اثرات جانبی تنبیه

مقدمه

یکی از شایع‌ترین و نامناسب‌ترین اعمال برای جلوگیری از خلافکاری‌ها و سزادادن به خلافکاران که بویژه در مورد کودکان اعمال می‌شود، تنبیه بدنی است. ژان پیاز و پیرهانری سیمون روانشناس و اساتید دانشگاه‌های فرانسه در کتاب روانشناسی کودک و اصول تربیتی جوانان می‌گویند: اگر عملی نفرت انگیز در این جهان یافت شود که وجدان آدمی را ناراحت سازد، بدرفتاری و خشونت با کودک بی‌گناهی است که قدرت دفاع از خود را ندارد.

وقتی ما بطور آگاه یا ناآگاه و به تربیتهای ناصحیح و غلط و رفتارهای خشونت آمیز ، اغتشاشی در روح لطیف کودکانمان بوجود آورده و در نتیجه جریحه‌دار ساختن عواطف و احساساتشان ، آنان را به صورت افرادی خشن و بی‌عاطفه ، عاصی و مجرم تحویل جامعه می‌دهیم، در واقع مقصر و عامل اصلی خشونت‌ها و بی‌عاطفگی و جرایم و انحرافات و جنایات آنها ما هستیم. بنابراین قبل از آنکه تسلیم چوبه ‌دار بشوند، باید در وحله اول ما را به عنوان مقصر و مسبب و مجرم به مجازات رسانده و کیفر دهند.


آیا تنبیه بدنی کارساز است؟

البته والدین و مربیانی که مرتکب تنبیه بدنی در مورد کودکان تحت پرورش و تعلیم و تربیت خود می‌گردند، همگی بر این عقید‌ه‌اند که می‌خواهند در مورد تربیت آنان قدم مثبتی بردارند و این تنبیهات ، لازمه همان قدم‌های مثبت می‌باشد. ولی در روحیه چنین والدین و مربیانی اگر دقیق باشیم به خوبی درخواهیم یافت که عده‌ای از آنان خودشان به نوعی به اغتشاش و ناسازگاری درون مبتلا بوده و اغتشاشات و ناملایمات درونی و روحی ، آنان را هنگام مشاهده اعمال خلاف در کودکان ، تحریک به عصیان و در نتیجه ارتکاب به تنبیه بدنی می‌نماید.

کودک ممکن است که از ترس کتک خوردن دست به اعمال خلافی نزند، ولی وقتی که چندین بار کتک خورد و ترسش ریخت، همان کار خلاف را که میل به انجام آن دارد بالاخص در خفا با شدت و حدت بیشتری دنبال خواهد کرد. زیرا این امر از نظر روانشناسی کاملا به اثبات رسیده است که هر اندازه فردی در انجام کاری با ممانعت مواجه باشد، به همان اندازه و بلکه بیشتر برای انجام آن مریض خواهد شد. اغلب اعمال خلاف و نادرستی که از کودکان سر می‌زند، مغرضانه و از روی نقشه موذیگرانه قبلی نیست و حتی اگر چنین هم باشد باز باید در روان آنان بدنبال علت و انگیزه بگردیم.

چون هیچ کودکی مجرم و خلافکار از مادر متولد نمی‌شود و رفتارهای غلط و تربیت ناصحیح والدین و اطرافیان و خصایص اکتسابی محیط و اجتماعی هستند که روح کودک را متاثر و متالم ساخته و او در مقابل کنش‌هایی که به نظرش غیر عادلانه می‌نماید، وادار به واکنش‌های عصیانگر می‌سازد و ما اگر در مقابل عصیان و ارتکاب به جرم و گناه کودک متوسل به خشونت و تنبیه بدنی گردیم، علاوه بر اینکه در روح او برای گشایش و هدایت عقده‌های سرکش قدم مثبتی برنخواهیم داشت، بلکه عقده‌های موجود را سرکش نموده و عقده دیگری نیز بر تعداد آن خواهیم افزود و چنین کودکانی در اثر تنبیهات و مجازات‌های شدید و ممتدی عاقبت از محیط خانه و خانواده گریزان شده و با سقوط در دام‌هایی که هر آن در سر راهشان گسترده می‌باشد به احتمال زیاد تبدیل به بزهکار در جامعه خواهند شد.

اگر به فرض هم چنین شد، بالاخره خشن و بی‌عاطفه شده و دست به کارهای ناشایست و پرخطر خواهند زد. در بعضی مواقع نیز خلافکاری‌هایی از کودکان سر می‌زند که والدین از تفهیم نتایج مضر و زیان بخش آن عاجز می‌مانند و چون در حل مشکل با ناتوانی مواجه می‌شوند متوسل به تنبیه می‌گردند. غافل از اینکه این تنبیه جز چند لحظه تاثیری نخواهد داشت و روز از نو روزی از نو خواهد بود. والدین در این مواقع باید به دنبال علت و انگیزه بگردند.

گاه با مسائلی روبرو می‌شویم که تنبیه بدنی حتی برای مدت زمان کمی هم کارساز نیست. چرا که مشکل چیزی ریشه‌دار است. مثلا نوجوانی که وارد اولین دوره‌های بلوغ شده و در اثر تربیت‌های غلط و محیط ناسالم و محرومیت‌ها و سایر مشکلات اجتماعی یا ابتلا به یکی از انواع اعتیادهای جنسی و غیره به بیراهه می‌رود. در این حال برای ما امکان اصلاح جامعه و سالم کردن محیط و از بین بردن عوامل نامطلوب ، غیر ممکن به نظر می‌رسد. یعنی برای انهدام این موانع تربیتی بهتر است بدون توسل به خشونت و با رفتارهای محبت‌آمیز و دوستانه ضمن اینکه مضرات اینگونه اعمال خلاف و انحرافی را بازگو می‌کنیم، با نشان دادن افرادی که با ارتکاب به چنین اعمالی مبتلا به امراض مختلفی از قبیل سفلیس و سوزاک و سایر امراض مشابه گردیده و به صورت مطرودین جامعه ، عمر نکبت باری را در منجلاب بدبختی سپری می‌کنند.

رعب و ترسی را در اندیشه آنان برانگیزیم و حتم بدانید که این رعب و ترس مثبت ، عامل بازدارنده‌ای موثرتر از پند و اندرزها و سایر تنبیهات و مجازات‌ها خواهد بود. البته عوامل تخلف بسیار است و والدین و مربیان محترم نیز دارای تدابیری هستند که می‌توانند با استفاده از این تدابیر و تجربیات و مطالعه خود در راه از بین بردن عوامل تخلف‌زا قدم‌های مثبتی برداشته و در راه هدایت و آراستن کودکان خود به خصال واقعی انسانی بدون توسل به تنبیه بدنی و رفتارهای خشونت بار و با ارائه طریق‌های صحیح و مثبت تربیتی مفید واقع گردند.


راه حل جلوگیری از تخلفات کودکان و هدایت آنان

بالاخره برای جلوگیری از تخلفات کودکان و هدایت آنان به راه صحیح زندگی و نتیجه‌گیری از مطالب یاد شده در مورد مضرات تنبیه بدنی رعایت نکات زیر لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

• وقتی عمل خلافی از کودک سر می‌زند، هرگز نباید به خشونت توسل جست و اگر مواخذه در این مورد ضروری به نظر می‌رسد، باید سعی شود که باز خواست و احیانا توبیخ حتی مودبانه لفظی در جمع دوست و آشنا و سایر کودکان انجام نگیرد. زیرا ممکن است کودک تحقیر شده و با ایجاد عقده حقارت در وی ، نتیجه مطلوبی که مورد دلخواه است بدست نیاید.
• توبیخ و ماخذه باید همراه با لطف و محبتی آمیخته شده که کودک ضمن توبیخ احساس نکند که محبت والدین را از دست داده، زیرا محبت و نوازش‌های به جای والدین و مربی در سازندگی شخصیت کودکان و جلوگیری از انحرافات و ارتکاب آنان به اعمال خلاف نقش معجزه را دارد.
• اگر در مورد جلوگیری از بعضی تخلفات والدین و مربیان مجبور هستند که ترس و رعبی در دل کودک برانگیزند، باید این ترس به طور مثبت انجام شود.
• والدین باید در رفتار کودکان خود حس مسئولیت و حمایت را در کودکان بزرگتر برانگیخته ، حتی در کارهای شخصی نیز از آنان کمک بگیرند.
• والدین باید در امتناع صحیح غرایز و ساختن شخصیت مثبت و ایجاد تعادل و آرامش در روان کودکان ، از هر وسیله ممکن استفاده نموده و در انهدام عوامل منفی و مخربی که در سر راه آنان قرار دارد، بکوشند زیرا اگر کودک دارای شخصیت مثبت بوده و آرامش روحی داشته باشد، دیگر تخلفی وجود نخواهد داشت که مساله تنبیه بدنی و مواخذه و توبیخی را بوجود آورد.
• والدین و مربیان باید با اعمال و رفتار صحیح ، در دل کودکان محبت و علاقه دوستانه‌ای نسبت به خود ایجاد نمایند. زیرا اگر کودکان ، والدین و مربی را نسبت به خود دوست و دلسوز احساس کردند اولا مشکلات خود را به راحتی با آنان در میان خواهند گذاشت، ثانیا از مواخذاتشان دلگیر و ناراحت شده و پند و اندرزهایشان را با میل و رغبت به کار خواهند بست.
• نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که والدین و مربیان نباید به هیچ وجه هنگام توبیخ و مواخذه کودک ، محسنات و خوبی‌های سایر کودکان را به عنوان سرکوفت به رخ کودک بکشند. زیرا این عمل نیز علاوه بر اینکه موجب تحقیر کودک می‌شود، جلو تقویت اعتماد به نفس او را گرفته و به عصیان و اعمال انتقامجویانه وا می‌دارد.
• یکی از مواخذات و تنبیهات غیربدنی با بی‌اعتنایی می‌باشد که نباید در مورد کودکان استمرار داشته باشد. زیرا اثرات سو بی‌اعتنایی‌های ممتد کمتر از تنبیه بدنی نیست.
• دیگران را دوست بدارید و کودکان خود را به دوست داشتن دیگران عادت دهید.

با کودک بدرفتار چه کنیم؟




مقدمه

بدرفتاری‌های کودکان دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. باید ابتدا شناسایی کنید که دلیل بدرفتاری کودک شما چیست و سپس اقدام به رفع آن کنید. ممکن است یک ناراحتی جسمی موجب این بدرفتاری باشد، یا یک مساله تربیتی در کار باشد و دلیل بدرفتاری آنها در شیوه برخورد و تربیت شما نهفته باشد. با بررسی این عمل می‌توانید راهکارهای مفیدی را به کار ببندید تا رفتار او را تعدیل کنید و به او و به خودتان کمک اساسی بکنید.


به وضعیت جسمانی کودک خود توجه کنید.

گاهی اوقات دلیل بدرفتاری کودک یک ناراحتی جسمی است. برخی از کودکان در شرایطی که دردی دارند یا بیمار هستند یا بی‌تحرک می‌شوند، خیلی زود عصبانی می‌شوند و جیغ راه می‌اندازند و شاید آرام کردن آنها در این شرایط کار دشواری باشد. با بررسی احتمال وجود یک دلیل جسمی و شناسایی آن اقدام به رفع آن مشکل می‌کنید و بدرفتاری کودک شما نیز از بین می‌رود.



http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/i...cycology28.JPG
به وضعیت تغذیه کودک خود توجه کنید.

کودکان در حال رشد هستند و باید نیازهای تغذیه‌ای آنها به خوبی برآورده شود. کمبود برخی موارد در بدن تحرک‌پذیری کودک را افزایش می‌دهد و در این صورت ما ممکن است تعجب کنیم که چرا با وجود اعمال شیوه‌های تربیتی خوب و مناسب ، نتیجه خوبی نمی‌گیریم. برای این کار حتما از متخصصین کمک بگیرید.


خواب کودک را تنظیم کنید.

اغلب کودکان زمانی که احساس خواب می‌کنند، بی‌قرار و تحریک‌پذیر می‌شود. پدران و مادران باید به این نکته آگاه باشند و اینگونه رفتارهای کودک خود را حمل بر عصبانیت و خشم و بی‌قراری نکنند. در چنین مواقعی ، طرح یک برنامه خوب خواب و ترغیب او به استراحت و خواب رفتن به شیوه‌های خوب ، مشکل را حل خواهد کرد و لازم نیست شما زیاد نگران شده و سخت بگیرید.


الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشید.

کودکان بسیاری از رفتارهایی را که دارند از بزرگترها یاد می گیرند، حتی رفتاری را که به نظر ما چندان مهم نبوده و باور کردنی نمی رسد که کودک با این سرعت آن را فرا گرفته باشد. کودکان از ما یاد می‌گیرند که در مواقع ناراحتی چگونه مساله خود را مطرح کنند. والدینی که ناراحتی خود با هیجانات منفی و ناراحتی زیاد نشان می‌دهند، همین الگو را به فرزندان خود منتقل می‌کنند. برای جلوگیری از خشونت و بدرفتاری کودکان خود باید پدر و مادری آرام باشیم.


فیلم‌ها ، کارتون‌ها و بازی‌های خشن ، عامل بدرفتاری کودکان است.

تماشای فیلم های خشن ، کارتونهای نامناسب و بازی‌های کامپیوتری با تاثیری که در فعالیت بخش‌هایی از مغز می‌گذارند، بدرفتاری را در کودکان سبب می‌شوند. کودکان را از تماشای فیلم‌های بزرگسالان منع کنیم و اگر قرار است دیگر اعضا خانواده چنین فیلم‌هایی را تماشا کنند، در ساعاتی باشد که یا کودک در منزل نیست یا در خواب است. حضور کودک در خانه در حالی که دیگر اعضا مشغول تماشای یک فیلم هیجانی هستند و او را از تماشای آن منع می‌کنند راهکار مناسبی نیست.


روش‌های تنبیهی مناسبی داشته باشید.

زمانی که کودک شما عصبانی است و شما با اعمال یک تنبیه بدنی یا تنبیه سخت دیگری می‌خواهید او را آرام کنید، نه تنها به او کمک نکرده‌اید بلکه مشکل او را بیشتر نیز کرده‌اید و به این ترتیب کار شما در دفعات بعدی که او عصبانی می‌شود سخت‌تر شده است. برای آرام کردن کودک لازم نیست همان اول از روش تنبیه استفاده کنید. با امتحان کردن سایر روش‌ها اگر به نتیجه نرسیدند تنبیه مناسبی را در نظر بگیرید و اجرا کنید. این تنبیه نباید زیاد شدید باشد، نباید بدنی باشد و نباید خیلی طولانی باشد. چنانکه حضرت علی علیه‌السلام به مردی که از رفتار ناپسند فرزند خود شکایت کرد فرمودند: او را نزن بلکه از او قهر کن و قهر را طول نده.



http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/i...cycology16.JPG


زبان کودک خود یاد بگیرید

کودکان از لحاظ زبانی نیز در حال رشد هستند و درک آنها از زبان و گفتار به اندازه درکی نیست که ما بزرگترها داریم. برای اینکه بتوانیم ارتباط خوبی با کودک خود داشته باشیم، باید شیوه صحبت کردن خود را با او عوض کنیم و در سطح فهم و درک او صحبت کنیم. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند: کسی که کودکی نزد اوست باید در برخورد با او کودکانه رفتار کند. زمانی که واضح ، کوتاه و دلنشین صحبت می‌کنیم، تن صدای ما آرام است و از کلمات مناسبی استفاده می‌کنیم راحت‌تر می‌توانیم کودک خود را آرام کنیم. البته منظور استفاده از الفاظ کودکانه که اغلب کودکان به طور نادرست کلمات را به کار می‌برند نیست. والدین باید کلمات را درست ، ولی واضح ، آرام و دلنشین ادا کنند.


عزت نفس کودک را افزایش دهید.

افرادی که عزت نفس بالایی دارند، بهتر می‌توانند رفتارهای خود را کنترل کنند. حتی وقتی در شرایط هیجانی شدیدی هستند. آنها به لحاظ ارزش و کرامتی که به خود قائل هستند در تمامی لحظات ، مراقب رفتار و گفتار خود هستند تا ارزش و احترام آنها را زیر سوال نبرد. علی علیه‌السلام می‌فرمایند:کسی که عزت نفس خود را بزرگ و باکرامت بداند، زشتی‌ها در مقابل او کوچک و حقیر می‌شوند. ارزش نهادن به خود و احترام گذاشتن به خود را به کودکان خود یاد دهیم و به این ترتیب به آنها کمک کنیم رفتار خود را تحت کنترل خود داشته باشند.


حقه لاک پشتی را به کودک خود یاد بدهید.

برای کودک خود توضیح دهید یک لاک پشت زمانی که احساس خطر می‌کند، چه می‌کند. او به راحتی سر خود را در لاک خود فرو می برد و به این ترتیب از خود محافظت می‌کند. او در لاک خود آرام و امن است. به کودک خود کمک کنید از یک تصویر سازی لاک پشتی استفاده کند. می‌توانید این کار را در شرایط عادی چندین بار تمرین کنید تا در مواقع ناراحتی کودک ، به راحتی بتوانید آنرا یادآوری کنید و از آن استفاده نمایید. این روش به ویژه برای کودکان کم سن و سال مفید است.
به او کمک کنید در شرایط هیجانی ، صحبت کند.

صحبت کردن باعث تخلیه هیجانی می‌شود. این کار را با آرامش انجام دهید و او را تقویت کنید با کنترل بیشتری روی رفتار خود ناراحتی خود و علت آنرا توضیح دهید. کمک کنید از جملات مناسبی استفاده کند تا تخلیه شود و دیگر لزومی برای انجام رفتارهای خشن نباشد. در واقع بدرفتاری کودک برای تخلیه هیجانات منفی او صورت می‌گیرد و اگر با روش درست به او کمک کنیم این کار را انجام دهد دیگر لزومی به رفتارهای خشن نخواهد بود.

به چه زبوني بگم دوست دارم


بي ترديد شما فرزندان خود را دوست داريد. آيا آنها هم مي دانند که دوستشان داريد؟ بيشتر مردم فکر مي کنند که عشق پدر و مادر به فرزند امري ساده، روشن و واضح است. شما هر روز عشقتان را به هزاران شيوه به فرزندتان نشان مي دهيد. ولي گاهي کودک منظورتان را درک نمي کند، درست مانند اين که به زبان ديگري سخن مي گوييد. حداقل سه زبان براي ابراز عشق وجود دارد: نشان دادن عشق، گفتن (بيان کردن) ، و نوازش کردن . در ادامه نکات سودمندي جهت درخشش عشق در زندگي فرزندانتان با توجه به سن آنها ارائه مي گردد.

تا دو سالگي، عشق کودکانه
دکتر اسميت، روان شناس، توضيح مي دهد که ابراز علاقه و توجه به بچه هاي کوچکتر آسان تر است. بچه ها درک مستقيمي از اطرافشان دارند. ابراز علاقه روشي براي مطمئن کردن کودکي است که به نوازش و اطمينان بين والدين و خودش نياز دارد. کودکان نوپا ممکن است هميشه درک نکنند که چه مي گوييد، ولي والدين مي توانند با صداي آرام و مهربان با کودکان گفتگوي مثبت داشته باشند.
يک روش مهم ، توجه به نوع ابراز علاقه کودک به شما و ديگران است. آيا او مي گويد، «دوستت دارم»؟ يا کارهايي انجام مي دهد که توجه شما را جلب کند؟
اغلب لحن صداي شما منظورتان را از کلماتتان بيان مي کند. ارتباط چهره به چهره نيز مهم است. گاهي والدين نمي دانند که کودکان چه درکي از چهره آنها دارند. به آينه نگاه کنيد. ظاهر معمولي شما چگونه است؟ آيا خوشحال به نظر مي رسيد يا عصباني و يا ناراحت؟ بچه ها را در آغوش بگيريد، ببوسيد، نوازش کنيد، لبخند بزنيد و با آنها بخنديد. گذراندن وقت با کودکان، در هر سن و شرايطي ، بسيار جالب است. اين کار ، اعتماد به نفس و حس استقلال کودک را تقويت مي کند.

سه تا پنج سالگي ، به قلب خود رجوع کنيد
روان شناسان کودک و خانواده معتقدند که پدر و مادر بايد بياموزند که چگونه پيام هاي عشق و علاقه خود را به کودکان برسانند. کودکي که دوست دارد مورد علاقه شما باشد، ممکن است بخواهد ظرف هايش را بشوييد، برايش هديه بخريد، اوقاتي را با او سپري کنيد، برايش بستني بخريد ، يا دوچرخه اش را تعمير کنيد. کودک در اين سن دلش مي خواهد جملاتي مانند : دوستت دارم، تو برايم مهم هستي، دوست دارم با تو باشم و … را از پدر و مادر بشنود. مي خواهد والدينش او را در آغوش بگيرند، دستهايش را بگيرند و او را نوازش کنند. وقتي به فرزندتان مي رسيد، به چشمهايش نگاه کنيد، دستهايش را بگيريد، نوازشش کنيد، با او بازي کنيد و با هم قدم بزنيد. به او بگوييد دوستش داريد و از داشتن او خوشحاليد، کودک مشتاق شنيدن اين جمله ها و کلمات است.
شش تا هشت سالگي، به نام عشق
پروفسوراندي بيل، مشاور و استاد دانشگاه، در مورد گفت و گو و صحبت با فرزندان مي گويد: همه ما حس مي کنيم که وجود علاقه ضروري است و گاهي فکر مي کنيم که عشق را مي توان با زمان معني کرد. توجه به اين نکته مهم است که ما وقت داريم، ولي بايد نحوه اختصاص و برنامه ريزي وقت خود را انتخاب کنيم. بنابراين والدين مي پرسند که فرزندم چقدر زمان مي ارزد؟ چگونه تشخيص مي دهيد که چه پيام هايي را بفرستيد؟ يک روش مهم ، توجه به نوع ابراز علاقه کودک به شما و ديگران است. آيا او مي گويد، «دوستت دارم»؟ يا کارهايي انجام مي دهد که توجه شما را جلب کند؟ و يا برايتان يادادشت مي نويسد؟ روش هاي زيادي براي ابراز علاقه وجود دارد. به روش ابراز علاقه فرزندتان توجه کنيد. او را در آغوش بگيريد و ببوسيد. با او به دوچرخه سواري برويد و به لطيفه هايش بخنديد.
گذراندن وقت با کودکان، در هر سن و شرايطي ، بسيار جالب است. اين کار ، به ويژه اگر بدون حضور برادر يا خواهرش باشد ، اعتماد به نفس و حس استقلال کودک را تقويت مي کند.

نه تا دوازده سالگي، دوستت دارم
دکتر اسميت توضيح مي دهد: به تدريج که کودک شما بزرگ مي شود، ابراز علاقه به صورت گفتاري و رفتاري در مي آيد. کلمات و رفتار مثبت شما نشان مي دهد که به او احترام مي گذاريد و متوجه اين نکته هستيد که او بزرگ شده است.
بيشتر ما زندگي پر مشغله اي داريم. بنابراين در حالي که به حرف هاي فرزندتان گوش مي دهيد، کارهاي معمول روزانه را انجام دهيد. پروفسور اندي بيل تأکيد مي کند که : نه تنها بايد به حرف هاي او «گوش کنيد»، بلکه بايد «توجه» نيز داشته باشيد. نحوه گوش دادن به صحبت هاي فرزندتان، توجهتان را به او کامل مي کند. خود شما گفت و گو را شروع کنيد و نه تنها واقعاً گوش دهيد بلکه احساس کنيد. همانطور که بچه ها بزرگتر مي شوند، اين مراحل را پشت سر مي گذارند و کمتر به ابراز علاقه به صورت در آغوش گرفتن و بوسيدن، تمايل نشان مي دهند. ولي همچنان به يادآوري علاقه شما نياز دارند، تنها نوع ابراز علاقه تغيير مي کند. اوقاتي را جهت گذراندن با آنها در نظر بگيريد و عصباني نشويد تا ارتباط تان قطع نشود. وفراموش نکنيد که ارتباط هاي فيزيکي محبت آميز براي هميشه مي تواند در رشد و بلوغ او بويژه تربيت جنسي سالم موثر باشد. هميشه در هر سني به او بگوييد: دوستت دارم. گذراندن وقت با کودکان، در هر سن و شرايطي ، بسيار جالب است. اين کار ، به ويژه اگر بدون حضور برادر يا خواهرش باشد ، اعتماد به نفس و حس استقلال کودک را تقويت مي کند، زيرا در مدت حتي ?? يا ?? دقيقه، توجه ويژه شما به او فرصت صحبت کردن، مرکز توجه بودن و همچنين توجه شما به حرفهايش را فراهم مي کند.


منبع: همشهري
تنظيم براي تبيان: کهتري

روش های جدید تربیت رسید

http://img.tebyan.net/big/1388/11/01...6115735776.jpg

تربیت است و هزار تکنیک و هزار تدبیر. اما به نظر شما تدبیرهای صحیح و پرکاربرد کدامند. با کدامین روش می توانیم رفتارهای مثبت را ایجاد کنیم، آنها را تقویت کنیم تا افزایش یابد و با کدامین روش ها می توانیم رفتارهای منفی را به حداقل و سطح مطلوب برسانیم. بسیاری از والدین فکر می کنند که برای حذف و کاهش هر نوع رفتار غیرمطلوب که مورد دلخواه آنان نیست و یا به مصلحت تربیت کودک نمی دانند باید از طریق روش هایی اقدام کنند که با ایجاد خاطره ای منفی یا مقدار کمی از آسیب روحی او را مجبور به ترک عمل ناشایست کنند. اما روانشناسان روش هایی را پیشنهاد می کنند که می توان آنها را روش مثبت برای کاهش رفتار دانست. روش هایی که ما به تشویق می پردازیم اما تشویق رفتارهایی خاص . در این مبحث سعی داریم چهار روش را به شما معرفی کنیم که در ظاهر تشویق کننده است اما می تواند رفتارهایی را به اتمام برسانند. این تکنیک ها عبارتند از: 1- تقویت تفکیکی نرخ های کم رفتار 2- تقویت تفکیکی رفتارهای دیگر 3- تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز 4- اشباع
لازم به تذکر است که هرگونه تشویق کردن و استراتژی که رفتاری را در فرد افزایش دهد در روانشناسی به تقویت مشهور است.

http://img.tebyan.net/big/1388/11/13...8118588231.jpg

1- تقویت
تفکیکی نرخ های کم رفتار: در این روش ابتدا سعی کنید رفتاری را که تمایل دارید در کودک خود کاهش دهید به طور مشخص برای خود تعریف نمایید. به علاوه میزان حضور مطلوب این رفتار نیز از نظر والدین باید مشخص شود و سپس به کودک توصیه شود که رفتار خود را تا میزان مطلوب آن کاهش دهد تا جایزه بگیرد یا به اصطلاح تقویت شود. همچنین می توانید به جای تعداد دفعات تکرار رفتار به فواصل رفتاری تکیه کنید و او را تشویق کنید تا حداقل رفتار خود را در فاصله زمانی معین بروز دهد. فرض کنید کودک شما عادت دارد تا در حین مطالعه دروس به بازی، سرگرمی یا صحبت کردن بپردازد. این رفتار در صورتی که به اندازه باشد نامطلوب نیست لذا به فرزندتان توصیه می کنید در صورتی که پس از هر 45 دقیقه مشق نوشتن به فعالیت های غیردرسی بپردازد مورد تشویق قرار می گیرد. در این صورت شما به این نوع تقویت تفکیکی با شرط زمان پرداخته اید. در نوع تقویت پاسخدهی با نرخ کم شما می توانید به فرزند خود در صورتی تقویت ارائه دهید که به عنوان مثال در کل زمان مطالعه خود در یک روز چهار بار به فعالیت غیردرسی بپردازد. تاثیر کلی این نوع روش به آرامی ظاهر می شود و تا کاهش رفتار باید بردبار بود.

2- تقویت تفکیکی رفتارهای دیگر: در این روش برای حذف رفتار نامطلوب به فرزندتان می آموزید که در صورت انجام ندادن رفتار نامطلوب مورد نظر مورد تشویق قرار گیرد. فرض کنید کودکی که در کلاس درس زیاد صحبت می کند زیاد از سر جایش بلند می شود و ... به او می گویید در صورتی که در طول یک ساعت درسی رفتار خاصی را انجام ندهد مورد تشویق شما قرار می گیرد. به این صورت او برای دریافت جایزه رفتار نامطلوب را حذف می کند. تفاوت این روش با روش قبل این است که در مورد اخیر به حذف رفتار می پردازید و در روش قبل رفتار نامطلوب را تنها کاهش می دهید.
نکته خواندنی این است که لازم است زمان حذف رفتار را به تدریج افزایش دهید تا فرزندتان توان عمل کردن به آن را داشته باشد. مثلاً اگر می خواهید بدخطی را در کودک خود حذف کنید ابتدا با نوشتن یک صفحه دیکته خوش خط او را تشویق کنید و سپس به تدریج خوش خطی را در صورت فراگیر شدن در کل تکالیف تقویت کنید. البته عیب این روش این است که:
اول اینکه به او نمی گوییم چه کاری بکن تنها او را از کاری ناپسند دور می کنیم و دوم اینکه هر رفتار دیگر را بغیر از رفتار مورد پسند تشویق می کنیم و این در حالی است که ممکن است او به رفتارهای منفی دیگری روی آورد. مثلا در مورد صحبت کردن در سر کلاس ممکن است او برای دریافت تشویق این رفتار را حذف کند اما به رفتار های منفی دیگری روی آورد.
در روش اشباع ما اجازه می دهیم تا کودک آنقدر به رفتار خود ادامه دهد که دیگر انگیزه ای برای ادامه نداشته باشد در این صورت به سیری خواهد رسید.


2- تقویت تفکیکی رفتار ناهمساز: در این روش ما تنها با تشویق کردن رفتاری که با رفتار مشخص مغایرت دارد می خواهیم تا فرزندمان از انجام رفتار خاص نامطلوب برحذر باشد. اگر کودک شما در هنگام بازگشت از مدرسه تاخیر دارد می توانید هر روزی را که بازگشت او به موقع صورت گرفت مورد تشویق قرار دهید. در این روش به دلیل دریافت جایزه و انجام رفتار مطلوب فرزندتان ناچار است تا رفتار نامطلوب را ترک کند.

3- سیری یا اشباع: هر شخصی به این دلیل رفتار خاصی را ادامه می دهد که به نوعی برای او پیامد مثبتی را به دنبال دارد. در روش اشباع ما اجازه می دهیم تا کودک آنقدر به رفتار خود ادامه دهد که دیگر انگیزه ای برای ادامه نداشته باشد در این صورت به سیری خواهد رسید. فرض کنید شخصی که برای انجام عملی خاص سعی دارد با سر و صدا کردن و جیغ و گریه اجازه مادر را کسب کند. در این صورت اگر فرصت دهید تا او به جیغ و گریه ادامه دهد و در قبالش پیامد مثبتی را دریافت نکند و ادامه رفتار برایش جذابیت نداشته باشد به اشباع خواهد رسید. در روش اشباع کودک از خستگی مفرط که ناشی از تکرار زیاد یک عمل است به بی انگیزگی می رسد. البته این روش در مورد رفتارهایی به کار می رود که انجام مکرر آن خود و دیگران را متضرر نسازد و همراه با روش های دیگر می تواند کارساز باشد

کسی نفهمه، من ... دارم!

http://img.tebyan.net/big/1388/12/20...7139207119.jpg


بسیاری از مادران جوان نمی دانند چه زمانی فرزند نوپای خود را از پوشك بگیرند و برای دستشویی رفتن آماده كنند. گاهی كودك تا چند سالگی به پوشك عادت می كند و آموزش دستشویی رفتن به او كمی دشوار می شود.
به طور میانگین، بیشتر كودكان استفاده از لگن را از دو سالگی شروع می كنند، اما این توانایی، بسته به سطح یادگیری و پیشرفت هر كودك، از 18 تا 24 ماهگی متفاوت است.
هنگامی كه كودك دچار تنش است، آموزش دستشویی رفتن را شروع نكنید.

برای شروع آموزش، به رفتارهای كودكتان دقت كنید. او باید سه تا پنج مورد از توانایی های زیر را داشته باشد:
- آموزش های شما را درك و اجرا كند.
- با كلمه ها و نشانه های ساده ای كه بلد است، به شما بفهماند دستشویی دارد.
- بتواند دستشویی خود را دست كم یك ساعت نگه دارد.
- چند ساعت در روز، پوشك خود را خیس نكرده باشد.
- شكمش در طول روز به صورت منظم كار كند.
- بی آنكه بیقراری كند، چند دقیقه بنشیند.
- از رفتار دیگران تقلید كند.
- از لگن خوشش بیاید.

http://img.tebyan.net/big/1388/12/31...7410151122.jpg

نکته ای که در آموزش آداب دستشویی رفتن بسیار مهم است ،زمان مناسب برای شروع این آموزش است . هنگامی كه كودك دچار تنش است، آموزش دستشویی رفتن را شروع نكنید. مثلا:
- اگر فرزند دیگری قرار است به دنیا بیاید.
- هنگام اسباب كشی.
- زمانی كه می خواهید او را به خوابیدن در تخت جدا عادت دهید.
- اگر مشكلات خانوادگی برایتان پیش آمده است.
- اگر یكی از اعضای خانواده مریض است.
شما می توانید از 15 ماهگى، آموزش هاى اولیه برای دستشویی رفتن را آغاز كنید و تا زمانی كه كودك، نشانه های آمادگی را نشان دهد، این آموزش ها را ادامه دهید.

- اندازه توالت های معمولی، برای نوپایان طراحی نشده و استفاده از آنها برایشان دشوار است. بنابراین برای فرزندتان یك لگن بچه تهیه كنید. در خرید لگن، دقت كنید مدل لگن طوری باشد كه وقتی كودك روی آن می نشیند، پاهایش به زمین برسد.
-كودك را مجبور به این كار نكنید.
-در فاصله های زمانی كمتری، پوشك نوپایتان را عوض كنید تا به خشكی عادت كند.
-او را با صحبت های سرگرم كننده تشویق كنید.


بعد از اینكه كودك لگن را قبول كرد :
- از او بخواهید همین كه احساس كرد دستشویی دارد، شما را خبر كند.
- به او یاد بدهید كه وقتی دستشویی داشت، باید خودش را نگه دارد تا به لگنش برسد.
- برای تنظیم زمان های دستشویی رفتن، بعد از خوردن غذا یا نوشیدنی و تنقلات، بدون شلوار و لباس زیر روی لگن بنشیند. اگر در این چند دقیقه نتوانست دفع كند، اجازه بدهید چرخی بزند و سپس دوباره، چند دقیقه او را روی لگن بنشانید.
- در طول روز، برا ى مدت كوتاهى، دست كم 30 دقیقه، بچه را نپوشانید و به او كمك كنید درباره عمل دفع خود آگاه باشد. در این مدت، كودك را از جاهای فرش شده منزل دور نگه دارید.


توجه:
اگر كودك نمی تواند آموزش های شما را انجام دهد، به هیچ وجه با حالت عصبی با او برخوردنكنید.
گاهی كودك یادش می رود كه باید برود سر لگن وممكن است جایی را كثیف كند. در این موقع ها صبور باشید.

منبع : ماهنامه شهرزاد

آموزش صبر از راه بازی


http://img.tebyan.net/big/1388/12/15...2142218124.jpg

کودکتان را به حمام می برید، تنش را خشک می کنید و در پایان، حوله را روی سرش می اندازید... چندلحظه بعد حوله را برمیدارید... «دالی ...» کودکتان که از این كار خوشش آمده، از روی رضایت می خندد. گاهی صورت خود را پشت دستهای تان پنهان می کنید و چند لحظه بعد... اصلا مهم نیست چگونه با کودکتان «دالی موشه » بازی کنید، به هرحال او از این موضوع خوشش می آید و شما را تحویل می گیرد. تمام مادر و پدرها در سراسر دنیا به طور ذاتی عاشق بازی دالی موشه هستند و این موضوع تصادفی نیست. دالی موشه، منبع غنی شادی و آموزش است.


راهی برای آموزش صبر
وقتی کودک شما گرسنه و منتظر شیشه شیر است، اصلا خوش اخلاق نیست، مدام گریه می کند و جیغ می کشد؛ اما وضع درباره کودکانی که عاشق دالی موشه هستند ، کاملا فرق می کند. آنها پیش از این ، مزه صبر کردن را حس کرده اند. آنها می دانند پس از مدتی انتظار، لحظه شیرینی در انتظارشان است، دالی موشه به کودک می آموزد برای حس لحظاتی شیرین، گاهی باید کمی صبور بود.


راهی برای تاثیرگذاشتن
برای برقراری ارتباط با اطرافیان، گاهی باید مبتکر بود. برای برقراری ارتباط با نوزاد، نمی توان از راه های ساده کمک گرفت. دالی موشه، بهترین راه برای آغاز ارتباط با یک کودک و تاثیرگذاشتن روی اوست.


برای بزرگ شدن
برای یک کودک وابسته به پدر و مادر، هیچ چیز شیرین تر از پنهان و دور شدن از چشم والدین نیست. او با اجرای این بازی، هروقت بخواهد ناپدید و بعد ظاهر می شود. وقتی کودکتان خود را پنهان می کند و شما نشان می دهید دارید دنبالش می گردید، او این حس را پیدا می کند كه دوستش دارید و از فقدانش ناراحتید. کودک در ابتدا خود را پشت دستانش پنهان می کند و چون کسی را نمیبیند، گمان می کند دیگران هم او را نمیبینند؛ اما در 5- 4 سالگی وضعیت تغییر میکند؛ مغز او دست به ساختن سناریوهای پیچیده تری میزند، از این به بعد بازی «قایم موشک » جای دالی موشه را می گیرد.


برای باهوش شدن
هیچ چیز قانونمندتر از بازی دالی موشه نیست. سکانس های ساده ای كه مدام پشت سر هم تکرار می شوند. تمرین این سکانس ها، مغز کودک را فعال نگاه می دارد و از همه مهمتر، او رابطه علت و معلولی را می آموزد.


http://img.tebyan.net/big/1388/12/57...1941436843.jpg



برای برقراری ارتباط
از 3 ماهگی به بعد، کودک شما قوانین بازی دالی موشه را می آموزد؛ یک نفر صورتش را پنهان می کند. نفر بعدی چند لحظه منتظر می ماند. نفر اول صورتش را نشان می دهد. نفر دیگر میخندد. گمان نمی کنید این بازی، معنی خاصی داشته باشد؟ این به طور دقیق همان کاری است که هنگام گفت وگو انجام میدهیم! یعنی منتظر میمانیم تا یک نفر صحبت کند. نفر دوم منتظر می ماند، نفر اول صحبتش تمام شود، بعد نفر دوم شروع به صحبت می کند. با کمک این بازی، کودک شما با قوانین ساده برقراری ارتباط آشنا میشود و در آینده آنها را به کار می گیرد.


آماده سازی کودک برای جداییها
مامان کوش؟ - نیست!... «دالی ...» ایناهاش. وقتی شما صور تتان را پشت پرده قایم می کنید و لحظه ای بعد مثل خرگوشی که از زیرکلاه شعبده بازان بیرون می آید، خود را نشان می دهید، ابتدا کودک مضطرب می شود، اما پس از چندبار تکرار بازی، می فهمد که شما او را هرگز تنها نمی گذارید، پس غیبت و جدایی از شما به تدریج برایش عادی می شود.

منبع : ماهنامه تخصصی شهرزاد -باتغییر

آموزش اخلاق به روش آسان

http://img.tebyan.net/big/1388/09/21...2918618142.jpg

همه نظریه های رشد اخلاقی تصدیق می کنند که وجدان در اوایل کودکی به تدریج شکل می گیرد. پدر و مادر به عنوان مربیان آموزشی برای کودک می توانند به رشد اخلاق کمک کنند. به این صورت که در ابتدا می توانند با امر و نهی های خود خوب و بد را مشخص کنند. کودک به دلیل محبوب بودن نزد والدین و یا کنترل بیرونی سعی دارد تا این اصول مقرر شده اخلاقی را رعایت کند اما به تدریج این معیارها می توانند درونی شود و توسط انگیزه های درونی و وجدان کنترل گردد.

دیدگاه های مختلف روانشناسی هر یک علل خاصی را برای برانگیختن یک رفتار خوب مطرح می کنند. برخی انگیزه رفتار خوب را از طریق همانندسازی با والد یا الگویی که مورد پذیرش است توجیه می کنند. برخی معتقدند که رفتارهای خوب در کودک با پیامدهای مثبتی روبرو میشود بنابراین پیامد های مثبت می توانند عوامل برانگیزاننده باشند برای تکرار رفتار مطلوب و برخی دیگر اعتقاد دارند که کودکان با رشد توانایی استدلال در مورد مفاهیم مثبت، رفتارهای مطلوب را افزایش می دهند.
تهدید و تنبیه با ایجاد اضطراب درونی مسیر را برای تفکر و درونی سازی اخلاق فراهم نمی سازد.


مهم این است که در تربیت اخلاقی باید علاوه بر تفهیم رفتار مثبت از روش های مناسب نیز استفاده کنیم تا وجدان شکل بگیرد و اخلاق ثبات پیدا کند. پدر و مادری که مرتباً با روش های تنبیهی و یا محروم سازی سعی دارند تا ارزش های اخلاقی را نهادینه کنند باید متوجه باشند که در آینده ای نزدیک نه تنها وجدان و احساس گناه و اخلاق مداری شکل نمی گیرد بلکه کودک از طریق الگوبرداری یاد می گیرد که بعد از صدمه زدن به دیگران کمتر احساس گناه کنند. در مقابل نوع خاصی از انضباط به نام القاء به شکل گیری وجدان کودک کمک می کند.



http://img.tebyan.net/big/1388/09/89...2512118173.jpg
زمانی که کودک را از کاری نهی می کنیم و دلایل این نهی را برای او توضیح می دهیم. اول آنکه او را به معیارهای اخلاقی متعهد می کنیم و دوم آنکه در مواقعی می توانیم همدلی را به او بیاموزیم و از اجرای قوانین خشک و غیر قابل انعطاف خودداری نماییم و سوم آنکه زمینه را برای پذیرش بیشتر این امور برای کودک فراهم می کنیم. و حال آنکه تهدید و تنبیه با ایجاد اضطراب درونی مسیر را برای تفکر و درونی

سازی اخلاق فراهم نمی سازد.

روش های متفاوت برای کودکان متفاوت

آیا کودکانی با روحیه کمرو و مطیع با کودکانی با روحیه لجباز و تکانشی (بی هدف و بدون تفکر و تامل) به صورتی یکسان اخلاق و انضباط را درونی می کنند؟
در پژوهشی که کوچانسکا (1995) انجام داده است "1" به این نتایج دست یافته است که روش های تادیبی در مورد کودکان باید متفاوت باشد. کودکی که به روش های صبورانه و ملایم والدین پاسخ می دهد و می تواند در این مواقع اطاعت لازم را داشته باشد نیاز به روش های انضباطی سخت گیرانه و تحمیلی و زورمدارانه ندارد.

اما در مورد کودکانی که دارای رفتارهای تکانشی، بدون فکر، بی هدف، بدور از عبرت گیری از موقعیت ها می باشند شاید چنین شیوه های صبورانه موثر نبوده و لازم است تا از روش های دیگری استفاده شود. نتایج پژوهش فوق نشان داد که در این مواقع ارتباطات گرم و صمیمانه عاطفی والد با فرزند در لحظات رفتار مطلوب و پسندیده می تواند الگوپردازی را در فرزند افزایش داده و روش های انضباطی را در او درونی تر سازد. در حالی که روش های تحمیلی و زورمدارانه در مورد این کودکان آنان را تحریک پذیرتر و مقاوم تر می سازد و توان پردازش را از او می گیرد. لذا والدین برای کمک به شکل گیری وجدان باید شیوه های فرزند پروری خود را با سرشت فرزند خود متناسب سازند.


http://img.tebyan.net/big/1388/09/23...4157171144.jpg

چه کنیم تا الگوهای مناسبی برای تاثیرگذاری و درونی کردن اخلاق باشیم؟
روان شناسان سه نوع ویژگی را برای الگوهای موثر و موفق ذکر می کنند.
1- صمیمیت: پدران و مادرانی که گرم و عاطفی هستند و ابراز عواطف دارند و با هیجانات فرزندشان همراهند بیشتر می توانند تاثیرگذار باشند.

2- تطابق رفتار با گفتار: زمانی فرزندان ما به گفتارها و اوامر و نواهی ما عمل می کنند که با رفتار ما منطبق باشد. در غیر این صورت آنها مسیری را انتخاب می کنند که آسان تر است و آن سرمشق گیری از اعمال و رفتارهای والدین است .

3- شایستگی: کودکان کسی را برای الگوگیری انتخاب می کنند که شایستگی داشته و تاثیرگذارتر باشد. به همین دلیل در خانواده هایی که والدین از اقتدار لازم (نه دیکتاتور) برخوردارند نیازها را درک می کنند مهربان هستند اما با قاطعیت رفتار می کنن، فرزندان راحت تر یاد می گیرند وقدرت پذیرش بیشتری دارند. اما فرزندان در خانواده های دیکتاتور و یا سهل گیر بیشتر به همسالان با الگوهای تربیتی متفاوت روی می آورند.

1- روانشناسی رشد ، جلد(1) نوشته لورای برگ، ترجمه سید محمدی

فهیمه کهتری- خانواده و زندگی