به هنگام «نه» گفتن، عصبى و هراسان نشويد!

منبع: دكتر معصومه رفيعى مرند - روانشناس


تا به حال براى همه ما پيش آمده كه در موقعيت دشوارى گرفتار شده و راه به جايى نبرده ايم. اما هيچ يك از ما در آن موقعيت هاى مشابه عملكرد يكسانى نداشته ايم. مثلاً زمانى كه يكى از دوستان و يا بستگان تقاضايى دارند كه انجام آن، در آن لحظه برايمان مقدور نبوده و باعث زحمت ما مى شده است، نتوانسته ايم از قبول انجام خواسته آنها با يك عذرخواهى مؤدبانه سر باز زنيم. فرض كنيد يك روز كارى خسته كننده را پشت سرگذاشته ايد و آماده رفتن به منزل مى شويد . در همين حين همكارتان سر مى رسد و براى كارى كه دارد از شما درخواست كمك مى كند! راستى، شما چه مى كنيد؟ آقايى مى گفت: «ديروز وقتى كه مى خواستم از اداره خارج شوم، يكى از همكارانم خودش را به من رساند و گفت: فلانى مى شه ماشينتو امروز به من قرض بدى؟ آخه امروز قراره برم فرودگاه و خاله نسرين رو ببرم خونه! ماشين من خراب شده و من هم عجله دارم! لطف تو جبران مى كنم .اما خود من هم كلى كار داشتم. بايد مادر خانمم را مى بردم دكتر و موقع برگشتن ليست خريد هفتگى را كه خانمم داده بود، تهيه مى كردم! در حالى كه آدرس اداره من، منزل مادر خانم، مطب دكتر و منزل خودم به ترتيب؛ مركز شهر شمال شرقى، مركز شهر و شمال غربى است و من بايد همه اين مسيرها را بدون ماشين شخصى طى مى كردم، اگر به خواسته دوستم جواب منفى مى دادم مشكل حل مى شد اما نمى توانستم حقيقت را بيان كنم و نه بگويم. آن وقت فكرش را بكنيد كه دچار چه دردسرى شدم». عده اى از مردم، از نه گفتن هراس دارند. ترس از اينكه مورد انتقاد قرار بگيرند. مى ترسند اگر به خواسته اى جواب (نه) بدهند، دوستى شان به خطر بيفتد و يا موقعيت شان را از دست بدهند. بسيارى از ما مى ترسيم از اينكه به خواسته ها و برنامه هاى خود اولويت بدهيم. مبادا كه به ما برچسب خودخواه بودن بزنند. دكتر «جوديس يينگلى» در اين باره مى نويسد: «هزينه هايى كه در قبال ناتوانى خود از «نه» گفتن مى پردازيم شامل كمبود وقت و انرژى براى انجام كارهاى خود ماست و همين امر باعث عصبانيت، بدخلقى، بيزارى از فردى كه قرار است به او كمك كنيم و به خطر افتادن سلامت روحى و جسمى و كاهش احترام ميان افراد مى شود». البته در اين ميان هستند كسانى كه با قاطعيت براى انجام كارى كه براى آنها مشكلاتى را به همراه مى آورد، نه مى گويند بدون اينكه احساس گناه كنند. بعضى ها هم مى گويند:«وقتى (نه) مى گويم احساس گناه مى كنم و وقتى هم بله مى گويم به خواسته ديگران عمل مى كنم، از خودم متنفر مى شوم كه چرا كارى را كه در آن وضعيت نه وظيفه من بوده و نه من شرايط آن را داشتم، به من تحميل شد؟ و من نتوانستم از قبول انجام آن خوددارى كنم». در اينجاست كه فرد با خودش تضاد پيدا مى كند وديالوگ ها و پرسش هاى يك طرفه درونى شروع مى شود. اگر نه بگويم، آيا دوستم دلخور نمى شود؟ چرا، شايد دلخور شود و آن وقت ميانه ما شكرآب مى شود! اگر پاسخ منفى بدهم، نخواهد گفت آدم خودخواهى هستم ؟ يا آدم بى معرفتى هستم؟ و يا دوست خوبى نيستم؟ خب ، اگر بپذيرم و بله بگويم كه هميشه ناچار مى شوم جور ديگران را بكشم و اين جريمه و تاوانى است كه هميشه بايد براى زندگى كردن در كنار ديگران بپردازم! آن وقت ديگران چه؟ آيا نمى گويند طرف هالو است؟ در واقع دلمان چيزى مى خواهد و ديگران، انتظار ديگرى دارند و احساس گناه هم سد راه تصميم گيرى در انجام دادن يا ندادن كارى است كه وظيفه ما نيست، مرتب ما را زير سؤال مى برد و پاسخگويى به سؤالات درونى نيز ممكن است احساس گناه ما را بيشتر كند و اين دور باطل باعث بسيارى از اختلالات رفتارى و روانى مى گردد و فرد براى رهايى خود از نجواى درون به مكانيزم هاى دفاعى روانى مانند - دليل تراشى - توجيه و سركوب و... متوسل مى شود كه از اضطراب خود بكاهد كه گاه به نفع او و گاه به ضررش تمام مى شود. اين مكالمه هاى درونى كم كم به شكل بدبينى و وسواس فكرى و... خود را نشان مى دهد. اما اگر از همان ابتدا با قاطعيت و با توجه به اين مسأله كه اين كار وظيفه من است؟ و يا نيست؟ موضع خود را روشن كنيم، دچار چنين وضعيتى نمى شويم. و ايرادى هم ندارد زيرا كه ما از حق خودمان دفاع مى كنيم. از حق قاطعيت!! ... حقوق حقه قاطعيت چارچوبى است كه مشاركت درست را در مناسبات انسانى تضمين مى كند و رعايت حقوق قاطعيت اشخاص، چارچوبى است كه ما مناسبات مثبت ميان مردم، چيزهايى مانند: اعتماد، دلسوزى ، محبت، صميميت و عشق را براساس آن ايجاد مى كنيم. بدون اين چارچوب اصولى كه به هر كدام از ما امكان اظهار وجود در مقابل ديگران را مى دهد، اعتماد و اطمينان جايش رابه سوء ظن مى دهد، دلسوزى به بدبينى مبدل مى شود و خيلى احساساتشان را بروز نمى دهند. اگر ما ياد بگيريم كه چگونه هوشمندانه شرايط واقعى خود را در چنين مواقعى با لطافت و ظرافت بيان كنيم، ديگر مرجع پيش فرض افراد در مواقع بحرانى آنها نخواهيم بود. و از «نه» گفتن، هراسى نخواهيم داشت. (دكتر مانوئل جى اسميت؛ كتاب روانشناسى اعتراض). بخشيدن، ناديده گرفتن، كوتاه آمدن، ايثار كردن و جور ديگرى را كشيدن، در مواردى عملى خوب و خداپسندانه است، اما بايد ببينيم كه اين عمل چه قدر مفيد و چه قدر نابجا و مسأله ساز مى تواند باشد؟ آيا هميشه مى توانيم جور ديگران را بكشيم؟ اگر نتوانستيم، چگونه اعتراض كنيم ونه بگوييم كه مشكلى را حل كرده (مشكل خودمان را) و مشكلى نيفراييم مشكل ارتباطى باديگران) ؟ و باعث نارضايتى ديگران نشويم؟ در واقع اين يك نوع هنر است كه نياز به انرژى و صرف وقت دارد. راضى نگه داشتن ديگران هم حدى دارد و جهت و جانب آن بايد روشن باشد. در چنين مواردى توجه به نكات زير مى تواند كمك كننده باشد: در تصميم گيرى ها عجول نباشيد و از طرف مقابل بخواهيد كه كلى به شما فرصت دهد تا نگاهى به برنامه خود بيندازيد و ببينيد با انجام اين كار، از كارهاى خودتان عقب نمى مانيد؟ و يا اينكه با برنامه هاى ديگر شما تداخل ايجاد مى كند؟ اگر قرار باشد هر دو كار را در محدوده زمانى اندكى انجام دهيد، آيا اين مسأله باعث خستگى و فشار روحى و اضطراب شما نمى شود؟ و آيا قبلاً مايل به انجام آن كار هستيد و يا در شرايط دشوارى آن را پذيرفته ايد و از تحميل آن كار به شدت عصبانى شده ايد؟ در صورتى كه انجام خواسته ديگران كمترين آسيبى را به همراه داشته باشد، بايد بدون هيچ هراسى با حس احترام به خود و اولويت دادن به برنامه هاى خود و به منظور پيشگيرى از ناراحتى هاى جسمى و روحى كه بر اثر اعمال خواسته هاى تحميلى ديگران متحمل آن خواهيد شد، خيلى راحت و بدون دليل تراشى بگوييد «نه». چگونه مى توان «نه» گفت؟ ۱ - پذيرش اين امر كه قاطعيت و اعتراض ، خودسرى ، خودخواهى و گستاخى نيست. اگر اين امر را بپذيريم، ديگر از «نه» گفتن، عصبى و هراسان نمى شويم. ۲ - اعتراض درست و نپذيرفتن كارهاى تحميلى ديگران موجب افزايش اعتماد به نفس و تقويت روحيه مى شود. ۳ - براى نپذيرفتن مسأله اى، آشنايى با حقوق خود امرى تعيين كننده است (آيا اين كار وظيفه من است؟). ۴ - پيدا كردن مهارت هاى كلامى از طريق تمرين و تقويت روحيه خود به هنگام نه گفتن، كار را براى ما آسان تر مى كند. ۵ - احساس حقانيت به هنگام (نه) گفتن از اضطراب واحساس گناه مى كاهد. ۶ - مقاوم بودن به تقويت قدرت تصميم گيرى كمك و زمينه پيشگيرى از سلطه جويى هاى آتى ديگران را فراهم مى كند. ۷ - هر يك از ما به عنوان پدر، مادر و يا هر عضو اجتماعى و خانوادگى لازم است به حق اعتراض، قاطعيت و تصميم گيرى نزديكان و اطرافيان مان احترام بگذاريم و با وجود از دست دادن منافع خودمان از فرهنگ قاطعيت و اعتراض جانبدارى كنيم. بدين منظور هرگز نبايد به جاى ديگرى تصميم بگيريم و او را مجبور به انجام خواسته خودمان بكنيم، همچنين به هيچ كس هم اجازه ندهيم تا به جاى ما تصميم بگيرد. ۸ - عدم توجه به حقوق قاطعيت و اعتراض به جاى افراد، آنها را گرفتار بيماريهاى جسمى، روحى و روابطى ناسالم مى كند. به فرهنگ قاطعيت و حق تصميم گيرى افراد احترام بگذاريم و انتظاراتمان را با فرهنگ اعتراض هم سو كنيم تا موجبات بهداشت روانى خود و اطرافيان مان را فراهم آوريم.

منبع: Women Healthصs Watch, May 2005 / ترجمه: ع. فخر ياسرى


عادات خوب بهداشتى مسلماً به حفظ حافظه يارى مى رسانند، ولى مغز در سنين بالا احتمالاً نياز به كارهاى بيشترى دارد تا همواره فعال و آماده باقى بماند. اگر ۵۰ سال يا بيشتر داريد، احتمالاً گاهى پيش آمده كه متوجه افت توانايى تان در به خاطر آوردن مطالب و چيز ها شده ايد. شايد نمى توانيد به خاطر آوريد كه چه وقت به دو وارد انبارى شديد، يا اسامى دوستان يا افرادى را كه در يك مهمانى با آنها برخورد كرده ايد فراموش مى كنيد. در حالى كه بيشتر مردم متوجه تغييراتى در حافظه با بالا رفتن سن مى شوند، ولى تنها درصد اندكى _ حدود ۱۰درصد ۶۵ساله ها - دچار زوال عقل واقعى مى شوند كه در واقع افت جدى و پيشرونده حافظه و توانايى هاى شناختى است. اين از دست دادن قابل توجه كاركرد ذهنى نه به دليل پيرى بلكه ناشى از اختلالات عضوى، آسيب ها يا بيمارى عصبى است. عادات بهداشتى خوب كمك مى كنند كه كاركرد شناختى حفظ شود و خطر زوال عقل كاهش يابد. مطالعات نشان داده اند كه اگر خانم ها از نظر جسمى فعال باشند، استراحت و خواب كافى كنند، سيگار نكشند، روابط اجتماعى خوبى داشته باشند، الكل مصرف نكنند و از غذاهاى پر رشته (گياهى) با چربى هاى اشباع شده و ترانس كمتر استفاده نمايند، كمتر دچار افت شناختى يا زوال عقل مى شوند. عوارض مشكلات جسمى يا دارو ها، در خانم هايى كه به پزشك مراجعه مى كنند، كمتر است. تغييرات طبيعى مربوط به سن در مغز از سرعت برخى فرآيند هاى شناختى مى كاهند، و يادگيرى مطالب جديد يا تمركز ذهنى و عدم پراكندگى ذهنى را قدرى دشوار مى سازند. مشكلات زود گذر در حافظه (كليد را كجا گذاشته ام؟) بيشتر پيش مى آيند. اين تغييرات طبيعى تلقى مى شوند، ولى مى توانند دلسرد كننده باشند. خبر خوب اين كه به خاطر چندين دهه پژوهش، بيشتر ما مى توانيم ذهن خود را به كمك راهبرد هاى اثبات شده متكى به خويش روشن تر و فعال تر سازيم. در اينجا به چندين توصيه براى حفظ توانايى به خاطر آوردن با وجود بالا رفتن سن اشاره مى كنيم. ۱- به خودتان باور داشته باشيد افسانه هاى رايج پيرامون پيرى مى توانند به حافظه آسيب رسانند. حافظه يادگيرندگان ميان سال و مسن تر مى تواند با قرار گرفتن در معرض گفته هاى كليشه اى درباره پيرى و حافظه بد عمل كند و برعكس اگر آنها را در معرض پيام ها راجع به حفظ حافظه در دوران كهولت سن قرار دهيم خوب عمل خواهد كرد. اگر تصور كنيد كه داشتن حافظه خوب يا بد خارج از اراده كنترل تان است، در اين صورت احتمال تلاش زيادى براى حفظ مهارت هاى حافظه تان نخواهيد كرد و با بالا رفتن سن متوجه افت بيشتر قدرت شناختى تان خواهيد شد. باور به اين كه مى توانيد حافظه تان را بهبود بخشيد و تبديل اين باور به عمل با كسب مهارت هاى بيشتر و بهتر و چالش با ذهن خويش، حافظه تان را همواره روشن و فعال نگاه مى دارد. ۲- در استفاده از مغزتان اصل صرفه جويى يادتان نرود اگر نيازى به صرف انرژى زياد براى به خاطر آوردن اين كه كليد هايتان را كجا گذاشته ايد يا تاريخ جشن تولد دختر بزرگتان چه وقت است نداريد پس بهتر است آن را صرف به خاطر سپردن مطالب جديد و مهم تر سازيد. براى آن كه اطلاعات مورد نياز روزمره همواره در دسترس تان باشد، بهترين كار اين است كه از تقويم، دفترچه يادداشت، نقشه، فهرست هاى خريد، پوشه ها و كتابچه هاى آدرس در كامپيوترتان استفاده كنيد. محلى را در خانه براى قراردادن عينك، كيف پول، كليد ها و ساير اقلامى كه مورد استفاده دائمى تان هستند، تعيين كنيد. برطرف كردن شلوغى و به هم ريختگى در منزل يا دفتر كارتان كمك زيادى به كمتر شدن پراكندگى خاطرتان خواهد كرد و لذا موجب خواهد شد كه به روى اطلاعات جديدى كه مى خواهيد به خاطر بسپاريد، متمركز شويد. ۳- افكارتان را مرتب و منظم كنيد اطلاعات جديدى كه به صورت تكه هاى كوچك تر تقسيم شده اند (مثل شماره تلفن يا شماره ملى چند قسمتى) راحت تر به خاطر سپرده مى شوند تا يك فهرست طولانى مثلاً تمام شماره هاى حساب هاى بانكى تان يا نام همه افراد در كلاس درس تان اگر فهرستى طولانى براى به خاطر سپارى داريد، آن را به تكه هاى كوچك تر تقسيم كنيد (مثلاً در كلاس درس، كودكان را براساس رديف صندلى كه بر روى آن مى نشينند يا دختر يا پسر بودنشان تقسيم كنيد) و يا به الگوهاى تكرارى (مثلاً ارقام تكرارى يا تمام كودكانى كه موى بلند دارند) توجه نماييد. ۴- از تمام حس هايتان بهره بگيريد هرچه از حس هاى بيشتر در يادگيرى استفاده كنيد، مغزتان بيشتر درگير نگهدارى حافظه مى شود. به عنوان مثال، همه مى دانند كه بوها در به خاطر آوردن خاطرات گذشته هاى دور بسيار موثرند، به ويژه خاطراتى كه اثر عاطفى نيرومندى نيز بر روى ما داشته اند مثلاً همه با پختن نان و شيرينى توسط مادر بزرگ هايمان را با بو كردن آنها به راحتى به خاطر مى آوريم. نتايج تحقيقى كه در مجله «نورون» (مه ۲۰۰۴) منتشر گرديد، نشان داده شد كه بوها مى توانند در بهبود حافظه براى موضوعات پيش پا افتاده و روزمره نيز مفيد باشند. به افراد بزرگسال يك رشته تصاوير بى تفاوت از لحاظ عاطفى، كه هر يك با نوعى رايحه و بو همراه بوده نشان داده شد. از آنها نخواستند كه آنچه را كه ديده اند به خاطر بسپارند. سپس مجموعه تصاويرى، اين بار بدون رايحه هاى قبلى به آنها مجدداً نشان داده شد و از آنها خواسته شد كه آنها را كه پيش از اين ديده بودند به خاطر آورند. به خاطر آوردن در مورد كليه تصاوير فوق، به ويژه آنهايى كه با رايحه اى دلپذير همراه بودند، بسيار عالى بود. در تصوير بردارى از مغز، دانشمندان دريافتند كه حتى اگر رايحه هاى قبل با تصاوير همراه نباشند، به محض مشاهده آن تصاوير آن بخش از مغز كه ناحيه اوليه بويايى به حساب مى آيد (قشر هرمى مغز) فعال مى شود. ۵- مغزتان را توسعه دهيد بخش هايى از مغز كه درگير يادگيرى از طريق خواندن با صداى بلند، كشيدن تصوير، يا نوشتن اطلاعات بر روى كاغذ هستند (حتى اگر هرگز به يادداشت هايتان هم رجوع نكنيد) بسيار وسيع اند. صرف مشاهده تصاوير، به خاطر سپردن و درك آن را آسان تر مى سازد. در واقع با اين كار، ناچاريد با دقت بيشتر به اطلاعات بپردازيد. ۶- با صداى بلند تكرار كنيد وقتى كه دوست داريد چيزى را كه به تازگى شنيده ايد يا درباره آن انديشيده ايد به خاطر بسپاريد، آن را به صداى بلند تكرار كنيد. مثلاً اگر همين حالا كسى نامش را به شما گفته، آن را در صحبت ها خطاب به وى يا درباره همانجا تكرار كنيد. اگر چيزى را در جايى غير معمول قرار مى دهيد، نام آن محل را به روى كاغذى يادداشت كنيد و يا آن را به صداى بلند براى خود بگوييد و اين كه از درخواست تكرار اطلاعات توسط ديگران هيچ ابا نورزيد. ۷- فاصله بيندازيد تكرار، اگر با زمان بندى مناسبى صورت گيرد، ابزارى از اين هم قوى تر براى ياد گيرى است. به جاى آن كه در زمان كوتاهى مطالب زيادى را براى خود تكرار كنيد (كارى كه اغلب براى امتحانات مى كنند و مغز را بيشتر از گنجايش اش پر مى كنند)، مطالب ضرورى را در فواصل زمانى كه به تدريج طولانى تر مى شوند- مثلاً نخست ساعتى يك بار، بعد هر چند ساعت يك بار و سپس روزى يك بار- تكرار كنيد. اين طرز فاصله اندازى به ويژه در مورد اطلاعات پيچيده، مثلاً براى مسلط شدن بر جزئيات وظيفه تازه اى كه به ما محول شده، بسيار مفيد و موثر است. در مطالعات پژوهشى ثابت شده كه تكرار و نمايش جزئيات با فاصله زمانى هم در افراد سالم و هم كسانى كه دچار مشكلات شناختى جسمى (مثل MS) هستند، حافظه را بهبود مى بخشد. ۸- از ياد افزار ها (Mnemonic) استفاده كنيد ياد افزار ابزار خوبى براى به خاطر سپردن يك رشته از اسامى است. براى ياد افزار هم مى توان از حرف اول كلمات استفاده كرد. براى افراد مسن يك ياد افزار به ويژه موثر بيان يك داستان است، يعنى قصه كوتاهى كه هر بار نقل كردن آن يادآورى اش را براى بار آينده آسان تر مى سازد. مثلاً جمله «بچه عينكم را داخل كيف پولم گذاشت» موضوعاتى را در رابطه با بچه، عينك و كيف پول به خاطرتان مى آورد. ۹- با خودتان به چالش بپردازيد پرداخت به فعاليت هايى كه نياز به تمركز و استفاده از حافظه دارد، به حفظ مهارت هايتان كه با گذشت زمان ممكن است رو به افول گذارند، كمك مى كند. بحث كردن پيرامون مطالب موجود در كتب، حل كردن جداول كلمات متقاطع، پرداختن به دستورالعمل هاى جديد، رفتن به مسافرت و انجام پروژه ها و سرگرمى هاى جديدى كه نياز به مهارت هايى دارند كه براى شما آشنا يا راحت نيستند، از جمله اين فعاليت ها هستند. در اينجا نيز از تمام حس هايتان كمك بگيريد: مثلاً سعى كنيد مواد موجود در فلان غذايى را كه در رستوران ميل مى كنيد حدس بزنيد، مجسمه سازى و سفالگرى را امتحان كنيد يا قدرى هم به موسيقى بپردازيد. ۱۰- در دوره هاى تقويت حافظه شركت كنيد دوره هاى تقويت حافظه روزبه روز معمول تر و متداول تر مى شوند. يكى از اين دوره ها را كه توسط كاركنان بهداشتى يا متخصصان روانشناسى يا باز توانى شناختى برگزار مى شوند، انتخاب كنيد. دوره هايى كه به باز ى هاى كامپيوترى يا تمركز ذهنى مى پردازند، چندان مفيد نيستند و معمولاً كمكى به باز توانى شناختى و رفع مشكلات روزمره حافظه نمى كنند. دوره اى را برگزينيد كه بيشتر به راه هاى عملى اداره چالش هاى روزمره مى پردازد. نتايجى كه از يك دوره تقويت حافظه حاصل مى شود، بستگى به تلاشى دارد كه صرف آن مى كنيد، طبق يك گزارش ارائه شده در اجلاس سالانه «انجمن روانشناسى آمريكا» در جولاى ۲۰۰۴ توانايى به خاطر آوردن نام ها و مطالب كمتر بستگى به سن و سلامتى دارد و بيشتر وابسته است به انگيزه تمرين و تلاش افرادى كه در اين دوره ها شركت مى كنند. و باز هم سلامتى و بهداشت را فراموش نكنيد. اگر يك مشكل بهداشتى حافظه تان را تهديد مى كند، احتمالاً موقعيت چندانى در اجراى استراتژى هاى بهبود حافظه نخواهيد داشت.

منبع: وفا شمس


ترس در كودكان ترس مفيد است. ترس از ما محافظت مى كند. وقتى شيرى را مى بينيم، نياز به فكر كردن نداريم. وقتى از يك خيابان شلوغ عبور مى كنيم، خوب است كه كمى بترسيم. اين نوع ترس ها براى ادامه زندگى و حفظ حيات ما لازم است. اما برخى از ترس ها را ياد مى گيريم. مثل ترس از عنكبوت. آن موجود كوچك پشمالو در گوشه اتاق هيچ خطرى براى ما ندارد، اما بسيارى از افراد به محض ديدن او جيغ مى كشند. بعضى از روانشناسان معتقدند كه اكثر ترس ها در انسان به خاطر تجربه هايى است كه در سه سال اول زندگى كسب مى شوند. اما در بررسى هاى جديد روانشناسى ثابت شده است كه در دوران كودكى اكثر ترس ها در كودكان مشترك است. در واقع بعضى ترس ها در اثر غريزه طبيعى و براى محافظت از خود در كودكان به وجود مى آيد، البته به غير از فوبيا كه مبحث كاملاً جدايى در علم روانشناسى است. بعضى ترس ها با بزرگ شدن و مستقل شدن كودك رشد مى كنند. مثلاً وقتى كه كودك به راه مى افتد و مى فهمد كه مى تواند مادرش را ترك كند، در عين حال مى فهمد كه مامان هم مى تواند او را ترك كند. كودكان در سنين پايين ممكن است از هر چيزى وحشت كنند: تاريكى، باد و يا حتى عروسك محبوبشان ممكن است باعث ترس در آنها بشوند. ممكن است اتفاقى ترسناك براى كودك بيفتد و او بعد از چند روز و يا چند هفته وحشت زده بشود. هر چقدر هم كه كودك شما وحشت زده باشد، ترس در كودكان چيزى نيست كه شما از آن احساس نگرانى بكنيد. اينها احساسات طبيعى هستند كه به كودك كمك مى كنند تا بفهمد دنياى اطراف او به چه صورت است. بيشتر ترس ها را مى شود تحت كنترل درآورد يا بر آن غلبه كرد. كنار آمدن با ترس ها بخشى از رشد را تشكيل مى دهند. ترس وقتى به مشكل تبديل مى شود كه فعاليت هاى زندگى را مختل كند. در اين صورت خبر از وجود مشكلات ديگرى مى دهد. هر بچه اى فازهاى گوناگون ترس را پشت سر مى گذارد. يك نوزاد شروع به شناخت دنياى اطرافش مى كند و از هر چيزى كه نمى شناسد، مى ترسد. مثلاً از قيافه هاى ناآشنا. وقتى نيروى تخيل و فانتزى كودك رشد مى كند، همه جا غول و روح مى بيند در حالى كه يك نوجوان از اينكه ديگران درباره او و تغييرات بدنيش چگونه فكر مى كنند مى ترسد. ترسيدن كودك سه ساله از غول طبيعى است، ولى بچه دوازده ساله اى كه جرأت نمى كند بخوابد، حتماً مشكلى دارد. شايع ترين انواع ترس ها در سنين مختلف كودكان عبارتند از: شش ماهگى: ترس از غريبه ها. هشت ماهگى: جدا شدن از والدين، افتادن. يك سالگى: جدا شدن از والدين، صدا، حيوانات، حمام كردن، دكتر. دو سالگى: جدا شدن از والدين، آموزش توالت رفتن، حمام كردن، شب هنگام خواب، دكتر. سه سالگى: از دست دادن والدين، آموزش توالت رفتن، شب خوابيدن، روح و ديو، هر كسى كه از نظر ظاهرى با اعضاى خانواده تفاوت داشته باشد، مانند: اشخاص ناتوان و معلول، ريشوها، كسانى كه رنگ پوستشان متفاوت است و غيره. چهار سالگى: صدا، حيوانات، شب هنگام خواب، روح و ديو، كسى كه از نظر ظاهرى با اعضاى خانواده تفاوت دارد، از دست دادن والدين، مرگ، طلاق. پنج سالگى: صدا، حيوانات، روح و ديو، گم شدن، رفتن به مهد كودك، از دست دادن والدين، مرگ، صدمه جسمانى، طلاق. از جمله ترس هاى مهم در رابطه با والدين، ترس از جدايى است كه مى بينيم از هشت ماهگى تا سه سالگى از ترس هاى شايع به شمار مى رود. كودك نمى خواهد از شبكه امن والدينش جدا شود. او مى ترسد و نامطمئن است و به جست وجوى راه هاى مختلف براى گريز از رفتن به تختخواب و مدرسه مى پردازد. زيرا مطمئن نيست كه وقتى از خواب بيدار مى شود يا از مدرسه بازمى گردد والدينش را ببيند. از آنجايى كه شما نمى توانيد هميشه در كنار او باشيد، بنابراين كودك بايد بر اين ترس غلبه كند تا بتواند از زندگى طبيعى برخوردار باشد. شبكه امن فرزندتان از تاريكى، بيمارستان، جدايى، تصاوير تلويزيون و... مى ترسد. شما نمى توانيد از پيدايش اين ترس ها جلوگيرى كنيد، اما مى توانيد به كودك خود كمك كنيد. چنانچه كودكى بتواند درباره ترس خود صحبت كند، احساس بهترى خواهد داشت. جدى گرفتن كودك از سوى والدين، صحبت كردن و گوش دادن به حرف هاى او كمك بزرگى است. بعضى از ترس ها براى بزرگسالان خنده آورند، ولى براى بچه ها اين گونه نيستند. اين نكته مهمى است كه به كودك خود بگوييد كه او را درك مى كنيد، به آنها بگوييد كه شما هم وقتى كوچك بوديد از چيزهاى مشابهى مى ترسيديد. گفت وگو و صحبت در مورد ترس هاى كودكيتان به فرزندتان مى فهماند كه ترس و وحشت او مسأله بزرگى نيست. به علاوه توضيح شما به كودك كمك مى كند كه احساس خود را در مورد ترسش بيان كند. به ياد داشته باشيد كه هرچه كودك بيشتر در مورد احساسات خود صحبت كند، به همان نسبت از اهميت مسأله ترس كاسته خواهد شد. با ايجاد يك شبكه امن، كودك مى آموزد كه بر ترس خود غلبه كند. كودكى كه ترسيده است در جست وجوى افراد قوى و آرامى است كه به او احساس امنيت ببخشند و خود نترسند. بنابراين قوى بودن شما كمك بزرگى به فرزندتان است. ترس؛ موجودى كه درون ما زندگى مى كند به دكتر گفت: «از وقتى فيلم آسمانخراش جهنمى را ديده ام همه چيز خراب شده. مى ترسم، از ارتفاع، آتش سوزى و حوادث ناگهانى مى ترسم. حالا من آدمى شده ام كه در تمام لحظات زندگى ام در خانه از ترسى دائمى رنج مى برم.» ... او فكر مى كند هر آن ممكن است اتفاقى بيفته، خانه طبقه دوازدهم يكى از برج هاى تهران متعلق به اوست. اويى كه غذا مى خورد مى ترسد. تلويزيون مى بيند مى ترسد. در كنار پنجره چاى مى نوشد و مى ترسد. ترس از حادثه اى كه شايد هيچ گاه به وقوع نپيوندد. با خودش مى گويد: كاش هيچ وقت آن فيلم لعنتى را نديده بودم.» او مثل هزاران نفر ديگر در ايران از مشكلى به نام ترس واهى رنج مى برد. شايد خود شما نيز دچار آن باشيد. ترس از تاريكى، ارتفاع، تصادف، آتش سوزى و ...! سعيد حالا دوران ميانسالى را طى مى كند: «خجالت مى كشم اما چاره چيست؟ هنوز از تاريكى مى ترسم. دليل آن به دوران كودكى باز مى گردد. عمويم هميشه براى اينكه با من شوخى كند مى گفت در تاريكى موجودى به نام يك سر و يك چشم وجود دارد كه بچه ها را مى خورد. حالا بچه هايم هم مى دانند پدرشان از تاريكى وحشت دارد.» و اين رنج عجيبى است كه عليرغم ظاهر ساده و كم اهميتش مى تواند بسيار پيچيده باشد، ترس جزيى از وجود آدمهاست ولى ترس واهى... بسيارى از روان شناسان اعتقاد دارند ادامه زندگى بعد از ترس از يك پديده، بستگى به روحيه، باورها و اعتقادات اشخاص دارد. شخصى كه دچار سوختگى شده و نه تنها سعى در مهار ترس، بلكه انتقال آن به اطرافيان دارد با شخصى كه در تلاش است كه تنها از سوختگى خود به عنوان خاطره تلخ ياد كند بسيار متفاوت هستند. اين تفاوت در روند زندگى بسيار تأثيرگذار است. ترس هاى واهى و مداوم موسوم به «فوبيا» در بسيارى از انسان ها شايع است. اين در حالى است كه در بسيارى از نقاط دنيا درمان هاى پيشرفته اى براى رفع اين پديده انجام مى دهند. در حادثه ۱۱ سپتامبر و حادثه سونامى كه اولى بلاى انسانى و دومى جزو بلاهاى طبيعى محسوب مى شد بسيارى از حادثه ديدگان دچار ترس طولانى مدت شوند. به گفته دكتر فربد مهتابى استاد دانشگاه بسيارى از كسانى كه در حادثه ۱۱ سپتامبر شخصى يا اشخاصى را از دست داده بودند تا مدت ها با اضطراب و دلهره و ترس شديد زندگى مى كردند؛ «حتى بسيارى از دانشجويان براى رهايى از اين دلهره و اضطراب به قرص هاى آرام بخش در تمام روز پناه مى بردند كه به دنبال مصرف اين داروها، گوشه گيرى و افسردگى جايگزين اضطراب و دلهره شد.» به اعتقاد مهدى مجردزاده مترجم و روانشناس باورها و اعتقادات انسان با دارو تغيير نمى كند؛ «بسيارى از اشخاصى كه دچار فوبيا مى شوند دچار توهم نيز مى شوند كسى كه يك بار تصادف كرده از خانه نشينى هم مى ترسد چرا كه تصور ورود كاميون به خانه خود را در ذهن مى پروراند و يا ترس خود را از يك پديده به چيزهاى ديگر تعميم مى دهد. مثلاً فردى كه عزيزى را در اثر بيمارى از دست داده با يك عطسه هم دچار نگرانى و اضطراب مى شود. اين يك مسأله غيرمعقول و بى پايه به شمار مى آيد و ادامه زندگى با ترس را بسيار رقت بار و دشوار خواهد كرد. يكى از بارزترين ترس هاى واهى ترس از مرده است، همه مى دانيم يك مرده خطرى ندارد و اگر قرار باشد خطرى متوجه انسان شود از سوى افراد زنده است. مجردزاده ادامه مى دهد: «متأسفانه بسيارى از روان پزشكان اعتقاد به مصرف دارو دارند و براى رهايى بيماران از فوبيا براى آنان دارو تجويز مى كنند در حالى كه در حال حاضر شيوه Nlp (گفتاردرمانى) كم كم جاى روش هاى فروديسم و گشتالپ را مى گيرد.» واهمه داشتن از همه چيز اشتباه و نترسيدن از هيچ چيز حماقت است. ترس منهاى فوبيا يك پديده طبيعى است. اگر در خودرويى نشسته باشيم و با سرعت بالاى ۱۵۰ كيلومتر در ساعت در حركت باشيم ترس از واژگون و يا تصادف طبيعى است. به اعتقاد مجردزاده ترس را مى توان يك پديده اكتسابى دانست؛ «اساساً ترس در طبيعت بشر نيست و اكتسابى به شمار مى آيد. بچه اى كه در خانواده اى بزرگ مى شود كه افراد آن به نوعى در رفتار خود ترس را القا مى كنند نمى تواند خود را از اين خصيصه مصون بدارد. اما اصولاً ترس طبيعى، احتياطى است كه در امكان بروز خطر، انسان از خود نشان مى دهد. هيچ كس جرأت دست دراز كردن به قفس شير را ندارد. اين ترس نيست بلكه يك احتياط به شمار مى آيد.» حالا ديگر كمتر كسى است كه در آمريكا «بنياد رابينز» را نشناسد. همه «ريچارد بندلر» روان شناس مشهور آمريكايى را در درمان ۱۰ دقيقه اى فوبيا مى شناسند. شيوه Nlp عمر جوانى دارد ولى در آمريكا كيفيت اين علم جوان مقدم بر كميت آن است. بندلر به راحتى در كمتر از ۱۵ دقيقه آشفتگى وترس ۳۰ ساله را برطرف مى كند و اخيراً اعلام كرده اين شيوه در حال حاضر براى درمان فوبيا بسيار عادى شده است. اما مبتلايان به فوبيا تنها در آمريكا نيستند كه بتوانند در عرض ۱۰ دقيقه خود را از عذابى ناخواسته رهايى بخشند. با صراحت مى توان اعلام كرد در ايران مركزى نداريم كه به درمان فوبيا بپردازد. مطب ها و كلينك ها در حد بيان لفظى و توصيه هاى ايمنى عمل مى كنند و يا برخى ديگر پا را فراتر مى گذارند و به تجويز داروهاى طولانى مدت مبادرت مى ورزند. مجردزاده بر روش هاى نوين اصرار مى كند: «متأسفانه در كشور ما بسيارى از روان پزشكان اعتقادى به اينگونه روش ها ندارند. درست است كه روش Nlp علم نوپايى است ولى پرداختن به كيفيت آن مى تواند به زودى در مطب ها و كلينيك هاى كشور فراگير شود و بيماران فوبيا به راحتى درمان شوند مسلماً زمان طولانى براى اين مسأله سپرى مى شود. اگر شخص بيمار به اين نتيجه برسد كه ترس خود را به ديگران انتقال ندهد گام بزرگى را برداشته.» آزاده صفازاده كارشناس پديده ترس نيز اعتقاد دارد اولين قدم براى مهار ترس اجتناب نكردن از آن است: «مواجه شدن با پديده ترس مورد نظر را بايد بسيار جدى گرفت. كسى كه يك بار از تصادفى هولناك جان سالم به در برده و از ماشين و سرعت مى ترسد به دليل نوعى آگاهى مى باشد چرا كه آن شخص تا مرز مرگ رفته در حالى كه قبلاً فكر مى كرده مرگ چقدر از او دور است و يا تنها در مواقع پيرى به سراغ انسان مى آيد ولى اكنون از چيزى آگاهى پيدا كرده كه قبلاً براى او ناشناخته بود.» صفازاده ادامه مى دهد: «مسلم است ترس شديد به اضطراب منجر مى شود. تجربه يك بار آسيب ديدگى به ترس از تكرار آن در تمام لحظات زندگى منجر مى شود براى همين كارشناسان و روان شناسان اصرار دارند براى رفع ترس شخص با آن مواجهه كامل داشته باشد.» صفارزاده به شرطى زدايى اشاره مى كند و معتقد است مواجهه بايد تدريجى، مكرر و طولانى باشد.» ترس، گاهى سايه ماست ولى باز مى ترسيم. همه ما. نگاه كن. خاطره آن زنبورى كه در كودكى پشت چشمت را نيش زد، حس مى شود. دنياى اطراف پر از اين خاطرات است. چگونه مى توان بر آنها غلبه كرد همين الان با خواندن مطلبى در مورد زلزله به فكر فرو مى رويم. درست است؟

منبع: ماندانا سلحشور


دروغگويى و راستگويى از جمله رفتارهايى هستند كه كودك بايد در جمع خانه و خانواده بياموزد. اغلبِ والدين، زمانى كه متوجه مى شوند، كودك و يا نوجوان شان دروغ مى گويد، شديداً متاثر و معترض مى شوند. كودكان خردسال (زير سه سال) به دليل اين كه هنوز قادر به تشخيص تفاوت واقعيت از خيال نيستند، نمى توانند بين راست و دروغ تفاوت گذارند. آنها از شنيدن داستان هاى تخيلى واقعاً لذت مى برند و دوست دارند خودشان نيز با قوه تفكر و تجسم شان ماجراها و قصه هاى جالبى بسازند. در واقع اين كودكان هنوز نيازمند گسترش و توسعه دنياى خيالى خود هستند تا بتوانند قدرت خلاقيت و ابتكارشان را پرورش دهند. اما نكته اى كه والدين و مربيان هنگام خواندن و تعريف اين گونه داستان ها براى كودك بايد مدنظر داشته باشند، آن است كه با نهايت آرامش و بدون اين كه عكس العمل منفى اى از خود نشان دهند، ذهن كودك را به سوى واقعيت ها سوق دهند و به او بياموزند كه اين گونه داستان ها حاصل تفكر و انديشه نويسنده است و با آنچه در اطراف آنان مى گذرد، تفاوت دارد. معمولاً دروغ پردازى هاى خيالى كودكان از سنين ۵ _ ۴ سالگى به بعد كاهش مى يابد و كم كم قدرت تشخيص واقعيت از خيال را پيدا مى كنند. اما اگر بعد از ۶ _ ۵ سالگى نيز سعى كنند با روياسازى هاى ذهنى خود حقيقت را ناديده بگيرند، والدين بايد درصدد رفع علت اين امر باشند. براى مثال، اگر كودك ۶ ساله اى مدام از دوست خيالى خود صحبت مى كند، پدر و مادر بايد سعى كنند فرزندشان را با كودكان ديگر هم بازى كنند تا او نيازى به خيال پردازى هاى واهى نداشته باشد. معمولاً كودكان از سنين ۷ _ ۶ سالگى به بعد، تنها زمانى كه دچار اضطراب، تشويش و نگرانى شديد شوند، دروغ مى گويند. از جمله رايج ترين شرايطى كه منجر به دروغگويى كودك مى شود، عبارتند از: ۱ - گاهى كودكان براى جلب توجه ديگران دروغ مى گويند. اگر كودك احساس كند كه از اين طريق مى تواند نظر اطرافيانش را به خود جلب كند، ممكن است مرتباً دروغ بگويد. به بيانى ديگر، زمانى كه كودك نتواند با استفاده از روش هاى خوشايند و پسنديده، نظر سايرين را به خودش جلب كند، به دروغگويى و رياكارى متوسل مى شود. ۲ - گاهى كودكان براى اين كه خودشان را بهتر نشان دهند، دروغ مى گويند. در اين گونه شرايط، عاملى كه موجب دروغگويى بچه ها مى شود، فقدان اعتماد به نفس در آنان است. در حالى كه كودكانى كه داراى حس ارزشمند و اعتماد به نفس بالايى هستند، هيچ گاه براى بهتر نشان دادن خودشان، نيازى به دروغ گفتن حس نمى كنند. ۳ - گاهى كودكان زمانى كه احساس كنند دچار مشكل شده اند، شروع به دروغگويى مى كنند. در چنين مواردى، بايد از ابتدا به كودك اهميت راستگويى، صداقت و درستى را ياد داد. از طريق پى بردن به اين گونه ارزش هاى خانوادگي_ اجتماعى است كه كودك حتى اگر در شرايط بحرانى و دشوار نيز قرار گيرد، دروغ نخواهد گفت. ۴ - گاهى كودكان از ترس اين كه واقعيت را به والدين شان بگويند، شروع به دروغگويى مى كنند. آنها تصور مى كنند كه چون نتوانسته اند خواسته ها و انتظارات پدر و مادرشان را برآورده سازند، لذا براى نااميد نكردن، عصبانى نكردن و ناسزا نشنيدن از آنها، دروغگويى را تنها راه حل موجود مى پندارند. ۵ - دروغگويى ويژگى و صفتى است كه بچه ها به راحتى از والدين خود ياد مى گيرند. با كمال تعجب مشاهده مى كنيم، پدرى ممكن است از فرزندش بخواهد كه در پاسخ به مراجعى كه جلوى در منزل و يا پشت خط تلفن منتظر است كه با او صحبت كند، بگويد كه «به او بگو پدرم نيست.» و يا شايد مادر از فرزندش بخواهد اتفاقى كه در منزل افتاده است را به پدر نگويد و... به اين ترتيب كودك با دروغ و عدم صداقت آشنا مى شود. مواردى كه دروغگويى اختلال و يا مشكل حادى محسوب نمى شود: الف - كودكان ۵ - ۴ ساله اغلب خيال بافى و رويا پردازى را دوست دارند و شروع به داستان پردازى مى كنند. اين گروه از كودكان معمولاً قادر نيستند بين حقيقت و دنياى ذهنى شان تفاوت گذارند. ب - كودكان ۱۱ _ ۱۰ ساله و يا نوجوانان گاهى دروغ مى گويند تا بتوانند به منفعتى دست يابند. مثل فرار از زيربار مسئوليت و يا نپذيرفتن اشتباه و كوتاهى خود. در اين گونه موارد، والدين بايد با تذكر مناسب و بجاى خود، آنها را نسبت به پيامدهاى رفتارى شان آگاه سازند و ارزش راستگويى، صداقت و اعتماد را به آنها بياموزند. پ - گروهى از نوجوانان ۱۶ _ ۱۲ ساله كشف كرده اند كه گاهى دروغگويى آنها مى تواند موجب محبوبيت آنان بين اطرافيان شان شود . براى مثال، چون نمى خواهند از سوى دوستان و هم كلاسى هاى شان طرد شوند، شروع به دروغگويى و خيال پردازى هاى واهى مى كنند. گروهى ديگر از نوجوانان با دروغگويى خود درصدد حفظ حريم خصوصى خود هستند و مى خواهند از اين طريق استقلال خود را از والدين شان نشان دهند. براى مثال، منكر تسلط پدر و مادرشان بر تصميم گيرى هاى شان مى شوند. مواردى كه دروغگويى دلالت بر مشكلات عاطفى و احساسى كودكان دارد: الف - گروهى از كودكانى كه تفاوت بين راستگويى و دروغگويى را مى دانند، گاه داستان و ماجراى غيرواقعى را چنان شرح مى دهند كه براى شنونده كاملاً قابل قبول و باوركردنى است. اين گروه، غالباً اعتماد به نفس پايينى دارند و از اين طريق درصدد كسب جايگاهى در بين سايرين هستند. ب - گروهى از كودكان و نوجوانان نيز چنان در دام تكرار دروغگويى هاى شان مى افتند كه رهايى از دست آنها براى شان دشوار و غيرممكن مى شود. آنها اغلب فكر مى كنند كه دروغ گفتن آسان ترين راه براى رو به روشدن با والدين، اعضاى خانواده، آموزگاران و دوستان شان است. اين گروه از بچه ها، اغلب دروغگويى را كارى زشت و ناپسند نمى دانند و از اين كه ديگران آنها را دروغگويانى بزرگ مى شناسند، ناراحت نمى شوند. پ - گروهى ديگر از كودكان و نوجوانان هستند كه نمى دانند با دروغگويى خود موجب رنجش اطرافيان شان مى شوند. ت - گروهى از نوجوانان نيز با دروغگويى هاى مكرر خود سعى مى كنند حقايق را مخفى نگه دارند. براى مثال، نوجوانى كه شديداً به مواد مخدر معتاد است، ممكن است در مقابل پرسش هاى ديگران كه «از كجا پول آورده اى؟ مواد از كجا تهيه مى كنى؟... با چه كسانى دوست هستى؟ و.... » دروغ بگويند. مواردى كه اشتباهات والدين منجر به دروغگويى كودكان مى شود: ۱ - سعى كنيد هرگز دروغ نگوييد. متاسفانه بعضى از دروغ هاى جزيى والدين الگوى بدى براى فرزندان است، زيرا آنان ياد مى گيرند كه گاهى مى توانند از گفتن حقيقت طفره روند. ۲ _ چنانچه فرزندتان كار اشتباهى انجام داد و شما متوجه خطاى او شديد، با پرسش هاى موشكافانه و مكرر خود، او را تحت فشار قرار ندهيد، زيرا او را به سوى دروغگويى سوق خواهيد داد. در چنين شرايطى كه مطمئن هستيد او كار خطايى انجام داده است، اشتباه عملش را به او گوشزد نماييد و او را راهنمايى كنيد تا دوباره مرتكب آن اشتباه نشود. ۳ _ مراقب رفتارهاى خود هنگام پرسش و بازخواست از كودك باشيد. اگر چهره اى عصبانى و خشمناك داشته باشيد، ممكن است او از ترس پيامدهاى ناخوشايند رفتار شما، مجبور به دروغگويى شود. در حالى كه مى توانيد با چهره صميمى و ملايم خود، او را به راستگويى تشويق كنيد. ۴ _ هيچ گاه خطاهاى معمولى فرزندتان را با خشم و عصبانيت شديد جواب ندهيد و زمانى كه او به اشتباه خود پى برده است، سعى نكنيد با شرمنده كردن بيش از اندازه او رعب و وحشت بى مورد در دل كودك ايجاد كنيد، زيرا او تصور خواهد كرد كه اشتباهات روزانه او موجب برانگيختن شما خواهد شد و از ترس اين كه مبادا در آينده شما را ناراحت كند، ترجيح دهد، دروغ بگويد. ۵ _ درباره ارزش صداقت، درستى و راستى با فرزندتان صحبت كنيد. به او ياد بدهيد كه حرف دروغ خريدارى ندارد و پس از مدتى كه دوستانش به دروغگويى هاى مكرر او پى ببرند، اعتمادشان نسبت به او سلب خواهد شد و ديگر گفته هاى او را باور نخواهند كرد. علاوه بر آن، كسب مجدد اعتماد آنها نيز كارى مشكل و سخت است. ۶ _ هرگز فرزندتان را دروغگو خطاب نكنيد، زيرا او اين صفت و برچسب را به خود خواهد گرفت و پس از مدتى با درونى ساختن اين ويژگى تبديل به يك دروغگو خواهد شد. در عوض هميشه اين اطمينان و اعتماد را به او بدهيد كه مى تواند تمام صحبت ها و نظراتش را به راحتى با شما در ميان گذارد. ۷ _ دقت كنيد ببينيد فرزندتان در چه مواردى دروغ مى گويد، شايد با شناخت بهتر فرزندتان بتوانيد مشكل او را حل كنيد و مانع از شدت رفتار او شويد. ۸ _ احترام به حريم خصوصى كودك و يا نوجوان گاهى مى تواند مانع از دروغگويى آنان شود. والدين بايد در عين آن كه مراقب رفتار و اعمال فرزندشان هستند، اعتماد و صميميت آنها را نيز به خود جلب كنند. • آموزش راستگويى به كودكان بدون شك كودكان صداقت و راستگويى را از والدين خود مى آموزند. آنچه پدر و مادر مى گويند الگو و سرمشقى است براى فرزندان شان تا از اين طريق نحوه رويارويى با مسائل و مشكلات را ياد بگيرند. زمانى كه والدين و اعضاى خانواده سعى مى كنند هر واقعه اى را آن طور كه اتفاق افتاده است، براى يكديگر تعريف كنند، در حقيقت صداقت و راستگويى را در بين اعضاى خانواده خود استوار مى سازند. بدين منظور بايد محيطى براى كودكان فراهم آورند كه حتى اگر آنها كار اشتباهى هم انجام دهند، بتوانند آن را بدون ترس و دلهره به زبان آورند. براى موفقيت در اين امر، بهتر است به جاى سرزنش كودك، درصدد يافتن علت خطا و پيشامد فوق بود. يافتن و درك حقيقت، اولين گام براى آموزش راستگويى به كودكان است. بين دروغگويى و داستان پردازى تفاوت بسيار است. بچه ها با قدرت تخيل قوى شان قادرند از ماجرايى ساده، صحنه اى شگفت انگيز و خيالى بسازند تا حدى كه شنونده را مسحور واقعه كنند. در اين بين وظيفه والدين آن است كه در عين احترام گذاشتن به تخيلات كودك او را تشويق كنند تا بين رويدادهاى واقعى و آنچه كه در خيال خود تجسم مى كند، فرق گذارد. در خصوص آموزش راستگويى به كودك توجه به چند نكته زير مى تواند مفيد باشد: ۱ - به كودك بگوييد كه احساس او را درك مى كنيد و مى دانيد كه كودك دوست دارد گاه آرزوهايش به حقيقت بپيوندند. براى مثال، وقتى او مى گويد، «... بهترين فوتباليست مدرسه است...» به او بگوييد كه مى فهميد او دوست دارد كه بهترين باشد. ۲ _ سعى كنيد هميشه درصدد يافتن راه حل مشكل باشيد و نه سرزنش و شماتت كودك. ۳ _ براى كودك توضيح دهيد، زمانى كه ما راست مى گوييم، ديگران به ما و گفته هاى مان اعتماد مى كنند و افكار و رفتارشان را بر پايه صحبت هاى ما بنا مى كنند. اگر يك نفر مدام دروغ بگويد، هيچ كس حرف او را قبول نخواهد كرد و خيلى زود از جمع دوستانش طرد خواهد شد. ۴ _ زمانى كه فرزندتان به رغم اين كه گفتن حقيقت برايش سخت و ناگوار است، راست مى گويد، حمايت و توجه لازم را نسبت به اين رفتار پسنديده او ابراز كنيد. اغلب كودكان دوست دارند كه والدين شان از اين كار آنها قدردانى كنند. اگر آنها بفهمند كه از طريق راستگويى مى توانند توجه اطرافيان شان را جلب كنند، مطمئن بدانيد كه هميشه حقيقت را خواهند گفت. ۵ _ با فرزندتان روراست و يك رنگ باشيد. سعى كنيد هر روز چند دقيقه اى را براى گفت وگوهاى دونفره اختصاص دهيد. كودكان اغلب تمايل دارند آنچه كه موجب ناراحتى و دلخورى آنها شده است با والدين شان در ميان گذارند. براى مثال، وقتى او از درس رياضى نمره پايينى مى گيرد، سعى كنيد بدون آن كه او را مورد شماتت و سرزنش قرار دهيد، احساسات و گفته هاى او را بپذيريد و اين امكان را براى او به وجود آوريد كه اگر بار ديگر قصد داشت مشكلش را در كمال صداقت با شما در ميان گذارد، بدون كمترين ناراحتى اين كار را انجام دهد. ۶ _ روش ديگر براى تشويق كودك به راستگويى آن است كه علاقه و اعتماد خودتان را به او نشان دهيد. با توجه نشان دادن نسبت به كارها، فعاليت ها و برنامه هاى روزانه كودك و پرس وجو درباره آنچه براى او اهميت دارد، به راحتى مى توانيد به نقطه ضعف ها و كمبودهاى او پى ببريد. ۷ _ هيچ گاه كودك را براى «راست گفتن» تهديد نكنيد، زيرا او را مجبور مى كنيد كه گاهى راست نگويد. هدف ما اين است كه بچه ها به حقيقت احترام بگذارند، نه آن كه از ترس تهديدهاى ما راست بگويند.