|
شبانه شبانه شعري چه‌گونه توان نوشت
تا هم از قلب ِ من سخن بگويد، هم از بازوي‌ام؟ شبانه شعري چنين چه‌گونه توان نوشت؟ □ من آن خاکستر ِ سردم که در من شعله‌ي ِ همه عصيان‌هاست، من آن درياي ِ آرام‌ام که در من فرياد ِ همه توفان‌هاست، من آن سرداب ِ تاريک‌ام که در من آتش ِ همه ايمان‌هاست. |
بودن گر بدين‌سان زيست بايد پست
من چه بي‌شرم‌ام اگر فانوس ِ عمرم را به رسوائي نياويزم بر بلند ِ کاج ِ خشک ِ کوچه‌ي ِ بن‌بست. گر بدين‌سان زيست بايد پاک من چه ناپاک‌ام اگر ننشانم از ايمان ِ خود، چون کوه يادگاري جاودانه، بر تراز ِ بي‌بقاي ِ خاک. |
مرغَ باران در تلاش ِ شب که ابر ِ تيره مي‌بارد
روي ِ درياي ِ هراس‌انگيز وز فراز ِ بُرج ِ بارانداز ِ خلوت مرغ ِ باران مي‌کشد فرياد ِ خشم‌آميز و سرود ِ سرد و پُرتوفان ِ درياي ِ حماسه‌خوان گرفته اوج مي‌زند بالاي هر بام و سرائي موج و عبوس ِ ظلمت ِ خيس ِ شب ِ مغموم ثقل ِ ناهنجار ِ خود را بر سکوت ِ بندر ِ خاموش مي‌ريزد ــ مي‌کشد ديوانه‌واري در چنين هنگامه روي ِ گام‌هاي ِ کُند و سنگين‌اش پيکري افسرده را خاموش. مرغ ِ باران مي‌کشد فرياد دائم: ــ عابر! اي عابر! جامه‌ات خيس آمد از باران. نيست‌ات آهنگ ِ خفتن يا نشستن در بر ِ ياران؟... ابر مي‌گريد باد مي‌گردد و به زير ِ لب چنين مي‌گويد عابر: ــ آه! رفته‌اند از من همه بيگانه‌خو با من... من به هذيان ِ تب ِ روياي ِ خود دارم گفت‌وگو با يار ِ ديگرسان کاين عطش جز با تلاش ِ بوسه‌ي ِ خونين ِ او درمان نمي‌گيرد. □ اندر آن هنگامه کاندر بندر ِ مغلوب باد مي‌غلتد درون ِ بستر ِ ظلمت ابر مي‌غرد وزاو هر چيز مي‌ماند به ره منکوب، مرغ ِ باران مي‌زند فرياد: ــ عابر! در شبي اين‌گونه توفاني گوشه‌ي ِ گرمي نمي‌جوئي؟ يا بدين پُرسنده‌ي ِ دل‌سوز پاسخ ِ سردي نمي‌گوئي؟ ابر مي‌گريد باد مي‌گردد و به خود اين‌گونه در نجواي ِ خاموش است عابر: ــ خانه‌ام، افسوس! بي‌چراغ و آتشي آن‌سان که من خواهم، خموش و سرد و تاريک است. □ رعد مي‌ترکد به خنده از پس ِ نجواي ِ آرامي که دارد با شب ِ چرکين وز پس ِ نجواي ِ آرام‌اش سردخندي غم‌زده، دزدانه، از او بر لب ِ شب مي‌گريزد مي‌زند شب با غم‌اش لب‌خند... مرغ ِ باران مي‌دهد آواز: ــ اي شب‌گرد! از چنين بي‌نقشه رفتن تن نفرسودت؟ ابر مي‌گريد باد مي‌گردد و به خود اين‌گونه نجوا مي‌کند عابر: ــ با چنين هر در زدن، هر گوشه گرديدن، در شبي که‌ش وهم از پستان ِ چونان قير نوشد زهر، ره‌گذار ِ مقصد ِ فرداي ِ خويش‌ام من... ورنه در اين‌گونه شب اين‌گونه باران اين‌چنين توفان که تواند داشت منظوري که سودي در نظر با آن نبندد نقش؟ مرغ ِ مسکين! زنده‌گي زيباست خُورد و خُفتي نيست بي‌مقصود. مي‌توان هرگونه کشتي راند بر دريا: مي‌توان مستانه در مهتاب با ياري بلم بر خلوت ِ آرام ِ دريا راند مي‌توان زير ِ نگاه ِ ماه با آواز ِ قايق‌ران سه‌تاري زد لبي بوسيد. ليکن آن شب‌خيز ِ تن‌پولاد ماهي‌گير که به زير ِ چشم ِ توفان برمي‌افرازد شراع ِ کشتي‌ي ِ خود را در نشيب ِ پرت‌گاه مظلم ِ خيزاب‌هاي ِ هايل ِ دريا تا بگيرد زاد و رود ِ زنده‌گي را از دهان ِ مرگ، مانده با دندان‌اش آيا طعم ِ ديگرسان از تلاش ِ بوسه‌ئي خونين که به گرماگرم ِ وصلي کوته و پُردرد بر لبان ِ زنده‌گي داده است؟ مرغ ِ مسکين! زنده‌گي زيباست... من درين گود ِ سياه و سرد و توفاني نظر با جُست‌وجوي ِ گوهري دارم تارک ِ زيباي ِ صبح ِ روشن ِ فرداي ِ خود را تا بدان گوهر بيارايم. مرغ ِ مسکين! زنده‌گي، بي‌گوهري اين‌گونه، نازيباست! □ اندر آن سرماي ِ تاريکي که چراغ ِ مرد ِ قايق‌چي به پُشت ِ پنجره افسرده مي‌ماند و سياهي مي‌مکد هر نور را در بطن ِ هر فانوس وز ملالي گُنگ دريا در تب ِ هذياني‌اش با خويش مي‌پيچد، وز هراسي کور پنهان مي‌شود در بستر ِ شب باد، وز نشاطي مست رعد از خنده مي‌ترکد وز نهيبي سخت ابر ِ خسته مي‌گريد، ــ درپناه ِ قايقي وارون پي ِ تعمير بر ساحل بين ِ جمعي گفت‌وگوشان گرم شمع ِ خُردي شعله‌اش بر فرق مي‌لرزد. ابر مي‌گريد باد مي‌گردد وندرين هنگامه روي ِ گام‌هاي ِ کُند و سنگين‌اش بازمي‌اِستد ز راه‌اش مَرد وزگلو مي‌خواند آوازي که ماهي‌خوار مي‌خواند شباهنگام آن آواز بردريا پس، به زير ِ قايق ِ وارون با تلاش‌اش از پي ِ به‌زيستن، اميد مي‌تابد به چشم‌اش رنگ... □ مي‌زند باران به انگشت ِ بلورين ضرب با وارون‌شده قايق مي‌کشد دريا غريو ِ خشم مي‌خورد شب بر تن از توفان به تسليمي که دارد مُشت مي‌گزد بندر با غمي انگشت. تا دل ِ شب از اميدانگيز ِ يک اختر تهي گردد ابر مي‌گريد باد مي‌گردد... |
کبود زير ِ خروش و جنبش ِ ظاهر
زير ِ شتاب ِ روز و شب ِ موج در خلوت ِ زننده‌ي ِ عمق ِ خليج ِ دور آن‌جا که نور و ظلمت، آرام خفته‌اند درهم، ولي گريخته از هم، آن‌جا که راه بسته به فانوس‌دار ِ روز، آن‌جا که سايه مي‌خورد از ظلمت‌اش به روي روياي ِ رنگ دختر ِ درياي ِ دور را ــ آن‌جا کبود خفته نه غم‌گين نه شادمان... □ بي‌انتهاي رنگ ِ دو چشم ِ کبود ِ تو وقتي که مات مي‌بَرَدَت، با سکوت ِ خويش خاموش و پُرخروش چون حمله‌هاي ِ موج بر ساحل، به‌گوش‌کر، آن‌جا که نور و ظلمت داده به پُشت پُشت آشوب مي‌کند! □ اي شرم! اي کبود! تنها براي ِ مردمک ِ چشم‌هاي ِ اوست گر مي‌پرستم‌ات. □ خاموش‌وار خفته‌ي ِ اين مردم ِ کبود در نغمه‌ي ِ فسون‌گر ِ جنجال ِ چشم ِ تو نُت‌هاي ِ بي‌شتاب ِسکوت است. يا آن‌که ناگهان در يک سونات ِ گرم بعد از شلوغ و همهمه‌ي ِ هرچه ساز و سنج بر شستي‌ي ِ پيانو تک‌ضربه‌هاي ِ نرم. اين رنگ ِ خواب‌دار در والس‌هاي ِ پُرهيجان ِ دو چشم ِ تو نُت‌هاي ِ تُرد و نرم ِ سکوت است. اين ساکت ِ کبود، جنون ِ من است و من تنها براي ِ مردمک ِ چشم‌هاي ِ تو سنگين ِ نرم ِ خفته‌ي ِ عمق ِ خليج را بُت‌وار مي‌پرستم... □ اي شرم! اي کبود! تنها براي ِ مردمک ِ چشم‌هاي ِ اوست گر مي‌پرستم‌ات. |
لعنت
در تمام ِ شب چراغي نيست. در تمام ِ شهر نيست يک فرياد. اي خداوندان ِ خوف‌انگيز ِ شب‌پيمان ِ ظلمت‌دوست! تا نه من فانوس ِ شيطان را بياويزم در رواق ِ هر شکنجه‌گاه ِ پنهاني‌ي ِ اين فردوس ِ ظلم‌آئين، تا نه اين شب‌هاي ِ بي‌پايان ِ جاويدان ِ افسون‌پايه‌تان را من به فروغ ِ صدهزاران آفتاب ِ جاوداني‌تر کنم نفرين، ــ ظلمت‌آباد ِ بهشت ِ گند ِتان را، در به روي ِ من بازنگشائيد! □ در تمام ِ شب چراغي نيست در تمام ِ روز نيست يک فرياد. چون شبان ِ بي‌ستاره قلب ِ من تنهاست. تا ندانند از چه مي‌سوزم من، از نخوت زبان‌ام در دهان بسته‌ست. راه ِ من پيداست. پاي ِ من خسته‌ست. پهلواني خسته را مانم که مي‌گويد سرود ِ کهنه‌ي ِ فتحي قديمي را. با تن ِ بشکسته‌اش، تنها زخم ِ پُردردي به جا مانده‌ست از شمشير و، دردي جان‌گزاي از خشم: اشک، مي‌جوشاندش در چشم ِ خونين داستان ِ درد; خشم ِ خونين، اشک مي‌خشکاندش در چشم. در شب ِ بي‌صبح ِ خود تنهاست. از درون بر خود خميده، در بياباني که بر هر سوي ِ آن خوفي نهاده دام دردناک و خشم‌ناک از رنج ِ زخم و نخوت ِ خود مي‌زند فرياد: «ــ در تمام ِ شب چراغي نيست در تمام ِ دشت نيست يک فرياد... اي خداوندان ِ ظلمت‌شاد! از بهشت ِ گند ِتان، ما را جاودانه بي‌نصيبي باد! باد تا فانوس ِ شيطان را برآويزم در رواق ِ هر شکنجه‌گاه ِ اين فردوس ِ ظلم‌آئين! باد تا شب‌هاي ِ افسون‌مايه‌تان را من به فروغ ِ صدهزاران آفتاب ِ جاوداني‌تر کنم نفرين!» |
مردِ مجسمه
در چشم ِ بي‌نگاه‌اش افسرده رازهاست اِستاده است روز و شب و، از خموش ِ خويش با گنج‌هاي ِ راز ِ درون‌اش نيازهاست. □ مي‌کاود از دو چشم در رنگ‌هاي ِ مبهم و مغشوش و گنگ ِ هيچ ابهام ِ پرسشي که نمي‌داند. زين‌روي، در سياهي‌ي ِ پنهان ِ راه ِ چشم بر بادپانگه ]که ندارد به چشم ِ خويش[ بنشسته سال‌هاست که مي‌رانَد. □ مژگان به هم نمي‌زند از ديده‌گان ِ باز. افسون ِ نغمه‌هاي ِ شبان‌گاه ِ عابران اشباح ِ بي‌تکان و خموش و فسرده را از حجره‌هاي ِ جِن‌زده‌ي ِ اندرون ِ او يک دَم نمي‌رمانَد. از آن بلندجاي ِ که کِبرش نهاده است ــ جز سوي ِ هيچ کور ِ پليدش نگاه نيست. و بر لبان ِ او از سوز ِ سرد و سرکش ِ غارت‌گر ِ زمان آهنگ ِ آه نيست... شب‌ها سحر شده‌ست رفته‌ست روزها، او بي‌خيال ازين همه ليکن از خلوت ِ سياه ِ وجودي ]که نيست‌اش اسباب ِ بودني[ پَر باز کرده است، وز چشم ِ بي‌نگاه سوي ِ بي‌نهايتي پرواز کرده است. □ مي‌کاود از دو چشم در رنگ‌هاي ِ درهم و مغشوش و کور ِ هيچ زابهام ِ پرسشي که نيارَد گرفت و گفت رنگي نهفته را. زين روست نيز شايد اگر گاه، چشم ِ ما بيند به پرده‌هاي ِ نگاه‌اش ــ سپيد و مات ــ وهمي شکفته را. يا گاه گوش ِ ما بتواند عيان شنيد هم از لبان ِ خامُش و تودار و بسته‌اش رازي نگفته را... |
در رزمِ زنده‌‌گی در زير ِ تاق ِ عرش، بر سفره‌ي ِ زمين
در نور و در ظلام در هاي‌وهوي و شيون ِ ديوانه‌وار ِ باد در چوبه‌هاي ِ دار در کوه و دشت و سبزه در لُجِّه‌هاي ِ ژرف، تالاب‌هاي ِ تار در تيک و تاک ِ ساعت در دام ِ دشمنان در پرده‌ها و رنگ‌ها، ويرانه‌هاي ِ شهر در زوزه‌ي ِ سگان در خون و خشم و لذت در بي‌غمي و غم در بوسه و کنار، يا در سياه‌چال در شادي و الم در بزم و رزم، خنده و ماتم، فراز و شيب در برکه‌هاي ِ خون در منجلاب ِ ياءس در چنبر ِ فريب در لاله‌هاي ِ سُرخ در ريگ‌زار ِ داغ در آب و سنگ و سبزه و دريا و دشت و رود در چشم و در لبان ِ زنان ِ سياه‌موي در بود در نبود، هر جا که گشته است نهان ترس و حرص و رقص هر جا که مرگ هست هر جا که رنج مي‌بَرَد انسان ز روز و شب هر جا که بخت ِ سرکش فرياد مي‌کشد هر جا که درد روي کند سوي ِ آدمي هر جا که زنده‌گي طلبد زنده را به رزم، بيرون کش از نيام از زور و ناتواني‌ي ِ خود هر دو ساخته تيغي دو دَم! |
طرح بر سکوتي که با تن ِ مرداب
بوسه خيسانده گشته دست‌آغوش وز عميق ِ عبوس مي‌گويد راز با او، به نغمه‌ئي خاموش، رقص ِ مهتاب ِ مهرگان زيباست با دم‌اش نيم‌سرد و سرسنگين. هم‌چو بر گردن ِ سطبر ِ «کاپه» بوسه‌ي ِ سُرخ ِ تيغه‌ي ِ گيوتين! |
شعری که زنده‌گی‌ست موضوع ِ شعر ِ شاعر ِ پيشين
از زنده‌گي نبود. در آسمان ِ خشک ِ خيال‌اش، او جز با شراب و يار نمي‌کرد گفت‌وگو. او در خيال بود شب و روز در دام ِ گيس ِ مضحک ِ معشوقه پاي‌بند، حال‌آن‌که ديگران دستي به جام ِ باده و دستي به زلف ِ يار مستانه در زمين ِ خدا نعره مي‌زدند! □ موضوع ِ شعر ِ شاعر چون غير از اين نبود تاءثير ِ شعر ِ او نيز چيزي جز اين نبود: آن را به جاي ِ مته نمي‌شد به کار زد; در راه‌هاي ِ رزم با دست‌کار ِ شعر هر ديو ِ صخره را از پيش ِ راه ِ خلق نمي‌شد کنار زد. يعني اثر نداشت وجودش فرقي نداشت بود و نبودش آن را به جاي ِ دار نمي‌شد به کار برد. حال آن‌که من به‌شخصه زماني هم‌راه ِ شعر ِ خويش هم‌دوش ِ شن‌چوي ِ کره‌ئي جنگ کرده‌ام يک بار هم «حميدي شاعر» را در چند سال ِ پيش بردار ِ شعر ِ خويشتن آونگ کرده‌ام... □ موضوع ِ شعر امروز موضوع ِ ديگري‌ست... امروز شعر حربه‌ي ِ خلق است زيرا که شاعران خود شاخه‌ئي ز جنگل ِ خلق‌اند نه ياسمين و سنبل ِ گُل‌خانه‌ي ِ فلان. بيگانه نيست شاعر ِ امروز با دردهاي ِ مشترک ِ خلق: او با لبان ِ مردم لب‌خند مي‌زند، درد و اميد ِ مردم را با استخوان ِ خويش پيوند مي‌زند. امروز شاعر بايد لباس ِ خوب بپوشد کفش ِ تميز ِ واکس‌زده بايد به پا کند، آن‌گاه در شلوغ‌ترين نقطه‌هاي ِ شهر موضوع و وزن و قافيه‌اش را، يکي‌يکي با دقتي که خاص ِ خود ِ اوست، از بين ِ عابران ِ خيابان جدا کند: «ــ هم‌راه ِ من بيائيد، هم‌شهري‌ي ِ عزيز! دنبال ِتان سه روز ِ تمام است دربه‌در همه‌جا سر کشيده‌ام!» «ــ دنبال ِ من؟ عجيب است! آقا، مرا شما لابد به جاي ِ يک کس ِ ديگر گرفته‌ايد؟» «ــ نه جان‌ام، اين محال است: من وزن ِ شعر ِ تازه‌ي ِ خود را از دور مي‌شناسم» «ــ گفتي چه؟ وزن ِ شعر؟» «ــ تاءمل بکن رفيق... وزن و لغات و قافيه‌ها را هميشه من در کوچه جُسته‌ام. آحاد ِ شعر ِ من، همه افراد ِ مردم‌اند، از «زنده‌گي» ]که بيش‌تر «مضمون ِ قطعه» است[ تا «لفظ» و «وزن» و «قافيه‌ي ِ شعر»، جمله را من در ميان ِ مردم مي‌جويم... اين طريق بهتر به شعر، زنده‌گي و روح مي‌دهد...» □ اکنون هنگام ِ آن رسيده که عابر را شاعر کند مُجاب با منطقي که خاصه‌ي ِ شعر است تا با رضا و رغبت گردن نهد به کار، ورنه، تمام ِ زحمت ِ او، مي‌رود ز دست... □ خُب، حالا که وزن يافته آمد هنگام ِ جُست‌وجوي ِ لغات است: هر لغت چندان‌که بر مي‌آيدش از نام دوشيزه‌ئي‌ست شوخ و دل‌آرام... بايد براي ِ وزن که جُسته‌ست شاعر لغات ِ درخور ِ آن جُست‌وجو کند. اين کار، مشکل است و تحمل‌سوز ليکن گزير نيست: آقاي ِ وزن و خانم ِ ايشان لغت، اگر هم‌رنگ و هم‌تراز نباشند، لاجرم محصول ِ زنده‌گاني ِشان دل‌پذير نيست. مثل ِ من و زن‌ام: من وزن بودم، او کلمات ]آسه‌هاي ِ وزن[ موضوع ِ شعر نيز پيوند ِ جاودانه‌ي ِ لب‌هاي ِ مهر بود... با آن‌که شادمانه در اين شعر مي‌نشست لب‌خند ِ کودکان ِ ما ]اين ضربه‌هاي ِ شاد[ ليکن چه سود! چون کلمات ِ سياه و سرد احساس ِ شوم ِ مرثيه‌واري به شعر داد: هم وزن را شکست هم ضربه‌هاي ِ شاد را هم شعر بي‌ثمر شد و مهمل هم خسته کرد بي‌سببي اوستاد را! باري سخن دراز شد وين زخم ِ دردناک را خونابه باز شد... □ اُلگوي ِ شعر ِ شاعر ِ امروز گفتيم: زنده‌گي‌ست! از روي ِ زنده‌گي‌ست که شاعر با آب‌ورنگ ِ شعر نقشي به روي ِ نقشه‌ي ِ ديگر تصوير مي‌کند: او شعر مي‌نويسد: يعني او دست مي‌نهد به جراحات ِ شهر ِ پير يعني او قصه مي‌کند به‌شب از صبح ِ دل‌پذير او شعر مي‌نويسد، يعني او دردهاي ِ شهر و ديارش را فرياد مي‌کند يعني او با سرود ِ خويش روان‌هاي ِ خسته را آباد مي‌کند. او شعر مي‌نويسد، يعني او قلب‌هاي ِ سرد و تهي‌مانده را ز شوق سرشار مي‌کند يعني او رو به صبح ِ طالع، چشمان ِ خفته را بيدار مي‌کند. او شعر مي‌نويسد، يعني او افتخارنامه‌ي ِ انسان ِ عصر را تفسير مي‌کند. يعني او فتح‌نامه‌هاي ِ زمان‌اش را تقرير مي‌کند. □ اين بحث ِ خشک ِ معني الفاظ ِ خاص نيز در کار ِ شعر نيست... اگر شعر زنده‌گي‌ست، ما در تک ِ سياه‌ترين آيه‌هاي ِ آن گرماي ِ آفتابي‌ي ِ عشق واميد را احساس مي‌کنيم: کيوان سرود ِ زنده‌گي‌اش را در خون سروده است وارتان غريو ِ زنده‌گي‌اش را در قالب ِ سکوت، اما، اگرچه قافيه‌ي ِ زنده‌گي در آن چيزي به غير ِ ضربه‌ي ِ کش‌دار ِ مرگ نيست، در هر دو شعر معني‌ي ِ هر مرگ زنده‌گي‌ست! |
ساعتِ اعدام در قفل ِ در کليدي چرخيد
لرزيد بر لبان‌اش لب‌خندي چون رقص ِ آب بر سقف از انعکاس ِ تابش ِ خورشيد در قفل ِ در کليدي چرخيد □ بيرون رنگ ِ خوش ِ سپيده‌دمان ماننده‌ي ِ يکي نوت ِ گم‌گشته مي‌گشت پرسه‌پرسه‌زنان روي ِ سوراخ‌هاي ِ ني دنبال ِ خانه‌اش... □ در قفل ِ در کليدي چرخيد رقصيد بر لبان‌اش لب‌خندي چون رقص ِ آب بر سقف از انعکاس ِ تابش ِ خورشيد □ در قفل ِ در کليدي چرخيد. |
| اکنون ساعت 07:21 AM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد. |
Powered by vBulletin® Version 3.8.4 Copyright , Jelsoft Enterprices مدیریت توسط کورش نعلینی
استفاده از مطالب پی سی سیتی بدون ذکر منبع هم پیگرد قانونی ندارد!! (این دیگه به انصاف خودتونه !!)
(اگر مطلبی از شما در سایت ما بدون ذکر نامتان استفاده شده مارا خبر کنید تا آنرا اصلاح کنیم)