شه‌تێ ئاوی كه‌ زاهید بۆ وزوویه‌ك كردووه‌ زایع
فه‌قیره‌،هه‌ر به‌ بایه‌ك ئه‌و هه‌موو ره‌نجه‌ی چووه‌ زایع (1)

میسالی وایه‌ به‌حرێ گه‌وهه‌ری دابی به‌ خه‌رموهرێك
له‌ بۆ دنیا ئه‌وه‌ی عومری عه‌زیزی كردووه‌ زایع (2)

مه حوی

وزوو : ((وضو ء) ده‌ست نوێژ.

(1) واته‌: زاهیدی به‌د به‌خت ئه‌وه‌نده‌ وه‌سواسه‌ تا ده‌ست نوێژێم ده‌گرێ ئاوی زێیه‌ك ده‌برێته‌وه‌،كه‌ چی له‌ پاشا به‌ بایه‌ك كه‌ لێی ده‌بێته‌وه‌ ، ئه‌و هه‌مو ره‌نجه‌ی به‌ با ده‌چی ... مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌ بڵێ كه‌سانی وا هه‌میشه‌ خه‌ریكی كاری بێ به‌رهه‌من.

(2) واته‌: ئه‌وه‌ی عومری عه‌زیزی خۆی بۆ دنیا له‌ كیس بدا ، له‌وه‌ ده‌چی پڕی ده‌ریایه‌ك گه‌وهه‌ری دابێ به‌ تاقه‌ موورووه‌ كه‌رانه‌یه‌ك.

ئه‌گه‌ر تاجت له‌ سه‌ر كا، سه‌رتی پێوه‌ قوت ئه‌دا ئاخر (1)
موباره‌ك كه‌ی ده‌بێ ئه‌و خه‌لعه‌ته‌ی وا خه‌لعی له‌ دوا بێ

سبه‌ی ، خاكن به‌سه‌ر، وه‌ك من ده‌بێ(تحت الثری) بێ جێت (2)
بڵا ئه‌مرۆ كه‌ خه‌وتی مه‌سنه‌دت ته‌ختی سوره‌ییا بێ

مه حوی
___________________________________
واته‌:
خه‌لعه‌ت : خه‌ڵات (1)
خه‌لع: داكه‌ندن و دارنین

واته‌ : هه‌ر چه‌ند ئه‌مرۆ كه‌ ساغیت پایه‌ت ئه‌وه‌نده‌ به‌رز بێ پاڵ به‌ ئه‌ستێره‌ی سوره‌ییاوه‌ بده‌ی،سبه‌ینێ ده‌بێ وه‌ك من بمری و بچیته‌ ژێر گڵ.

له‌ چاوم خوێنی جاری كرد و هه‌م ره‌نگی له‌ روو بردم
ئه‌م ئاشوبی دڵ و دینه‌ به‌ لێوی ئاڵ و چاوی كاڵ.
..........................................

واته‌: كه‌ سه‌یری لێوی ئاڵی یارم كرد ، عه‌كسی ئاڵیی لێوی دای له‌ چاوم و خوێنی لێ هێنا.
كه‌ ته‌ماشای چاوی كاڵیشیم كرد عه‌كسی كاڵییه‌كه‌ی دای له‌ رووم و ره‌نگی لێ بردم.

دیوانی (مه‌حوی)

دۆزه‌خ له‌ عیشقه‌ خاڵی جه‌ننه‌ت له‌ ده‌رد وداغ
عاشق له‌ حه‌شریشا نیه‌تی جێ دڵێ فه‌راغ

گه‌ر عازمی زیاره‌تی كه‌عبه‌ی مه‌حیببه‌تی
رێ،چاكی دل،عه‌لامه‌تی رێ:داغ و شوێنی داغ

مه حوی
_________________________________

واته‌:عاشق له‌و دنیایه‌ش جێگه‌ دڵێكی به‌ چۆڵی و خاڵیه‌تی ده‌سگیر نابێ دڵ خۆی تیا بحه‌سێنێته‌وه‌ ،چونكه‌ ئه‌گه‌ر دچێته‌ دۆزه‌خ،دۆزه‌خ دڵداری تیا نیه‌ و ئه‌میش به‌ دڵداری ده‌ژی.
ئه‌گه‌ر ده‌شچێته‌ به‌هه‌شت بۆ ئه‌و ناشێ، چونكه‌ ده‌رد و داخی تیا نیه‌ وكاری دڵداریش به‌ ده‌رد و داخه‌وه‌ به‌نده‌.


ئه‌گه‌ر نیازی زیاره‌تی كه‌عبه‌ی خۆشه‌ویستت هه‌یه‌، بزانه‌ رێگاكه‌ی به‌ ناو درزی دڵیله‌ت كراودا ده‌روا نیشانه‌ی ڕێگاش بریتیه‌ له‌و داخانه‌ی نراوه‌ به‌ دڵه‌وه‌ .

ئه‌وه‌نده‌ ته‌نگ وناخۆشه‌،له‌ دنیا
خۆشه‌ ده‌رچوون ، ئه‌گه‌ر چی بۆ سه‌قه‌ر چین

مه حوی
______________________________
واته‌:دنیا ئه‌وه‌نده‌ ناخۆشه‌ ، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بۆ دۆزه‌خیش بووه‌ خۆشه‌ ئینسان به‌جێی بهێڵێ .

شــــــــــــەو جوانترین قصیدەی مەحوی

شەوكەسێ‌ پرسی لەخۆ دەرخستی پەروانەشەو
ئەو وتی:ناتیگەیشتوو!تەجرە بەی مەردانەشەو

هەرسیابەختانی عیشقە مەزهەری نووری هودان

شەونەبێ‌ ئەستیرەمەستوورن، بەكەم مەروانەشەو

ئەم سیارۆزی منەپۆشیویە عەیبی كەسان
ئاشكارەسەتری ئەحوالی گونەهكارانەشەو

بۆیەزولمەت پۆشە،نووری ئەهلی جەوهەردەركەوێ‌
سەیری حەققی كەن لەسەر ئەم ماه وئەستیرانەشەو

نەبووە،نابینی لەشەومەحرەم ترێ‌ تارۆزی حەشر
پەردەپۆشه،هەمدەمه،هەمدەردی عوششاقانەشەو

شەو،هەمووشەوچاوەرییەرۆژ هەلێ‌،هەر رۆژهەلات
مەحوەسەرتاپالەبەرپییافیدا كارنەشەو

خۆرپەرستینه!لەشەوفیری پەرستن بن،كەخۆر
هەردیاری دا،بەدەوری سەریەدا قوربانەشەو

فیرقەتی رۆژەدەروونی كردە داغیكی سیا
وەك منی سەودازەدەئاتەش زەدەی هیجرانەشەو

گەرفیراق ئاگرهەموو رۆژێ‌ لەجەرگی بەرنەدا
بۆهەمووشەوتیرەدل،سینەی زوخالستانەشەو!

تیرەگی وافەزلی بۆنادەم بەسەر رووناكییا
مەنشەئی ئیزهاری جیلوەی فەیزی سبحەینانەشەو

هەرلەتاریكی شەوایەرێدرئ ئەهلی نیاز
رازی دل ئیفشابكەن،خەلوەت گەهی خاسانەشەو

تێ‌ بگەن بۆجی بەجانن طالیبی شەوعاشقان
نیوەشەوبوو،وەعدەگاهی هاتنی جانانەشەو

هیندەساحیب سیررە،(میعراج)وشەوی(قەدر)و(بەرات)
خاسەجاتی ئەون ومومتازەبەم ئەسرارانەشەو

هەركەسئ طالیب بەدورری مەعریفەت كۆكردنه
پرلەدوردەریایەكی بێ‌ مەهلەكەی خنكانەشەو

وەك خظرئاوی حەیاتی فەیزی حەق عافیتیه
ئەوخوداپیداوه(محوی)تاسەحەر نالانەشەو

خةياڵی پوچی دنیا وا ده‌ماغ و دڵمی پێچاوه‌
قیامه‌ت، مه‌گه‌ر هه‌ر رۆژی قیامه‌ت بێته‌وه‌ فكرم

مه حوی
___________________________
مه‌به‌ستی له‌وه‌یه‌ توانای بیركردنه‌وه‌م له‌ هیچ نه‌ماوه‌،له‌و كاته‌م نه‌بێ كه‌ تیا ده‌ژیم

حه‌ياتم سه‌رفي عيشقت كرد به‌ ئومێدي((فمن يعمل))
به‌ هيجرت كوشتم و نه‌تكرده‌وه‌ فكري ((ومن يعمل))

مه حوی
____________________________________
واته‌: به‌ هيواي ئه‌وه‌ي كه‌ خوا فه‌رمويه‌تي : ((فمن يعمل مُقال ّر’ خيرا يره)) واته‌:ئةوه‌ي ئه‌وه‌نده‌ي ت

ؤسقالێك چاكه‌ بكا پاداشتي وه‌رده‌گرێته‌وه‌،ژياني خؤم له‌ عيشقي تۆدا سه‌رف كرد،كه‌ چي تۆ به‌ده‌ردي دووري كوشتمت وبيرت له‌وه‌ نه‌كرده‌وه‌ كه‌ خوا فه‌رمويه‌تي :(ومن يعمل مثقال ذرة شرا یره‌)) واته‌: هه‌ر كه‌سێ ئه‌وه‌نده‌ی تۆسقاڵێك خراپه‌ بكا تۆڵه‌ی وه‌رده‌گرێته‌وه‌.

تۆ نه‌بینین، نوری ئه‌م چاوانه‌ بۆ چ! (1)
بۆ نیساری تۆ نه‌بێ،ئه‌م جانه‌ بۆ چ!

جیلوه‌ی ئه‌و حوسنه‌ نیه‌ گه‌ر كارگه‌ر
بۆ جه‌مادیش، ئاینه‌ حه‌یرانه‌ بۆ چ! (2)

دڵ له‌ سینه‌م هیجره‌تی كرد و وتی:
بوونه‌،عومرێ فه‌رشی ئاته‌شخانه‌ بۆ چ! (3)

چۆڵی دی سینه‌م له‌ دڵ،بۆ سووتنی
ئه‌مری دا، شێری نه‌بێ ئه‌م لانه‌ بۆ چ! (4)

مه حوی
____________________________
واته‌:
(1)_ چاوم ئه‌گه‌ر تۆ نه‌بینێ،كوێر بێ چاكتره‌.ئه‌گه‌ر به‌ قوربانی تۆ نه‌بێ ده‌رچێ چاكتره‌.

(2)_ئه‌گه‌ر دیاری دانی جوانی یار كار له‌جه‌ماداتیش ناكا، بۆ چی ئاوێنه‌ كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ جه‌مادات شێت بووه‌.

(3)سینه‌م له‌ به‌ر هه‌ناسه‌ی گه‌رم و به‌ سۆزم وه‌ك ته‌نووری گه‌رمی لێ هاتووه‌ . بۆیه‌ دڵ خۆی پێ ڕانه‌گیرا و ده‌رچو. وتی: بۆ چی من به‌ درێژایی عومرم ببم به‌ فه‌رشی راخراوی ناو ته‌نوور و هه‌میشه‌ هه‌ر بسووتێم ،یا بۆ وه‌ك ڕایه‌خ له‌ ناو ئاته‌شگادا بكه‌وم ، خۆ من ئاگر په‌رست نیم ، ڕاكه‌م چاتره‌.

(4)_كه‌ دڵ له‌ سینه‌م باری كرد و یار سینه‌می به‌ چۆڵی دی، فه‌رمانی دا ئاگری تێ به‌رده‌ن و وتی: ئه‌م لانه‌یه‌ بۆ چی بمێنێ ماده‌م شێره‌كه‌ی تیا نه‌ماوه‌ و لان به‌ بێ شێر به‌ كه‌ڵكی چی دێ.

كێ قه‌دری شیعری ئێمه‌ ده‌زانێ، به‌ری ده‌كا
هه‌ر ساحێبه‌ له‌به‌ركه‌ریكاڵایی بێ ره‌واج

مه حوی
______________________________
واته‌: كه‌س قه‌دری شیعری ئێمه‌ نازانێ،ئه‌گه‌ر قه‌دریان بزانیایه‌
له‌ به‌ریان ده‌كردو ده‌ماوده‌م ده‌یانگێرایه‌وه‌،چونكه‌ كاڵای بێ ڕه‌واج كه‌س نایكڕێ و ده‌بێ هه‌ر خاوه‌نه‌كه‌ی خۆی بیپۆشێ و له‌به‌ری بكا.