گه‌وره‌ترین دوژمن...

http://www.tuimalik.net/up/uploads/13309755471.jpg

له‌ كۆندا پیاوچاكێك هه‌بوو چه‌ند دوژمنێكی هه‌بوو،ئه‌م پیاوچاكه‌ شمشێرێكی هه‌بوو هه‌موو شه‌وێك كه‌ده‌خه‌وت سه‌یرێكی شمشێره‌كه‌ی ئه‌كرد وئه‌یووت: (خودایه‌،ئه‌م شمشێره‌ بده‌ی له‌ ملی دوژمنه‌كانم)
شه‌وێكیان،ئه‌م دوعایه‌ی خوێند و خه‌وت،به‌ڵام له‌ خه‌ویدا بینی كه‌ هه‌مان شمشێر كه‌ دووعاكه‌ی به‌سه‌ردا كردبوو،دێته‌ ملی خۆی و خه‌ریكه‌ سه‌ری ده‌بڕێت.
بۆ شه‌وی دووه‌م و سێهه‌م هه‌مان خه‌و ده‌بینێته‌وه‌،به‌ڵام بۆ شه‌وی سێهه‌م به‌یانیه‌كه‌ی ده‌چێت بۆ لای زانایه‌ك كه‌ مانای خه‌ون لێك ده‌داته‌وه‌ ئه‌ویش خه‌وه‌كه‌ی بۆ ده‌گێڕێته‌وه‌،پاشان خه‌ونزانه‌كه‌ ده‌ڵێت: (تۆ وتتوته‌ ئه‌م شمشێره‌ بده‌ له‌ گه‌وره‌ترین دوژمنم،به‌ڵام ده‌زانیت كه‌ گه‌وره‌ترین دوژمنت نه‌فسته‌،كه‌شمشێره‌كه‌ داویه‌تی له‌ ملی خۆت،چونكه‌ نه‌فس سه‌ری هه‌موو خراپه‌یه‌كه‌.))،).

رۆژێکیان فضيل بن عياض پیاوێکی بە ساڵاچووی بینی،پێی ووت: تەمەنت چەند ساڵە؟
پیاوەکە ووتی تەمەنم ٦٠ ساڵە ،فضیل پێی ووت کەواتە تۆ ماوەی ٦٠ ساڵە بەرەو خودا رێگە دەبریت ئەوەنەت نەماوە بگەیت،پیاوەکەش ووتی إنا لله وإنا اليه راجعون
فضیل ووتی لە مانای قسەکەم تێگەشتی؟ پیاوەکەش ووتی بەڵێ واتە من بەندەی خودام و بۆ لای خودا دەگەرێمەوە،فضیل ووتی ئەوەی بزانێت کە بەندەی خودایە و بۆ لای خودا دەگەرێتەوە ئەوە ئەوەش دەزانێت کە دەچێتە بەردەم خوای گەورە،کە چووە بەردەم خوای گەورە
ئەوە دەزانێت کە بەرپرسە و پرسیار و دادگایی دەکرێت،ئەوەش بزانیت کە پرسیاری لێ دەکرێت ئەوە کارێک دەکات لەم دنیا کە لەو دنیا لەبەردەم خودا بتوانێ وەڵام بداتەوە و وەڵامەکەی حازر بکات هەر لەم دونیا،پیاوەکە گریا و ووتی ئەی چارە چیە؟
فضیل ووتی:ئاسانە،پیاوەکە ووتی ئادەی پێم بڵێ خودا رەحمت پێ کات
فضیل ووتی لەو تەمەنەی ماوتە تەقوا و خواپەرستیت هەبێت ئەوە خودای گەورە لە گوناهی رابردوو و داهاتووت خۆش دەبێت

كورته چیرۆک

ئەگێڕنەوە: لەكۆندا پاشای وڵاتێك نەخۆشیەكی ترسناكی گرت، پزیشك و حەكیمان لێی كۆبوونەوە و ویستیان چارەسەری بكەن، بەڵام هەموو سەرسام بوون و هیچیان بۆ نەكرا.
یەكێك لە پزیشكەكان وتی: بگەڕێن، كراسی مرۆڤێكی دڵخۆش و ئاسوودە بهێنن و بیدەن بەسەروچاوی پاشادا چاك دەبێتەوە. پاشا راكەی پەسەند كرد و وەزیر و پیاوەكانی كەوتنە گەڕان بە دوای كراسی ئاسوودەیدا، زۆر گەڕان، ماندووبوون، بەڵام هیچیان دەست نەكەوت.
رۆژێكیان بەلای دەوارێكدا رۆیشتن، دەنگێك هاتە گوێیان، دەیووت زۆر سوپاس بۆ تۆ خوایە، رازیم بەوەی ئەمڕۆ پەیدامكرد و ئەوا خواردم، باوەڕناكەم كەس هەبێ‌ هێندەی من دڵخۆش و ئاسوودەبێ.) لەم كاتەدا هەموو خۆشیان پێكەوت ئەوا ئەو كەسەیان دەست كەوت كەپاشا داوای كراسەكەی دەكرد. كە چوونە ژوورەوە بینیان پیرەمێردێكی ریش سپی لاوازی دەم بەخەندەیە، بەڵام كراسی لەبەردا نیە! هەربۆیە زانایەك ئەڵێ‌: ئاسوودەیی و دڵخۆشی و سەكینەت لەهەژاریەكی دەم بەخەندەدایە نەك لەدەوڵەمەندیەكی پڕ لەكێشە .

نامه‌ی‌ پیره‌ باوكێك بۆ رۆڵه‌كه‌ی‌

رۆڵه‌ شیرینه‌كه‌م ..کاتیک کەپیر ئەبم، هیوادارم لیم تیبگەیت و ئارام و لەسەرخۆ بیت لەگەلم
هەندیک جار قاپیک ئەشکینم، یان شوربایەک ئەرژینمە سەر جیگەکە، ئەنقەست نیە، لەبەرئەوەیە چاوەکانم کزبوون.
هیوادارم هاوارنەکەی‌ بەسەرما، مرۆڤی پیر، هەستی‌ زۆر ناسکە و زووش زویر ئەبیت.
کاتیک گویم گران بوو لەوە تینەگەیشتم کەپیم ئەلییت، هاوارمەکە بەسەرما، تکا ئەکەم بۆم دووبارەبکەرەوە.
... ...جەرگەکەم لیم ببورە، لەمەش زیاتر پیرئەبم
کاتیک ئەژنۆکانم بیهیز ئەبن، هیوادارم یارمەتیم بدەیت تا هەستم، وەک چۆن من یارمەتیم دای تا پیتگرت. ئارام بە لەگەلم.
کە هەندیک جار لەبەرخۆمەوە ورینەم کرد، هیوادارم گویملیبگریت و گالتەت لی نەیەت، ئەها تۆش بەمندالی، کەداوای‌ میزەلانیکت ئەکرد هەر ئەتوت و ئەتوتەوە! من قەت تاقەتم لەورتە ورت‌و گروگالت نەئەچوو!
بمبەخشە ئەگەرً بۆنم ناخۆش بوو، بۆنم وەک بۆنی‌ هەر پیریکی تر وایە، زۆرم لیمەکە بۆ خۆشتن، لەشم لاوازە، مرۆڤ کەپیر بوو زوو سەرمای ئەبیت و نەخۆش ئەکەویت. لیم تیبگەو تورەمەبە، ئەها بەمندالی کوناو کون رامئەکرد بەدواتا، چونکە نەتئەویست خۆتبشۆت و خۆت ئەشاردەوە. رۆلەکەم ئەزانم ئیشت زۆرە، بەلام خۆزگە ئەگەر کاتی زیایەت ئەبوو، قسەت لەکەل ئەکردم، ئەگەر بۆ چەند دەقەیەکیش بیت زۆرە، من هەمیشە تەنهام و لەگەل خۆمم.
کاتیک دیت ئیدی نەخۆش ئەکەوم و ئەکەومە سەرجیگا. هیوادارم بەتەحەمول بیت لەگەلم و ئاگات لیم بیت. ئەبیت بمبووری ئەگەر بی مەبەست جیگەکەم تەر کرد، یان خۆم پیس کرد، ئەوەندەم نەماوە لەژیان ئەم ماوەیە سەبربگرە لەگەلم.
هەر چۆنیک بیت، نامەویت لەوە زیاتر بژیم، وەختیک سەرەی مردنم دیت، هیوادارم دەستم بگریت و هیزم بدەیتی تا بتوانم بمرم. خەمت نەبیت، له‌و دنیاوه‌ ئاگام لێته‌ و هه‌میشه‌ دوعات بۆ ده‌كه‌م خوا ئاگادارت بێت..
رۆڵه‌ شیرینه‌كه‌م خوات له‌گه‌ڵ‌

"دزی شار"

"سولەیمان سۆفی ساڵحی"


زه مانی زوو، له شارێكی گه وره وه ك مه هاباد، بۆکان و سنه دزێكی فره گه وره ی لێ بوو. ئه و دزه عاله می وه زاڵه هێنابوو شتی له عاله م ده دزی و ره حمی به هیچ كه س نه ده كرد! شه وانه وه ختی نووستنی خه ڵكی وه سه ر ده رك و دیواری مالاَن ده كه وت و ده چووه حه سار و ژوورێ و هه رچی وه به رده ستی بهاتایه له گه ڵ خۆی ده یبرد!
شه وی وابوو تلویزێون، فه رش، یه خچاڵ، پاره ... هه تا شه وێكی كه خه ریك بوو وه سه ر دیواری ماڵێك ده كه وت، له سه ر دیواره كه وه ژنێكی بینی كه خه ریك بوو له حه سارێ چێشتی بۆ مناڵه كانی لێده نا، مناڵه كانیش زوو زوو ده یانكوت: دایه گیان ساز نه بوو؟ زۆرمان برسیه، زگمان قۆڕه ی لێوه دێ....
به لاَم نێو قابڵه مه كه كه ژنه كه خه ریك بوو به كه وچكێك ده یشێواند و له سه ر ئاوره كه ی دانابوو هیچی تێدا نه بوو بێجگه له و ئاوه كه خه ریك بوو قووڵته قووڵت ده كولاَ، به روونی ده بینرا كه ئه و ماڵه زۆر هه ژارن و هیچیان بۆ خواردن نییه.
دزه كه زۆر په شیمان بوو له و كاره ی، له سه ر دیواره كه هاته خوارێ و چووه وه بۆ ماڵێ.
كاتێ كه له ماڵێ راكشابوو هه ر له بیری ئه و مندالاَنه دابوو كه چۆن داوای چێشتیان ده كرد.
هه ستا چاوی له یه خچاڵه كه كرد كه شه وی پێشوو دزی بووی، پڕ پڕ بوو له گۆشت و شتی دی. ته واوی گۆشته كه ی هه ڵگرت و بردی بۆ ئه و ماڵه، ك اتێ به دیواره كه دا چووه سه رێ و دیتی ژنه كه له سووچێكه وه خه ریكه ده گری و منداڵه كان هه روا داوای چێشت ده كه ن... به هێمنی چووه خوارێ و چووه سه ر قابله مه كه و ته واوی گۆشته كه ی تێ كرد و دووایه رۆیشته گۆشه یه ك و له بن دیواره كه خۆی حه شار دا.
ژنه كه كاتێ هاته لای قابله مه كه و چاوی به گۆشت كه وت له خۆشیان زۆر خه نی بوو، زۆری كوت: خودایه گیان سپاس كه رسقی ئه و مندالاَنه ت گه یاند ده نا تابه یانی برسی ده مانه وه.
ئیتر له وه به دواوه دزه كه ش تۆبه ی كرد كه قه ت دزی نه كات و ئه وه ی له خه ڵكی ئه و شاره ی دزیوه بۆیان به رێته وه و گه ردن ئازایی یان لێ بكاو ببێ به پیاوێكی راست و دروستكار.

"گوڵ خەندان"

"سولەیمان سۆفی ساڵحی"

ساڵگارێك له وه پێش له گوندێكدا ژن و پیاوێكی پیر ده ژیان.
ناویان مام حه سه ن و پوورخاتوون ده بێ، مام حه سه ن و پوورخاتوون منداڵیان نابێ، زۆر له خوداش ده پارێنه وه تا منداڵیان پێ بدا به لاَم هه ر هیچ و وه جاخیان هه ر كوێر ده بێ.
تا شه وێكی زستانی كه خه ریكه له ئاسمان كلوو كلووی به فری سپی داده بارێ و هێدی هێدی ده كه وێته باوشی وشكی سه ربان و كۆلانه كانه وه خودای گه وره فریشته یه كی جوان و نوورانی ده نێرێ بۆ ماڵی مام حه سه ن و پورخاتوون.
فریشته كه ته ق ته ق له ده ركه ده دا و دوای چه ن چركه یه ك كه گویێان لێ ده بێ پور خاتوون ده ڵێ: كێیه، كێیه؟ فریشته كه ده ڵێ: خۆمانین، بیكه وه پوورێ گیان.
پوورخاتوون ده ڵێ: خۆتان كێن؟ ناوت چیه؟ فریشته ش ده ڵێ: من فریشته م پوورێ گیان، له لای خودای گه وره وه هاتووم، ولاَمم بۆتان هه یه.
پورخاتوون به په له په ل ده ركه ده كاته وه و ده بینێ چ فریشته یه كی نوورانی و جوان له به ر ده میدایه و زوو خۆده خاته باوه شیه وه و ده ڵێ: هه ك ماڵه بابم به قوربانت بێ وه ره ژوورێ چایه ك بخۆ با حه سه نیش چاوێكی پێت بكه وێ و ولاَمه كه مان ده یه ماڵه كه م.
له گه ڵ فریشته ده چنه ژوورێ و مام حه سه ن دوای به خێرهاتنێكی زۆر ده ڵێ: ئه وه چۆن بووه هاتووی بۆ ئێره له ده ورت گه ڕێم؟ فریشته ش ده ڵێ: مام حه سه ن گیان هه ر كه سێك نوێژ بكاو وه ك ئێوه دروست كار بێ خودا ولاَمی كاره چاكه كانیان ده داته وه و بێ دڵیان ناكا، ئێستاش من هاتووم بڵێم خودا ئه مشه و كچێكی جوان و ژیكه ڵه تان پێ ده دا، به لاَم ئه و كچه جوانه ی ئێوه ئه ستێره یه ك به ناو چاوانیه وه یه تی و ئه گه ر خودای نه خواسته لێوه بێ كچه كه تان ده مرێ.
مام حه سه ن و پورخاتوون له خۆشیان خه ریكه باڵ بگرن و هه ڵفڕن، ده ڵێن: نانا ناهێڵین لێ بێته وه، زۆر به باشی ئاگاداری ده كه ین، فریشته ش ولاَمه كه ی ده دا و چایه كه ی هه روا به جێ دێڵی و له پڕدا غه یب ده بێ.
ئه و شه وه زۆر چاوه ڕێ ده بن به لاَم هیچ هه واڵێك نابێ و به ناچار ده نوون.
ده مه و نوێژی به یانی به ده نگی گریانی كۆرپه یه ك مام حه سه ن و پوورخاتوون له خه و راده چڵه كێن، كه چاولێده كه ن و ده بینن كۆرپه یه كی ژیكه ڵه ی ده م و لووت چكووله ی چاوگه وره ی جوان كه ئه ستێره یه ك به ناوچاوانیه وه یه تی له نێوانیان دایه و ده گری .
پوورخاتوون به خێرایی ده چێ یه كێ له مانگاكان ده دۆشێ و شیری بۆ دێنێ و ژیری ده كاته وه و ئه مجاره پێده كه نێ، جا سه یر ئه وه یه ئه گه ر پێده كه نێ گوڵ له زاری دێته ده رێ و جا هه ر له به ر ئه وه ش ناوی ده نێن گوڵ خه ندان.
وای لێ دێ ورده ورده گوڵ خه ندان رۆژ به رۆژ گه وره و گه وره و گه وره تر و جوانتر ده بێ، هه تا رۆژێكی كه له سه ركانی خه ریكی جل شتن ده بێ، له و كاته دا شازاده یه كی بالاَ به رز و جوان چاك به سواری ئه سپێكی سپیه وه به وێدا تێپه ڕ ده بێ، چاوی به به ژن و بالاَ و زراثی گوڵ خه ندان ده كه وێ كه له سه ر كانی راوه ستاوه و به ده م پێكه نینه وه چه پكه چه پكه گوڵ له زاری دێته ده رێ.
شازاده نه به دڵێك به هه زار و یه ك دڵ عاشق و خولیای گوڵ خه ندان ده بێ به لاَم له و كاته دا گوڵ خه ندان لاقی له خیزه لاَنی و وركه به ردی سه ركانیه كه هه ڵده خلیسكێ و ده كه وێ به عه رزی دا و ئه ستێره كه ی ناوچاوانی لێوه ده بێ و بێ هۆش ده كه وێ!
ئه ستێره كه ش هه روا به ده م ئاوه كه وه


تلاوتل ده كه وێته نێو جۆگه له كه وه و ون ده بێ. پوور خاتوون و مام حه سه نیش ده س ده كه ن به گریان و شیوه نێك بۆ ئه و تاقه منداڵه یان مه گه ر خودا بزانێ كه چه ن گوناح بوون.
شازاده كه ئه و كاره ساته و ئه و حاڵه شێواوه ی مام حه سه ن و پورخاتوونی به دی كرد به ڵێنی دا بچێ و ئه ستێره كه بۆ گوڵ خه ندان بدۆزێته وه و بیهێنێته وه سه ر جێگا و ناوچاوانی تا زیندوو بێته وه، شازاده ئه و به ڵێنیه ده دا و ده ڕوا.
وای لێدێ دوای چه ن ساڵ و گه ڕانێكی زۆری شازاده به دوای ئه ستێره دا له قه راغ زه ریایه ك خه ریكه پشووده دا، له و كاته دا چاوی به شتێك ده كه وێ له دووره وه كه تریفه ی دێ و شه وق ده دا، كاتێ كه لێی نزیك ده بێته وه ده بینێ كه ئه وه ئه ستێره كه ی ناوچاوانی گوڵ خه ندانه، به پێكه نین و هووڕاكێشان هه ڵی ده گرێ و سواری ئه سپه سپیه كه ی و ده چێ بۆ گوند و ماڵی پورخاتوون ومام حه سه ن. ده چێته ژوورێ و به هێواشی له گه ڵ مام حه سه ن ئه ستێره كه ده خه نه سه ر ناوچاوانی گوڵ خه ندان، دوای چه ن چركه گوڵ خه ندان به هۆش دێتوو زیندوو ده بێته وه و سپاسی شازاده ده كا.
هه ر له وێ و له و كاته دا شازاده خوازبێنی لێ ده كاو ده ڵێ: ئه رێ گوڵ خه ندان ده بی به شابانوو مێردم پێ ده كه ی؟
گوڵ خه ندانیش ده ڵێ: ئه گه ر دایكم و باوكم ئیزن بده ن به ڵێ.

ساڵگارێك له وه پێش له گوندێكدا ژن و پیاوێكی پیر ده ژیان.
ناویان مام حه سه ن و پوورخاتوون ده بێ، مام حه سه ن و پوورخاتوون منداڵیان نابێ، زۆر له خوداش ده پارێنه وه تا منداڵیان پێ بدا به لاَم هه ر هیچ و وه جاخیان هه ر كوێر ده بێ.
تا شه وێكی زستانی كه خه ریكه له ئاسمان كلوو كلووی به فری سپی داده بارێ و هێدی هێدی ده كه وێته باوشی وشكی سه ربان و كۆلانه كانه وه خودای گه وره فریشته یه كی جوان و نوورانی ده نێرێ بۆ ماڵی مام حه سه ن و پورخاتوون.
فریشته كه ته ق ته ق له ده ركه ده دا و دوای چه ن چركه یه ك كه گویێان لێ ده بێ پور خاتوون ده ڵێ: كێیه، كێیه؟ فریشته كه ده ڵێ: خۆمانین، بیكه وه پوورێ گیان.
پوورخاتوون ده ڵێ: خۆتان كێن؟ ناوت چیه؟ فریشته ش ده ڵێ: من فریشته م پوورێ گیان، له لای خودای گه وره وه هاتووم، ولاَمم بۆتان هه یه.
پورخاتوون به په له په ل ده ركه ده كاته وه و ده بینێ چ فریشته یه كی نوورانی و جوان له به ر ده میدایه و زوو خۆده خاته باوه شیه وه و ده ڵێ: هه ك ماڵه بابم به قوربانت بێ وه ره ژوورێ چایه ك بخۆ با حه سه نیش چاوێكی پێت بكه وێ و ولاَمه كه مان ده یه ماڵه كه م.
له گه ڵ فریشته ده چنه ژوورێ و مام حه سه ن دوای به خێرهاتنێكی زۆر ده ڵێ: ئه وه چۆن بووه هاتووی بۆ ئێره له ده ورت گه ڕێم؟ فریشته ش ده ڵێ: مام حه سه ن گیان هه ر كه سێك نوێژ بكاو وه ك ئێوه دروست كار بێ خودا ولاَمی كاره چاكه كانیان ده داته وه و بێ دڵیان ناكا، ئێستاش من هاتووم بڵێم خودا ئه مشه و كچێكی جوان و ژیكه ڵه تان پێ ده دا، به لاَم ئه و كچه جوانه ی ئێوه ئه ستێره یه ك به ناو چاوانیه وه یه تی و ئه گه ر خودای نه خواسته لێوه بێ كچه كه تان ده مرێ.
مام حه سه ن و پورخاتوون له خۆشیان خه ریكه باڵ بگرن و هه ڵفڕن، ده ڵێن: نانا ناهێڵین لێ بێته وه، زۆر به باشی ئاگاداری ده كه ین، فریشته ش ولاَمه كه ی ده دا و چایه كه ی هه روا به جێ دێڵی و له پڕدا غه یب ده بێ.
ئه و شه وه زۆر چاوه ڕێ ده بن به لاَم هیچ هه واڵێك نابێ و به ناچار ده نوون.
ده مه و نوێژی به یانی به ده نگی گریانی كۆرپه یه ك مام حه سه ن و پوورخاتوون له خه و راده چڵه كێن، كه چاولێده كه ن و ده بینن كۆرپه یه كی ژیكه ڵه ی ده م و لووت چكووله ی چاوگه وره ی جوان كه ئه ستێره یه ك به ناوچاوانیه وه یه تی له نێوانیان دایه و ده گری .
پوورخاتوون به خێرایی ده چێ یه كێ له مانگاكان ده دۆشێ و شیری بۆ دێنێ و ژیری ده كاته وه و ئه مجاره پێده كه نێ، جا سه یر ئه وه یه ئه گه ر پێده كه نێ گوڵ له زاری دێته ده رێ و جا هه ر له به ر ئه وه ش ناوی ده نێن گوڵ خه ندان.
وای لێ دێ ورده ورده گوڵ خه ندان رۆژ به رۆژ گه وره و گه وره و گه وره تر و جوانتر ده بێ، هه تا رۆژێكی كه له سه ركانی خه ریكی جل شتن ده بێ، له و كاته دا شازاده یه كی بالاَ به رز و جوان چاك به سواری ئه سپێكی سپیه وه به وێدا تێپه ڕ ده بێ، چاوی به به ژن و بالاَ و زراثی گوڵ خه ندان ده كه وێ كه له سه ر كانی راوه ستاوه و به ده م پێكه نینه وه چه پكه چه پكه گوڵ له زاری دێته ده رێ.
شازاده نه به دڵێك به هه زار و یه ك دڵ عاشق و خولیای گوڵ خه ندان ده بێ به لاَم له و كاته دا گوڵ خه ندان لاقی له خیزه لاَنی و وركه به ردی سه ركانیه كه هه ڵده خلیسكێ و ده كه وێ به عه رزی دا و ئه ستێره كه ی ناوچاوانی لێوه ده بێ و بێ هۆش ده كه وێ!
ئه ستێره كه ش هه روا به ده م ئاوه كه وه


تلاوتل ده كه وێته نێو جۆگه له كه وه و ون ده بێ. پوور خاتوون و مام حه سه نیش ده س ده كه ن به گریان و شیوه نێك بۆ ئه و تاقه منداڵه یان مه گه ر خودا بزانێ كه چه ن گوناح بوون.
شازاده كه ئه و كاره ساته و ئه و حاڵه شێواوه ی مام حه سه ن و پورخاتوونی به دی كرد به ڵێنی دا بچێ و ئه ستێره كه بۆ گوڵ خه ندان بدۆزێته وه و بیهێنێته وه سه ر جێگا و ناوچاوانی تا زیندوو بێته وه، شازاده ئه و به ڵێنیه ده دا و ده ڕوا.
وای لێدێ دوای چه ن ساڵ و گه ڕانێكی زۆری شازاده به دوای ئه ستێره دا له قه راغ زه ریایه ك خه ریكه پشووده دا، له و كاته دا چاوی به شتێك ده كه وێ له دووره وه كه تریفه ی دێ و شه وق ده دا، كاتێ كه لێی نزیك ده بێته وه ده بینێ كه ئه وه ئه ستێره كه ی ناوچاوانی گوڵ خه ندانه، به پێكه نین و هووڕاكێشان هه ڵی ده گرێ و سواری ئه سپه سپیه كه ی و ده چێ بۆ گوند و ماڵی پورخاتوون ومام حه سه ن. ده چێته ژوورێ و به هێواشی له گه ڵ مام حه سه ن ئه ستێره كه ده خه نه سه ر ناوچاوانی گوڵ خه ندان، دوای چه ن چركه گوڵ خه ندان به هۆش دێتوو زیندوو ده بێته وه و سپاسی شازاده ده كا.
هه ر له وێ و له و كاته دا شازاده خوازبێنی لێ ده كاو ده ڵێ: ئه رێ گوڵ خه ندان ده بی به شابانوو مێردم پێ ده كه ی؟
گوڵ خه ندانیش ده ڵێ: ئه گه ر دایكم و باوكم ئیزن بده ن به ڵێ.

باوکه‌که‌ دوای ماندوبونێکی زۆر له‌ ئیش و کاری رۆژانه‌ی گه‌رایه‌وه‌ ماڵه‌وه‌ له‌ دره‌نگانیکی شه‌ودا ،،،،
منداڵه‌ 5 ساڵانه‌که‌ی له‌به‌ر ده‌رگا چاوه‌ڕوانی ده‌کرد ،،،
باوکه‌ ده‌توانم پرسیارێکت لێبکه‌م ؟
به‌ڵی کورم فه‌رموو ،،،
له‌ ماوه‌ی کاتژمێرێکدا چه‌ند دۆلار قازانج ده‌که‌ی ؟
کورم ئه‌وه‌ ئیشی تۆ نیه‌ ،،،
تکایه‌ پیم بڵی حه‌زده‌که‌م بزانم ،،،
باشه‌ 20 دۆلار ،،،
باوکه‌ ده‌توانی 10 دۆلار م بده‌یتێ ،،،
باوکه‌که‌ توره‌بوو به‌ڵام منداڵه‌که‌ چوه‌ ژوره‌که‌ی خۆی و ده‌رگای له‌سه‌ر خۆی داخست ،،،
دوای ماوه‌یه‌ک باوکه‌که‌ هێوربوه‌وه‌ و په‌شیمان بوه‌وه‌ ،،،
چوه‌ ژوره‌که‌ی جگه‌رگۆشه‌که‌ی و پێ گوت ،،،
ببوره‌ هاوارم له‌سه‌ر کردیت فه‌رموو ئه‌وه‌ش 10 دۆلاره‌که‌ی که‌ داوات کرد ،،،،،
منداڵه‌که‌ پێکه‌نی و گوتی سوپاس بابه‌ گیان ،،،
پیاوه‌که‌ ویستی بروات ،،،
به‌ڵام منداڵه‌که‌ ده‌ستی برد له‌ژێر سه‌رینه‌که‌ی برێک پاره‌ی ده‌رهێنا گوتی :
بابه‌ گیان ئیستا 20 دۆلارم هه‌یه‌ ده‌توانم کاتژمێرێک له‌ کاتی تۆ بکرم ؟
تکایه‌ به‌یانی زووتر وه‌ره‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌ ،،،
بابه‌ گیان حه‌زده‌که‌م نانی ئیواره‌ له‌گه‌ل تۆ بخۆم ،،،*

سه‌رچاوه‌< باخچه‌

پرد

هەست بە پەستییەكی لە ڕادە بەدەر دەكا. گڕی پەشیمانی وەك پیو هەڵیدەچۆقێنێ. لە خۆی وەڕەزە. دڵی تێكەڵ دێ. بۆنێكی توند و ناخۆش سنگی ئاخنیوە. هەرچی زۆر بۆ مێشكی خۆی دێنێ، ئەم بۆگەنەی تا ئێستا بە لووت نەگەیشتووە. هەر دەڕوا و لاتراسكە دەبەستێ. هێزی ئەژنۆی نییە. چاوی لە ڕەشەوە دێ. كزەبای پایز جەستەی تەزاندووە. دەست و پلی گۆ ناكا. سەرما خۆی لە یەسقانەكانی شەتەك داوە. لاقی وەختە هەڵوەرێ. تا قولاپەی لە قوڕ و لیتە هەڵـكشاوە. چەن هەنگاو دەنێ و بە بێوازی ئاوڕێك دەداتەوە. دەترسێ شێتە لە خەو هەستێ و وەدووی كەوێ! لە ماڵەكانی قەراغ شار نزیك بۆتەوە. كۆڵانێكی پڕ لە قوڕ ولیتە زاری بۆ داپچڕیوە. چەن شەقاوی تری هەڵێنایەوە و كۆلان هەڵـیلووشی. دڵەكوتەكەی كەمتـر بۆتەوە. بەڵام خەمێك دڵی ڕێك دەگوشێ. جار جار خەریكە پشووی ڕاوەستێ. لە هەنگاوێكدا بێزی لە خۆی هەڵدەستێ و لە هەنگاوێكی تردا بە هەقی خۆی دەزانێ. لە دڵی خۆیدا دەڵێ:
"ئەگەر نەگەڕابامەوە بۆ دەواكان، ئەو دیمەنەم نەدەدی. قەت چاوەڕوانی ئەوەم لێی نەبوو. لە دەمی هەزار كەسم ببیستایە باوەڕم نەدەكرد. بە خەونیش بیـرم بۆ شتی وا نەدەچوو!"
لەگەڵ هەر هەنگاوێك دڵۆپە فرمێسك لە چاوی دەتكێن. مردن بە ئاوات دەخوازێ. لە درگای ماڵی دایكی نزیك بۆتەوە. سەری هەڵێنا، بەر دەركە قەرەباڵغە. یەك دێتە دەرێ و دوو دەچنە ژوورێ. چەن كەس لەبەر دەرگاكە وێستاون. هەموو كزەبای چاویان تێ‌هاڵاند. گرفەی نیگایان پڕە لە پرسیار. لە ترسی چاویان زوو سەری داخستەوە. چاوی هەموویان بوون بە مار و لە لاق و قولە قوڕاوییەكەی ئاڵان. خۆی كرد بە حەوشەكەدا. دەنگی گریان و شیوەن ئەوەندەی دیكە تاساندی. نەیزانی چۆن بە پاڵەپەستێ دڕی بە كۆڕی ژنان دا و خۆی خستە نێو بۆنی ئارەقە و هەناسەی ژوورەكەوە.
بـــەرمــاڵێك خۆی بە ســەر مــەیتێكدا كێشاوە. لەگەڵ هاواری دایكەڕۆ ئەویش خۆی بە سەر بەرماڵەكەدا كێشا و لە هۆڕژنی گریانی دا. هەرچی كوڵوكۆی لە دڵی دابوو هەڵیـڕشت. ئێستا دوو خەم دڵی خستبووە گێژەنەوە.
«تا نیو سەعات لەمەوبەر هەر چاوەڕوانی تۆی دەكرد. بەدەم گیانەڵڵاوە ناوی تۆی لە سەر دەم بوو. نەدەكرا تۆزێ زووتر بێی؟»
پووری ئەوەی گوت. گڕی خەمەكەی ئەوەندەی دیكە بڵێسەی سەند.

***

نان و چای بەیانییان خوارد. بە هاوسەرەكەی گوت:
«ئەوە دەچم سەرێكی دایكم دەدەم. فەقیـرە هەردێ و نەخۆشینەكەی قورستر دەبێ.»
ئەویش بە ڕوویەكی ناخۆشەوە گوتی:
«باشە بچۆ، ئەگەر توانیم منیش دێم. تۆ بڕۆ، بەڵام زۆریش چاوەڕوانم مەبە.»
بە زەردەخەنەیەكی شیـرینەوە لە درگاكە هاتە دەرێ. بەڵام ئەو نیگایەكی سارد و بزەیەكی ماناداری بە دوایدا بەڕێ كرد. كۆڵانەوكۆڵان ملـی ڕێی گرت.
گەیشتە سەر شەقام. لە پێش ئەوەوە ژن و پیاوێكی لاو شان بە شانی یەك دەڕۆیشتن. بە دەم ڕێوە دەتریقانەوە. چاوێكی تاسەبار و تینووی لـێ پڕژاندن.
"لە قوتابخانە هاتمە دەرێ. وەك ڕۆژان لە سەر شەقامەكە بە یەك گەیشتین. پێك‌گەیشتنی ئەو ڕۆژەمان جیاواز بوو. ڕۆژان هەر بە نیگا لەگەڵ یەكتـر دەدواین. شان بە شانی یەك كەوتینە ڕێ. زمان و دڵمان لە نێو وتەوكوتەدا كەوتبوونە سەما. وشەی خۆشەویستی و ئەوین وەك شەپۆل باوەشیان لە ڕۆحمان وەردێنا. ئەوینەكەمان هێندە گەرم بوو، ئەگەر ڕۆژێك یەكتـریمان نەدیتبایە ئۆقرەمان لـێ هەڵدەگیـرا."
لە ژن و پیاوەكە زۆر نزیك بۆتەوە. تەنانەت گوێی لە قسەكانیانە.
ژنەكە بە پیاوەكەی دەگوت:
ـــ‌" مەگین مردن من و تۆ لە یەك دابڕێ. بڵێی مردنیش بتوانێ؟"
مردن!! ئەو وشەیە لە گوێیدا دەنگی دایەوە و بوو بە تەزوویەكی سارد و بە مێلوورە كردن بە نێو دەمارەكانیدا تێپەڕی.
چەن مانگ دوای زەماوەندەكەمان بوو، دەستم كردە ملـی و پێم گوت:" بڵێی لە ئێمە بەختەوەرتر و ئاشقتر لەم دنیایەدا هەبێ؟"
بە ڕوویەكی گەشەوە كە گوڵاوی بزەی لـێ دەباری گوتی:" هەیە. زۆریشە. هەموو ژن و مێردێك دەبێ یەكتـریان خۆش بوێ."
ــ" یانی تۆ منت خۆش دەوێ؟"
ــ‌" لە گیانیشم زیاتر. بێ تۆ ژیان مردنە، مردن!!"
سەری هەڵێنا. ژن و پیاوەكە بە كۆڵانێكدا لایان دا.
" بە ئاواتەوەم ڕۆژێ لەگەڵم بێتەدەرەوە. جارێك بچینە سەیاحەت. بەڵام لەوانەیە ئەو ئاواتە بەرمە ژێر گڵ. نازانم بۆ كوتوپڕ وای لێهات؟ ئەو هەموو خۆشەویستییە كوێڕا وشكاوی هات؟"
بە دیتنی تابڵۆی دەواخانە لە جێی خۆی وشك بوو. وەبیـری هاتەوە دەواكانی دایكی لەبیـر چووە. بە هەڵەداوان بەرەوماڵ گەڕایەوە. دەركەی كردەوە و چووە حەوشە. بەرەو پێشخانەكە ڕۆیی. جووتێ كەوشی نامۆ جووت نەكرابوون. سەرنجی واق وڕماوی لە سەریان هەڵنیشت.
تەزوویەكی خەماوی خۆی لە سنگی توند كرد و وردە وردە بەرەو گەرووی هەڵزنا. لەرز و هەناسەبڕكێ گەردەلوول‌ئاسایی لە خۆیانەوە پێچا. دەستی دەتگوت شەپڵە لێی‌داوە، هەر ئەو دەستە لەرزۆكانە بە هێواشی درگای هاڵەكەیان كردەوە. لاقی شل بووی بە ئەژنۆی لەرزۆكەوە كەوشەكانی دانەكەند. چووە ژوورێ. شەققەی ماچ‌ومووچ و هاسكەهاسك و پێكەنین ژووری خەوەكەی پڕ كردبوو و كەلاوڕێژی دەكردە هاڵەكەوە. لاقی هێز لـێ‌بڕوای جەستەی شڵەژاوی گەیاندبووە بەر پەنجەرە بچووكەكەی نێوان هاڵ و وەتاغەكە. لە كەلێنی پەردەكەوە چاوی فەڕشی وەتاغەكەی پێكا. چاوی بە كەڵینەكەوە گرێ درا. دڵەكوتە و هەناسەبڕكێ ئازای ئەندامی دەهەژاند. هەر جارێ شەققەی ماچ دەهات دەتگوت بە كوتك بە سەریدا دەكێشن.
تریقەی پێكەنینەكەیان وەك گوللە جەرگی دەسمی. ڕقێكی ئەستوور خۆی لە گەرووی توند كردبوو. چەن جار ویستی هاوار بكا، بەڵام خۆی خواردەوە. پڕ بە كەلێنی پەردەكە شەپۆلـی دوو لەشی ڕووت گوڵی فەڕشەكەیان داپۆشی. لەو كاتەدا پێی خۆش بوو هەردووكیان بە ددان هەڵپچڕێ. ئیتـر چاوی لە هیچ نەبوو. تاسێك بە سەریدا هات و كەوت بە عەرزدا. هەستاوە.
پاڵی‌دا بە دیوارەكەوە. دڵی وا بە پڕتاو لێی دەدا، دەتگوت دەیهەوێ سنگی كون بكا و بازداتە دەرێ. كەڕاكەی سەری وەختەبوو بتەقێ.
خەیاڵ و هەستێكی غەوارە ڕۆحی كردبوو بە مەزراق و پیـرانی پێ بەستبوو. ئیتـر نەیتوانی خۆ بگرێ. تا هێزی لەبەردا بوو قیژاندی و بەرەو درگاكە هەڵات. درگای هاڵی شەق پێوەدا، دوای چەن سات درگای پێشخانە و پاشان درگای حەوشە. یەك وچان تا چەن كۆڵان هەڵات. هەناسەی سوار بووبـوو. پاڵی ‌دا بە دیوارێكەوە. تۆزێ پشووی هاتەوە سەرخۆ. هەڵتـرووشكا. مێشك و خەیاڵی وەك خولخولە هەڵدەسووڕان. بیـری تۆڵە لە مێشكیدا ڕەگاژۆی دەكرد.
بۆ تاكسی ڕاوەستاوە. تاكسییەك هات، سواربوو. لە چەند جێ هەموو دابەزین، هەر ئەو ماوە. هەرچی زۆر بۆخۆی دێنێ ناتوانێ بیدركێنێ. دەڵێی زمانی بە مەڵاشوویەوە دووردراوە. دڵی وا لێدەدا جەستەی لەگەڵیا دەلەرێتەوە.
"تەشریف دەبەنە كوێ؟" شۆفیـری تاكسییەكە پێی دەڵێ. داچڵەكی. قرچەپێ هەستا. پشتی لە دیوارەكە كردەوە و بەرەو شەقام وەڕێ كەوت. لە قەراغ شەقامەكە ڕاوەستا. چــەن تاكسیی خاڵی بە بەردەمیدا تێپەڕین. ئەختوچاری كرد نەیتوانی دەست بۆ هیچ تاكسییەك بەرز كاتەوە و سوار بێ. سەرەوژوور هەڵـكشا. لە پاركی شار گیـرسایەوە. خشەخشی گەڵای وەریو لە ژیر لاقیدا ئەوەندەی دیكە مێشكی ئازار دەدا. پارك چۆڵوهۆڵ بوو. لە سەر سەكۆیەك دانیشت. فرمێسك لە چاویا قەتیس مابوو. زوو زوو هەنیسكی دەدا. سات لە دوای سات خەیاڵی تۆڵە زیاتر مێشكی دادەگرت. بەڵام نەیدەزانی چۆن تۆڵەی خۆی بكاتەوە.
تەپەی پێیەك هەودای خەیاڵی پساند. سەری هەڵێنا. لاوێكی جوانچاكی بۆشناغ چەن هەنگاو لەو لای ئەوەوە، سەری داخستووە و گەڵای وەریوی پارکەکە پێشێل دەكا. چاوێكی بەدەوروبەریا گێڕا. كەس دیار نەبوو. گەلای زەرد لە بەرۆكی دارەكان دەبوونەوە و دەنك دەنك دوای هێندێ چەرخوخول لێویان دەنا بە لێوی گەڵا وەریوەكانی دیكەوە. ویستی قاوی لێ بكا. هەرچی كرد دەنگی دەرنەهات. دیوارێكی كونكرێت خۆی لە گەروویدا هەڵچنیبوو. زمانی ببووە لەتكە بەرد و نەدەجووڵا... ساتەكان ژیلەمۆی ڕقیان باوەشێن دەكرد و دەیانگەشاندەوە. بەڵام هەرچی دەكرد نەیدەتوانی لە پردی ئابڕووی خۆی بپەڕێتەوە. هەستا سەر پێ. چاوێكی لە سەعاتەكەی كرد. دوازدەونیو بوو. چەن هەنگاو ڕۆیی پاڵی‌ دا بە دارێكەوە. لە بن دارەكەدا كڵاوێكی ڕەشی چڵكن خۆی لە سەرنجی هەڵساوی. بیـرێك وەك برووسكە لە مێشكی دەرپەڕی." كڵاوەكەی ڕەحمانە شێـ..." خۆی چەن جار دوور بە دوور دیتبووی هەر دەڕوا و گۆرانی دەڵێ.
"كچەكێ لە نێوەڕاستی بازاڕ، لە نێو ئەو عالەمەدا پەلاماری ژنێكی دا و خستی بە عەرزیدا. ژنە لە شەرمانا و لە ترسانا وەك هومایی سپی هەڵـگەڕا بوو. شێتە. كەسی نییە. دەڵێن لە دیوێكی چكۆڵەی قوڕینەدایە لەولای مەجبووراواوە. نزیک كانی..."
ئەو قسانەی لە خات كوبڕای جیـرانیان بیستبوو.
وەڕێ كەوت. لەگەڵ كۆڵێ خەیاڵ و كەسەر، لە قەراغ شار لەبەر دەركی دیوە چڵـكن و قوڕینەكەی ڕەحمانە شێت خۆی دیتەوە.

ئەمین گەردیگلانی

زستانی 1379

دووكەڵ



گاردۆنێكی لە دوو لاوە كون كردووە و پەتێكی لێ گرێداوە.لە ملی كردووە و بنێشت و نوقڵ و كاكائۆی لە نێو گاردۆنە پەلەكەدا ڕیز كردووە. هەر دەڕوا و لەبەرخۆیەوە بە دەنگە منداڵانەكەی زۆر لە سەرەخۆ ئەوەندەی كە هەر خۆی گۆێی لێ دەبێ دەڵێ: «بنێشت، نەقوڵ، كاكائۆ، كاكائۆ، بنێشت، نەقوڵ...» دەستە كز و ڕەقەڵەكەی بە بنی گاردۆنەكەوە گرتووە و چاوە ڕەشەكانی بە وردی بە خەڵكدا دەگێڕێ و بە شەرمەوە جارجار سەری هەڵدێنی و دایدەخاتەوە. ئارەقەیەكی ڕوون بە لاجانگە گەنم رەنگەكەیدا شۆڕ بۆتەوە. نەرم لە دوولاوە بەرەو چەناگە وردیلەكەی دادەخزێن. سەرلووتە چكۆلەكەی دووسێ دڵۆپە ئارەقەی وردی دەرداوە و دەڵێی شەونمە و لەسەر وشكە گەڵایەكی ئەرخەوانی نیشتووە. هەناسەی سوار بووە، سیخەی سینگی لە گەڵ دەنگە منداڵانەكەی تێكەڵ بووە و دەڵێی سەدان شەقاو هەڵاتووە و هەر ئێستا دەخنكێ. ڕەگی ملە باریكەكەی هەستاوە و هەست دەكەی شین هەڵگەڕاوە. لە بازاڕی چاكەچكۆلە هاتەدەرێ و نەرم نەرم بە شۆستەی شەقامی گەورەدا بایدایەوە و بەرەو فەلەكەی ئەسكەندەری ڕۆیی. سیخە سیخی سینگی هەروا لەگەڵ نوقڵ و كاكائۆ و بنێشت و دەنگە منداڵانەكەی تێكەڵ دەبێ. كابرایەكی ڕەشی سەرماشوبرنجی جگەرەیەكی بە لێوەوەیە و بەرەو ڕووی دێ. كابرا خێرا خێرا مژ لەجگەرەكەی دەدا و دووكەڵەكەی دەردەداتەوە. ئەمیر بە دیتنی كابرا چاوە ڕەشەكانی زیت كردەوە و بە قەڵەمبازێكی ورد و منداڵانە بازیدا ئەو بەری قاناوەكە و ڕاوەستا. كابرای جگەرەكێش بەلایدا تێپەڕی و بای دەمەونیوەڕۆ دووكەڵ و بۆنی خڵتەكەی ئاوقای ئەمیر كرد و وەكۆخەكۆخی خست. بە هەنگاوە وردیلەكەی دیسان بازی دایەوە سەر شۆستەكە و پاڵیدا بە دیواری بەینی دوو دووكانەوە. كوخە پیرانی پێ كرد و ئازای ئەندامی وەسەر ئارەقە گەڕا. كابرای دووكاندار دەستی لە سەر شانی دانا و گوتی:
«مامە چكول گیان ئەوە سەرمات بووە ؟»
ئەمیر ئاوڕی دایەوە كابرا جگەرەیەكی بە لێوەوە بوو. ئەمیر بە دینی جگەرەكەی لێوی داچڵەكی و لەناكاو وەك چۆلەكەیەك كە خۆی لە چنگی باشوو ڕاپسكێنێ هەڵات و دیسان بەقەڵەمبازە وردیلەكەی لە قاناوەكە پەڕییەوە. چەند شەقاو بە سەر شەقامەكەدا ڕۆیشت و دیسان بازی دایەوە سەر شۆستەكە. كۆخە چنگی لە گەرووی گیر كردبوو و ئەوەندەی تری ئارەقە پێدەردابوو و هەرا كردنی لەبیر بردبۆوە. چاوی لە بنێشت و نوقڵەكانی بڕیبوو و نەرم نەرم هەنگاوی دەنا و سیخەی سینگی لەگەڵ ترپە و خشپەی كەوشە ئیسپۆڕتەكانی ئاوێتە دەبوو. هێندە كۆخیبوو سپیایی چاوی سوور هەڵگەڕابوو و گلاركە ڕەشەكەی چاویشی خورمایی دەنواند. نەدەگریا، بەڵام دوو ڕیز ئارەقە و فرمێسك لە بەر پێڵووی چاوییەوە دادەخزان و لە هەر دوو لاوە دادەگەڕان بۆ سووچی لێوی و دەیانویست زمانە ویشك هەڵگەڕاوەكەی تەڕكەنەوە. لە دەوری فەلەكەی ئەسكەندەری تۆزێ ڕاوەستا. تازە خەریك بوو پشووی بێتەوە بەر خۆی چەند گاردۆنی پڕ لەجووجەڵەی زەرد و سوور سەرنجی ڕاكێشا و هەنگاوی بێ ئیختیار بەرەو لایان خوشی.
كابرای خاوەنی جووجەڵەكان پشتی نابوو بەدیوارەكەوە هەڵترووشكابوو. ئەمیر لەلای جووجەڵەكان ڕاوەستا و چاوی تێبڕین. جووجەڵەكان خێراخێرا دەنووكیان لە كادار و وردە گەنمەكەی بەر دەمیان دەدا و چینەیان دەكرد. ئەمیر لە دڵی خۆیدا گوتی: «بریا منیش جووجەڵە بایەم بەس نییە مریشك و كەڵەشێر و جووجەڵە جگەرە ناكێشن.» كابرای جووجەڵە فرۆش دەستی كرد بە گیرفانی پانتۆڵەكەیدا بەستەیەكی جگەرە دەرهێنا و لە گیرفانەكەی دیكەشی شەمچەكەی دەرهێنا. جگەرەی نا بەلێویەوە. ئەمیر هەروا چاوی لە جووجەڵەكان بڕیبوو دانەیەكی سووریان لەگەڵ بوو بە دەنووك لە هەموویانی دەدا و نەیدەهێشت لە جێی خۆیان بسرەون. كابرای جگەرەفرۆش لقە شەمچەی دەرهێنا و هەڵیكرد. ئەمیر هەركە گوێی لەخشەی شەمچەكە بوو داچڵەكی و سەری هەڵێنا. كابرای جگەرە فرۆش خەریك بوو جگەرەکەی داگیرسێنێ، هێشتا گڕی لقە شەمچەكە نەگەیشتبووە جگەرەكە ئەمیر پێی پێوەنا و وەك ئاسكی سڵۆك بازیدا ئەوبەری قاناوەكە و دوور كەوتەوە. دەوری فەلەكەكەی لێدا و لەسەر سەكۆی بەردرگای بانگی مەسكەن دانیشت. لەدەستی ڕاستی سەكۆكە كوڕێكی لاو ماشێن و تفەنگ و بووكەباخەی منداڵانەی دەفرۆشت. چاوی لەسەر ماشینێكی پۆلیسی گیرسایەوە و چرا سوورەكەی وەك كارەبا ئەمیری كێشا بۆ لای خۆی. هەستا و چوو لە پەنای ماشێنەكە ڕاوەستا و چاوی لە ماشینەكە نەترووكاند.
ئەمیر لە ژوورە چكۆلەکەی ماڵێ دانیشتووە دایكی لە ئاشپەزخانەكە خەریكی چێشت لێنانە و ئەوینی خوشكی بە گاگۆڵكێ بە نێو ژوورەكەدا دەگەڕێ و گڕوگاڵ دەكا. ماشێنە پۆلیسییەكەی قورمیش كردەوە و لە سەر فەرشەكە دایدەنێ. ماشێنەكە بە ئاژیر لێدان دەچێ بۆ لای ئەوین، كەلێی نزیك دەبێتەوە ئەوین بە دەستە خڕپنەكانی ماشێنەكە دەگرێ و ناهێڵێ بڕوا. هەڵدەستێ و دەچێ لەبەر دەستی ئەوین لای دەبا و دەیهەوێ دیسان قورمیشی بكاتەوە. ئەوین دەست دەكا بەگریان.
- «كاكە ئەو ماشێنە پۆلیسییە بەچەندە؟».
كابرایەك دەستی كوڕەكەی گرتبوو لە پەنا ئەمیر ڕاوەستابوون.
-«دووهەزار و پێنج سەد خاڵەگیان.»
كابرا دوو هەزار و پێنج سەدەكەی دایەدەست كوڕە لاوەكە و ماشێنەكەی هەڵگرت. كوڕەكە خێرا ماشێنەكەی لەدەستی باوكی ڕاپسكاند و لە پێشییەوە هەڵات. هەتا دوور كەوتەوە ئەمیر هەر چاوی لە كوڕە و ماشێنەكەی باوەشی بوو.
-«كاكە گیان سەعات چەندە؟»
-«سەعات دوازدە و نیوە.»
بە بیستنی دوازدە و نیو داچڵەكی و چاوی لە گاردۆنەكەی ملی كرد و دەستێكی لەگیرفانی دا. پارەكانی دەرهێنا و بژاردی بایی چوارسەد و پەنجاتمەنی فرۆشتبوو. بەپەلە بەرەو ماڵێ پێی پێوەنا. بە شەقامی گەورەدا بەرەو ژوور ڕۆیشت و پاشان بە شەقامی هێمندا داگەڕا. گەیشتە بەر سۆپرماركێتەکەی نادری. لەبەر شووشەبەندەكەی ڕاوەستا و چاوی لەكەل وپەلی دووكانەكە بڕی. دەمانچە ئاوییەكە لەوێ نەمابوو. دوێنێ لەگەڵ باوكی چووبوون بۆ كڕینی فاف و ماكاڕۆنی چاوی بەو دەمانچە ئاوییە كەوتبوو. چەندەی پێخۆشبوو بۆی بكڕێ ، پڕی بكا لە ئاو و لە دایكی و ئەوینی خوشكی گرێ و ئەوینی خوشكی بەپڕیشكەی ئاوەكە قریشكەی پێكەنینەكەی لەماڵەكەدا دەنگ بداتەوە. دوێنێ كە چاوی بە دەمانچەكە كەوتبوو زۆر لەباوكی پاڕابۆوە بۆی بكڕێ بەڵام بۆی نەكڕیبوو. ئەمیر گوتبووی: «كاكە ئەو دەمانچەیە بەچەندە؟»
نادری گوتبووی:«حەوسەت تمەن.»
كاتێک دەستیان دابووە فاف و ماکاڕۆنییەکان و هاتبوونە دەرێ، باوکی گەڕابۆوە بۆ نێو دووکانەکە. ئەمیر لەخۆشیانا خەریک بووبوو شاگەشکە بێ. بەدوای باوکیدا هەڵاتبۆوە بۆ نێو دووکانەکە و دەستی دابووە دەمانچە ئاوییەکە. بەڵام بە مۆڕەیەکی باوکی لە جێی خۆی دانابۆوە. نادری بەستەیەکی جگەرەی وێنستون دابووە دەست باوکی ئەمیر و هەزار و دووسەت تمەنی لێوەرگرتبوو.
کابرایەک لە دووکانەکەی نادری هاتەدەرێ و جگەرەیەکی قاوەیی بە لێوەوە بوو. ئەمیر هەرکە چاوی پێی کەوت لە جێی خۆی داچڵەکی و بەچەند هەنگاوی سووک و سرک هەڵات و دوور کەوتەوە. گاردۆنەکەی ملی و بنێشت و نوقڵەکانی و سیخەسیخی سینگی لەگەڵ خۆیدا برد و بەدوو سێ کۆڵاندا بایدایەوە و گەیشتەوە ماڵێ. لەدەرگای دا و دایکی هات دەرگاکەی بۆ کردەوە. دایکی باوەشی پێداکرد و ڕوومەتە سوێرەکەی ئەمیر لێوی کزاندەوە. دایکی گاردۆنەکەی لەملی داماڵی و دەستی گرت و بردی بۆلای شێرەئاوەکە. شێرەکەی بۆبەردایەوە و ئەمیر دەست و دەموچاوی شوشت. پاشان بەلۆی لەچکەکەی دایکی دەموچاوی سڕی. بەدوای دایکیدا چووە پێشخانەکە و چاوی بە کەوشەکانی باوکی کەوت. ئەمڕۆ باوکی لەپێش ئەودا هاتبۆوە. هەمیشە هەوڵی دەدا لە پێش باوکیدا بگاتەوە ماڵێ و هەتا ئەو دێتەوە دایکی نان و چایی بداتێ و کاتێک باوکی دێتەوە ئەو خۆی لە حەوشە بخافڵێنێ و بۆن و دووکەڵی جگەرە وەکۆخەکۆخی نەخات. بەڵام ئەمڕۆ بەلای جووجەڵە و ماشێنی پۆلیسییەوە خافڵا و ئاوا وەدرەنگ کەوت. ئەو ڕۆژانەی کەلەدوای باوکی دەگەیشتەوە ماڵێ دەبوو هەتا سەعات دوو و نیو و سێ، ئەو کاتەی باوکی دەڕۆیشتەوە بۆسەر کارەکەی لە حەوشە خۆی بەخیز و خۆڵوخاکەوە بخافڵێنێ و نەچێتە ژوورێ. بەڵام ئەوە هەر بۆ نیوەڕۆیانی هەواخۆشی بوو. ئەو ڕۆژانەی دانی پاش نیوەڕۆش دەچووە قوتابخانە باشبوو سەعات یازدە و نیو نانی نیوەڕۆی دەخوارد و دەڕۆیشت. بەڵام شەوانە و زستانانەش ئەگەر دانی بەیانیان لە قوتابخانە بوایە، سەعات دوازدە و نیو دەهاتەوە و ناچار بوو ئەو دووکەڵ و بۆگەنە جگەرەیەی باوکی تامڵ بکا و بەدەم کۆخە و هەناسەسوارییەوە نان و چاییەکەی بخوات. هەتا بەیانیش لەنێو جێگاکەیدا لەبەر ژانی سینگی جینگڵ بدات. کە دایکی دەرگای هاڵەکەی کردەوە و چووە ژوورێ، دووکەڵ و بۆنی جگەرە هاشاوڵی هێنا بۆ کەوشکەندەکە و خۆی کرد بەقوڕگی ئەمیردا و لەگەڵ هەناسەی گەرم و سیخەسیخی سینگی باوەشیان بەیەکدا کرد. بە پەلە گەڕایەوە بۆ حەوشە و چوو لە سووچی دیواری حەوشە و ئاودەستەکە دانیشت. دەستی بە سینگییەوە گرت و کۆخە پیرانی پێکرد. زگی لەبرسانا قۆڕەی دەهات و سینگ و گەرووە بریندارەکەی دەتگوت بیباری پێوەکراوە. سەری نا بەدیوارەکەوە و خەیاڵی ماشێنە پۆلیسییەکە بردی بۆ دەوری فەلەکەی ئەسکەندەری.
دایکی نان و چایی دا بە باوکی ئەمیر و باڵنجێکی بۆدانا ڕاکشێ. پاشان چوو لەچێشتخانەکە بابۆڵەیەکی بۆئەمیر کرد و ڕۆیی بۆ حەوشە. ئەمیر لە جێگای هەمیشەی خۆی بوو. سووچی دیواری حەوشە و ئاودەستەکە. کاتێک دایکی بە بابۆڵە هێڕەڵماسییەوە گەیشتەلای، ئەمیر بەلادا هاتبوو. دایکی لە پەنایدا دانیشت و سەری ئەمیری کردە سەر ڕانی خۆی. ئارەقەی ڕوومەتە گەنم ڕەنگەکەی عەرزەکەی تەڕکردبوو. بە لەپی دەستی قوڕەکەی لە ڕوومەتی سڕی و دەستی نایە سەر سینگی ئەمیر و فرمێسک بە چاویدا هاتە خوارێ.
دوای سەعاتێک باوکی ئەمیر لەژوورێوە گوڕاندی:
ـ کاڵێ! پاکەتی جگەرەکەمت لە کوێ داناوە؟!

ئەمین گەردیگلانی

هاوینی 1387

خولیای برسییەک


دیسان لێو بە بزە و جوانتر لە ڕۆژان خۆی کردەوە بە دووکانەکەتدا و بە نازێکی کچانەوە تەوقەی لەگەڵ کردی. چوو لەسەر کورسیی پەنا سۆبەکە دانیشت و بەگەرمە چاکوخۆشیتان کرد. دیسان وەک ڕۆژان نەتدەزانی لە کوێوە دەست پێبکەی و چۆن باسێکی تازەی لەگەڵ دامەزرێنی. بە دەست و چاو خەریکی کاری و زەنگیانە و مەلیلەکان و پووڵەکەکان لەسەر مێزەکە ئەمباروبار دەکەی و بە تەرازووە چکۆڵەکە دەیانکێشی و بەستە بەستە لەسەر قەفەسەکە دایاندەنێی و هێندێکیش لە نێو جامخانەکەدا دادەنێی.
ـ دەی شەهێن خانم ئێستا دیار نیی، بووی بە گوڵە گەزیزە، دەزانی لە کەنگێوە نەهاتووی؟
شەهێن بە نازێکی تێکەڵ سرکی و خۆشیرین کردنێکی کچانەوە لێوە ناسک و سوورەکەی شیلە بزەیەکی تێگەڕا و گوتی:
ـ چۆن دیار نیم؟ پێرێ لێرە بووم. لە بیرت نییە؟
ـ دەنا من پێموابوو، چەند حەوتووە نەهاتووی، ئاخر من...
لەو کاتەدا ژنێک و کچێک ھاتنە ژوورێ و بە سڵاوێک هەودای باسەکەتان پسا. چاو بە زەنگیانە و پووڵەکەکاندا دەخشێنن و لە چەند ڕەنگ هەڵدەبژێرن. بۆیان دەپێچییەوە و پارەکەی دەدەن و خواحافیزی دەکەن. لەگەڵ شەهێن دوو بەدوو دەمێننەوە. دیسان خۆت بە کەلوپەلەکانەوە خەریک دەکەی و لەگەڵ ئەوەی لەبنەوە باشووی چاوت لەسەر کوڵمەی ناسک و برۆ ڕەشەکانی شەهێن جارجارە لەنگەر دەگرێ و بە باڵ لێکدانێک دوور دەکەوێتەوە و دیسان بۆ شوێنەکەی خۆی دەچێتەوە، لە قسەیەک دەگەڕێی کە بتوانێ ببێتە کلیلێک بۆ کردنەوەی دەرگای دڵی ئەو شۆخە نازەنینە. زمانێک بە لێوتدا دێنی و لەگەڵ ئەوەی چاو لە چاوی جوان و ڕەشی دەبڕی دەڵێی:
ـ ئەمانەش دەڵێی کات قاتە، لە وەختی وادا خۆ دەکەن بە ژوورێدا، بریا مشتەریی ئاوام هەر نەبوایە.
شەهێن لەگەڵ ئەوەی هەڵدەستێ و دەچێ بۆلای قەفەسەکان و بەستەیەک پووڵەکە دادەگرێ و چاوی لێدەکات و دایدەنێتەوە دەڵێ:
ـ ئەی تۆ ئەو دووکانەت بۆ چی داناوە؟ ماڵومنداڵ بە چی بەخێو دەکەی ئەگەر مشتەریت نەبێ؟
بە نازێکەوە ناوقەدە زراوەکەی بادەدا، بە باڵتە تیسکدارەکەیەوە کە بە دووگمەیەک لە ژێر مەمکیدا دایخستووە دەچێ لەسەر کورسییەکە دادەنیشێتەوە. حەزت دەکرد هەتا ئێوارە هەروا بە بەردەمتدا هاتوچۆ بکات و سەیری بەژنوباڵا جوان و وردیلەکەی بکەیت و پەپوولەی چاوت لەسەر هەموو بەرز و نزمییەکانی بەژن و باڵای بنیشێتەوە. تفی دەمت قووت دەدەیەوە و چاو لەو بەستە پووڵەکەیە دەکەی کە شەهێن دەستی لێدا بوو و دەڵێی:
ـ ئەو پووڵەکەیەت پێ جوانە. ئەگەر کراست کڕی لەو پووڵەکەیەی بۆ بەرەوە.
شەهێن بزەیەکی هاتێ و گوتی:
ـ جا دەرس خوێندن کوا دەرفەتی ئەوەی بۆ هێشتوومەوە کراس بکڕم و پووڵەکە و زەنگیانەی لێدەم. ئەم دەرسانەش هێندە گرانن.
چاوێکی لە جانتاکەی سەر کۆشی کرد کە کتێبەکانی تێدا بوو، تۆش لەگەڵ ئەو چاوت لەسەر جانتا ڕەشە بریقەدارەکەی گیرسایەوە. گوتت:
ـ دەی هەتا کەنگێ تەواو نابێ، هەر دەبێ بخوێنی؟ ئەی کەنگێ...
لەو کاتەدا کابرای داڵاندار هاتە ژوورێ بۆ وەرگرتنی مانگانەکەی. دوو هەزارتمەنت پێدا و بە هیوا بووی بڕواتە دەرێ. بەڵام کابرا چوو بۆ لای کوورەکە و لە نزیک شەهێن ڕاوەستا و لەگەڵ ئەوەی چاکوچۆنی لەگەڵ کرد دەستی بەسەر کوورەکەدا گرت و گەرمی کردەوە. چاوێکی لە تۆ کرد و پاشان لە شەهێنی ڕوانی و گوتی:
ـ کوڕە نازانی دوێشەو بە چ مکافاتێک ڕۆژم کردەوە. جاتۆ خودا ئەوە کەسپە من هەمە؟ خۆ لە ترسی ئەو خوێڕی و موعتادانە ناوێری چوار هەنگاو دوور کەویەوە. هەتا دەچییە ئەو سەری بازار و دێیەوە ئەمسەر، نابێ بە هیوای خۆت بی. دەبێ چاوێکت بکەیە چوار چاو و ئاگادار بی. دەنا لە پشتەوە چەقۆیەکت لێدەن هەروا دەچێ.
خوداخودات بوو زوو تەواوی کات و بڕوا. بەڵام دیار بوو ئەو پەلەیەی لە تۆیە لەو نییە و دڵی نایە پەنا سۆبە گەرمەکە بەجێ بێڵێ. کڵاوەکەی سەری ئەمبارەوبار کرد و گوتی:
ـ دوو دانە لەو بەڕەڵڵایانە بەو سەرمایەی دوێشەو هەر لەو پەنا دەڕابە و سووچی کۆڵانانە مۆتەمۆتیان بوو. هەرچی خۆم لێ نابەڵەد دەکردن و وام دەنواند کە نەمدیون، نە ئەوە بوو بڕۆن، نە ئەوە بوو دەستبەکار بن. باوەڕ بکە هەتا ڕۆژی پاک لە ترسی ئەو جووتە نەمتوانی بچمە ژووری نگابانییەکەم و وچانێک بدەم.
شەهێن چاوە جوانەکانی زیت کردەوە و بە بزەیەکی تۆزێ منداڵانەوە گوتی:
ـ ئەیەڕۆ، جا بە تەنیا چۆن دەوێری؟ بۆ کەسێکی دیکە پەیدا ناکەی بەیەکەوە نگابانی بدەن؟
کابرای داڵاندار دیار بوو ئەو پرسیارەی زۆر پێخۆشە، لە لایەکەوە جێی گەرمی دەست کەوتووە و خۆی لێ دەخافڵێنێ، لەلایەکی تریشەوە بە گوێی تۆدا دەدا کە کرێی مانگانەکەی کەمە. تۆزێ خۆی خوار دەکاتەوە و دەڵێ:
ـ جا دادە گیان ئەوە کوا بەشی دوو کەس دەکا ئەو کۆڵانە چل و حەوت دووکانی لێیە، کۆڵانەکەی ئەو بەریش پەنجا و چوار دووکان، بیست و سێ دووکانیش لەم کۆڵانەی تەنیشت،هەمووی دەکاتە سەد و بیست و چوار دووکان. وەرە شەو هەتا بەیانی خەو لە چاوت نەکەوێ و بە ترس و دڵە خورپەوە نیگابانی بدەی بۆ دووسەد و چل و هەشت هەزار تمەن.
لەو کاتەدا کابرایەک خۆی کرد بە دووکانەکەدا و شانی کابرای داڵانداری گرت:
ـ ماڵت بە قوڕێ نەگیرێ لە کوێی سەعاتێکە لێت دەگەڕێم. وەرە بابچین ئەو بارەی میرزا عەزیز خاڵی کەین. بە جووت خوداحافیزیان کرد و چوونە دەرێ.
هەناسەیەکی ئاسوودەت هەڵکێشا و چاوێکت لە شەهێن کرد، سەری داخستبوو و خەریکی مۆبایلەکەی بوو. هێندێک خۆت هەڵگوشی و بە کۆخەیەکی چکۆلە گەرووت ساف کرد و گوتت:
ـ شەهێن خانم ئێستا کورتە نامەشمان بۆ نانێری. جا هاوڕێیەتی ئاوا دەبێ؟
شەهێن دیسان نازێکی بە چاوە ڕەشەکانی کرد و لێوی وەک خونچە کۆکردەوە و قامکە شووش و سپی و نینۆخە پەمەییەکەی بە مۆبایلەکەیدا ناو گوتی:
ـ بڕوا بکە ئەم ئیرانسێڵە بەرگە ناگرێ. بە دوو سێ ڕۆژ جارێک پارە کۆدەکەمەوە کارتێک بکڕم، بەشی هیچ ناکا.
خۆت بە زەنگیانەکانەوە خەریک کردەوە و بیرت لەوە دەکردەوە چۆن درێژە بەقسە بدەی لە گەڵیدا و ئەو ڕازەی کە وەکوو بارێک لەسەر دڵت قوورسایی دەکا بیدرکێنی. مۆبایلەکەت دەرهێنا و کورتە نامەیەک کە ژومارە تەلەفوونێکی نەناس بۆی ناردبووی دۆزیتەوە و لێی چوویە پێشێ و بۆت خوێندەوە:
«دنیا باخێکە، تەمەن گوڵێکە، ژیان ساتێکە
خۆشەویستی تۆش هەموو کاتێکە»
شەهێن دیسان لێوە قەیتانییەکەی بە بزەیەکی مانادار گەشایەوە و گوتی:
ـ کێ بۆی ناردووی؟ بڵێی کچ بێ یان کوڕ؟
چاوێکت لە چاوی کرد و هەناسەیەکت هەڵکێشا، زۆری نەمابوو فرمێسک بە چاوتدا بێتە خوارێ. تەواو دڵت پڕ بووبوو، پێشت بە گریانەکەت گرت و گوتت:
ـ جا تازە کێ ئاوڕ لە من دەداتەوە. ئەوەتا چاو لە ڕیشم کە چەندەی لقی سپی تێکەوتووە.
دەستێکت برد بۆ ڕیش و لاجانگت و ڕوومەتت بۆلای ئەو سووڕاند. لەگەڵ هەناسەیەکی تر گوتت:
ـ خۆ کچانیش هەتا گەنجی سەر چەور و پۆپۆلی هەبێ کوا جوابی ئێمە و مانان دەدەنەوە؟ داخوا کێیە ویستوویەتی بەو کورتە نامەیە سەر بخاتە سەرم.
شەهێن تۆزێ خۆی ئەمباروبار کرد بسکە خورماییەکەی بە لەپی دەستە ناسکەکەی خستەوە ژێر لەچکەکەی و بە شیلە بزەیەکەوە، گوتی:
ـ کچان دەبێ قوڕاخۆریش بن، تۆ ئاوڕیان لێ بدەیەوە. جا لەتۆ چاکتر؟ دەنا تۆ سەدی وەک منت...
لەو کاتەدا ژنێک هاتە ژوورێ و داوای نیو مەتر دەسماڵی موژگانی ئەرخەوانیی کرد و بەپەلە بۆت بڕی و داتە دەستی. چاوەڕێ بووی ژنە بڕوا بەڵام چوو بۆ لای قەفەسەی زەنگیانە و پووڵەکەکان و هەر جارێ بەستەیەکی دادەگرت چاوی لێدەکرد و دایدەنایەوە. تۆش لەگەڵ ئەوەی خەیاڵ هەڵیگرتبووی چاوت لە شەهێن دەکرد و کە ئەویش چاوی لە تۆ دەکرد، بە چاو ئاماژەت بە ژنەکە دەکرد و سەرت ڕادەوەشاند. ژنە ئاخری زۆر بە کاوەخۆ خوداحافیزیی کرد و ڕۆیشت. مات و بێدەنگ چاوت لە زەنگیانەی سەر مێزەکە دەکرد و دڵیشت هەر لەلای شەهێن بوو و چاوەڕێ بووی ئەمجارەیان ئەو سەری قسە دامەزرێنێ. بەڵام دیار بوو هیچ ناڵێ و کایەی بە مۆبایلەکەی دەکرد.
ئێوارە بوو نزیک بانگی شێوان، کاتی ئەوە بوو دووکان داخەی. شەهێن شۆخوشەنگ و ڕووخۆش خۆی کرد بە دووکانەکەدا و یەکسەر هات دەستی لەگەڵ لێکدایەوە و لێوی نا بەلێوتەوە و ماچی کردی. تۆش وا تاسابووی فریا نەکەوتی ماچی بکەیەوە و لێت دوور کەوتەوە. وەها شڵەژا بووی و لە ناخیشەوە شاد بووی. دەستت دەلەرزی و تەنانەت قسەشت بۆ نەدەهات. دەتگوت زمانت شکاوە. شەهێن بە نازێکی کچانە و تایبەتی خۆیەوە لێت هاتە پێشێ و دەستی گرتی. وەهای قامکە لەرزۆکەکانت گوشی، قرچەی یەسکەکانی هات و ژانێکی وشکی لە ئێسکی قامکە باریکەکانت ئاڵاند. دیسان لێوی نا بە لێوتەوە و گوتی:«دووکانەکە داخە با بڕۆین». دەستی گرتی و ڕایکێشای بۆ دەرێ. بێ ئەوەی زمانت بگەڕێ. خۆشت نەتزانی چۆنت دووکانەکە داخست و لەگەڵی ڕۆیشتی. دەستی خستە نێو دەستت. بە شەقامەکەدا داگەڕان و نەتزانی چۆن گەیشنە پارک و لەسەر چیمەنی بن دارەکان دانیشتن. هەستت بە چێژێکی ڕۆحی دەکرد و جوانیی شەهێن وای لێکردبووی قسەت بۆ نەدەهات. تەنیا ئەو بوو قسەی دەکرد و لێوی دەجووڵا. بەڵام هیچی لێ حاڵی نەدەبووی. لە پشت سەرتەوە گرمەی ماشێنێک هات. ئاوڕت دایەوە لۆرییەک بە شەقامەکەدا تێپەڕی. کە ملت وەرسووڕاندەوە شەهێن لەلات نەمابوو. هەرچی گەڕای و چاوت گێڕا نەتدۆزییەوە. وەها دڵت ڕێک گوشرا و خەم دایگرتی، کەوتییە دڵە کوتێ و هەناسەت سواربوو. خەریک بوو دەخنکای و لەترسانا خەبەرت بۆوە.
تۆزێ بیرت کردەوە و خۆت بەکەل و پەلەکانەوە خافڵاند و دەتویست ئەو خەونەی بۆ بگێڕیەوە. یان خەونەکانی تر کە دیتبووت. چونکە شەو نەبوو خەونی پێوە نەبینی و بەشێوەیەک لێی دانەبڕێی. هەر لەو خەونەیاندا کە شەهێنت لێ ون بووبوو و لەتاوانا خەریک بوو هەناسەت ڕاوەستێ و داچڵەکیبووی. لەگەڵ داچڵەکینەکەت خێزانت خەبەری بووبۆوە و گوتبووی: «بیسمیللا ئەوە چیبوو قادر بۆ وا داچڵەکیی؟» تۆش دەستت کردبۆوە ملی و لەگەڵ ئەوەی باوەشتان بە یەکدا کردبۆوە و یەکترتان ماچ کردبوو گوتبووت: «هیچ نەبوو، لە خەوما لە سەربانێکی بەرز بەربوومەوە.»
ئێستاش کە بیرت لە خەونەکە دەکردەوە وەک ئەو کاتەی نێو خەونەکە شڵەژابووی و کەوتبوویە دڵە کوتێ. هەرچی هەوڵت دەدا نەتدەزانی چۆن دەست پێ بکەی و چیی پێ بڵێی.
شەهێن زڕەیەک لە مۆبایلەکەیەوە هەستا. دەری‌هێنا بە بزەیەکەوە خستییەوە نێو جانتاکەی. چاوێکی لە کاتژمێرەکەی کرد و هەستا سەرپێ. لەگەڵ هەستانەکەی ئەو تەزوویەک بە دڵتدا هات. چونکە حەزت نەدەکرد بڕوات و بەجێت بێڵێ. ئەگەرچی ئەو کاتانەی لێت دوور بوو هەر لەگەڵ ئەودا دەژیای و ساتێک لە بیرت نەدەچۆوە. تەنانەت لە کاتی خەویشا خەونت پێوە دەدی. شەهێن لەگەڵ ئەوەی لێت نزیک بۆوە و ڕوخساری بە بزەیەکی شیرین گەشایەوە گوتی:
ـ ئەگەر ئیشێکت نەبێ دەڕۆم. دەستی لەگەڵ لێدایەوە و کاتێک دەستە نەرم و شلەکانی لەگەڵ دەست و قامکەکانی تۆ تێکەڵ بوو، خەونەکەت وەبیر هاتەوە کە چۆن دەستی گوشیبووی و قرچەقرچی لە قامکەکانت هێنا بوو. حەزت دەکرد دەستت بەرنەدات و هەتا ئاخری تەمەن هەروا دەستت بە دەستییەوە بێ. هێشتا مەلی دەستی لە هێلانەی دەستت نەهاتبووە دەرێ، کوڕێکی بەلەباریکە بە پانتۆڵێکی تەنگەوە خۆی کرد بە ژوورێدا و بێ ئەوەی سڵاو بکات ڕووی لە شەهێن کرد و گوتی:
ـ ئەرێ تۆ لە کوێی دوو سەعاتە لەو سەر شەقامە چاوەڕێتم.
شەهێن لەگەڵ بزەیەکی نەرم و شیرین چاوێکی لێ قرتاند و گوتی:
ـ لەلای خاڵە قادر دانیشتم، ئەمڕۆ زوو دەرسەکەمان تەواو بوو، خۆ نەدەکرا لەسەر ئەو شەقامە ڕاوەستم هەتا تۆ دێی. خۆ دووسێ جار نووکەم بۆ کردی پێموابوو دەزانی لێرەم.
کوڕە بێ خوداحافیزی چووە دەرێ و شەهێنیش لەگەڵ ئەوەی بە دوایدا چووە دەرێ، بە بزیەکی مانا دارەوە دەستی بەرز کردەوە و بە نازێکی کچانەوە گوتی:
ـ خوداحافیز.
لاقت بێ ئیختیار بەرەو دەرگای دووکانەکەی کێشای و چۆلەکەی نیگات بە دوادا بەڕێ کردن. لەو سەری کۆڵانەکە شەهێن بە کوڕە گەیشتەوە و دەستی یەکیان گرت و بە شەقامەکەدا سەرەو خوار داگەڕان.

ئەمین گەردیگلانی

بەھاری 1389

خمخۆرکی خوێن ( 2 )

شێرکۆ هەستا بە نێو ژوورەکەدا سووڕێکی لێدا و لەگەڵ ئەوەی دەیویست شاڵاو بۆ سۆما بەرێ، لەبەر خۆیەوە ورتەی دەهات و تفی لە دار و دیوارەکە دەکرد.
سۆماش جار لەگەڵ جار لە خەسووی دەچووە پێشێ و وای خۆی پێوە نووساند بوو دەتگوت هەر ئێستا دەچێتە باوەشی، سەری نابوو بە شانی خەسوویەوە و دەگریا و شۆڕشی برا چکۆلەشی لەولاوە سەری داخستبوو. جار جار سەری هەڵدێنا و لە کاکی و لە سۆما و دایکی دەڕوانی. حەپەسا و منداڵانە دەیڕوانی و نەیدەزانی چبووە و بۆ ئاوا دەکەن.
شێرکۆ دوای ئەوەی زۆری نەڕەنەڕ کرد و جنێوی دا، لە دایکی و براکەی و ژنەکەی مۆڕدەبۆوە و هەر جارەی دەیویست هۆمەن بۆ یەکیان بەرێ و وەک گورگی هار هەڵیاندڕێ. بە ڕقەوە دەستی کرد بە گیرفانیدا و مۆبایلەکەی دەرهێنا. ژومارەیەکی گرت و نای بە گوێیەوە و لێوی خۆی گەست:
ـ عەلۆ، کاک عەلی هەتا ماڵی ئێمە وەرە.... لەسەری مەڕۆ... زووکە هەتا ئێرە وەرە.
دایکی کەوتبووە دڵە کوتێ و سۆماش لەو خراپتر. هەردووکیان ڕەنگی مردوویان لێ نیشتبوو. سۆما دەمی وشک بووبوو و دەتگوت خۆڵەمڕەی تێکراوە بە زۆر زمانێکی بە لێویدا هێنا و گوتی:
ـ شێرکۆ دە پێمان بڵێی چبووە؟ کاکە عەلیمت بۆ چییە وا بانگت کرد بێ بۆ ئێرە؟ چبووە؟ بۆ پێمان ناڵێی؟
شێرکۆ مۆڕەیەکی لێکرد و بەرەو دەرگاکە ڕۆیشت. چووە دەرێ و شەق پێوەیدا لەوانەبوو شووشە و تایەکانی بکەونە خوارێ. دایکی شێرکۆ سەری سۆمای بە سینگییەوە گوشی و هەردووکیان دایان لە پڕمەی گریان.
دوای چەند خولەکێک عەلی لە دەرگای دا شێرکۆ کە هەر لە حەوشە دەهات و دەچوو خێرا دەرگاکەی لێکردەوە و دوای ئەوەی هێندێکیان قسە کرد هەردووکیان وەک گورگی برسی بەرەو ژوورێ ملیان پێوەنا. شێرکۆ خۆی کرد بەژوورێدا و عەلیش بەدوایدا. سۆما و دایکی و براکەی هەر سێکیان بە پێوە ڕاوەستا بوون. شێرکۆ هۆمەنی بۆ سۆما برد، قژی گرت و بە ڕاکێش ڕاکێش بردیە دەرێ. دایکی هەرچی هاواری کرد و ڕوومەتی خۆی ڕنی و پاڕایەوە کەڵکی نەبوو. عەلی سۆمای برد و دەرگای حەوشەکەی بە توندی پێوەدا.

**

لێفەکەی لە شانی کردەوە، چووە بەر پەنجێرەکە و چاوی لە ئاسمان بڕی، دیسان لە هەموو سووچێکی ئاسمانەوە چاوی سۆما ترووسکەیان دەهات و چاوەبڕکێنەیان لەگەڵ دەکرد. ئاراوقارای لێ هەڵگیرابوو، نەیدەزانی چبکا؟ دوو حەوتوویە لەو ژوورەدا خۆی زیندانی کردووە و دایکی ڕۆژی جارێک بەزۆر نان و ئاوی بۆ دێنێ و دەرخواردی دەدا. هەرچی گوشار بۆ مێشکی خۆی دێنێ و بیری لێدەکاتەوە نازانێ چۆن بڕوا بکات.
«باشە ئەوە کێ بوو ئەو ڕۆژە تەلەفۆنی بۆ کردم، وێدەچوو ئاشنا بێ. زۆر خۆمانە پێی گوتم: شێرکۆ، شتێکت پێدەڵیم باوەڕ دەکەی بیکە نایکەی کەیفی خۆتە. چونکە ئابڕووی منی پێ‌ناچێ و گوێشم لێ نییە. دەڵێم با گەڕەکەکەمان پیس نەبێت و ژنان شووی لێ‌هەڵنەکێشن. لەو ماوەیەدا کە لە ماڵێ نەبووی زۆربەی کات ماڵی ئێوە و بەتایبەت ژنەکەتم دەخستە ژیر چاوەدێری. ژنەکەت هەر ڕۆژی بەدەست یەکێکەوەبوو، چەند جار لەگەڵ منیش چاوەچاوی کرد بەڵام من قەت ویژدانم ڕازی نابێ لە ژنی مێرددار نزیک ببمەوە، ئەویش ژنی دەروجیران...»
تاسابوو، ئەوە دەبێ کێ بووبێ؟ دۆست بوو یان دوژمن؟
دایکی چەند جار گریابوو، سوێندی بۆ خواردبوو کوتبووی: «ڕۆڵە گیان تۆ بۆ خەریکی خۆت لەنێو دەبەی و ئەو ژنە بەستەزمانەشت ئاوا لێکرد؟ ئەو ژنە خۆ هیچی نەکردووە، مەگین بەر دەرگای حەوشەکەی گەسک دابێ دەنا پێی لەو ماڵە نەچۆتە دەرێ. تەنانەت لەو ماوەیەدا تۆ لەماڵێ نەبووی سەری لە ماڵی باوکیشی هەڵنەهێناوە.
خەونەکەی سەعاتێک لەمەوبەری وەبیر هاتەوە، خوێنەکە. ڕۆچوونەکەی بەنێویدا. چاوێکی لەدەستی خۆی کرد، ئەو دەستەی قژی سۆمای پێ‌گرتبوو.
نەیدەزانی چبکا. وەک شێت بەنێو ژوورەکەدا دەهات و دەچوو. لەبەر خۆیەوە قسەی دەکرد، دەگریا، لەرزی لێ‌دەهات و بەهەردوو دەستی سەری خۆی دەگرت. «نازانم من بۆ ئاوا دەرهەڵبووم . ژیانی خۆمم وێران کرد؟» وەبیری هاتەوە قژی سۆمای دابووە دەست عەلیی برای. عەلی کە قژی گرتبوو و بەڕاکێش ڕاکێش بردبوویە دەرێ گوتبووی: « تۆی ئابڕووبەرەی ڕووڕەش بۆ سەربڕین چاکی، کوڵکەی سەربەخوێن.»
دیسان جەستەی گەرم داهاتەوە و هەستی دەکرد هەر ئێستا ئێسکی لەشی دەسووتێن و پێست و دەمارەکانی دەتوێنەوە. ئازای ئەندامی لە ئارەقەدا شەڵاڵ بووبوو. خەم و گریان و تاویاو و چەقوچۆ یەک لەدوای یەک لە جەستە و ڕۆحی وەردەهاتن. سەری لە سەر کڵاوەی چۆکی هەڵگرت و چاوی لە سوچی نیوە تاریکی ژوورەکە بڕی.
« شێرکۆ گیان نازانی چەندەم خۆش‌دەوێی، دەڵێم بڵێی لە دنیادا ژنێکی تر هەبێ بەقەد من مێردەکەی خۆی خۆش بوێ؟ شێرکۆ بەو خودایە سەعاتێکم لێ‌دوور بی پێم بە ساڵێکە. توخودا قەتم لێ‌دوور مەکەوە...»
پەپوولەی ماچەکانیان باڵیان لە باڵی یەک دابوو و بە ئاسمانی ئەشقێکی وەنەوشەییدا فریبوون.
شتێکی قورس، گڵمتکێکی ڕەق، لە گەروویدا گیری کردبوو، نە گریانەکەی دەردەهات نە دەیتوانی هاوار بکا. سەری کردەوە سەر چۆکی.
کۆخەیەکی ویشک پیرانی پێ‌کرد، سۆما لەخەو ڕاچەنی و دەستی خستە سەر شانی: «چییە؟ بۆ ئاوا دەکۆخی؟» لە جێگاکەی دەرپەڕی و بە پەلە چوو پەرداخێک ئاوی هێنا کردی بە دەمییەوە.
لەپڕ بۆغمە قورسەکەی گەرووی ڕەوی و کوڵی گریانێک، ئاو و ئاور پێکەوە لە چاو و سینکیدا تەقینەوە. وەها دای لە قوڵپەی گریان ژوورەکە دەنگی دایەوە. دایکی بە هەڵەداوان هات بۆ ژوورەکەی و باوەشی پێداکرد. سەری کردە سەر ڕانی خۆی و لە گەڵ ئەوەی فرمێسک بە چاویدا دەهاتە خوارێ گوتی:
ـ شێرکۆ گیان! من ئەمڕۆش چوومەوە بۆلای سۆما. لەو ڕۆژەوە پێم لێ نەبڕیوە. هەموو شتێکی بۆ من و دایکی باس کرد. تۆ واتکردبوو لە خۆت نەمدەوێرا هیچت پێ‌بڵێم. خۆ بە کاری ئەوە نەدەھاتی قسەت لەگەڵ بکەم. تۆ نەتهێشت سۆماش قسەیەک بکات. ڕۆڵە گیان هەر ئەو لە تۆ چاکترە، دەیگوت خۆم بە شێرکۆ دەڵێم چیبووە. بەیانی بچۆ بۆلای.
کە خەبەری بۆوە سەری لە سەر کوشی دایکی بوو. دایکیشی پاڵی بە دیوارەکەوە دابوو و خەوی لێ‌کەوتبوو. وڵات ڕووناک بووبۆوە و گزنگی بەرە بەیان لە سەر لقی دارەتووەکەی دابوو و چۆلەکە لەنێو لق و گەڵاکانیدا جریوە و جووکەیان دەهات. هەستا سەر پێ و دەرپەڕی بۆ دەرێ. دایکی بە تەقەی دەرگاکە لە خەو ڕاچەنی:
ـ شێرکۆ!
شێرکۆ لە دەرگای حەوشە چووە دەرێ و بە پڕتاو ڕۆیشت بۆ گەڕەکی باخی قازی و خوی کرد بە کۆڵانەکەی ماڵی خەزووریدا. کە گەیشتە بەر دەرگای ماڵەکەیان، دەرگای حەوشەکە کەلێنێکی پێ‌درابوو. چووە ئەوسەری کۆڵانەکە و گەڕایەوە. چاوێکی لە حەوشەکە کرد، تایەکی پەنجێرە سەوزەکە کرابۆوە و سۆما سەری کێشابووە دەرێ. کە چاوی بە شێرکۆ کەوت چاوە شینەکانی بریقەیان لێوە هات و لەگەڵ بزەیەکی شیرین ئەستێرەی گەلاوێژیان وەبیر شێرکۆ هێنایەوە. شێرکۆ دڵۆپێک فرمێسک بە سەر ڕوومەتیدا خزی و خۆی کرد بەنێو ڕیشە زبرەکەیدا. بێ ئیختیار سەری داخست و چاوی لە بەر پێی خۆی کرد.

ته واو

ئەمین گەردیگلانی

ھاوینی1389

کورته‌ چیرۆکێک بۆ تێگه‌یشتن
_______________________
کوڕێک چوو بۆ داوای کچێک،کاتێک کچەکە حاڵی کوڕەکەی زانی ووتی بە مەرجێک شووت پێ دەکەم کە دایکت بۆ ئاهەنگی مارەبڕین نەیەت!! کوڕەکە زۆر پەشۆکا و نەی دەزانی چی بکات،بۆیە بیری کردەوە کە ڕاوێژ بکات بە هاوڕێیەکی کە زۆر خۆشی دەویست و سیقەی پێ بوو. کاتێک بە هاوڕێکەی ووت،هاوڕێکەی ووتی:بۆ ئەم مەرجەی داناوە؟! کوڕەکە بە شەرمەوە وەڵامی دایەوە و ووتی:کاتێک تەمەنم

١ساڵ ...بوو باوکم مرد،ئیتر دایکم بەخێوی کردم بۆیە ناچار بوو جل و بەرگی خەڵکی بشوات تا ئێمەی پێ بەخیو بکات بۆیە من زۆر شەرمەکەم لە کارەکەی دایکم و دەمەوێت ژیانێکی تازە دروست بکەم. هاوڕێکەی ووتی: تەنها داوایەکم هەیە لێت،بڕۆ دەستی دایکت بشۆ ئینجا سبەینێ وەرەوە وەڵامی خۆمت پێ دەڵێم!! بۆیە کوڕەکە کاتێک گەڕایەوە خێرا بانگی دایکی کرد و ووتی دەمەوێت دەست بشۆم،کاتێک دەستی دایکی دەشۆرد بینی دەستەکانی دایکی چرچ بووە و هەمووی برین و زامە لەو کاتە کوڕەکە دەستی کرد بە گریان و هەردوو دەستی دایکی تێر ماچ کرد، هەر لەو کاتە خۆی پی نەگیرا تا سبەینێ چاوەڕی بکات و بڕواتەوە بۆ لای هاوڕێکەی بۆیە خێرا تەلەفونی کرد بۆ هاوڕێکەی و ووتی:زۆر سوپاست دەکەم هاوڕێکەم هەرگیز دایکم ناکەم بە قوربانی کچی خەڵک لە کاتێکدا دایکم خۆی کردە قوربانی بۆ ئێستای من و بەختەوەریم ئەوەی ڕێزی دایکی نەگرێت لە ژیانیدا ئەوە کەس لە ژیاندا ڕێزی ناگرێ

خۆشەویستی و پێڵاو
دوای ئەوەی كوڕێك بۆ ماوەی 2 ساڵ پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ كچێكا ئەبێت
وای لێیەت ئەم كوڕە تەنانەت جلەكانیشی بە دڵی كچەكە لەبەر ئەكات
ڕۆژێك داوای لێ ئەكات جووتێك پێڵاو قاوەی بكڕێت
كوڕە خۆی حازر ئەكات و ئەڕوا بە دوای ئەو ڕەنگ و مۆدێلەیا بگەڕێت كە خۆشەویستەكەی داوای كردووە..
لە ڕێگا كوڕێكی هاوڕێی ئەبینێت و ئەكەونە قسە كردن
كەسەیری قاچی هاوڕێ كەی ئەكات هەمان پێڵاوە كە كچە داوای لێ كردووە.
كوڕە قسە ناكات
ئەكەوێتە لێ كۆڵینەوە لەو مەسەلەیە
سەیر ئەكات كچەی خۆشەویستی لەگەڵ هاوڕێ كەشی پەیوەندی خۆشەویستی هەیە
لە یەك كاتا كچێك پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ 2 كوڕا هەیە و جوتێك پێڵاو ئاشكرای ئەكات.

ئێوەش ئاگاتان لە پێڵاوەكانتان بێت

چاكه‌ی‌ بكه‌ و به‌ ئاوی داده‌ !!

http://www.shenaw.com/uploads/1328875934_lebordn0.jpg

خه‌لیفه‌ی‌ به‌غدا غوڵامێكی به‌ ناوی‌ ((فه‌تح)) هه‌بوو . فه‌تح زۆر نه‌جیب و راستكار بوو . هه‌ر بۆیه‌ش خه‌لیفه‌ به‌ كوڕی‌ خۆی‌ دانابوو و له‌ ئه‌ولادی‌ خۆی‌ زیاتر خۆشی ده‌ویست. رۆژێ‌ خه‌لیفه‌ فه‌رمانی دا كه‌ فه‌تح ده‌بێ فێری‌ مه‌له‌كردن بێت. مه‌له‌وانی كوشته‌كار هاتن له‌ دجله‌ دا فێری‌ مه‌له‌ی‌ بكه‌ن. هه‌رچه‌ند كه‌ فه‌تح جوان فێری‌ مه‌له‌كردن نه‌ببوو، وای‌ ده‌نواند كه‌ ته‌واو فێر بووه‌. تا ئه‌وه‌ی‌ كه‌ رۆژێك بڕیاری‌ دا به‌ ته‌نیا و بێ مامۆستا، له‌ دجله‌دا مه‌له‌ بكات. فه‌تح بۆ سه‌ر ئاوه‌كه‌ چوو و به‌ ته‌قڵه‌یه‌ك خۆی‌ به‌ رووباره‌كه‌ دادا. رێژه‌وی‌ به‌ خوڕی‌ ئاوه‌كه‌ له‌ گه‌ڵ خۆیدا بردی‌. فه‌تح، په‌له‌قاژه‌یه‌كی زۆر كرد به‌ڵام بێ سوود بوو. به‌ ناچار خۆی‌ به‌ ره‌وتی رووبار سپارد و به‌ ده‌م ئاوه‌كه‌دا رۆیشت. رووبار ده‌یلرفاند و ده‌یگرفاند و فه‌تحی له‌ گه‌ڵ خۆیدا ده‌برد. دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ماوه‌یه‌ك له‌ گه‌ڵ ره‌وتی رووباردا رۆیشت، له‌ لاپاڵێكی چۆمه‌كه‌ به‌ سه‌ر كه‌لێنێك داكه‌وت كه‌ شه‌پۆله‌كانی ئاو به‌ په‌نایه‌كه‌وه‌ دروستییان كردبوو. به‌ دژواری‌ خۆی‌ گه‌یانده‌ ئه‌و كه‌لێنه‌ و له‌ وێ‌ لێی دانیشت و له‌ به‌ر خۆیه‌وه‌ وتی: (( هه‌رچی خوا بیكات ئه‌و باشه‌، تا ئێره‌، ئه‌وا له‌ مردن رزگاریم بوو.))
فه‌تح حه‌وت رۆژ له‌و شوێنه‌ مایه‌وه‌. رۆژی‌ یه‌كه‌م كاتێك خه‌لیفه‌ بیستی كه‌ فه‌تح به‌ ئاوی‌ دجله‌ دا چووه‌ و نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌، له‌ سه‌ر ته‌خته‌که‌ی هاته‌ خوار و له‌ هه‌رده‌که‌‌ دانیشت و وتی: ((هه‌ركه‌س فه‌تح به‌مردوویی بدۆزێته‌وه‌ و بیهێنێته‌وه‌، هه‌زاردیناری‌ خه‌ڵات ده‌كه‌م.)) سوێندیشی خواردكه:‌ ((هه‌تا كاتێك كه‌ فه‌تح بۆ لای‌ من نه‌هێننه‌وه‌ و به‌ چاوی‌ خۆم نه‌یبینم، هیچ شتێك ناخۆم.))
مه‌له‌وان خۆیان به‌ رووبار دادا. له‌ گه‌ڵ ره‌وتی به‌ رێژه‌وی‌ ئاودا بناو بوون. مه‌له‌یان كرد و له‌ پێناو دۆزینه‌وه‌ی‌ فه‌تحدا به‌ سات نه‌وێستان. كه‌س هیوای‌ به‌ زیندوو مانی فه‌تح نه‌مابوو، تا حه‌وت رۆژ گوزه‌را.
له‌ حه‌وته‌مین رۆژ دا، به‌ رێكه‌وت یه‌كێ له‌ مه‌له‌وانه‌كان سه‌ری‌ به‌و كه‌لێنه‌ داكرد كه‌ فه‌تح په‌نای‌ بۆ بردبوو و ساغ و سڵامه‌ت له‌ وێ‌ چاوی‌ به‌ فه‌تح كه‌وت. زۆری‌ پێ خۆش بوو و وتی: (( لێره‌ چاوه‌ڕوان به‌، تا به‌له‌مێك بینم و رزگارت بكه‌م.))
ئینجا به‌ پڕتاو بۆ لای‌ خه‌لیفه‌ چوو و وتی: ((ئه‌ی‌ خه‌لیفه‌! ئه‌گه‌ر فه‌تح به‌ زیندوویی بێنمه‌وه‌، چیم خه‌ڵات ده‌كه‌ی‌؟))
وتی: (( پێنج هه‌زار دینارت ده‌ده‌مێ.))
مه‌له‌وان نه‌ڕاندی‌: (( دۆزیمه‌وه‌، به‌ زیندوویی ! ))
به‌له‌میان برد و فه‌تحیان به‌ زیندوویی و به‌ سه‌ڵامه‌تی بۆ لای‌ خه‌لیفه‌ هێنایه‌وه‌. خه‌لیفه‌ به‌ڵێنی خۆی‌ برده‌ سه‌ر و ئه‌وه‌ی‌ بڕیاری‌ دابوو، به‌ مه‌له‌وانی به‌خشی. ئینجا ده‌ستووری‌ به‌ وه‌زیر دا: ((بۆ خه‌زانه‌ بچۆ و له‌ هه‌ر شتێك كه‌ تێی دایه‌، به‌ شوكرانه‌ی‌ سه‌ڵامه‌تی فه‌تح نیوه‌ی‌ به‌ سه‌ر فه‌قیر و هه‌ژاراندا ببه‌شه‌وه‌.)) ئینجا، به‌ نۆبه‌دارانی ده‌رباری‌ وت: ((نان و خوان بێنن، فه‌تح حه‌وت رۆژه‌ دمی له‌ هیچ نه‌داوه‌.)) فه‌تح وتی: ((ئه‌ی‌ خه‌لیفه‌ ! من تێرم.))
خه‌لیفه‌ وتی: ((به‌ ئاوی‌ دجله‌ !)) وتی: (( نا، من له‌و حه‌وت رۆژه‌ دا برسی نه‌ماومه‌وه‌، چونكوو هه‌موو رۆژێک‌ بیست نان له‌ سه‌ر سینیه‌كی گه‌وه‌ره‌ به‌ ئاوه‌كه‌ دا ده‌هات و منیش به‌ هه‌ر دژواریه‌ك بوو، به‌ره‌و لای‌ خۆم ده‌مكێشا و دوو یا سێ نانم لێ ده‌خوارد. له‌ سه‌ر هه‌ر نانێك نووسرابوو: (( محه‌ممه‌د كوڕی‌ حوسێن ئه‌لیسكاف، هه‌ر بۆیه‌ش من برسی نیم و به‌ زیندووییش ماوم.)) خه‌لیفه‌ به‌ بیستنی ئه‌و به‌سه‌رهاته‌ی‌ به‌ سه‌ر فه‌تح هاتبوو،فه‌رمانی دا له‌ ته‌واوی‌ شار دا جار بده‌ن: ((ئه‌و كه‌سه‌ی‌ نان له‌ دجله‌ ده‌هاوێت، كێیه‌ ؟ بۆ ده‌ربار بێت. خه‌لیفه‌ ده‌یهه‌وێ‌ رێزی‌ لێ بگرێت.)) فه‌رمان به‌ڕێوه‌ بردرا. رۆژی‌ دوایی كابرایه‌ك بۆ ده‌ربار هات و وتی: ((من ئه‌و كه‌سه‌م كه‌ نان له‌ دجله‌ ده‌هاوێت.))
خه‌لیفه‌ وتی: ((به‌ڵگه‌م بده‌یێ تا باوه‌ڕت پێ بكه‌م كه‌ راست ده‌كه‌ی‌.))
كابرا وتی: ((به‌و نیشانه‌ی‌ كه‌ له‌ سه‌ر هه‌ر نانێك ناوی‌ من نووسراوه‌.))
خه‌لیفه‌ وتی: ((نیشانت راسته‌، ئێستا پێم بڵێ بزانم له‌ كه‌یه‌وه‌ نان له‌ دجله‌ ده‌هاوێی ؟ ))
كابرا وتی: ((یه‌ك ساڵه‌.))
لێی پرسی: ((مه‌به‌ستت له‌و كاره‌ چ بووه‌ ؟))
كابرا وڵامی دایه‌وه‌: ((بیستبووم كه‌ چاكه‌ی‌ بكه‌ و به‌ ئاوی داده‌، تا له‌ كاتێكی نادیاردا پاداشی ئه‌و چاكه‌یه‌ت وه‌ربگریه‌وه‌ و منیش وام كرد. ئه‌وه‌ی‌ هه‌مبوو نان بوو، هه‌موو رۆژێ‌ هه‌ندێ‌ نانم له‌ سه‌ر سینیه‌كی گه‌وره‌ داده‌نا و به‌ ده‌م ئاومه‌وه‌ ده‌دا.
خه‌لیفه‌ وتی:((ئه‌وه‌ی‌ بیستبووت،به‌ جێت هێنا و ئیستاش پاداشی چاكه‌كه‌ت وه‌رده‌گریه‌وه‌.))
خه‌لیفه‌، له‌ نزیك ده‌روازه‌ی‌ شاری‌ به‌غدا، چه‌ند پارچه‌ زه‌ویه‌كی پێ به‌خشی. كابراش له‌ سه‌ر زه‌ویه‌كانی كاری‌ ده‌كرد و له‌ ده‌سكه‌وت و بوونیه‌تیشی به‌شی هه‌ژارانی ده‌دا .

سه‌رچاوه‌ : په‌ڕتووكی قابووسنامه‌

وه‌رگێڕانی بۆ سه‌ر زمانی كوردی‌ : هێرش بێتووشی

سه‌رده‌شت – هه‌ینی (5/11/1386)ی‌ هه‌تاوی

هێی دز ژیانت کامه‌یه؟

ژان ماری گۆستاو

وه‌رگیڕانی : هه‌رمان وه‌تمانی

ــ پێم بڵێ له کوێوه ده‌ستی پێکرد؟
نازانم، ئیتر نازانم، زۆری لێ لاداوه، ئیتر بیره‌وه‌رییه‌که‌م له‌و کات نییه. من له وڵاتی پورته‌غاڵ له دایک بووم، له ئیریسیرا، ئه‌و کات گوندێکی بچووک بوو که ڕاوچیانی ماسی له‌وێ ده‌ژیان، له نزیکه‌ی لیسبوون، سپی سپی، له قه‌راغ زه‌ریا، پاشان باوکم به هۆی هێندێک کێشه‌ی سیاسی ناچار بوو ئه‌وێ به‌جێ بێڵێ و له‌گه‌ڵ دایکم و پوورم نیشته‌جێی فه‌ڕانسا بووین. من ئیتر باپیرم نه‌دیته‌وه، به‌ڵام چاکم له بیره ڕاوچی ماسی بوو، چیرۆکی بۆ ده‌گوتم، ئیدی تازه به زبانی پورته‌غاڵی قسه ناکه‌م. وه‌کوو شاگرد به‌ننایه‌ک ده‌گه‌ڵ باوکم کارم ده‌کرد، پاشان ئه‌و مرد و دایکم ناچار بوو کار بکا، من چوومه کۆمپانیایه‌ک که کاری نۆژه‌ن کردنه‌وه‌ی بینا کۆنه‌کانی ده‌کرد، هه‌موو شتێک باش بوو، ئه‌و کات وه‌کوو هه‌موو که‌س بووم، کارم هه‌بوو، ژیانی هاوبه‌شیم پێک هێنابوو، چه‌ند هه‌ڤاڵ و براده‌رم هه‌بوو، له بیری سبه‌ی دا نه‌بووم، بیرم له نه‌خۆشی و ڕووداو و به‌سه‌رهاته‌کان نه‌ده‌کرده‌وه. زۆرم کار ده‌کرد و پاره که‌م بوو، ته‌نیا ده‌مزانی به‌خته‌وه‌رم. پاشان فیری کاری ئه‌لکتریکی بووم، مه‌داره ئه‌لکتریکی‌یه‌کان و که‌ل‌و‌په‌لی ناوماڵم چاک ده‌کرده‌وه و ڕۆشناییم هه‌ڵداوه‌سی. سیم کێشیم ده‌کرد، ئه‌و کاره‌م زۆر پێ خۆش بوو، کارێکی باش بوو.
ئه‌وانه‌ی ده‌یانڵێم ئه‌وه‌نده دوورن که جاری وایه له خۆم ده‌پرسم ڕاسته؟ ئه‌و کات به ڕاستی به‌م چه‌شنه بووه؟ بڵێی ئه‌وانه خه‌یاڵێک نه‌بن که ئه‌و کات بۆ خۆم ساز ده‌کرد؟ ئه‌و کات هه‌موو شتێک ئاوا ئاسایی بوو، شه‌وێ کاتژمێر حه‌وت ده‌گه‌ڕامه‌وه ماڵێ که ده‌رگام ده‌کرده‌وه هه‌وای گه‌رمی ماڵێ له ناوچاوانی ده‌دام، قیژه و هه‌رای مناڵه‌کانم گوێ لێ ده‌بوو و ده‌نگی هاوسه‌رم که ده‌هاته لام و ماچی ده‌کردم. چوون ماندوو بووم، به‌ر له خواردنی شیو له‌سه‌ر ته‌خت ڕاده‌کشام و چاوم له‌و سێبه‌رانه ده‌کرد که گوڵۆپ له به‌ری مێچی ده‌نه‌خشاند. بیرم له هیچ نه‌ده‌کرده‌وه، ئه‌و کات داهاتوو نه‌بوو، هه‌روه‌تر ڕابردوو، ته‌نیا ئه‌وه‌نده‌م ده‌زانی به‌خته‌وه‌رم.
ــ وه ئێستا؟
ئاخ، ئێستا هه‌موو شتێک گۆڕاوه، لێره‌وه به دوا سامناکه، ئه‌م گۆڕانه له ناکاو بوو، کاتێک که به هۆی وه‌رشکست بوونی کۆمپانیا کاره‌که‌م له ده‌ست دا ده‌یانگوت به‌رپرسه‌که‌ی تا ملان چۆته نێو قه‌رزه‌وه. هه‌موو شتێک ڕه‌هنی بوو. ئه‌و ڕۆژه‌ی که به‌رپرسی کۆمپانیا هه‌ڵات هه‌قده‌ستی سێ مانگمان پێ قه‌رزدار بوو. ڕۆژنامه‌کان سه‌باره‌ت به‌م باسه لێدوانیان هه‌بوو، به‌ڵام تازه که‌س نه ئه‌وی دێوه و نه ئێمه‌ش پاره‌که‌مان. به‌م جۆره هه‌موو هاتنه‌وه سه‌ر سیفر. ئه‌وه له چاڵێک ده‌چوو که هه‌موو تێی که‌وتین. هێندێک نازانم چییان لێ به‌سه‌ر هات، وا بزانم چوونه شوێنێکی تر که ئاشنایان هه‌بوو و ده‌یانتوانی یارمه‌تییان بده‌ن. سه‌ره‌تا وام ده‌زانی هه‌موو شتێک جێبه‌جێ ده‌بێ، دیسان کارم بۆ په‌یدا ده‌بێ، به‌ڵام هیچی به هیچ نه‌بوو.
خاوه‌ن کۆمپانیایه‌کان ته‌نیا ئه‌و که‌سانه‌ی سه‌ڵت بوون و خه‌ڵکی هه‌نده‌ران دایانده‌مه‌زراند. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که به هاسانی ده‌یانتوانی له ده‌ستیان ڕابکه‌ن، بۆ کاره ئه‌لکترییه‌کانم جه‌وازی پیشه‌م نه‌بوو، ئاوا که‌س کاری نه‌ده‌دامێ، چه‌ند مانگان هه‌ر ئاوا ڕۆیشت و من ده‌ست به‌تاڵ بووم. تێر کردنی زگ و دانی پاره‌ی خوێندنی کوڕه‌کانم دژوار بوو، ژنه‌که‌م نه‌یده‌توانی کار بکا، حاڵی باش نه‌بوو، ته‌نانه‌ت بۆ کڕینی ده‌وا و ده‌رمانیش پاره‌مان نه‌بوو. پاشان یه‌کێک له هه‌ڤاڵانم که تازه زه‌ماوه‌ندی کردبوو کاره‌که‌ی به قه‌رز دامێ و من سێ ماوه‌ی مانگ چوومه به‌لژیک و له کوره‌خانه کارم کرد، سه‌خت بوو، به تایبه‌ت که ناچار بووم ته‌نیا له هۆتێل بمێنمه‌وه، به‌ڵام پاره‌یه‌کی چاکم وه‌چه‌نگ که‌وت، به‌و پاره‌یه توانیم ماشێنێک بکڕم، وانێت پێژۆیه‌ک، ئێستاش ماومه. ئه‌و کات وام بیر ده‌کرده‌وه که له‌وانه‌یه بتوانم به وانێتێک که‌ره‌سته‌کانی بینا هه‌ڵگرم یان سه‌وزی بفرۆشم. به‌ڵام بارودۆخ زۆر دژوارتر بوو، چوون هیچم بۆ نه‌مابۆوه. ته‌نانه‌ت ئه‌و وامه‌ی وه‌رم گرتبوو له ده‌ستم دا. خه‌ریک بوو له برسان ده‌مردین، وه‌ها بوو که بڕیارم دا. سه‌ره‌تا به خۆم ده‌گوت ئه‌و دۆخه به‌رده‌وام نابێ، ته‌نیا تا ئه‌و کاته‌ی که بڕێکم پاره دێته ده‌ستی و کارێک په‌یدا ده‌که‌م. ئێستا سێ ساڵ تێپه‌ڕ بووه، ده‌زانم که تازه ئه‌و بارودۆخه ناگوڕدرێ. ئه‌گه‌ر ژن و منداڵه‌کانم نه‌بوان له‌وانه بوو بمتوانیبا بڕۆم، نازانم بۆ کوێ، کانادا، ئوستڕالیا، شوێنه‌که‌ی گرینگ نییه، ته‌نیا گۆڕینی شوێن، گۆڕینی ژیان...
ــ ده‌زانن؟
منداڵه‌کانم؟ نا، نا، هیچ نازانن، نابێ پێیان بڵیی، زۆر چکۆله‌ن، سه‌ریان له‌وه ده‌رناچێ که باوکیان بۆته دز، سه‌ره‌تا نه‌مده‌ویست به خێزانم بڵێم. پێم گوت که ئاخری کارێکم دیته‌وه، نیگابانی شه‌و له ئه‌نبارێکی که‌ره‌سته‌ی بینا. به‌ڵام ته‌واوه‌تی ئه‌و شتانه‌ی ده‌مهێناوه ده‌یدیت، ته‌له‌ویزیۆنه‌کان، گۆشییه‌کانی ته‌له‌یفوون، که‌ل و په‌لی ناوماڵ، ئه‌و شتانه‌ی بۆ ڕازاندنه‌وه و جوانکردن به کار ده‌هاتن، قاب و قاچاغی زێو، چوون هه‌موویانم له گاڕاژ ئه‌نبار ده‌کرد، ئاخرێکه‌ی شکی کرد. هیچی نه‌گوت، به‌ڵام ده‌مدیت له هێندێک شت دوو دڵ بوو. ده‌یتوانی بڵی چی؟ گه‌یشتبووینه جێگایه‌ک هیچمان بۆ فه‌وتان نه‌مابوو. یان ده‌بوو ئه‌وه‌ی بکه‌ین یان له شه‌قام سواڵ... نا، هیچی نه‌وت. به‌ڵام ڕؤژێک که سه‌رقاڵی به‌تاڵ کردنی که‌ل و په‌لی پشت ماشێن بووم و چاوه‌ڕێیئه‌و کابرایه بووم که ماڵی دزێتی ده‌کڕێوه،هاتنه گاڕاژه‌وه، زۆر زووئه‌و کابرایه‌مدیتبۆوه، بیری لێ بکه‌وه، بێ ئه‌وه‌ی خۆی له مه‌ترسی باوێ پاره‌یه‌کی زۆری له ته‌نگه‌ی باخه‌ڵی نا. دوکانێکی که‌ل و په‌لی کاره‌با و ناوماڵی له شاری هه‌بوو و دوکانێکی تری ئه‌نتیکه فرۆشی له شوێنێکی تر، وا بزانم له ده‌وروبه‌ری پاریس. هه‌موو شتێکی یه‌ک له ده‌ی نرخه‌که‌ی ده‌کڕی، بۆ ئه‌نتیکه‌که‌کان پاره‌یه‌کی زۆرتری ده‌دا، به‌ڵام هه‌موو شتێکیشی نه‌ده‌ویست. ده‌یوت ده‌بێ ئه‌رزشی مه‌ترسییه‌که‌ی هه‌بێ. ڕۆژێک سه‌عاتێکی پاندۆلی نه‌کڕی، سه‌عاتێکی پاندۆلی کۆن، وتی سێ چوار سه‌عاتی وه‌ک وه‌ی له دنیادا هه‌یه و له‌وانه‌یه ئاوا به دندوکه‌وه بێ. سه‌عاته‌که‌م دا به خێزانم، به‌ڵام حه‌زی لێ نه‌بوو، دڵنیام چه‌ند ڕۆژ دوایه له سه‌تڵی زبڵی هاویشت، له‌وانه‌یه له ترسان.
ئه‌رێ ده‌موت، ئه‌و ڕۆژه که سه‌رقاڵی به‌تاڵ کردنی پشتی وانێت بووم، گه‌یشتێ، چاوێکی لێ کردم، حه‌ولی دا بزه‌ی بێتێ به‌ڵام زۆر چاک هه‌ستم به‌وه کرد که دڵ په‌شۆکاوه، ته‌نیا گوتی، جوان له یادمه، وتی: جێی مه‌ترسی نییه؟ حه‌یا دایگرتم، پێم گوت نا و داوا لێکرد بڕوا، چوونکابرای کڕیاربه‌ زووانه ده‌گه‌یشتێ و نه‌مده‌ویست بیبینێ.
نا، نامهه‌وێ منداڵه‌‌کانم ئه‌و شتانه بزانن، زۆر چکۆله‌ن، وا ده‌زانن وه‌کوو جاران کار ده‌که‌م، پێم وتن شه‌وانه کار ده‌که‌م و بۆیه ده‌بێ شه‌وانه بڕۆمه ده‌ر و ڕۆژانه‌ش تاوێک بنووم.
ــ حه‌زت له‌و ژیانه‌یه؟
نا، هه‌رگیز سه‌ره‌تا حه‌زم لێی نه‌بوو، به‌ڵام ئێستا ده‌توانم چ بکه‌م؟
ــ هه‌موو شه‌وێ ده‌چی ده‌رێ؟
شوێن ده‌زانێ، هێندێک کۆڵان هه‌ن که له ماوه‌ی هاوین‌دا که‌سیان لێ نییه، هێندێک شوێنی دیکه زستانان به‌م جۆره‌یه. جاری وایه ماوه‌یه‌کی زۆر وه‌ده‌ر ناکه‌وم، ده‌بێ چاوه‌ڕوان بم، چوون ده‌زانم ئه‌گه‌ری قۆڵ به‌ست کرانم هه‌یه. به‌ڵام جاری وایه له ماڵێ بۆ جل و به‌رگ و ده‌رمان پێویستمان به پاره‌یه، کرێ خانوو و پاره‌ی کاره‌با له جێی خۆی. ده‌بێ له ئاست کاروباره‌کان وریا بم. وه‌شوێن مردووه‌کان ده‌که‌وم.
ــ مردووه‌کان؟
به‌ڵی، ده‌زانی کاتێک که رۆژنامه‌کان ده‌خوێنێوه و ده‌بینی که‌سێکی پاره‌دار مردووه، ده‌توانی ڕۆژی به خاک ئه‌سپاردنی بچی و سه‌رێک له ماڵه‌که‌ی بده‌ی.
ــ زۆرتر ئاوا کار ده‌که‌ی؟
یاسایه‌کی تایبه‌تی نییه، هێندێک کار هه‌ن که به‌س به شه‌و جێ به جێیان ده‌که‌م، له کووچه چه‌په‌که‌کان دا، چوون ده‌زانم ئاوا ئاسووده‌ترم، جاری وایه ده‌توانم ئه‌و کاره‌ی به ڕۆژ جێ به جێ بکه‌م، لای ئێواره‌یه‌ک، زۆرتر حه‌ز ناکه‌م به ڕۆژ کار بکه‌م، تا شه‌وێ چاوه‌ڕوان ده‌بم، ته‌نانه‌ت به‌ره‌به‌یانی، ده‌زانی، نێوان کاتژمێر سێ و چوار باشترین کاته، چوون ئیتر که‌سێک له شه‌قام نییه، ته‌نانه‌ت پۆلیسه‌کانیش له‌و سه‌عاته‌دا خه‌وتوون، به‌ڵام ئه‌گه‌ر که‌سێک له ماڵه‌وه بێ هیچ کات ناچم.
ــ چۆن ده‌زانی که‌سی لێ نییه؟
وه‌ختێک عاده‌تت گرت ئه‌وه زۆر زوو بۆت ڕوون ده‌بێته‌وه، له تۆز و خۆڵی به‌ر ده‌رگا ڕا، گه‌ڵاو وشک بووه‌کان و یان له ڕۆژنامه‌کانی که له ناو مجری نامه‌کان دا هه‌ڵچنراون.
ــ به ده‌رگادا ده‌چێ ژوور؟
کاتێک ڕاحه‌ت بێ ئه‌رێ، قفڵی ده‌شکێنم و یان که‌لک له شاکلیل وه‌رده‌گرم، ئه‌گه‌ر نه‌کرا حه‌ول ده‌ده‌م به په‌نجه‌ره‌دا بچم. هه‌میشه ده‌سته‌وانه‌ی تێده‌که‌م، بۆ ئه‌وه‌ی جێ قامکم نه‌مێنێته‌وه و برینداریش نه‌بم.
ــئاژیری خه‌ته‌ر چی؟
ئه‌گه‌رله جۆری دژواربێ، بێ خیاڵی ده‌بم، به‌ڵام زۆرتر ساده‌ن، زوو ده‌یانبینمه‌وه و سیمه‌کانیان هه‌‌ڵده‌پاچم.
ــ چیت پێ باشه هه‌ڵیگری؟
کاتێک ده‌چییه ناو ماڵی که‌سێکی نه‌ناسراو دروست نازانی چیت وه‌چه‌نگ ده‌که‌وێ، به‌س ده‌بێ زوو عه‌مه‌ل بکه‌ی، بۆیهه‌یه که‌سێک به‌دوته‌وه بێ، ده‌ی هه‌رچی باش بێ و زوو بفرۆشرێ هه‌ڵیده‌گری، ته‌له‌ویزیوون، زه‌بت، که‌ل و په‌ل و قاب و قاچاغی زێو، شتی جوان، گوڵدان و په‌یکه‌ره‌کان به‌و مه‌رجه‌ی زۆر ده‌ست و باڵی پیاو نه‌گرن.
ــ زێڕ و گه‌وهه‌ر؟
نا، زۆر که‌متر، دوای ئه‌وه‌ش خه‌ڵک کاتێک وه‌ده‌ر ده‌که‌ون زێڕ و گه‌وهه‌ره‌کانیان به‌جێ ناهێڵن. سه‌یره ئه‌وه‌یه شوشه‌ی خواردنه‌وه‌ش چاک ده‌فرۆشرێ. خه‌ڵک زۆر سرنج ناده‌نه ژێرخانی ماڵه‌کانیان، قفڵی پاراستن لێناده‌ن و زۆریان ئاگا له‌وه‌ نییه که چ دێته پێش. ده‌بێ زوو هه‌موو شتێکی بار بکه‌ی و تێقولێنی، چاکه ماشێنم هه‌یه، بی وی ناتوانم ئه‌و کاره بکه‌م. ده‌بوو چووبامه نێو گرووپێکه‌وه و بووبامهگانگه‌سته‌رێکیباش. حه‌زم له‌وه نییه، پێم وایه ئه‌وان ئه‌و کاره‌ی بۆیه ده‌که‌ن وه‌ڕه‌ز نه‌بن، ده‌نا نیازیان چییه؟!. ده‌یانهه‌وێ ده‌وڵه‌مه‌ند بن. دزی گه‌وره گه‌وره ده‌که‌ن، که‌چی من ئه‌و کاره‌ی بۆیه ده‌که‌م له برسان نه‌مرم. بۆ وه‌ی ژن و منداڵه‌کانم شتێکیان هه‌بێ بیخۆن، جل و به‌رگیان هه‌بێ، بۆ وه‌ی منداڵه‌کانم بتوانن بخوێنن و کارێکی باشیان وه‌چه‌نگ که‌وێ.
هه‌ر سپه‌ی کارێکی په‌یدا که‌م تازه دزی ناکه‌م. دیسان ده‌توانم شه‌وانه ئاسووده بێمه‌وه ماڵی و به‌ر له‌ خواردنی شیو له‌سه‌ر ته‌خت ڕاکشێم و بڕوانمه سێبه‌ره‌ نه‌خشاو‌ه‌کانی به‌ری میچی. بێ ئه‌وه‌ی بیری شتێک بکه‌مه‌وه، بێ ئه‌وه‌ی بیری داهاتوو بکه‌مه‌وه، بێ ئه‌وه‌ی له شتێ بترسێم...
وا هه‌ست ده‌که‌م بۆشاییه‌کی گه‌وره که‌وتۆته ژیانم، له پشت ئه‌وه‌ش هیچ شتێک نییه، وه‌کوو دێکۆڕێک، خانوویه‌کان، خه‌ڵک، ماشێنه‌کان، وا هه‌ست ده‌که‌م هه‌مووی ده‌سکردین، وا هه‌ست ده‌که‌م ڕۆژێک پێم ده‌ڵین ئه‌وانه هه‌ر هه‌مووی گاڵته و قماره و هی که‌س نین... بۆ وه‌ی بیر له‌و شتانه نه‌که‌مه‌وه دوا نیوه‌ڕۆ ده‌چمه شه‌قام و هه‌روا ده‌ڕۆم، ڕێ ده‌پێوم، ڕی ده‌پێوم، له کاتی گه‌رما، له ژێر باران، هه‌ست به نامۆیی ده‌که‌م، ده‌ڵیی هه‌ر ئێستا به شه‌مه‌نده‌فه‌ر گه‌یشتوومێ و که‌س له شاری دا ناناسم، که‌س.
ــ ئه‌ی هه‌ڤاڵ و براده‌ره‌کانت؟
ئای، براده‌ره‌کانم، کاتێک که گرفتێکت هه‌یه و براده‌ره‌کانت ده‌زانن کاره‌که‌ت له کیس چووه و ئیتر پاره‌یه‌کت بۆ نه‌ماوه سه‌ره‌تا زۆر دڵسۆزن، به‌ڵام دوایه ده‌ترسن بچی پاره‌یان لێ وه‌ربگری، ئه‌و کاته که... ده‌ی خۆ تۆ زۆر گوێ ناده‌یه‌ی و ڕۆژێک ده‌بینی که که‌ست به به‌ره‌وه نه‌ماوه، تازه که‌س ناناسی، ده‌ڵێی به ڕاستی بێگانه‌‌یه‌کی و تازه له شه‌مه‌نده‌فه‌ر هاتوویه‌ خوار.
ــ پێت وایه بارودۆخه‌که وه‌ک جارانی لێبێته‌وه؟
نازانم... جاری وایه هه‌ست ده‌که‌م ئه‌و ناخۆشییانه ته‌واو ده‌بن و من دیسان له به‌ننایی یان ئه‌لکتریکی دا کار ده‌که‌مه‌وه، گشت ئه‌و کارانه‌ی ئه‌و کات ده‌مکردن... به‌ڵام جاری واشه به خۆم ده‌ڵێم ئه‌و حاڵه قه‌ت قه‌ت ناگۆڕێ. چوون سامانداره‌کان خۆ ده چاره‌ڕه‌شان ناگه‌ینن، گاڵته‌یان پێ ده‌که‌ن، سامانه‌کانیان بۆ خۆیان هه‌ڵده‌گرن و له خانووبه‌ره گه‌وره‌کانیان دا قه‌پاتیان ده‌که‌ن، ئه‌تۆش بۆ وه‌ی شتێکت هه‌بێ، بۆ پارۆ نانێک، ده‌بێ بچێ ناو ماڵه‌کانیان و بۆخۆت هه‌ڵی گری.
ــ که بیر له‌وه ده‌که‌یه‌وه بوویته دز چ هه‌ستێکت هه‌یه؟
ده‌ترسم، دڵه خورپه دامده‌گرێ، ئه‌و فکره ده‌مکوژێ، جاری وایه شه‌وانه وه‌ختی شیو ده‌گه‌ڕێمه‌وه ماڵێ و ئیتر وه‌ک ئه‌و وه‌ختانه نییه. شیو ته‌نیا چه‌ند سانده‌ویچی سارده که ده‌گه‌ڵ تماشا کردنی ته‌له‌ویزیون ده‌یخۆم، منداڵه‌کان ده‌نگیان لێ ده‌ر نایه، خێزانم چاوم لێ ده‌کا به‌ڵام ئه‌ویش هیچ ناڵێ، دیاره زۆر ماندوویه، له چاوه خۆڵه‌مێشی و غه‌ماوییه‌کانێوه دیاره. وه‌بیر ئه‌و شته‌ی دێمه‌وه یه‌که‌م جار پێێ وتم، کاتێک پرسی جێی مه‌ترسی نییه؟ پێم وت نا. به‌ڵام ئه‌وه ڕاست نه‌بوو. چوون باش ده‌زانم ڕۆژێک، ڕۆژێکی شووم، گرفتێک دێته ئاراوه. پێشتر سێ چوار بار هێنده‌ی نه‌مابوو بگیرێم، ته‌قه‌یان لێ کردم. سه‌رتاپا ڕه‌شم پۆشی بوو به ده‌سته‌وانه و ده‌مامکی ڕه‌شه‌وه، نه‌یانتوانی لێم ده‌ن، چوون له تاریکی دا نه‌یانده‌دیتم. به‌ڵام ئاخری هه‌ر لێم ده‌ده‌ن، دڵنیام، له‌وانه‌یه ئه‌م شه‌و، له‌وانه‌یه سبه‌ی شه‌و، کێ چووزانێ؟ له‌وانه‌یه پۆلیسه‌کان قۆڵبه‌ستم که‌ن و چه‌ند ساڵ له گرتووخانه‌دا بم. له‌وانه‌شه کاتێک که ته‌قه‌م لێ ده‌که‌ن نه‌توانم زوو هه‌ڵێم و بکوژرێم، مه‌رگ، بیر له ژنه‌که‌م ده‌که‌مه‌وه. له فکری خۆم دا نیم، من هیچم ناوێ، گرینگ نیم، بیر له‌وی ده‌که‌مه‌وه و هه‌روه‌تر منداڵه‌کانم چییان لێ به‌سه‌ر دێت؟ له‌م دنیایه‌دا کێ بیریان لێ ده‌کاته‌وه؟ کاتێک له ئیریسیرا ده‌ژیام بابه گه‌وره‌م زۆری ئاگا له من بوو. ئه‌و شێعره‌ی که زۆر جار بۆی ده‌خوێندمه‌وه ئێستاش له بیرمه، له خۆم ده‌پرسم بۆچی ئه‌وه‌یان زیاتر له‌وانی دیکه له یادم ماوه، له‌وانه‌یه چاره‌نووس وای دانابێ، بڕێک پورته‌غاڵی ده‌زانی؟ ئاوا بوو، گوێ بده‌یه:
...
...
...
هێی دز! هێی دز!
ژیانت کامه‌یه؟
خواردن و خواردنه‌وه
خولانه‌وه‌ له شه‌قام،
نیوه شه‌و بوو
که دز هات
سێ جار لێی دا
له ده‌رگای ناوه‌ندی.

ژێده‌ر:
La ronde et autre faits divers, Gallimard,1982
وه‌رگێڕان بۆ فارسی: ئه‌سغه‌ر نووری

"په‌نا به‌ خوا له‌تاو شه‌یتان"

ئه‌یگێڕمه‌وه‌، با وایش بیر وه‌که‌ن بڕوام نه‌ماوه‌، شێت بووم یا شه‌یتان چووه‌ته‌ کڵێشه‌مه‌وه‌. گێژم، کاسم. نازانم یا نا ئه‌زانم چ هێزێکه‌ هه‌رچی به‌ره‌و پێش ئه‌چم شکم پتر ده‌کا و پرسیاری زیاتر گێژم ئه‌کا؟! له‌ به‌ر درگای بیمارستان هه‌مووی ئه‌و به‌سه‌رهاتانه‌ی ئه‌م چه‌ند ڕۆژه‌ی ڕابردوو یا نا بڕێکیانم دێته‌وه‌ بیر که‌ موبایله‌که‌م زه‌نگ ئه‌خوا.

ئه‌و ڕؤژه‌ چووم بۆ که‌ره‌ج به‌ شوێن دایکم و خوشکما، له‌ ناو مێترۆ کتێبی دنیای سووفی ئامۆندسێنی یووستین گۆردێرم ئه‌خوێنده‌وه‌ که‌ له‌گه‌ڵی ئاشنا بووم. ئێستا ئه‌و بوو -به‌دیع- وتی له‌ تاران چه‌ند شه‌و میوانت ئه‌بم. نازانم بڵێم به‌خێر بێی، نه‌ڵێم، کوڕه‌ میوان هه‌ر مه‌رامێکی بێ حه‌بیبی خوایه‌، کێشه‌ ئه‌وه‌یه‌ خۆیشم سه‌رم له‌و ژانه‌سه‌رانه‌ ئه‌خورێ.

باسه‌که‌مان له‌ فه‌لسه‌فه‌ و کۆمه‌ڵگای ده‌ور و به‌ر یا ره‌شید وته‌نی کۆمه‌ڵه‌گای ده‌ور و به‌ره‌وه‌ به‌ره‌و دین و عیرفان چوو و ئه‌و زوو ڕای خۆی ده‌ربڕی و من زوو هه‌ستم پێ کرد که‌ به‌هاییه‌ (له‌وه‌ی که‌ وتی به‌ باوه‌ڕی من هه‌تا دنیا دنیایه‌ پێغه‌مبه‌رانی پاش موحه‌ممه‌دیش(ص) دێن) له‌ وریایی خۆم نه‌بوو به‌ڵکوو ئه‌م ماوه‌ هاوکارێکم که‌ به‌هایی بوو زانیاری باشی له‌و بوواره‌وه‌ پێ دابووم، به‌ کورتی ئه‌و ڕؤژه‌ شوکور بۆ خوا ئیمانه‌که‌م به‌ ساغی گه‌یانده‌وه‌ ماڵ.

زۆرم به‌ دایکم وت مه‌یه‌ کوڕه‌ جارێکه‌ مه‌یه‌ بۆ تاران له‌ باوکم پاڕامه‌وه‌، هیچ سوودی نه‌بوو نازانم بۆ ئه‌موت مه‌یه‌. ئه‌مڕۆ له‌ سه‌ر کاره‌وه‌ ته‌له‌فوونم بۆ کرد، پاش حه‌وت هه‌شت زه‌نگ :

_ ئه‌لۆ فوئاد گیان زوو خۆت بگه‌یێنه‌وه‌ ماڵ پێم وا بێ ده‌ستم شکاوه‌.

_ به‌ چی...؟

_ هه‌ڵاتم ته‌له‌فوونه‌که‌ به‌رز وه‌که‌م له‌ سه‌ر سرامیکه‌کان هه‌ڵخزام و که‌وتم.

_ باشه‌ وا هاتم.

ئێستا پاش ئه‌وه‌ی بۆ سێ بیمارستانی دیکه‌ش چووی لێره‌ گیرساوییه‌وه‌ که‌ تایبه‌ت به‌ شکاوی و ئێسک و چوارپه‌له‌، دوکتور ئه‌ڵێ ئه‌بێ عه‌مه‌لی که‌ی ده‌ستی خراپ شکاوه‌. بیرت هه‌ر لای نازانی خۆشت چییه‌ و وڕ به‌ ده‌وری خۆتا ئه‌سووڕێیته‌وه‌. چۆنه‌ ئه‌بێ دایکت بێت و تۆ له‌و شاره‌ زل و زه‌به‌نه‌ سه‌ر له‌و بیمارستانه‌ ده‌ر بێنی و چاوت به‌ چه‌ند دۆست بکه‌وێ و دیسان له‌و حاڵه‌ که‌ له‌وانه‌یه‌ جار و بار نوقمت کا و ون بی و دیسان میوان بیته‌وه‌، میوانی بیره‌وه‌رییه‌کانی خۆت، میوانی چاره‌نووس، ئه‌و جار ئه‌و دۆسته‌ تازه‌ش خزمی ڕفیقێکی کۆنت بێ... ئای که‌ سه‌یره‌.

زۆر شت هه‌یه‌ قورسه‌ له‌سه‌ر شانت، ئه‌زانی چییه‌ به‌ڵام ناتوانی بیڵه‌ی یا نابێ بیڵه‌ی، خه‌ڵک به‌ شێتت ئه‌زانن، لێت دوور ئه‌که‌ونه‌وه‌، لێت ئه‌ترسن، ته‌نانه‌ت جاری وایه‌ خۆیشت له‌ خۆت ئه‌ترسی یا گه‌مه‌ به‌ خۆت ئه‌که‌ی، باوه‌ڕ به‌ خۆشت ناکه‌ی، ئیتر خه‌و و خه‌یاڵه‌کانت له‌ گه‌ڵ ژیانی ئاسایی بۆ جیا ناکرێته‌وه‌، خه‌و به‌ که‌وشه‌وه‌ ئه‌بینی که‌وشی سپی له‌و که‌وشه‌ یێسیکه‌نه‌ کوره‌ییه‌کان، ئه‌و که‌وشانه‌ی له‌مێژه‌ بۆ ئه‌سڵه‌که‌ی ئه‌گه‌ڕێی.

ئێستا شه‌و دره‌نگه‌، خه‌وم دێ خه‌وێ که‌ ڕه‌نگه‌ خه‌ون ببینم، ئه‌خه‌وم پاشماوه‌ی چیرۆکه‌که‌تان به‌یانی بۆ ئه‌گێڕمه‌وه‌ ئه‌گه‌ر مام، به‌ڵێن ناده‌م ئه‌گه‌ر خه‌ونیشم دی پێش هه‌موو که‌س بۆ ئێوه‌ی وه‌گێڕم، تۆ بڵه‌ی خه‌و به‌ چییه‌وه‌ ببینم؟! به‌یانی بۆتان ئه‌گێڕمه‌وه‌.

خه‌وم دی، خه‌وێ که‌ ئه‌زانم چی بوو به‌ڵام ناتوانم بیڵێم یا کاتێ ئه‌مه‌وێ بیڵێم له‌ بیرم ئه‌چێته‌وه‌ و ئیتر نایێته‌وه‌ بیرم.

سبه‌یشه‌و میوانم هه‌یه‌ میوانی زۆر، هه‌ر یه‌که‌و له‌ لایێکه‌وه‌، دڵم نایێ به‌ هیچیان بڵێم نه‌یێن، ئه‌مڕۆ دایکم له‌ بیمارستان هێناوه‌ته‌وه‌ بۆ ماڵ.

وه‌ڕه‌ز نه‌بووم به‌ڵام له‌مه‌ولا ئه‌بێ میوانه‌کانم به‌ نۆبه‌ بێن، په‌توو سه‌رین و قاپ و قاچاخم که‌مه‌.

جاری وایه‌ میوانی وایشت بۆ دێ که‌ ئه‌بێ ئاوێنه‌ بکڕی، ئیتر ناته‌وێ بۆ تماشا کردنی خۆت بچییه‌ ناو ئاسانسۆڕه‌که‌ و له‌ ئاوێنه‌که‌یدا تماشای باڵای خۆت بکه‌ی، ئه‌گه‌ر خۆشت به‌دزییه‌وه‌ بچی پێت عه‌یبه‌ به‌ میوانه‌که‌ت بڵێی بچۆ له‌ ئاسانسۆڕه‌که‌دا تماشای باڵای خۆت بکه‌. له‌وانه‌یشه‌ له‌ناکاو ئاسانسۆڕه‌که‌ بچێته‌ نهۆمی سه‌ره‌وه‌، به‌رده‌م درگای ماڵی جیرانه‌که‌ت و دوای ئه‌وه‌ی درگا ئه‌کاته‌وه‌ چاوی به‌ میوانه‌که‌ت بکه‌وێ، جا ئه‌گه‌ر کاتیش نیوه‌شه‌و یا سه‌رله‌به‌یانی بێ و دراوسێ ترسه‌نۆکه‌که‌ت وه‌بوورێ ئه‌مجار وه‌ره‌ و کۆی که‌ره‌وه‌. ئێستایش له‌ خه‌جاڵه‌تی ئه‌و دوو جاره‌ی له‌ ئاسانسۆڕه‌که‌دا لێت ترسابوو ئاره‌قی سارد ناو چاوانت ئه‌گرێ.

جاری وایه‌ حه‌ز ئه‌که‌ی ده‌ورت پڕ بێ له‌ میوان به‌ڵام ناچاری جوابیان که‌ی و دڵیان له‌ خۆت بڕه‌نجێنی به‌ڵام تۆ ئه‌و کاره‌ت نه‌کردووه‌ و ناشیکه‌ی. جاری وایه‌ ئه‌بێ کارێ بکه‌ی که‌ خه‌ڵک و دۆست و ئاشنا لۆمه‌ت بکه‌ن یا ته‌نانه‌ت دایکت باوکت، به‌ڵام ئه‌وان نازانن تۆن له‌ بیری چی دای، چی به‌ دڵتا دێ، ئه‌گه‌ر بیڵه‌ی به‌ شێتت ئه‌زانن لێت ئه‌ترسن ئه‌ڵێن جنۆکه‌ی له‌گه‌ڵه‌. ته‌نانه‌ت ناوێری خه‌ونه‌کانیشت وه‌گێڕی ئه‌گه‌ریش بته‌وێ جاری وایه‌ ده‌مت ئه‌بێته‌ ته‌ڵه‌ی ته‌قیو.

ئێستا ئێوه‌ش به‌ شێتم ئه‌زانن به‌ڵام من پێتان ئه‌ڵێم جارێکی تر ئه‌م چیرۆکه‌ مه‌خوێننه‌وه‌ چون له‌ خۆتان ئه‌ترسن و ئه‌که‌ونه‌ گومان، گومان له‌ هه‌موو شتێ ... ته‌نانه‌ت له‌ که‌وشه‌کانتان، له‌ میوانه‌کانتان، له‌ خه‌وێ که‌ ئه‌یبینن له‌ شتێ که‌ ئه‌یزانن به‌ڵام ناتوانن بیڵێن و ئه‌گه‌ریش بیڵێن خه‌ڵک به‌ شێتتان ئه‌زانن. گرینگ ئه‌وه‌یه‌ هه‌موومان که‌م و زۆر ئه‌وجۆره‌ بیر و هه‌ستانه‌ به‌ زه‌ین و دڵماندا دێ و که‌ یه‌کێک نهێنیێکمان پێ ئه‌ڵێ لێی ئه‌ترسین، به‌شێتی ئه‌زانین یا وا هه‌ست ئه‌که‌ین جنۆکه‌یه‌ یا شه‌یتان چووه‌ته‌ ناخی.

" فوئاد جه‌هانی " بانه

ئه‌و دیو په‌نجه‌ره
‌

له‌مێژه‌ بۆ ڕێگایێ ده‌گه‌ڕێ خۆی بكوژێ و له‌ده‌ست ئه‌م ژینه ‌له‌عنه‌تییه‌ ڕزگار بێ. تازه ‌دیمه‌نه‌ جوانه‌كانی ژیان بۆ ئه‌و بۆن و به‌رامه‌یێكیان نییه، له‌ڕاستیدا ده‌یه‌وێ خۆكوشتنه‌كه‌ی یا شاراوه‌ و هه‌ست پێ نه‌كراو بێ یا به‌ شێوه‌یێكی سه‌رنج ڕاكێش. زۆر ڕێگه‌ به‌ مێشكی ده‌گا ته‌نانه‌ت منیش چه‌ند ڕێگه‌م نیشان داوه‌ به‌ڵام بۆ جێبه‌جێ كردنی پێویستی به‌ پاره‌ هه‌یه‌.

دیاره‌ ئه‌ویش وه‌كوو زۆر مرۆڤی تر هه‌ست و بیر و هه‌ندێك تایبه‌تمه‌ندی ده‌روونی خۆی هه‌یه‌ و بێگومان حه‌زی له‌ زۆر شته‌ و ڕقی له‌ زۆر شتی دیكه، ئه‌ویش ئه‌توانێ ژیانێكی ئاسایی بێ، خولیای ده‌سه‌ڵاتی هه‌بێ، عاشق بێ یا ته‌نانه‌ت پیاوكوژ و تیرۆریستێكی باش. گرینگ ئه‌وه‌یه‌ بڕیاری داوه‌ خۆ بكوژێ، به‌ڵام چۆن و پاشان چ ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی هه‌بێ ئه‌مه‌ گرینگه‌. له‌وانه‌یه‌ پێویست بێ ده‌مانچه‌یێ بكڕێ یا ئوتۆمبیلێ كه‌ له‌ جادده‌ به‌ سورعه‌ت خۆی له‌ په‌رتگایێ بخاته‌ خوار. حه‌زی له‌ دزی و فڕ و فێڵیش نییه، نه‌وه‌ك زۆر كوڕێكی ناسك و پاك بێ به‌ڵكوو نایهه‌وێ بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ‌جگه‌ له‌ خۆی كه‌ڵك له‌ كه‌س وه‌رگرێ.

له‌ ژوورێكی پان و به‌رین و تاریك خۆی له‌ سووچی دیوارێ كز كردووه‌ و هاڵاوی هه‌ناسه‌ی له‌گه‌ڵ مژی ته‌ڕی دیوه‌كه‌ به‌ بن میچه‌ نزمه‌كه‌وه‌ ئه‌نووسێ و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ناو سییه‌كانی، بۆی هه‌یه‌ هه‌ر له‌م ژووره‌دا بمرێ به‌ڵام قه‌ت بیری له‌وه‌ نه‌كردۆته‌وه. ژوورێ كه‌ په‌نجه‌ره‌ی تێدا نییه‌ و كپ و كڕ و مه‌رگه‌، به‌م خه‌یاڵانه‌وه‌ ئه‌بێ بمری، مه‌گه‌ر هه‌نگاوێ بنێی و خۆت كه‌ره‌سه‌كانی كوشتنت به‌ ده‌ست بێنی به‌ڵام تۆ هه‌میشه‌ بیرت له‌ جوانترین و تازه‌ترین و گه‌وره‌ترین كه‌ره‌سه‌ كردۆته‌وه‌. ته‌نیا شتێ كه‌ بۆت گرینگه‌ ئه‌وه‌یه‌‌ چۆن و به‌چی و له‌ كوێ و بۆچی خۆت بكوژی. هه‌مووی هه‌وڵه‌كانیشت ئه‌بێ له‌ پێناو ئه‌م بیره‌دا بێ. به‌رنامه‌كانت بڕێژه‌، ئه‌گه‌ر بۆ به‌ده‌ست هێنانی ئه‌م ئامانجه‌ پێویسته‌ كار بكه‌ی، بنووسی یا خه‌ریكی باز‌رگانی و سیاسه‌ت بی، بڕیار بده‌ و ده‌ست پێ بكه. له‌وانه‌یه‌ كار بكه‌ی و ورده‌ ورده‌ ببیه‌ باز‌رگان و هات و چۆی وڵاتانی ده‌وروبه‌ر و دوور بكه‌ی یا ببیه‌ سیاسه‌تمه‌دارێكی گه‌وره‌ و تێكه‌ڵاو شۆڕش و لایه‌نگری مافی مرۆ‏ڤ و ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌ڵات بی، به‌ڵام گرینگ ئه‌وه‌یه‌ ته‌واوی ئه‌م هه‌وڵانه‌ له‌ پێناو خۆكوشتنتا ئه‌بێ.

به‌ڕاستی چ پێویستیێ هانت ئه‌دا تێبكۆشی مردنێكی خۆشت بێ؛ تازه‌ و نه‌ناسراو، وه‌ها كه‌ بۆ هه‌میشه‌ ببیه‌ هۆی سه‌رسوڕمانی خه‌ڵك و ون نه‌بی. تۆ ئێستا له‌م ژووره‌ نزم و به‌رین و تاریكه‌دا ون بووی. زۆر جار نزمی بن میچه‌كان گوشارێ ئه‌خاته‌ سه‌ر سینگت و هه‌ناسه‌كانت داگیر ئه‌كا و تۆ هه‌ر له‌ دنیای خۆتدا نوقمی خه‌یاڵی. بڕیاری خۆت بده‌ و یه‌كه‌م هه‌نگاوی خۆكوشتنت هه‌ڵگره‌، با ئێستا شا بیت و له‌ سه‌ر ته‌ختی پاشایه‌تی تاجی سه‌رت به‌ مه‌كرێكی شاهانه‌وه‌ هه‌ڵگری و به‌ په‌نجه‌ سه‌رت هه‌ڵكڕێنی و بیرت هه‌ر لای دۆزینه‌وه‌ی ڕێگه‌یێكی تازه‌ بێ، دڵنیاش ئه‌بی هه‌ر ڕێگه‌یێ تا ئه‌و كاته‌ تازه‌یه‌ كه‌ به‌ بیری تۆدا دێت و له‌وه‌دوا ئیتر كۆن ئه‌بێ و تۆ به‌ سه‌رقاڵی خۆت فه‌رامۆشی ئه‌كه‌ی. له‌ڕاستیدا بیر كردنه‌وه‌ت له‌م مه‌به‌سته‌ و چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌ بردنی بزاوتنت تیا دروست ئه‌كا و هه‌ر ئه‌مه‌یه‌ ئه‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی تۆ ئه‌م جۆره‌ خۆ كوژییانه‌ت به‌ دڵ نه‌بێ.

بازرگان به‌و له‌ په‌نجه‌ره‌ی فڕۆكه‌وه‌ بیر له‌وه‌ بكه‌وه‌‌ چۆن خۆ بخه‌یته‌خوار و چۆن بمری. هه‌ناسه‌كانت توندتر ده‌بێ و ده‌نگی هه‌ناسه‌ت پانایی ژووره‌كه‌ پڕ ئه‌كاته‌وه‌ و ڕه‌نگی مه‌رگ ده‌پژێنێته‌ ناو ژووره‌كه‌ و تا دێ به‌م بیره‌ قووڵانه‌وه‌ زیاتر په‌له‌قاژه‌ ئه‌كه‌ی. بیر له‌ چی ئه‌كه‌یته‌وه‌؟ هیچ نییه‌ و سه‌ره‌تایش هیچ نه‌بووه.

چاوت به‌ره‌و په‌نجه‌ره‌كه‌ ئه‌ڕوانێ و به‌ ئاسپایی حه‌جمی له‌شت له‌ په‌نجه‌ره‌كه‌ هه‌ڵده‌واسی و ده‌ته‌وێ بچیه‌ ده‌رێ ...

خاچ

چاوت لێیه له كۆتایی دارستانه‌كه‌دا ئه‌و جێگه‌ی تاقه‌ دارێك له جه‌ماوه‌ر دابڕاوه ماشینه‌كه‌ت تورمۆزی گرتووه و تیشكی چراكانی چۆڵایی ڕێگای دارستانه‌كه‌ی بڕیوه، چاوت له هه‌نگاوه‌كانت بڕیوه، دائه‌به‌زی گوریسێكی درێژ له ماشینه‌كه ده‌ر دێنی و به‌ره‌و تاقه‌‌داره‌كه ئه‌ڕۆی، ئه‌گه‌یته سێبه‌ری داره‌كه، به‌ری تیشكی ماشینه‌كه‌تی گرتووه، لقێكی ئه‌ستوور و قایم ئه‌دۆزیه‌وه، سه‌رێكی گوریسه‌که‌ی پێوه ئه‌به‌ستی و سه‌رێكی تری به ملته‌وه، له‌گه‌ڵ هه‌ر هه‌نگاوێكتا ئاره‌قی ترس و گومان ده‌تكێنی،ورده ورده له ماشینه‌كه نزیك ئه‌بیه‌وه.

ئێستا له پشت فه‌رمانی ئوتومبیله‌كه دانیشتوویت، ڕۆشنت كردووه و پێت ناوه به گازدا و دووسه‌د میتر ڕۆشتووی، گوریسه‌كه له سه‌ر لقی دره‌خته‌كه‌وه پچڕاوه و تۆ هیچ ئازارێكت پێ نه‌گه‌یشتووه.

به‌یانی دێیت و چاوت به ته‌رمه‌كه‌ت ئه‌كه‌وێ كه به گریانه‌وه ئه‌ینێژن ....

مار دێته‌ خه‌وت

ڕێگه‌‌م لێ گیراوه‌ و ناتوانمده‌رباز بم، ده‌ستی توند قوفڵ كردووه‌، نه‌ڕێگه‌‌ی پێشم هه‌یه‌ نه‌ڕێگه‌‌ی پاش. دوو سه‌عاته‌ هه‌وڵ ده‌ده‌م به‌م مێزه‌دا سه‌ركه‌وم و ئێستا ئه‌م دێوه‌زمه‌ پێشی پێ گرتووم. زۆرچار له‌گه‌ڵ قسه‌كانیا ده‌ست به‌رز ئه‌كاته‌وه‌ و توند له‌سه‌ر مێزه‌كه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ قوفڵی ده‌كاته‌وه‌. ده‌ترسم ئه‌گه‌ر به‌ده‌ستیا هه‌ڵ گه‌ڕێم بمبا و له‌جێیه‌كیدوور فڕێم بداته‌ خواره‌وه‌. هه‌ست ده‌كه‌م له ‌به‌ر ده‌م كێوێكی دژوارا وێستاوم و هه‌نگاونانبه‌ره‌و لووتكه‌ زۆر ئه‌سته‌مه‌ به‌ڵام ئه‌وه‌نده‌یش خۆش و شادی هێنه‌ره‌ كه ‌له‌پێناو ئامانجیدواڕۆژ سه‌رشێتانه‌ سه‌رده‌كه‌وم.

له‌گه‌ڵ قسه‌كانیا كتێبێكی هه‌ڵگرت و به‌نیشانه‌ی جه‌خت شه‌ق دایه‌وه‌ به‌سه‌ر مێزه‌كه‌دا. ڕێك به‌رگازی پشتم كه‌وت. كێ ده‌زانێ چه‌ند به‌سه‌ختی له‌ژێر ئه‌و كتێبه‌ ده‌رباز بووم؟ قورسایی وشه‌كانی هه‌ناسه‌ی پێ توند كردبووم. بۆ ماوه‌یه‌ك گێژ و وڕ به‌ ده‌وری خۆما هه‌ڵده‌خولام و بۆ ده‌رفه‌تێك ده‌گه‌ڕام ده‌رباز بم؛ خه‌ته‌ر كردن باشتره‌ له‌ ڕاوه‌ستان و بۆگه‌ن كردن. ورده‌ورده‌ به‌ سه‌ر ده‌ستیا هه‌ڵگه‌ڕام، كه‌وتمه‌ خوار، هه‌ستامه‌وه‌ و سه‌ركه‌وتم. به‌ چه‌ند جار هه‌وڵ دان گه‌یشتمه‌ سه‌ر لوتكه‌ به‌رزه‌كه‌ی ده‌ستی. له‌وێوه‌ چاوم پێی كه‌وت. ئۆخژنێكم تێ هات و هیوایێكی گه‌ش له‌ ده‌ماره‌كانما گه‌رمه‌ی كرد. به‌ دڵنیاییه‌وه‌ داگه‌ڕام له‌ په‌نجه‌كانی یه‌كه‌یه‌كه‌ تێپه‌ڕ بووم و گه‌یشتمه‌ سه‌ر دوایین په‌نجه‌ی. له‌ ناكاو هه‌ناسه‌یه‌كی قووڵی هه‌ڵكێشا و هه‌ستایه‌ سه‌ر پێ ‌ و دوو هه‌نگاو له‌ولاوه‌تر له‌ په‌نای په‌نجه‌ره‌كه‌ دانیشت و چووه‌ بیره‌وه. منیش سه‌ر له‌ نوێ به‌ره‌و مێزه‌كه‌ ڕێكه‌وتم .

چوویته‌ په‌نا په‌نجه‌ره‌كه‌، ته‌ماشایه‌كی ده‌ره‌وه‌ت كرد و قورسایی له‌شت به‌ ئارامی له‌ سه‌ر سه‌نده‌ڵییه‌كه‌ دانا. جه‌ماوه‌ره‌كه‌ قرم و قاڵێكی سه‌یریان بوو، نازانم چۆن له‌و ژووره‌ بچووكه‌دا جێیان ببۆوه، كورِ و كچه‌كان تا قه‌یرێك له‌مه‌پێش به‌ پێ دزه‌ سه‌یری یه‌كتریان ده‌كرد به‌ڵام ئێستا نزیك له‌ یه‌ك زۆر به‌ نه‌رمی قسه‌یان ده‌كرد و ده‌ستیان ده‌خسته‌ ناو ده‌ستی یه‌كدی و به‌ دزییه‌وه‌ ده‌یان گوشی. ده‌میان ده‌خسته‌ ناو ده‌می یه‌كتر و ده‌توانه‌وه‌ و شه‌ڵاڵه‌ی ئاره‌ق ده‌بوون. تۆیش هه‌ڵمێك له‌سییه‌كانته‌وه‌ ئه‌هاته‌ ده‌ر و به‌ده‌وری سه‌رتا گێنگڵی ئه‌دا و ده‌وری هه‌موو جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی داده‌پۆشی. ته‌مێك له‌ پرسیار و ئاره‌قێك له‌عه‌شق. هه‌موو ده‌یانزانی تۆ دڵت به‌ یه‌كێكی دی ئه‌سپاردووه‌ بۆیه‌ كه‌س بێهووده‌ لێت نزیك نه‌ده‌بۆوه‌، جگه‌ له‌ كه‌سێك كه‌ به‌ هیوای ئه‌وه‌ی سه‌رله‌نوێ خۆشه‌ویستیت وه‌بووژێنێ به‌ خه‌یاڵ لێت ورد ده‌بۆوه‌ و ته‌لاره‌كانی مێشكتی ده‌پشكنی به‌ڵام تۆ بێ خه‌به‌رانه‌ به‌ ئازاری خۆته‌وه‌ ده‌تلایته‌وه‌ .

له‌ سه‌ر ده‌ستم هاته‌ خوار و رِێكه‌وت. چه‌ند شلكه‌ڕان و سه‌رسنگی نه‌رمی تێپه‌رِكرد تا گه‌یشته‌ مێزه‌كه. بۆ سێهه‌م جار هه‌ستی به‌ بووژانه‌وه‌ كرد، وه‌ك بڵێی دڵی ئاوپرِژێن ده‌كه‌ن. ده‌ست و قاچه‌كانی له‌ یه‌ك هه‌ڵسوو و به‌ خێرایی خۆی لێ نزیك كرده‌وه.

یه‌كێك له‌ كچه‌كان خه‌ونه‌ سیحراویه‌كانی خۆی ده‌گێڕاوه‌ و جه‌ماوره‌كه‌ هه‌موو گوێ قوڵاخ ببون. تیشكێك له‌ دڵی ڕه‌شی ئاسمانه‌وه‌ هات و جه‌سته‌می كرد به‌ دوو له‌ت و له‌تێكیانی برد و پاش ماوه‌یه‌ك هات و نیوه‌ی ون بووی كه‌سێكی دی بۆ هێنام و به‌ له‌شمیه‌وه‌ نووساند. تۆیش ون بوون له‌ ناو ڕه‌وان و جه‌سته‌ی خوشه‌ویسته‌كه‌ت ده‌چڕی و به‌و حه‌زه‌وه‌ خولیای ژیانێكی دیكه‌ت بوو، دوور له‌ ته‌نیایی. دنیای دوو كه‌سی دوو دوو دوو.

ورده‌ ورده‌ نزیك ده‌كه‌وته‌وه، ئێستا ئیتر چه‌ند هه‌نگاوی مابوو. كچه‌كه‌یش هه‌مووی خه‌ونه‌كه‌ی گێڕاوه‌. به‌ڵام كوڕ و كچ له‌ هه‌ناسه‌ی یه‌كتردا ده‌خنكان و تۆیش خنكا بووی له‌ هه‌ناسه‌ی ته‌نیایی. له‌ ناكاو هه‌ستایته‌ سه‌ر پێ و ناوكه‌ توویه‌كت له‌ سه‌ر مێزه‌كه‌ هه‌ڵگرت و له‌ ده‌متا كردت به‌ دوو له‌ت و له‌گه‌ڵ جه‌ماوره‌كه‌ ژووره‌ ته‌نیاكه‌ و مێرووله بێ هیواكه‌ت به‌ جێ هێشت .

فواد جهانی - پاییزی 79

كارنامە
زه‌ینه‌ب بابایی

وێڕای بابم بۆ وەرگرتنی كارنامەكەم وەڕێكەوتین، دەفتەری قوتابخانە پڕ بوو لە قوتابی و دایك وباوكیان. زۆرم هەوڵ دابوو. دووهەمی ناوەندی بووم بەڕاستی سەخت بوو، بەڵام دڵنیا بووم جگە لەوەیكە وڵامی تێكۆشانەكانم دەبینمەوە، دایك و باوكیشم دڵشاد دەكەم...

بەرپرسی مەدرەسە بە بزەوە كوتی: باڕەقەڵڵا، بژی..چاوێكی لە باوكم كرد و كارنامەكەی دایە دەستی و كوتی: جێی رێزە، تكایە ئێرەش ئیمزا بكەن...

بابم كارنامەكەی وەرگرتوو، لەناكاو گووشێكەی وەدەنگ هات ..ئەلۆ.. لە كوێی پیاوی باش. ئەو گووشێیەت بۆ كوژاندۆتەوە، چەن رۆژە بەردەوام ژومارەكەت دەگرم..

هەروا كە بە تووڕەیی قسەی دەكرد كارنامەكەی بە دەستێكی گرتبوو، گووشێكەشی بە لاشانییەوە راگرتبوو و خەریك بوو لەگەڵ كابرای قسەی دەكرد و بە دەستەكەی تریشی، دەفتەرەكەی ئیمزا كرد.

دواتر هەر بە ئاماژەی سەری ماڵئاوایی لە بەرپرسەكە خواست و بەرپرسیش لە بەری هەڵستا و بەڕێی كردین. بابیشم كە گووشێكەی بە لاشانییەوە بە گوێیەوە نابوو دەستی دەگەڵ داوە و خێرا هاتە دەرێ، كارنامەكەی كە ئێستا چاوی لێنەكردبوو، دای بە دەستم... بە تووڕە‌یی كابرای دەدواند. ـ دەیجا بۆ ئەمن گرفتم نییە؟ كارەم بەوە نییە. سپەی لە بانكێ چەكەكەت ورد نەبێتەوە هەر لە وێ بەرگەشتی لێ‌دەدەم.

گێژ ببووم، كارنامەكەم زۆر باشە! ئەی بۆ بابم چاوی لێ ناكا..

گووشی بە دەست ماشێنی هەڵكرد و بەرەو ماڵ وەرێكەوت. بە دەنگی بەرزەوە دەیگوت : ئەگەر دنیاش خرا بێ. رۆژێكی ترت لە سەر راناوەستم، بۆ خۆم بۆ قڕانێكی سەوزەڵەی دەڵەم .. سەر و بابانم لە قەرزێ دایە..

بیرم لەوە كردەوە، بابم دوێنێ شەوێ بە دایكمی دەكوت. لەو یەك دوو رۆژەی‌دا سەمەندەكەی دەگۆڕمەوە بە پڕادۆ.. ئەدی ئەگەر بۆ قڕانێكی مەحتەڵە چۆن ماشێنەكەی دەگۆڕێتەوە.. بابە چاوت لێیە هەموو نومرەكانم باشن.. دمی لێ خێچ و خوار كردم و بە رووخساری گرژەوە كوتی: سەبركە جارێ ..

بێ‌دەنگ بووم.. ئیدی هەر تووڕە دواندنەكەی بابم دەبیست. هۆشم چوو لای دایكم: داخوا دایكم چەندی پێ خۆش دەبێ. دڵنیام خەڵاتیشم دەداتێ. بابم لە ماشێنەكەی هاتە خوارێ، بەردەوام لەگەڵ گووشێكەشی قسەی دەكرد. بە دەستەكەی تری كلیلەكانی دەرهێنا و دەركەی بۆ كردمەوە.. لە ئایفۆنەكەوە دەنگی دایكم بیست: كەماڵ، راوەستە، مەڕۆ، كارم پێتە. بابم دیسان رووخساری گرژ كردەوە و بە ئایفۆنەكەدا كوتی: خانم هەزار كارم هەیە، دواتر دێمەوە.. بە چەن چركەیەك دایكم گەیشتە بن دەركەی. قوتوویەكی سووری لە دەستدا بوو و كوتی: ئەو گەردەنبەندەم نگینێكی كەوتووە، عەیبە! ئەوشۆ چۆن ئاوا بۆ داوەتێ تێیكەم؟

بابم پڕ بە گووشێكەی دەنگی بەرز كرد و كوتی: كارم بەو قسانە نییە سپەی دەتكەمە پووڵ؛ تەق گووشێكەی داخست و كوتی: ئەرێ دەڵەی چی خانم؟ نازانی قەرارم هەیە و ئێستا لە سەر زەمینەكە ئەندازیار چاوەڕوانمە.. دایكم كوتی ئەی من چ بكەم چۆن ئەو نیگینەی لێدەمەوە؟ ئاوا بچمە داوەتێ؟

بابم سەرێكی لێ راوەشاند و چاوێكی لە كاتژمێرەكەی كرد ... زوو ساز بە تاكوو زێڕینگەرێكت دەبەم بەڵام نایەمەوە لە دوات. ناگەمێ... دایكم هەڵاتە ژوورێ كە خۆی ساز كا. بە دوای‌دا هەڵاتم كارنامەكەم هەڵێنا پێش دم‌وچاوی و كوتم چاو لەو نومرە چاكانە كە.. شاگردی یەكەم هاتوومەوە. دەتكوت تازە شتێكی وەبیر هاتۆتەوە، بەپەلە، بێ ئەوەی كە كارنامەكەم چاو لێبكا، ماچێكی كردم و كوتی: بارەقەڵڵا ئەگە هاتمەوە چاوی لێدەكەم. بڕۆ بۆ لای پریا، لە سەرێیە. بە پەلە رۆیی، شەقەی دەرگای دەرێم بیست كە داخرا..

بە بێ‌وازی لە سەر مۆبڵەكە دانیشتم، كارنامەكەم هەر وا بە دەستەوە بوو... پریا لە پیلكانەكانی سەرێ، دەهاتە خوارێ كە كوتی: چ بۆ ئەوە؟ بۆ وا مات و دڵگیری؟ بەلەمەكانت لە ناو ئاودا ماون یان خوای نەخواستە بەفر باریوە و نومرەكانت لە ژێر بەفردا بوونەتە سیفر..

ئەوەندە بێ‌تاقەت بووم تەنانەت نەمدەتوانی وڵامیشی بدەمەوە دام‌نووشتاندەوە و خستمە ناو گیرفانم..

لە ناخی خۆم‌دا كوتم: خۆزگە تۆزێ زیاتر لە لای بەرپرسی قوتابخانە ماباینەوە..

هەر لە سەر مۆبڵەكە راكشام و خەوم لێكەوت. بە دەنگی دایكم وەخەبەر هاتم هەستە پوویا نانەكەت بخۆ و وێڕ‌ای بابت بچنە سەلمانی و وەرەوە حەمامێكی بكە با بۆ شەوێ پاك و خاوێن بی...

كارنامەكەم هاتەوە بیر و كوتم هەر ئێستا لە كاتی نان خواردن‌دا پێیان نیشان دەدەم.. لە گیرفانم دەرهێنا و لە سەر میزەكەی، لە تەنیشت دەورێكەم دانا. بەڵكوو دایكیشم بێ و پێشانیان دەم. دایكم هات و دانیشت كە لە ناكاو وەبیری هاتەوە .. پوویا هەستە هەستە بڕۆ لیباسەكانت بگۆڕە و دەست و دم‌وچاوت بشۆ ئێنجا وەرە نانی بخۆ..

هەر كە ویستم هەستم، دەستم وەلیوانی نووشابەكە كەوت و هەوەڵ بە سەر كارنامەكەم داڕژا و دوایش بە سەر میزەكە..

بابم كوتی: هەك ماڵتە.. قەت بۆ شتێكی نەڕێژی.. دایكم بە بۆڵەبۆڵچوو پەڕۆیەكی بێنێ كە كوتی ماڵت نەشێوێ پوویا ئاە! ئەو پەڕە چییە؟ بۆ چركەیەك دڵم خۆش بووـ كوتم ئێستا كە چاو لە كارنامەكەم بكەن، نووشابە و چەك و ماشێن و گەردەنییان لە بیر دەچێتەوەـ كوتم: كارنامەكەمە!

دایكم كوتی: هەستە بیبە لە بەر تاوێ هەڵیخە با ویشك بێتەوە. ماڵت خەرا نەبێ، ئاقڵت نییە ئەوە كارنامەیە و پێویستە ئاگاداری لێبكەی. گریان وەك پۆلووی ئاوری لە ژاوكمدا دەبرژاوە، بە دەنگێكی بەرزەوە وتم: ئەمن دەزانم ئەوە كارنامەیە، بەڵام ..

هەڵستام و كارنامەكەم كە‌ لە نووشابەیدا خووسا بوو دەدەستمدا گڕۆڵەم كرد و بۆ لای حەسارێ وەرێ‌كەوتم بێ وەكە بزانن دەركەی كۆڵانێم كردەوە فڕیم دایە كۆڵان ....

گووشی باوكم دیسان زەنگی خوارد

" ئه‌وشۆ پڵاوی ده‌خۆیی"

شیرین ئه‌مینی

حه‌شیمه‌تێكی زۆر ده‌وریان دابوو، زۆری گه‌رما بوو، لاقێكی ڕاكێشا و گرێی لێچكه‌كه‌ی كرده‌وه و به قه‌راغی لێچكه‌كه‌ی خۆی فێنك كرده‌وه. نێوچاوانی ئاره‌قه‌ی كردبوو، ئاره‌قه‌ی پشت مل و قه‌راغ سینگی ئه‌ستڕێوه.

حه‌شیمه‌ته‌كه له بنه‌وه پرته‌یان ده‌هات و چاویان تێ بڕیبوو، گه‌رما و وه‌ڕه‌زی هێرشی بۆ هه‌موویان هێنابوو، له بن سێبه‌ری دووكانی حاجی هاشم دانیشتبوو، حه‌شیمه‌ته‌كه‌ش له ده‌وری ڕاوه‌ستابوون و وه‌كوو شتێكی سه‌یرییان دیتبێ چاویان لێ زه‌ق كردبوو.

بوخچه ڕه‌شه كۆنه‌كه‌ی كرده‌وه و یه‌ك دوو شتی سه‌یری لێ ده‌رهێنا، مله قه‌ڵه‌و و ڕه‌شه‌که‌ی هه‌ڵێنا و ده‌ستی ڕاستی له سه‌ر چۆكی دانا، له بنه‌وه پرته‌یه‌كی هات و دوایه‌ش به ده‌نگێكی زل كوتی: چییه؟ بواتان چاو زه‌ق كردووه... قه‌توو بنی ئاده‌م نه‌دیوه؟

له نێو حه‌شیمه‌ته‌كه‌دا ده‌نگێك هاته ده‌ر: نا وه‌ڵڵا... جوانی وه‌ك تۆ قه‌ت نه‌بووه و نییه.

جه‌ماعه‌ته‌كه یه‌كڕا لێیان دا له قاقا، پیرێژن ده‌ستێكی وه‌به‌ر كه‌له‌كه‌ی دا و كوتی: هه‌ر كه‌س پیاوی مه‌یدانه بێته پێش ده‌‌ا بڕۆن یاڵڵا... زۆرم حه‌وسه‌له نییه هه‌ر كه‌سیش قسه‌ی زل بكا به شه‌پان هه‌ڵی ده‌دێرم.

كوڕێكی كه‌ڵه‌گه‌ت و ڕه‌ش ئه‌سمه‌ر داهاته‌وه، چه‌ند تاڵه‌مووی سه‌ری كه هه‌ر بریقه‌ێان ده‌‌ات خزابوونه نێو چاوانی، به قامكی ده‌ستی موویه‌كانی لادا پشت سه‌ری و لێوی گه‌ست، هه‌ناسه‌یه‌كی خسته‌ ده‌ر و خێرا ده‌ستی برده پێش پیرێژن، به ده‌سته زوور و قه‌ڵشاوه‌كانی ده‌ستی كوڕه‌ی گرت و چاوێكی له چاوی بڕی، پرته پرت و هات و هاوار ببوو به ساتێك بێده‌نگی، پیرێژن ده‌نگی هه‌ڵێنا و كوتی: خۆشت ده‌وێ؟!

كوڕه‌كه عاره‌قه‌ی كرد، له بن برۆ تێك هاڵاوه‌كانی چاوێكی له حه‌شیمه‌ته‌كه‌ی ڕووبه‌ڕووی بڕی و كوتی: نازانم... بۆ خۆت ده‌زانی!!!

یه‌كێك له هاواڵه‌كانی هه‌ڵی دا قسان و كوتی: ئه‌وشۆ ده‌چینه خوازبێنی، یه‌ك دوو كه‌سیش قاقایان كێشا به‌ڵام جه‌ماعه‌ته‌كه پێنه‌كه‌نین، پیرێژن ده‌ستی كوڕه‌‌ی به‌ردا و كوتی: هیچ... ده‌بێته فچ فچێن!!!، ئه‌وه‌ی كوت و پاڵی داوه، كوڕه‌كه برۆی تێك نا و ملی برده پێش و زۆر به سه‌یری كوتی: فچ فچێن؟!

پیرێژن ملی ڕاوه‌شاند و كوتی: هه‌رچی ئه‌وان كوتیان ئه‌نگۆ ده‌ڵێن فچ، هه‌رچیش ئه‌نگۆ كوتتان ئه‌وان ده‌ڵێن فچ!، هه‌موو لێیان دا له قاقا، جه‌وانه‌كه د‌دانه‌كانی لێك داگرت و لێوی خوارێی تووند گه‌ست، به تووڕه‌ییه‌وه هه‌ستا سه‌ر پێ و له بنه‌وه پرته‌یه‌كی هات و دووسه‌تمه‌نێكی شڕی بۆ فڕێ دا.

له قه‌راغ جه‌وانه‌كه كابرایه‌كی كورته باڵا داهاته‌وه و ده‌ستی برده پێشی و چاوێكی كڕیارانه‌ی له پیرێژن بڕی، لێوی لێك كرده‌وه، هه‌ر فیكه‌ی سمێڵی ده‌هات، كه‌لێنی ددانه ڕه‌ش هه‌ڵگه‌ڕاوه‌كانی كه‌وته ده‌ر. پیرێژن به سیله‌ی چاوی تێی ڕوانی و چه‌پۆكێكی بۆ حه‌واڵه كرد و كوتی: زۆرت نه‌ماوه... ئه‌و ڕۆژانه ده‌مری... ئه‌تۆ فاڵت بۆ چییه؟

كابرا به قامكی ده‌ستی سه‌ری كه‌پۆی خوراند و پێچه‌که‌ی كه‌مێك لادا و كوتی: ئادی به سه‌ری تۆ... وا زوو نامرم نا...

پیرێژن پرته‌ی هات: ئادی به سه‌ری بابت.

گه‌رما هێرشی هێنابوو، پیرێژن دیسان به قه‌راغ لێچكه‌ ڕه‌شه‌كه‌ی ملی ئه‌ستڕێوه، بوخچه‌كه‌ی خڕ كرده‌وه و سه‌ری ڕاوه‌شاند و كوتی: هه‌ر ده‌ڵێی له پشت كێو و شتی وا ڕا هاتوون ... حه‌ك به قوڕێ گیرێ ئه‌و جێگایه‌ی پیاوی خوێڕی وه‌كوو ئه‌نگۆی لێیه. یه‌كێك پرته‌ی هات، پیرێژن ده‌ستی برده به‌ر كه‌له‌كه‌ی و لاقی خڕ كرده‌وه، نێو چاوانی ئاره‌قه‌ی كردبوو، به زمانی لێوه ئیشك و چرچه‌كانی ته‌ڕ كرد و كوتی: بابه بڕۆن ده‌وره‌م به‌ر ده‌ن... مردم له گه‌رمان...

كوڕێك كوتی: جا خۆ هه‌رچی كوتت درۆ بوو!

پیرێژن سه‌ری هه‌ڵێنا و چاوێكی له لای ده‌نگه‌كه بڕێ و خێچ بۆوه، هاواری كرد و كوتی: چوون هه‌مووتان درۆزنن... ئه‌گه پیاون و ڕاست ده‌كه‌ن مه‌رد و مه‌ردانه وه‌رنه پێش بزانن چۆنیان بۆ له بنی كوله‌كه‌ی ده‌ده‌م.

كابرا كورته باڵاكه داهاته‌وه و كوتی: ئه‌وه‌نێ ده‌ستم هێناوه‌ته پێ، پیرێژن به تووڕه‌یی ده‌ستی لێ برده پێش و كوتی: كوتم ئه‌وه‌ی پیاوه...

قاقا بڵیند بوو له نێو حه‌شیمه‌ته‌كه‌دا كچێكی سه‌ر قژنی ڕه‌ش و ڕووت ڕێی خۆی كرده‌وه و هاته پێش، چاوه‌كانی خێس كرد و كه‌پۆی هه‌ڵقرچاند، قابڵه‌مه‌یه‌کی خێچ و خواری له بن هه‌نگڵی نابوو به سه‌یری چاوی له به‌ر و بوخچه‌ی پیرێژنه‌كه بڕی.

قابڵه‌مه‌كه‌ی تووندتر له بن هه‌نگڵی قایم كرد و ده‌سته‌كه‌ی دیكه‌ی برده پێش ده‌له‌رزی... ده‌نگ له كه‌س نه‌ده‌بزووت، كچه‌كه چاوه‌كانی له پیرێژن زه‌ق كرد و به ترسه‌وه تێی هه‌ڵڕوانی.

مێشێك هاته سه‌ر كه‌پۆی، به قۆڵی كراسه‌كه‌ی بن كه‌پۆی خاوێن كرده‌وه و لووشمه‌یه‌كی هات، پیرێژن به ئارامی چاوی تێبڕی، بێده‌نگ بوو، بێده‌نگتر له هه‌موو ساته‌كانی ته‌مه‌نی... ده‌ستی بۆ لای كچه‌كه درێژ كرد و بۆ لای خۆی ڕاكێشا.

بزه‌یه‌كی هات و ده‌ستێكی به قژه زه‌رده‌كانی دا هێنا، چای له چاوه‌ كاڵه‌كانی بڕێ، كچه‌كه دیسان قابڵه‌‌مه‌كه‌ی تووندتر له بن هه‌نگڵی قایم كرد و سه‌ری گه‌‌ڕانده‌وه له نێۆ حه‌شیمه‌ته‌كه‌دا له كه‌لێنێك ده‌گه‌ڕا چاو له‌و به‌ری شه‌قامه‌كه ببڕێ به‌ڵام له هیچ كوێ كه‌لێنێك نه‌ده‌دۆزراوه، پیرێژن مه‌ودای خه‌ێاڵی پساند، سه‌ری برده پێشێ و شتێكی له بن گوێ كچه‌كه كوت.

له ناكاو لێوه‌كانی به بزه‌یه‌كی شیرین لێك بوونه‌وه، خێرا هه‌ستا سه‌رپێ و هه‌ڵات و له نێو جه‌ماعه‌ته‌كه‌دا ڕێگای بۆ خۆی كرده‌وه، به سه‌یری تێیان ڕوانی، له ناكاو گه‌ڕاوه و ده‌ستێكی له نێو گیرفانی پاتۆڵه كۆنه‌كه‌ی ناو پێنج سه‌تمه‌نێكی شه‌قی ده‌ر‌هێنا و بۆ پیرێژنه‌كه‌ی فڕێ دا و كوتی: خه‌ریكن بوكی داده‌به‌زێنن!!!

ئه‌وه‌ی كوت و خێرا هه‌ڵات، ڕووبه‌ڕووی شه‌قامه‌كه پڕ بوو له حه‌شیمه‌ت كچ و كوڕ هه‌موو شۆخ و شه‌نگ به داوه‌ت و هه‌ڵپه‌ڕكێ به‌ره‌و پێشوازی بووك و زاوا ده‌چوون.

ده‌نگی ته‌پڵ و توزه‌له هه‌ر ده‌هات و بڵیندتر ده‌بوو، خێرا له نێو جه‌ماعه‌ته‌كه‌دا ڕێی خۆی كرده‌وه و چۆ نێو تالاره‌كه، بۆنی پڵاوی بۆ ده‌هات.

ڕاپۆرتێک لە کوشتاندینا

تــوانـا ئــەمـیــن

لەو نامە ساختەیەدا کە ژیانی ڕاستەقینەی نالی دەگێڕێتەوە؛ بەو جۆرەی کە لە (ئەستەمبوڵ) عاشقی کەنیزەیەک دەبێ کەعوسمانییەکان لەشەڕی ڕۆمدا گرتویانە و ئێستا وەک ئیشکەرێک لەقەڵای سێی چێشتلێنەران تاقی حەوت کاردەکا.. لەهامشۆی نێوان نالی و شاعیرانی فارسا بۆ دیوان، لەبەرەوژوورکەکەی (لالەلی)چاویان بەیەک دەکەوێ و نالی دڵنیا دەبێ کە ئەمە حەبیبەی ڕاستەقینەی خۆیەتی و بەخێراییش ئەوەبەسەریادێ كە ئینسان هەمیشە یەکەم و دووەمی شتەکانی لێتێکدەچێت..لەو دەستنووسە تورکییەدا کە بەخەتی شکستەی فارسی نوسراوە و ئێستا وا لە (مۆزەی ئەسفەهان) و من بەسەریدا دانەویومەتەوە و لە هێڵی چەماوەو کەوانەیی و لاری نێوان پیتەکاڵەوبووەکانیدا ڕاماوم و بەئەستەم خەریکم شەرحەکەی لە حاشییەدا دەخوێنمەوە، باس لەو عەشقە سەخت و توندەی نالی دەکات بۆ کەنیزەکە و هاتووە کە؛ شەوێکی درەنگ نالی و کچەی ڕۆمی دەستی یەکدەگرن و بۆ هەتاهەتایە کۆشکی سوڵتان جێدەهێڵن و لە دەریای (مەڕمەڕە)وە بۆ جێیەکی نادیار ون دەبن.

ئەگەر (قیرغیزییەکان) ئەمشەو لە مۆسکۆئەو چالاکییە ترۆریستییەیان نەکردبایە.. من دەرگای ئەم باوەڵەم لەم سەردابە شێدار و ترسناکەدا جارێکی تر نەدەکردەوە..من لە ‌دڵەوە لەگەڵ خەڵکی ڕوسیا هاوغەمم. ئەوەی کە ڕووداوەکان دەتوانن ڕووداوی تر بەدوای خۆیاندا بێنن بۆ من شتێکی نوێ نەبوو، بەڵام ئەوەی کە ڕووداوێک توانای ونکردنی ڕووداوێکی تری هەیە، ئەوە یەک لەو وانە نوێیانە بوو کە من لە ئەنجامی تێڕامان لە کوشتن و وێرانکردنەوە پێی گەیشتم.

کابرایەکیقاجاری شاعیری دیوانی سوڵتان نوسیویە "ئەمێستا من لە کونجی حەپسخانەوە ئەم پەیغامە سەجلدەکەم و سبحەی سوبح لەگەڵ نوێژی فەجرا بەقەتلی من و دفنم لە جەزیرەی (ئۆسکۆدار) لیلئەبەد ئەم فەهێت و عەیبە میسلی لەکەیەک لەخۆیان مەسح دەکەن و من لە نائیبی نالی یەوە فەوت دەکەم" هەرچی سەبارەت بە نالی یەکەم و ڕاستەقینەشە، (خزڕڵڵای شوعاعی قاجاری) نوسیویەتی "نالی لە هیچ مەکانێ چاونەکراوە و تا یومی قیامە مەنفییە دەست بەیەدی مەعشوقەیەوە".

لە مۆزەخانەی (سوور) لە (مۆسکۆ) شەقامی (لێۆڤسکی) باڵەخانەی 216 نهۆمی ژێرزەمین، كچێکی کاڵ لەوانەی برژانگ و پێست و کەزێیانبەدەرەجەیەکە دڵی بونیام سست دەکا، لەپشت مێزێکی ئاسنی کۆنەوە بەزەردەخەنەی کارمەندێکەوە کە پیشەییانە دەیەوێ دڵی میوانەکانی ڕابگرێ،پێشوازی لێكردم. بەڕوسییەکی شکاوی تێکەڵ لە ئینگلیزی خۆم ناساند و وتم بەڵگەنامە هەواڵگرییەکانی کۆتای سەدەی نۆزدەم دەوێ سەبارەت بە دەوڵەتی عوسمانی لە ویلایەتی ئەستەمبوڵ، بۆ ساتێک برۆی هێنایەیەک، دیاربوو عەیامێکی درێژبوو کەس لەبەشێکی ئاوا پرسیاری نەکردبوو، دوایی وەک ئەوەی شتێکی بیرکەوتبێتەوە برۆکانی هاویشتە ئاسمان و سەرێکی بادا و گووتی:

- چاکی ماڵکۆ.. "کەمێک بووەستە"

- دا ئز چاکم... " ‌بەڵێ وەستاوم"

ئەو لەناو ڕەفە دێرین و درێژەکاندا و من لە بیری ئەم دەستنوسەدا ونبووم کە ئێستا وا لە باخەڵی چەپمداو نەمدازانی تا ئەمڕۆ ئاوا سیحریانەو مینا سێبەرێک ژیانی من بەدوای خۆیدا کێشدەکات..

باشچاوشێکی مەلول و ژولیدە لە حەپسخانەی تایبەتی سوڵتانەوە کە دەکەوێتە پشت یەکێک لە ئەمبارە گەورەکانی گەنمەوە لە خوارووی (باغچەلی)یەوە کە ئەوسا پێیان دەگووت (بیئۆغڵۆ)، سەعات سێ و چواردە دەقیقە بە کاتی عەرەبی نامەکە لە نالی وەردەگرێ و ‌بێبەرامبەر وەک هەر سەرکێشییەک کەبەسەرهەریەکەماندا دێ و لەوەدەچێ نرخەکەشی بەژیانی خۆمان تەواوببێ، ‌نامەکە دەگەێنێتە سەر سنوری خاکی عارەبان.. باشچاوش بەدنیابینی خۆی و لەپێناو گەیاندنی نامەکە بەجێی مەبەست، ڕاستەوخۆ بۆ ئێرانی نانێرێ، ‌‌بەڵکو بە تەکنیکێکی سەربازیی کە ئەفسەرێکی ساڵخوردە دایڕشتبێ ‌بڕیار دەدات ڕێگەیەکی دوورو توولانی (بەڵام سەلامەت)ی پێ ببڕێ.. بەمجۆرە لە دووی ڕەبیعی یەکەمی 1293ی کۆچی دا و پاش سێ مانگ و یانزە ڕۆژ لە مراندنی نالی دووەم، بەڕێگای (شام)دا نامەکە دەگەێنێتە سەرسنوری (میسر).. بەیازی زەردی کۆنە دەفتەر لازم بە هەژدە شەوی تر ئینتیزار دەکات تا دەگاتە دەست (پەروێزی ئەکبەریی)، عالی جەنابی نوێنەرایەتی شای قاجار لە میسر..

کە لیستی ناوی بەڵگەنامەکانی بۆ‌هێنام، بەهەردوو زمانی ڕوسی و ئینگلیزی لە خشتەیەکی سێ ستوونیدا ناوی ڕاپۆرت و ڕاپۆرتنووسەکەی و مێژووی ناردنەکانیانی تێدا تۆمارکرابوو. بەوەدا من ناوی ڕاپۆرتنووسەکەم نەدەزانی و لەو مێژووەشدا کە بەرامبەرە بە 1786ی زاینی، چوون ئیمپراتۆریەتی عوسمانی وەک قەڵتاغێک لەسەر تەختەڕەقێک گیانی دەدا، قەڵمڕەوەکەی تژی ببوو لە جاسوس و خەبەرلەر و ئەوبیانیانەی هەواڵگریانە کاریان بۆ بەرژەوەندی وڵاتەکانی دراوسێ ‌دەكرد‌..

ئەمە دیسان دۆزینەوەی نامەی مەبەستی لەو مێژووەدا بۆ من دژوارتر دەکرد، ناچار بەناوی ڕاپۆرتەکاندا ڕۆیشتم تا گەیشتمە سەر ئەم ناونیشانە: (ڕاپۆرت- دەقی نامەی نالی شاعیری فارس لە کوشتاندینا 3-4-1786) زانیم ئەوە ئەوشتەیە کە من بەدوایدا دەگەڕێم، گوتم ئەم نامەیەم دەوێ.. ئەو سەیری دەکردم و من هێکڕا هێکڕا دەمگووت ئەم نامەیەم دەوێ.. ئەم نامەیە.

ئاغای (ئەکبەریی) شابەندەری ئێران، نامەکە وەک گەوهەرێک دەبینێ و مەرا‌قی ئەوەی نەخۆی تورکی دەزانێ و نەکەسە نزیکەکانیشی و لە ترسی ئەوەی نەبادا نهێنییەکە دزەبکات و بگاتەوە بە تورکان،لە کەس ڕانابینێ بۆ وەرگێرانی نامەکە بانگهێشتی بکات.. هەر زوو بە قاسیدێکدا ڕەوانەی شای دەکات لە (تەبرێز).. دوای سێ شەو لە دەرچوونی نامەکە لە میسر، شابەندەری ئێران لەوپەڕی سەلامەتیدا و لە کەیف و سەفای سەر (نیل)دا بەدیار ئەو خانمە ئەسمەرانەی هیچ شتێک لە دنیا نازانن جگە لە سمتبادان و وا ئەو هونەرە گەورەیەشیان نیشانی پەروێز دەدەن، شەوێک دڵی بە‌‌هێزی دەوەستێ و دەمرێ..

ئەو ڕۆژانەی ئەمانە ڕوودەدەن تورکی باشچاوش لەو کارەی زۆر پەشیمان دەبێ و هەستی خیانەت لە دین و ئەرک و هاودینەکانی ڕایدەکێشێتە سوچی گۆشەگیری و جگە لە گریان و سوجدەبردن سوکنایی بە هیچ نایەت.. تا سەعات چوار و سی و یەک دەقیقەی عەسرێک لە مزگەوتی(قەدی بایەزید) پیاوچاکێکی ڕێبوار پێشنیاری پێ دەکات کە "بونیامی زەعیف بۆ تەسکینی ڕۆحی عاسیی، هیچ لەوە بۆی دەرمانتر نییە قسەی دڵی خۆی بکات و دانبەگوناهیدا بنێ".. پاش قەیرێ، بێسرەوتی ئێمە لەسەر دەستی ئەم خواناسە دانبەتاوانەکەیدا دەنێ و هەمان شەوی ئەو عەسرە ئەم چاوشە کەسیرەیە لە ڕووداوێکی تەمومژاویدا لە ماڵەکەی خۆیدا بەچەقۆ دەکوژرێ.

شەوهایەکی زۆر من شەرابم خواردەوەو لە پیتی پێچەوانەو سەرهەڵگەڕاوی ئەم نامەیە ڕامام.. ڕۆژگارێکی درێژیش لە بەرامبەر فەرهەنگە قەبەکانی زمانی ڕوسیدا دانیشتم و هەوڵی وەرگێڕانی ئەم نامەیەمدا کە دەتوانێ بەشێکی گەورەی نهێنی هەڵهاتنەکانی (نالی)مان بۆ ئاشکرا بکات.. ئەوەی لەو وەرگێڕانە حەرفیانەدا پێیگەیشتم، ئەنجامێکی دڵخۆشکەر نەبوو جگە لەوەی دواجار حاڵیبووم کە ئەم نامەیە لە نالییەوە بۆ ژنێک نوسراوە.

ئێستا کە دووسەد و سی و چوار ساڵ بەسەر ئەم ڕووداوانەدا تێدەپەڕێت و من لە نێوان ئێران و ڕوس و تورانا بەدوای بەشی جێماوی ئەم چیرۆکەدا دەگەڕێم، هیچ سەرەداوێکم لەسەر ناوی ئەو پیاوچاکە دەستنەکەوتووە.. ئەوەندەی دەیزانم بەپێی فەرمانێکی ڕەسمیی سوڵتان، دەفتەرداری دەروازەکانی (قوستەنتینە)وسەرجەمی تەکیەو خانەقاکانی،دەبێت ناوی هەموو میوانێکی بیانی لای خۆیان تۆماربکەن.. بەڵام ئەو ڕۆژانەیئەم یەکتربینینەی باشچاوش و خواناسە نەناسراوەکەی تێدا ڕوودەدات سوڵتان لە حەج دەبێ و بەم جۆرەش هیچ میوانێکی تایبەت ڕ‌‌وو لەدیوان ناکات.. دوای سۆراغێکی زۆر لەدەفتەری هۆتێل (قاغێ) لە دامێنی (ئەیاسۆفیا)، بینیم لە تەنیشت ناوێکەوە کە کوژاوەتەوەو ناخوێنرێتەوە، بێ گرنگی پێدان و تەنها وەک تێبینییەک نوسراوە "ئەم ئەغیارە موساییە".

چەند ڕۆژێک دواتر سوڵتان ڕێوڕەسمی حەج لە قەلەقییەکی زۆرو خێراییەکی چاوەڕواننەکراودا تەواو دەکات و دەگەڕێتەوە ئەستەمبوڵ، لەو ماوەیەدا کوژرانی پاسەوانێکی حەپسخانە نهێنییەکانی سوڵتان، وادەکات دەوڵەت بکەوێتە خۆی و لە هەموو سنوری قەڵمڕەوی لەگەڵ خاکی فارس و ڕوس و ڕۆمدا بکات بەخەبەرلەر و سیخوڕ و چاو و گوێ..

(ناسرەدین سالاردەولە) لە کتێبە مێژووییەکەیدا؛ (هەڵهاتن لە گورگەزێ) بەدرێژیی وەسفی ئەو شەڕە خوێناوییە دەکات کە لە کوتایی سەفەرەکەیاندا ئێوارەیەکی پایز لە نێوان پەیک و دەستەی پارێزگارییەکەی لەگەڵ چەند فەسیلێک لەچەکدارانی پیادەی عوسمانی لەبۆسەیەکدا لەخوارووی (دیوانییە) ڕوودەدات و تێیدا هەشتا کەس لە پیادەکانی عوسمان دەکوژرێن و چوارتفەنگ بەدەستیش لە خێڵی قاسید "ڕۆحی بەرزیان بە ئێوە عەتا دەفەرموون" وەک سالاردەولە لە وەسفە شیعرییەکەیدا نوسیویەتی "ئەو غروبە هەوری چڵکنی پایز.. نم نم لە جێی باران خوێن دەبارێنێ".

سەفەری دووری من و وێڵیم بەشارانەوە وایکرد بیرۆکەی گەڕانەوە و ساغکردنەوەی ئەم نامەیە بێنمەوە بۆ ‌وڵات و ئەم گرێ قورسەی سەر دڵم لەلای جەنابی پڕۆفیسۆر بکەمەوە؛ ئەوشەوەی بە تەلەفۆن قسەمانکرد و دوای خۆناساندنێکی کورتی من و ڕوونکردنەوەیەکی سەرپێیی مەبەستەکەم، لەودیو هێڵی تەلەفۆنەوە لەناو غەڵبەغەڵبێ میوانەکانیا بەزارێکی شیرینەوە گوتی "سبەینێ لە‌‌ هۆڵی کتێبخانەی زانکۆی سلێمانی یەک دەبینین و نامەکە وەردەگێڕین" سەعات هەشتی بەیانی ڕۆژی دواتر تاقە ڕۆژنامەی ڕۆژانەی شار بە خەتێکی درشت ئەمەی لە مانشێتیدا نوسیبوو((ئەمشەو لە کارەساتێکی ئۆتومبێلدا پرۆفیسۆر (عەبدولڕەحمانی حاجی مارف) گیانی سپارد)) ئیتر من زانیم ئەم نامەیەی لای من، شتێک لە تەلیسم و شتێک لە نەفرەتی لە خۆیدا هەڵگرتووە.. هەر ئەم ترسەش وایکرد من سێ ساڵی تر نامەکە لە باوەڵێکی کۆندا بپارێزم و نەچمەوە سەری.

(میرزا جەلالی مەمالیک) میرزای (حیسامەدینلمولکی کوڕی فاتح عەلی شای قاجار) لە یاداشتەکانیدا دەڵێت عەسرێکی درەنگ پەیک گەیشتۆتە تەبرێز و لەخانی بەردەم کۆشکدا و بەرلەوەی بەخزمەتی شــــا شەرەفیاب ببێ، لە پەلەپەلێکدا لە ئەسپەکەی کەوتۆتە خوارێ و بەرلەوەی فریای خەڵات و بەراتی شا بکەوێ مردووە.. میرزا مەمالیک نوسیویەتی "لە دیوان شــا بەدەستی موبارەکی خۆی مۆری سەر زەرفەکەی شکاندو فەرمووی جەلال بخوێنە، پەیغامەکەم لە دەستی موبارەکی وەرگرت و ڕوانیم وەک پیرێکی ساڵخوردە نامەکە گیان دەدا، بەنی ئادەم وەهای ئیحساس دەکرد ئەگەر ئێستا فریای خۆندنەوەی نەکەو‌ێ حیبری تاڵ و تاری چوون ڕۆحێکی پەژمووردە، لە بەیازەکە هیجر دەکاو ئەچێ بۆ ئاسمان.." میرزا جەلال دوای وەسفێکی زیادە و پێوەنراوی ساتی وەرگرتنی نامەکە کە هەژدە لاپەڕەی یاداشتەکانی پێ ڕەشکردۆتەوە دەڵی ئەم بەیتە شیعرە سەر دێرێ ‌نامەکە بووە: "نفس ساعت گیپی ایشرسە گر یاد ایلە تاعتدر؟ بر انک قورمەسی پیریولونە احیا ساعتدر" کە لە موزەکەراتی مەمالیک دا گەیشتمە ئێرا، ئێستێکم کرد و چوومەوە سەر دیوانی نالی چاپی 1923ی (عەلی موقەبیل)، هەموو دیوانەکەم شەن‌وکەو کرد، ئەم بەیتەم تیا نەدی. دواتر لە چاپی 1979ی (مەلاعەبدولکەریمی مودەڕیس)دا دیتم خۆیەتی هەمان بەیتە و لە پەراوێزیدا ئاماژەی داوە کە لە نوسخەی دەستنووسی (حاجی ئەحمەدی توربەیی) ناوێکەوە وەریگرتووە.. ئەو زەمانە (مەلا شکور)یان وەک تورکیزانێکی بلیمەت تەکلیفکردبوو بۆ لێکدانەوەی بەیتەکە، بەڵام بەداخەوە مەلا شکور بۆ ئەوەناچی کە ئەم بەیتە تاقانەیە هی نالی نییە و چوون لە زیندانیشەوە نوسراوە و لەترسی بەردەستکەوتن و ئاشکرابوونی، نوسەرەکەی هێندە فامیدەبووە کە بزانی پیتەکانی بەیتەکە و تەواوی نامەکەش بە پێچەوانەوە و لە چەپەوە بۆ ڕاست بنوسێ و بەمجۆرەیش بۆ پەی پێبردن و تێگەیشتنی جگە لە خوێندنەوەی لە ئاوێنەدا، هەر هەوڵێکی تر بۆ سەرلێدەرکردنی سەرلێتێکچوونە.

‌هەر ئەمڕۆژانە چاوە کەمتینەکانی عوسمانی توانای دیتنەوەی ئەغیارە جووەکەیان دەبێ و پاش ئەشکەنجەیەکی زۆری کە سوکترینیان ئەوە دەبێ بەخەنجەر پوزی قاژ بکەن و پڕی بکەن لە خوێ و توند شەکەتیدەن، سەحەری ڕۆژی دووشەممەی 2-5-1786 داندەنێ بەوەی سیخوڕی ڕوسە و ئەوەش ئاشکرا دەکات کە دەقی ئەسڵی نامەکەی لە باشچاوشێک وەرگرتووە و وەریگێڕاوە و ناردوویەتی بۆ (پیترسپۆرگ).. (من لێرەدا ئەوەم بۆ ڕوون بووەوە کە ئەو نامەیەی بۆ ئێران چووە، جگە لە نوسخەیەکی لەبەر نوسراوەی نامە ڕاستەقینەکە بەدەسکارییەوە هیچی تر نەبووە..) دوای ئەم دانپێدانانە سەعات دە و چل و سێ دەقیقەی بەیانی بەکاتی عەرەبی لە مەیدانی (تۆپخانە) بە بەرچاوی دانیشتوانی ئەستەمبوڵەوە سیخوڕەکە بە شمشێر دەکرێت بە دوولەتەوە.

ئەمشەو کە لەهەواڵەکاندا پەلامارێکی ترۆریستیی کەمینە قیر‌غیزییەکانم بۆسەر مۆزەخانە سوور لە مۆسکۆ دی، تەنیا من زانیم ئێمە کلیلێکمان تێیدا فەوتا کە دەتوانێ کۆدی ون بونی نالی بکاتەوە.. سوتاندنی مۆزەخانەکە وایکرد من جارێکیکە سەری باوەڵەکەم بکەمەوە.. بۆ ‌تێگەیشتنیش لەو نهێنیە گەورەیە جگە لە (مامۆستای خەزنەدار) کە لەشارێکی 150 کیلۆمەتری تەنیشت شارەکەی منەوە دەژی، من کەسی دیکەم پێ شک نایە.. ئێستا کە من ئەو چیرۆکەم بۆ ئێوە دەنوسییەوە کاغەزێکی زەرد وا لەباخەڵی چەپمداو بەڕ‌ێگاوەم بۆ ئەو شارە،ئومێد دەکەم تا من دەیگەمێ مامۆستا سەلامەت بێ.. کێ دەزانێ چیرۆکێکی تر لە ناو نامەکەدا چاوەڕێی ئێمە ناکات..!

کوشتاندینا: ناوی دووەمی شاری قوستەنتینە-ئەستەمبوڵە، بەزمانی عیبری.

فه‌رته‌نه‌!

ـ مامۆستا فه‌رموو!

له‌ ژێر سێبه‌ری دارێك له‌ په‌نا ڕه‌زێک ،له‌و قه‌دی كێوه‌ ، چه‌ند لاوی هاوته‌مه‌نكه‌ هه‌موو پێشتر قوتابی خۆم بوون ، خه‌ریكی خواردنه‌وه‌ بوون!

هێشتا مابووی بگه‌مه‌ لایان، یه‌كێك له‌ قوتابیه‌كان دووباره‌ فه‌رمووی كردمه‌وه‌ :

ـ مامۆستا ... فه‌رموو!

چووم ،لایان دانیشتم! سه‌رم سووڕمابوو! چ‌زه‌مانه‌یه‌ك تێ‌كه‌وتبووین! په‌رده‌یه‌ك له‌ شكۆ و سام و شه‌رم له‌مابه‌ینی قوتابی و مامۆستا دا نه‌مابوو!

منیش خۆم دایه‌ ئه‌و باری بێ په‌روایی :

ـ نۆشتان بێ! من ناخۆمه‌وه‌!

دایانه‌ قاقای پێكه‌نین!

یه‌كیان ده‌ستی له‌سه‌ر شانم دانا و په‌رداخێكی بۆ ڕاداشتم!

ئه‌وانی تر وازیان له‌ خواردن و خواردنه‌وه‌ هێنابوو و سه‌یری ئێمه‌یان ده‌كرد ! چاوه‌ڕوان بوون بزانن من چ ده‌كه‌م!

زۆرجاران من،تاقیكاریم له‌و قوتابیانه‌ گرتبوو ، ئێستا خۆم كه‌وتبوومه‌ به‌ر تاقی کردنه‌وه‌!

ـ كوڕینه‌ من هاتووم بۆ پیاسه‌ و حه‌زم له‌ كه‌ژ پێوانه‌ و هیچ نێوانم ده‌گه‌ڵ خواردنه‌وه‌ دا نیه‌!

دووباره‌ دایانه‌ قاقای پێكه‌نین!

ـ مامۆستا ! بۆچی ده‌گه‌ڵ ئێمه‌ ناخۆیه‌وه‌ ؟ ئه‌و به‌هانانه‌ چین؟مه‌ترسه‌ به‌وه‌نده‌ وه‌ندانه‌ نه‌ مه‌ست ده‌بی و نه‌ هیچت لێ دێ! كوڕه‌ تو سه‌ری من وه‌ی خۆ!

هه‌موویان به‌ چاوی خوێن تێ چزا و مه‌سته‌وه‌ ، له‌ ئێمه‌یان ده‌ڕوانی!

له‌ دڵی خۆم دا ، سه‌د جار خۆم به‌ نه‌عله‌ت كرد : ئاخر بۆچی هاتوومه‌ كێو؟ نه‌ده‌كرا هه‌ر وه‌ك هه‌ینیه‌كانی تر هه‌ر له‌ ماڵه‌وه‌ ده‌گه‌ڵ ژن و منداڵ بیگوزه‌رێنم؟بۆ...؟

ناچار ده‌ستم برد و په‌رداخه‌كه‌م وه‌رگرت!

هه‌موو چاویان بڕیبوو ده‌ستی من ! ئه‌م جار هه‌موو به‌ ئاهه‌نگه‌وه‌ هاواریان كرد : ده‌ی وه‌ی خۆ ! بژی مامۆستا! بژی ئاغای....!

هه‌موو گیانم سه‌ر ئاره‌ق گه‌ڕابوو !چاوی پاڕانه‌وه‌م به‌م لاو به‌و لا دا ده‌گێڕا! چاوه‌ڕوانی په‌رجوویه‌ک بووم!

به‌ ده‌ستی له‌رزۆكم ، په‌رداخه‌كه‌م به‌رز كرده‌وه‌ و به‌ره‌و لای ده‌مم برد! « قیر و سیا ، خۆ پێی نامرم ...» !

مابووی په‌رداخه‌كه‌ بگاته‌ لێوانم که‌ به‌ هاوارێک هه‌موو ڕاچڵه‌کین:

ـ ئه‌وه‌ لێره‌ چ ده‌كه‌ن ؟ به‌ نه‌عله‌ت بن ! داوه‌شێن كوڕه‌ موسوڵمان! ڕه‌زه‌كه‌ی منیشتان بێ به‌ره‌كه‌ت كردوه‌!

« فریشته‌ی نه‌جات » ،ڕه‌زه‌وان ، پێمه‌ڕه‌یه‌ك له‌ سه‌رشان ، گه‌یشته‌ لامان !

تا چاوی به‌ من كه‌وت ده‌نگی پتر حه‌وادا : چاومان ڕۆشن ! تۆ ده‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌رزه‌ كارانه‌ چ ده‌كه‌ی ؟ ده‌ڵێی گای نێو گوێلكانی!

كوڕه‌كان خێرا كه‌ل و په‌لیان پێچاوه‌ و به‌ گه‌وه‌ دا هه‌ڵاتن !منیش ناچار ده‌گه‌ڵیان ده‌رچووم!

ڕه‌زه‌وان هه‌ر وا به‌ده‌نگی به‌رز تووك و دوعای ده‌كرد و جوێنی ده‌دا !

نازانم بۆ هه‌موو ئه‌وقسانه‌‌ی كه‌ له‌ ده‌می ڕه‌زه‌وان ده‌هاته‌ ده‌ر پێم وابوو گه‌وهه‌رن!

ده‌گه‌ڵ یه‌كه‌م هاواری ڕه‌زه‌وان ، په‌رداخه‌كه‌ی خۆم له‌سه‌ر زه‌وی خاڵی كردبۆوه‌!

آآ

كوڕ و كاڵ له‌ بن دارێكی تر ، بارگه‌ و بنه‌یان ڕاخسته‌وه‌ و خه‌ریكی ڕازاندنه‌وه‌ی سفره‌ و شت دانان بوون !

جه‌ساره‌تێكم به‌ خۆم دا و به‌ فورسه‌تم زانی خۆم ده‌ربازكه‌م :

ـ كوڕینه‌ لای ئێوه‌م خۆش!

ـ بۆ كوێ؟ وه‌ره‌ ئێستا به‌زمه‌كه‌ ساز ده‌كه‌ینه‌وه‌!

ـ نا به‌زیاد بێ! من به‌شی خۆم جوێنم خوارد!

آآ

سه‌ربه‌ره‌ژێر بوومه‌وه‌!

نه‌ده‌ڕۆیشتم !هه‌ڵده‌فڕیم! ڕام ده‌كرد! له‌به‌رخۆمه‌وه‌ هه‌ر ویره‌ ویرم بوو! گۆرانیم ده‌گوت !

ده‌تگوت له‌ به‌ڵایه‌كی گه‌وره‌ نه‌جاتم بووه‌!

ک.د.ئازاد ــ بانه

بانه‌ ـ به‌هاری 1388

رزگار لوتفی ــ بانه

3 دار

گفت آن یار کز و گشت ســــــردار
بلند جرمش این بود که‌ اسرار هویدا میکرد

لەگەڵ لێدانی تەشوێکەی ، نرکەیێک لە هەناوییەوە دەیپژماند و دواتر بە زەبری نووکەکەی، تەڵاشەیێکی لە لەشی دارچنارەکە دەپچڕاند. نرکە و جیڕە. ڕاسپاردەی قۆپچە زیوەکەش، قۆپچەکانی زیو بوون. لەو ماوە کەمەداپێنجت لە سەرڕا بۆ خوارەوە و دوو دانەشت لە سەر گیرفانەکانی بژارد بوو. یەک دوو سێ چوار... " لە کوێی هۆمەر؟ گوێت لە منە کەڕ و کاس؟ " ڕاسپاردەکە بە دەم و فڵچ و زاراوەیێکی توورکییەوە ئەمەی پێ وتبوو. پاشان هۆمەر پاشە و پاش گەڕابووەوە لای خۆی و وتبووی: "لە من بێ خەم بن، وەعدم پێداون و لە سەر وەعدەکەشم گیانم دەخەمە گرەوەوە. بەڵام ئێوەش پیاو بن و لە ژێر قەولتان دەر مە چن." بەڵێنی بە ڕاسپاردەکە دابوو تا کاتژمێر دوازدەی شەو خاشەبڕی بکات و ڕۆی ئاوێژێتە گەرووی خاکەوە و هەڵیبنێت. لەگەڵ تەکانی تەشوێکە پوزوولکەی ئارەق لە ژێر لوێچی جامەدانە کۆن و ڕەنگ ڕۆیشتووە کەیەوە ڕوو لە خوار دەنێت و بە تەکان دەتکێت.'' هۆشی نیە و نازانێت لە گەرمانە یان لە شەرمان!؟''

"هۆمەر! ئەمجارەیان مێسلێ جارەکانی گوزەشتە نییە. تەواو خۆتی پێوە ماندە و خەستە بکە، دەبێ زۆر مەحکەم و سفت و قەوی دروستی بکەیت. سەری ئەم دەفعە بوزورگە هۆمەر، زۆر بوزۆرگە و زلە و پاداشیش چەورە،چەور!"

شوێنی کەسپ و کار و ماڵەکەیان پێکەوە بوون، کە لە ناوچەی فەیزووڵابەیگی لە دەردی گزیری و سەپانی و گاوانی هەڵاتبوو، لێرە بە ناویدارتاش خۆی گیرساند بووەوە.هەر زووش دەم بە دەم لە ناو خەڵکیدا بەهۆمەری دارتاش ناوی دەرکردبوو. لە ترسی ئەوەی دەست و پێوەندی ئاغای ناوچەی خۆیان نەیبیننەوە، دووکانی دانەنابوو. قەناعەتی بە حەوشەی ماڵەکەیان کردبوو. لە بەرەوە هەر نرکە و خنەی بوو، هەڵبەتە ئیشی قورس و وەستایانە نا، بەڵکوو هێندێك کاری سووک و سانا کە بە هەر کەسێکت بسپاردایە تێیدا شارەزایی هەبوو. دوای ئەوەی شار لە لایەن پۆستاڵ پۆشە قۆپچە زیوەکانەوە دووهەم جار دەستی بە سەردا گیردرا، جار نا جارێ بە نهێنی و لە ترسیبۆڵەبۆڵی خورشێی ژنی وڵامی داخوازیەکانی ئەوانیشی هەر چەندە بە نابەدڵی دەدایەوە. خورشێ کە تووڕە دەبوو جەزمە دەیگرت و تا ئەو سەری کۆڵانە کەیان دەنگی هەڵدەنا: "خوا لە ئەزەلەوە هەر بە سەپانی لە قووڕی کردووی، هەر بە بێعورزەیی لە گڵ ڕاهاتووی. ئەگینا خەڵکی بۆ هەموو دەبێ ماڵ و حاڵی باشیان هەبێ و ئێمەش ڕوومەتمان بە شەپڵاغان گەش ڕاگرین. دەک پشتت شکێ بۆ ژیانێ بەرهەمت هێناوە. بۆو بەختە ناحەزەی خۆم دەگریێم و دەزانم تا قیامەتیش ئەمە بەشمانە. یا ڕەبی لەوە کەڕ و کاس‌تر بی هۆمەر !"

گەلێک جار هۆمەر وای لێدەهات بڕیاری ڕۆیشتن بدات و سەری خۆی هەڵگرێت و ڕوو لە وڵاتی نادیاربکات. بەڵام کە بیری لە منداڵەکانی دەکردەوە قەڵەمی ئەژنۆی دەشکاو و دەتڵیسایەوە و دواتر کوێخا وتەنی:"وەکوودەستی کەر دەکەوتە عەرزێ".

خورشێ بە دەستی ڕاستی کەشەفەیێک و دوو چایی و قەندانەیێکی گڵی و بە دەستەکەی دیکەی دامێنی کراسە پڕ چینەکەی گرتبوو و هاتە لای: "هۆمەر خان ماندووش نەبی! چ دەبوو تۆش ناوت هۆمەر خان بووایە وخاوەن کوێخا و گزیر و گاوان و سەپان بوویتایە. ئەوجا بە جووتە و بە سواری ماینێکی تەقڵە دەچووینە بازارێ و بەبەر چاوی عالەمێ و لە بەر دووکانی سولەیمانە جووەی خشڵ فرۆش ڕاماندەگرت و دەچووینە ژوورێ دە دانە گۆبەرۆک وچوار دانە لاگیرە و پێنج دانە ژێر چەنە و شەپڵاغە و گوارە و پاوانە و سەر پشتێن و شتی دیکەم دەکڕی، ئەوسا دەبووم بە خورشیدەی تابان، ژنی هۆمەر خان و ڕەشیدی جاجان و خانەکەی خانان. هۆمەر خان لەگەڵ تۆمە کەڕ و کاس، دەڵێی بۆ دار و بەردی ئەم ناوە قسان دەکەم. ئەوە لە ئێوارەوە کە ڕاسپاردەکە هاتووەتە ئێرە ئیمانم نەچێ گۆڕاویت ولە هۆمەرەکەی جاران ناچی. دەبێ بۆنی دەوڵەمەندی و دراوت کردبێت. ڕەنگە لە بیری ئەوەدا بی کە پاداشەکەت وەربگریت و ئێمە تووڕ هەڵبدەیت و بچی ژنێکی دیکە مارە بکەیت. بۆیە دەڵێن: کورد هەر دەستی بە دەمی گەیشت و دراوی هەبوو چیتر بە هیوای مەبە، یان زەلامان دەکووژێت یان ژنی مارە دەکات...شەرتە بە شەرتی خوا ئەگەر پاداشەکەت وەربگریت و نەمبەی بۆ دووکانی سولەیمانە جووەی خشڵ فرۆش و بە دڵی خۆم ڕازیم نەکەی، وەکوو عوزارەشێتی باپیر ئاغا ئاور لە خۆم بەر دەدەم و ڕووسیای دنیا و قیامەتت دەکەم. جا جوان جوان ئاوێزەی گوێکانتی بکە وبیری خۆتی لێ هەڵپشکنە، هۆمەر خانی دارتاش! " دوایین قسەی بە دەم هەستانەوە کاتێك تەواو کرد کە ژیلەمۆیئاوێنەی ڕوخساری باوەشێن دەکرا و دەرگا دارەکەی ژوورەوەی بە دووای خۆیدا بە ڕقەوە بە یەکدادا. لە دەرەنجامیکارەکەیدا لە دەلاقەکەوە چاوێکی بە ناو ژوورەکە و منداڵەکانیدا خشکاندبوو. لە وێوێشەوە بە خورشێی وتبوو تا کۆتایی ڕێ و ڕەسمەکە و وەرگرتنی دوا شاییەکانی پاداشتەکەی ناگەڕێتەوە بۆ ماڵەوە. خورشێش بە زەردە خەنەیێک ڕەزامەندی خۆی دەڕبڕیبوو.

... لەگەڵ سێ چوار کەسی ڕاسپاردەی قۆپچە زیوەکە لە چەقاندن و هەڵنانی دوا دارەکە بووبوەوە. کزەی شەماڵی شەوێکی مام ناوەندی خاکەلێوە، دوای ئارەق کردنەوەیێکی بێ وچان لەرزی دەخستە دڵیەوە. تەنیا و لە بوومەڵێڵدا و لە سەر تەپۆڵکەیێک ئەژنۆکانی لە باوەش نابوون و چەناگەی خستبووە سەریان و لە هەیبەت و باڵای بەرهەمەکەی خۆی دەڕوانی: "هۆمەر! ئەمجارەیان مێسلێ جارەکانی گوزەشتە نییە. تەواو خۆتی پێوە ماندە و خەستەبکە، دەبێ زۆر مەحکەم و سفت و قەوی دروستی بکەیت. سەری ئەم دەفعە بوزورگە هۆمەر، زۆر بوزۆرگە و زلە و پاداشیش زۆر چەورە، چەور!

غەڵبە غەڵبێک بە سواری شەماڵ گەنە مووەکانی گوێچکەی نەرم ئاژەن کرد و بە بێ خوڵق کردن خۆی دەکردە خانەخویێ مێشکی:

"کوڕینه‌ سه‌یری به‌ژن و باڵام که‌ن، چ دارێکتان دیوه‌ هێنده‌ی من قیت و قۆز و رێک‌وپێک بێ؟ دار تاشه‌که‌مان له‌ناو هه‌ر سێکماندا منی کردووه‌ به‌ برا گه‌وره‌، برا گه‌وره‌یی له‌ خۆوڕا نابێ. ئه‌رکی زۆرتری له‌ سه‌ر شانه‌.ده‌بێتهکۆڵه‌که‌ی ماڵه‌که‌. نابینن من چۆن بوومه‌ته‌ کۆڵه‌که‌ بۆتان!"

"کوڕه، ‌که‌م فشه‌فشبگرەوە. له‌وه‌تی هه‌ڵنراوی یه‌ک بین زمانت ده‌گه‌ڕێ، ده‌ڵێی ئاشه‌ بووجاڕییه‌هه‌ڵده‌سوڕێ. به‌رده‌وام ده‌ڵێی: به‌ژنم وایه، لاقم وایه و کلکم وایه‌. عه‌یبه‌ پیاو باسی خۆی بکا، یه‌کێک له‌ نیشانه‌کانی پیاوی گه‌وج و نه‌‌فام به‌ خۆدا هه‌ڵوتنه‌. له‌ کۆنه‌وه‌ وتوویانه‌: درێژ ئه‌قڵی له کۆشیدایه‌! "

"پیاوی چا بن دوو قسه‌ی باش بکه‌ن. داوه‌شێی برا چکۆله‌، ئه‌رێ ئه‌وورته‌ ورته‌ت لێ چیه‌؟ که‌م ڕژدو چاو چنۆک به‌ برا، تاکوو ئێستا له‌ ناو ئێمه‌دا، بێ حورمه‌تی به‌ برا گه‌و‌ره‌ مان‌ نه‌کراوه‌، گه‌وره ‌و چکۆله‌یی هه‌ر ماوه‌.ڕاسته‌ ده‌ڵێن: پیاوی کورته‌ باڵا و گوله‌که‌ شه‌و وڕۆژی حه‌وت جاران له‌ عه‌بد هیچ، له‌خوداش یاخی ده‌بێ!"

سەری هەڵبڕی. گوێی تیژ کرد. بێجگە ئەو سێ دارەی بەرهەمی چەند کاتژمێر هانکەهانک و ماندووبوونی بوو، کەسی دیکەی بەرچاو نەهات. تەزووێکی سارد ویبرەی خستە هەناویەوە. " تۆ بڵێی لەم جۆرە کاتانەدا دارەکانیش وە قسە بێن، بسم اللە... ! "

دنیا لە ڕوون بوونەوەدا بوو.سەرەتای پێو قەدەمی گزینگ لە ڕۆژهەڵات ڕا.

دەنگێک نەدەبیسترا بەڵام دەیوت: " کوڕینە دەزانن ئێمەش ناومان چووە ناو ناوانەوە؟!"

لە ماڵەوەش خورشێ لە جێ و بانەکەیدا خەونی بە ژێر چەنە و لاگیرە و پاوانەوە دەبینی...

شارۆچکەی هەتاو - نوور - مازندەران
17/3/1381

رزگار لوتفی ــ بانه

ده‌ست نووێژی خوێن...!

'' هه‌نگوینی ژیان خۆی له‌ پلووره‌ی مه‌رگدا مه‌ڵاس داوه‌ !"

ملی ڕێت گرتووه‌ ، ته‌نیا ! هه‌روا که‌ به‌ ته‌نیا پێواوته ‌و ڕچه‌ت ، له‌ سه‌ر پێ ده‌شتی سپی پۆشی ژیان شوێنه‌واری جێ هێشتووه‌ .
ته‌نیایی ، قه‌ده‌رته‌ . له‌ ئه‌زه‌له‌وه‌ وه‌کوو دۆڵپاکه‌ی سه‌لیمی جه‌وهه‌ری ، وا به‌ کۆڵته‌وه‌ . پێی ڕاهاتوویت . ته‌نیا شه‌ڕابێکی خه‌س...ت و خۆڵ ، دایده‌ته‌کێنێت . به‌ڵێنی پێداویت له‌ فه‌راز و نشێوه‌کاندا ، تاکه‌ هاوده‌نگت بێت و هه‌ردووکتان ، پێکه‌وه‌ ، پیاوی ڕێی هات و نه‌هات بن .
ده‌چیت په‌ڕه‌سیلکه‌کان ، بۆ دواکۆچیان ، ئاگا‌دار وه‌که‌یت و ئه‌و که‌ناریه‌ی له‌ یه‌که‌م ڕۆژی ژیانیه‌وه‌ دیل وده‌سته‌مۆیه‌ ، ڕه‌های بکه‌یت !
به‌ گوڕمیت . تاکوو ئێستا ، ڕێ ، خۆی بۆ نه‌گرتوویت . کووچه‌ و کۆڵان و خانووه‌کانی شاریش ، له‌به‌ر نیگات ، خۆ ناگرن . هه‌ڵدێن . گه‌ر باشتر بڕوانی ، که‌وتوونه‌ته‌ چاوشارکێ !
کۆمه‌ڵێک منداڵ ، به‌ زاق و هه‌راوه‌ ، ده‌رکه‌و‌تن و به‌ هه‌ڵه‌داوان ، تێپه‌ڕین . وه‌ک بزمار چه‌قیت...!
...چکۆله‌ن و گه‌وره‌ش ! هه‌ر ئه‌وه‌ن که‌ هه‌ن . " پێست و ئێسقان و گۆشت، دڵێکی بچکۆلانه‌ی ڕه‌نگ شین و بزه‌یێکی سه‌رشێت !" هێشتا پێنه‌گه‌یشتوون که‌ له‌ کوونج و قوژبنی خانووه‌کاندا ، سه‌رقاڵی چنینی ڕایه‌ڵ و پۆی پیلانگه‌لی سامناک بن !
'' بڕوانه‌ ئه‌و خانووانه‌ ! ئاوسن ! ئه‌وه‌ی زگی نۆ مانگ بێ ، به‌ پیلانێکی گه‌وره‌تره‌وه‌ ئاوسه‌ و ئه‌وه‌شی کز و لاته‌ ، به‌شی ، له‌ پیلان گێڕیدا لاوازتره‌ !''
بیرو هۆشت ئاراسته‌ بوو ، به‌ره‌و ئه‌هرامی سه‌لاسه‌ی میسر . ئه‌وانیش ‌هه‌ر خانوون ، به‌ڵام گه‌لێک ئاوس تر بوون ، ڕه‌نگه‌ به‌ چه‌ند منداڵه‌وه‌...!
فیرعه‌ونه‌کان ، له‌ هه‌گبه‌ی خانووه‌ ئاوسه‌کانیاندا ، بۆ هه‌زاران کۆێله‌ و مه‌یته‌ری ڕه‌ش و ڕووت ، به‌ پیلانه‌وه‌ بوون . تۆ بڵێی ، ئه‌وه‌ی کۆشک و ته‌لاری زل و زه‌به‌لاحه‌ ، هه‌موویان به‌م چه‌شنه‌ بن ؟!
مێشکت ده‌زرینگێته‌وه‌ . چاوت له‌ ڕه‌شه‌وه‌ دێت . داده‌مووکێیته‌وه‌ و له‌پی ده‌سته‌کانت ده‌خه‌یته‌ ‌ سه‌ر ئه‌ژنۆکانت . وزه‌ت چۆڕاوه‌ته‌وه‌ . قه‌فه‌سه‌ی سینگت ده‌کوترێت . ته‌په‌ی دێت . چه‌شنی ده‌رگایێکی به‌ساڵاچووی دارینه‌ی کۆنه‌ ماڵێک :
'' مه‌گه‌ر ئه‌م زاۆ و زێیانه‌ ، ته‌نیا له‌ به‌ر، ڕۆژێ مانه‌وه‌ی زیاتر و هاتووچۆی مه‌بال کردنێکی دیکه‌ نیه‌ ...؟!''
پیره‌ گۆڕستانی شار ، سه‌ری ڕووتاوه‌ته‌وه‌ ! سه‌یره‌ . له‌ ته‌پڵه‌ سه‌ری قاله‌ی دراوسێتان ده‌چێ ! که‌ پاش ماوه‌یێکی دوورو و درێژ گه‌ڕاویته‌وه‌ باوه‌شی شار، حه‌ز و تاسه‌ت ، بۆ بینینی گوڵه‌ زه‌رد و سووره‌کانی پیره‌ گۆرستانی شار، چه‌ند قات بووه‌ . به‌ڵام مه‌خابن ، خه‌ونه‌که‌ت به‌ نه‌زۆکی مایه‌وه‌ : '' ده‌سته‌ چه‌په‌ڵه‌کان ڕنیبوویاننه‌وه‌ !"
شار، به‌ هه‌موو قه‌ڕه‌باڵغیێکه‌وه‌ جێ ده‌هێڵی و له‌ قرم و قاڵی بێ بڕانه‌وه‌ی دوور ده‌که‌ویته‌وه‌ .
دڵت به‌ ته‌کانه‌ . پاڵه‌ په‌ستێو ده‌کات ، به‌شکوو بتوانێ به‌ جۆرێ خۆی له‌م زرم و کوته‌ دیاریکراوه‌ ده‌رباز بکات . هه‌ست به‌ نائاسایی بوونی جووڵه‌ی ناو ده‌ماره‌کانت ده‌که‌یت . وێنه‌ی زه‌رده‌ مارێکی باریک ، سه‌ری پێکرابێت و په‌له‌ قاژه‌ی بێت ... گرمه‌ی شایلۆغانێکیش ، له‌ قه‌راغ‌ شاره‌وه‌ ، گوێ ، ئاژه‌ن ده‌کات !
...گه‌یشتیه‌ سه‌ر دوو گۆڕی غه‌ریب و نه‌ناس ! جووته‌ن . له‌ سه‌ر یه‌کیان ده‌نکه‌ مازووێک و له‌ سه‌ر ئه‌وی دی ، تاقه‌‌ به‌ڕووێک داندراون . هه‌ڵتگرتن و له‌ گیرفانت هاویشتن . له‌وێدا ، که‌وتنه‌ گه‌مه‌ کردن و زۆران بازی . یادگارین ، دارمازوار و به‌ڕواره‌کانی چیا . ''‌‌ حه‌زت لێیه‌ به‌ که‌سێکیان بسپێری که‌ قه‌دریان بزانێت .''
چوویته‌ سه‌ر تاشه به‌ردێک . حه‌وایته‌وه‌ و هه‌ناسه‌یێکت نوێ کرده‌وه‌ . مه‌لی نیگات چه‌شنی کۆترێک ، تیلی شار کرا . سووڕێکی خوارد و ڕووی کرده‌ گه‌ڕه‌کی خۆتان . دواتر ، به‌ره‌ و ئاربه‌با هه‌ڵکشا . هه‌ناسه‌یێکی ڕه‌ش له‌ هه‌ناوته‌وه‌ کشایه‌ ده‌ره‌وه‌ و ئاوێته‌ی هه‌ناسه‌ی مردووه‌کان بوو .
...قۆلی کراسه‌که‌ت ، هه‌ڵماڵیوه‌ . بۆ ده‌ستنوێژه‌ ! ده‌ستنوێژ بۆ نوێژێ که‌ له‌ هه‌موو پیس و په‌ڵۆخیێک پاکژت ده‌کاته‌وه‌ . ئه‌و پیساییه‌ی به‌ هیچ شتێکی دیکه‌ خاوێن نابێته‌وه‌ . شاده‌ ماره‌ ، ده‌خشێ و ده‌لوولێ و هه‌ڵپه‌یه‌تی . گرژه‌ و به‌ ته‌مایه‌ له‌و به‌ندیخانه‌یه‌ بڕه‌خسێ . چه‌شنی که‌ناریێکی سه‌رلێ شێواو له‌ وتاغێکی داخراودا ، خۆی بوکتێ بۆ ده‌رێ و ناشاره‌زا و به‌ پڕتاو ، ڕاپێچی شووشه‌ی ده‌لاقه‌که‌ بێ .
له‌وه‌ پتر مه‌راقی نه‌دا و ده‌رکی ده‌لاقه‌که‌ی بو ئاواڵه‌ کرد .

'' ژیانیش به‌رده‌وامه‌ له‌ ناڵه‌ ، له‌ ژێر شه‌لاقی مرۆڤه‌کان !''

کامڕان حامیدی ــ مه‌هاباد

چیرۆکی شێعر

ئەمن بە هەتیوی گەورە بووم، یانی نە دایكی خۆم دیتووە و نە باوكم، هەر بەر لە هاتنە سەر دونیام باوكم نەخۆشێكی پێوە دەنووسێ كە دەبێتە هۆی ئەوەی كە جووت‌لاقی درێژ كات و تەواو بێت، ماوەیەكی كورت پاش بوونی من، دایكیشم بە جێی هێشت‌بووم، رەنگە رازی بەو كارەش نەبووبێ بەڵام بێ‌دەسەڵات بووە هەر وەك ئەو جۆرەی كە بیری لێ‌دەكەمەوە شووكردنی بە باوكیشم لەوانەیە بە ویست و خوازی خۆی نەبووبێت. جا بۆیە قەتی لێ‌دڵمەند نەبووم، پێم وایە ئەو رووداوانە بوونە هۆی سەرەكی ئەوەی كە من تا ئەو رادەیەی هۆگری شێعرم.
ئێستا كە باسی ئەو شتانە دەكەم تەمەنم چۆتە سەر و بەرەو نەمان هەنگاو هەڵ‌دێنم و هەروا بە تەنیا ماوم، بێ‌بەش و تەریك لە هاودەمێك، قەتم نەتوانی زەماوەند بكەم نە ئەوەی كە نەمویست‌بێ، دەڕاستی‌دا بۆم نەرەخسا، لەوانەیە ئەو پرسیارە بێتە ئاراوە تۆ كە قەت ئەوینداریت نەكردووە، ئەی چۆن دەتوانی چێژ لە شێعر وەرگری؟ دەبێ بڵێم ئەمن جارێك هەستم بە ئەوین كردووە ئەویش ئەو دەم بوو كە بۆ ماوەی چەند خولەكان كیژێكی شۆخ و شەنگم بەرامبەر بە خۆم دیت، دڵم بە گرمە كوتای و ئەو هەستەی كە دوایە بۆم دەركەوت ئەوینە، تەواوی جەستەی دەخۆ گرتم، بەڵام بەداخەوە نەمانتوانی پێكەوە بدوێن، ئەو دەتكوت كەڕولاڵە، هەرچەند ئەو كاغەزانەی كە شێعری حافزیان لەسەر نووسرابوو نیشانم دەدا هیچ هەستێكی تێدا نەدەبزاوت و تەنیا سەرقاڵی بە خۆ داهاتن بوو، لەو دەمەوە زانیم ئیتر بەشی من هەر تەنیاییە، هەر بۆیەش هێندەی‌تر گیرۆدەی شێعر بووم، تازە لاو بووم كە چاوم بە شێعرەكانی حافز كەوت هەوەڵێ هیچیان لێ‌حاڵی نەدەبووم و پیتەكان لە پێش چاوم وەك تاقمێك خاڵی رەش و بێ‌مانا دەچوون، وردەوردە گوێم پێیان ڕاهات. خووم پێ‌گرتن، راستە هەوەڵ جار لە برسان بۆ لایان چووم، دوو رۆژ بوو غەیری ئاو هێچم نەخواردبوو، لە برسان سەرم لە گێژەوە دەهات و ئەژنۆم دەلەرزێن، ئەو سەر ئەو سەری دیوەكەم كرد تەواوی كەلێن و قوژبنم پشكنی، بێ‌كەڵك بوو، وزەم لێ‌بڕابوو، لەپڕ پۆلێك كاغەزی نووشتاوەم لەبەر دەمم دیت و لە ژێر وان‌دا چ‌ شتێ شار دراوە، شاڵاوم بۆ بردن و كاغەزەكانم خێرا خێرا لادان بە ئامانج گەیشتم، لەو دەمەوە زانیم ژیانم بە شێعرەكانی حافز بەستراوەتەوە. ئێستا كە بیر لە ژیانم دەكەمەوە، هەست دەكەم ژیانێكی ئارام و خۆشم هەیە تەنیا شتێك ئازارم دەدات ئەویش ئەوەیە كە قەت نەمزانی لە ناو ئەو قەفەسەی كە تەواوی تەمەنم تێی‌دا رابوارد ئەو دوو باڵە شۆڕانەم بۆ چی بوو؟!