنند و از سایر روشهای تربیتی برای جلوگیری از تکرار خطاهای کودکانشان استفاده کنند.

تشویق خردسالان خجالتی


کودکان خجالتی خود را به برخوردهای اجتماعی و همزیستی با دیگران تشویق نمایید.

برای اینکار راههای زیادی وجود دارد ، به عنوان مثال ، اگر کودک خجالتی در هنگام سلام یا خداحافظی ، نخواهد به شخص چیزی بگوید ، سعی کنید او را وادار به دست دادن برای سلام یا خداحافظی نمایید.

دست دادن قدمی است در مسیر درست. راه دیگر این است که با کودک دیگری وارد یک بحث هیجان انگیز بشوید و هنگامی که بحث داغ شد ، از کودکتان سؤال کنید که نظر وی در مورد موضوع مورد بحث چیست و البته مراقب باشید که وی را زیاد تحت فشار قرار ندهید زیرا ممکن است مقاومت بیشتری ایجاد کند.
به یاد داشته باشید که کودک در بعضی روزها بهبودی نشان خواهد داد و بعضی روزها خیر.

برای کودکان خجالتی یک هدف معقول و دشوار این است که هر روز حداقل یک کلمه به یک فرد جدید بگوید. سایر موارد مناسب ، می تواند صحبت کردن در مقابل همه افراد کلاس ، شرکت کردن در بازی های تیمی یا پرسیدن یک سؤال از معلم باشد.

به حساب آوردن بچه


هنگامی که در جمعی قرار داریم و راجع به موضوعات مختلف بحث و گفتگو می کنیم ، هر کسی نظر و عقیده خود را بیان می کند که باید برای دیگران قابل احترام باشد. وقتی ما اظهار نظر می کنیم و عقیده خود را بیان می نماییم ، احساس اعتماد به نفس در ما بالا می رود و مطمئن می شویم نظر ما برای دیگر افراد می تواند مهم و قابل استفاده باشد. اما اگر نظر ما را نخواهند و راجع به مسئله ای که به خود ما نیز مربوط می شود ، دیگران تصمیم گیری کنند و به ما توجه نکنند ، آنوقت احساس سرخوردگی و عدم حضور و نادیده گرفتن خویش توسط جمع حاضر ، به ما دست می دهد.

آیا شما در مورد مسایل خانوادگی و یا مسایلی که به همه افراد مربوط می شود ، نظر فرزندان خود را جویا می شوید و آنان را در بحث و گفتگو شرکت می دهید؟ آیا وقتی فرزندتان اظهار نظر می کند ، او را کنف می کنید و توی ذوق او می زنید؟ بعضی از والدین در اینگونه موارد می گویند:

«ببینم خودت به تنهایی این فکر را کردی یا کسی هم کمکت کرده» ،

یا اینکه می گویند:

«این حرف تو ربطی به موضوع ندارد»

و یا می گویند:

«تو همیشه نظرهای بچه گانه می دهی و یا تو اصلا می فهمی ما راجع به چه چیز صحبت می کنیم و ... ».

حال شما خود را در اینگونه لحظات جای کودکتان بگذارید. از این برخوردها چه احساسی به شما دست میدهد؟

کودکان در این مواقع احساس می کنند به درد نمی خورند و کسی به آنها اهمیت نمی دهد و به خود تلقین می کنند:

« من نظرهای خوبی ندارم و هیچوقت نمی توانم عقیده خوبی را بیان کنم و ...» و پس از نتیجه گیری با خود دچار سردرگمی شده و به خود می گویند: «من هم دیگر به حرفهای آنها گوش نمی دهم و نظر آنها را نمی پرسم».

می بینیم که اینگونه برخوردها با کودکان ، به از دست دادن اعتماد به نفس کودک و لجبازی و خودسری در وی می انجامد.

ما می توانیم به گونه ای دیگر برخورد نماییم.

در بحث ها نظر کودکان را جویا شویم و به آنها و عقایدشان احترام بگذاریم و با این کارها جلوی عواقب بدی را که ممکن است برای کودکان بوجود بیاید بگیریم.