من در همدان اکباتان فهمیدم یکی از علل بزرگ عدم رضایت انهایی که تحت سلطنت مادها به سر می بردند این است که سلاطین ماددین خود را بر اقوامی که تحت سلطه انها بودند تحمیل می کردند و دستور می دادند که باید به دین پادشاه ماد باشید .من بعد از اینکه به سلطنت رسیدم متوج هشدم که در ادیان گوناگون مبدا یکی یکی است و تمام اقوام دنیا یک چیز را می پرستند و فقط الفاظ و وسائل رسیدن به مبدا فرق می کند .من چون فهمیدم که مبدا یکی است متوجه شدم که مخالفت کردن با دین قومی که دین انها غیر از دین من است لجاجت می باشد و دور از صلاح سلطنت است ....

بعضی از موبدان من روش مرا نمی پسندیدند و مرا مورد نکوهش قرار دادند که چرا به ادیان دیگر احترام می گذاری ولی چون عمل من مقرون به صلاح بود به ایراد انها اعتنا نمی کردم .علاوه بر ان پادشاه نباید سوداگر باشد و تجارت کند خزانه من متعلق به من نیست و به مردم تعلق دارد .کورش وقتی شهر سارد را محاصره کرد نامه هایی به زبان لیدی که زبان مردم سارد بود نوشته به درون شهر فرستاد مضمون اعلامیه چنین بود...

کورش می داند جمعیت شهر سارد زیاد است و اذوقه در ان شهر به قدر کافی نیستو مردم بزودی از کمی اذوقه دچار عسرت خواهند شد و زنهایی که کودک شیرخوار دارند چون غذا نمی خورند نمی توانند به اطفال خود شیر دهند و کودکانشان از گرسنگی خواهند مرد .لذا پادشاه ایران موافقت می نماید که هر کس مایل است از شهر خارج شود تا اینکه دچار گرسنگی نگردد و جان و مال و ناموس کسانی که از شهر خارج شوند در پناه پادشاه ایران مصون است.

وقتی کورش شهر سارد را بعد از مدتی طولانی فتح کرد به وسیله جارچیان در شهر ندا سر داد که جان و مال و ناموس مردم مصون است.هیچ کس حق تعرض به احدی ندارد هر کس مجاز است طبق دین خود مراسم مذهبی به جا اورد .عقیده و مرام مردم ازاد است .مردم ازادند به زبان خود سخن گویند .کسی حق ندارد به زور دیگری را به کار گیرد یا به عنوان کالا خرید و فروش کند و در نهایت همه با هم برابرند...

کورش پس از فتح بابل فرمانی داده که مضمونش این بوده است :یهوه خدای اسمان با جمیع ممالک زمین را به من داده و مرا امر فرموده که خانه ای در اورشلیم که در یهود است بنا کنم .پس کیست از شما از تمامی قوم او که خدایش با وی باشد او به اورشلیم که در یهود است برود و خانه یهوه که خدای اسراییل و خدای حقیقی است در اورشلیم بنا کند و هر که باقیمانده باشد در هر مکان از مکانهایی که در انها غریب باشد اهل ان مکان او را به نقره طلا و اموال و چهارپایان علاوه بر هدایای تبرعی برای خانه خدا که در اورشلیم است اعانت کنند اسرای یهود در بابل پس از شنیدن این فرمان غرق شعف و شاذی شدند.

باید خدای را همیشه شکر کرد زیرا چیزهایی که به ما عطا کرده اند فوق شایستگی ها و ان چیزی است که می پنداشتیم .نباید اموال مردم را خراب کرد و اگر سهمی هم به مغلوبین بدهید این بخشایش گواه انسانیت شماست .اگر خیال کنیم کار کردن چیزی پست و اوقات را باید به بطالت گذراند..

من از همین حالا پیشگویی می کنم که تمامی این نعمتها را از دست خواهیم داد چنانکه هنر انسان وقتی به کار نیفتاد سست می شود جسم او هم بر اثر بیکاری در انحطاط می افتد .نباید راضی شد که بطالت و بیکاری و سستی بر ما مستولی گردد.باید همه روزه به پرهیزگاری عمل کنیم تا در انحطاط نیفتیم .باید بر مردمانی که غلبه کرده ایم از حیث تقوا هم برتری داشته باشیم .از حیث نعمتها ما فرقی با غلامان نداریم ولی از حیث اخلاق ما باید از انها برتر باشیم .فتح با جسارت میسر می شود ولی حفظ نتیجه فتح مقدور نیست مگر با حزم اعتدال و مراقبت دائم .تاریخ نشان می دهد که کورش نسبت به همه ملل رئوف و مهربان بوده است به خصوص نسبت به ملل مغلوب .با انان به روش انسانی و با رعایت همه موازین امروزی حقوق بشر رفتار می نمود از تورات فهمیده و دانسته می شود که او توجه خاصی به یهودی ها و پیروان حضرت موسی ع داشته است .

عده ای عقیده دارند که ملاطفت کورش با یهودی ها به دلیل نزدیک بودن مذهب بنی اسراییل با مذاهب ایرانی های قدیم است .مذهب هر دو در عالم قدیم بر سایر ادیان برتری داشته و یکی به دیگری از حیث پرستش خدای یگانه که مجرد و لامکان است .جاویدان بودن روح و اعتقاد به رستاخیز بی شباهت نبود .ممکن است که تمامی این نکات مد نظر بوده باشد.

ولی از انچه در بیانیه بابلی او دیده می شود چنین بر می اید که کورش در باره بنی اسراییل همان کرده که نسبت به اسرای ملل دیگر .یعنی معتقد است که باید مذهب انان را محترم بشمارد .رضایت ملت یهود و شعف ان در تورات منعکس شده و تا زمان ما باقی است .مهربانی کورش از انجا معلوم می شود که بخت النصر دوم پادشاه بابل در 586 قبل از میلاد بیت المقدس را گرفته معبد سلیمان را خراب کرد و مظالم زیاد در باره پادشاه یهود و خانواده اش روا داشت .

بعد از ان هزاران نفر مرد و زن یهود را از وطنشان حرکت داده و به بابل اورد که اسرای مزبور تا زمان تسخیر بابل به دست کورش در بابل ماندند .وقتی که یهودی ها در بابل بودند پیغمبران انها پیشگویی دیگری کرده مژده می دادند که به زودی خداوند شخصی را بر انگیزاند که ملت یهود را از اسارت بیرون اوردئ و دیری نمی گذرد که عظمت ملت یهود باز گردد.

وضع قوانین بر مبنای احتیاجات فوری و اجتماعی مردم و به وجود اوردن سازمانهایی برای اجرای انها مانند سربازگیری و دادگستری ایجاد سازمان اب که رئیس ان را اوتر می گفتند که کار وی تنظیم برنامه استفاده از اب چشمه ها قناتها و رودها برای مزارع و باغات و شرب بود...

سازمان دیگری که در زمان داریوش سوم تاسیس شد سازمان جاده سازی بود به طوری که یکصدهزار نفر در این سازمان مشغول جاده سازی و مرمت انها بودند .چاپارخانه از دیگر کارهای داریوش بود که در طول سه فرسنگ یک چاپارخانه وجود داشت و در هر چاپارخانه یک راس اسب و استر برای بردن اب و علوفه بود .مرسوله و محموله های مردم به راحتی جابجا می شد .از کبوتر و روشنایی بر فراز برجها نیز به عنوان تالگراف استفاده می شد .سازمان ثبت املاک دادگستری نیز از جمله اداراتی بودند که در زمان هخامنشیان دایر شدند که در اولی به ثبت املاک و تنظیم اسناد ملکی مردم می پرداختند و در دومی به تظلمات مردم رسیدگی می شد.

افسران ارتش ایران در این دوره با عنوانهای درجه ای میرپاک فرمانده ده هزار نفر شیلیاک فرمانده هزار نفر تاخیاک یکصد نفر و لوشاک فرمانده پنجاه نفر دکاداک ده نفر و پنجداک فرمانده پنج نفر درجه بندی کرده بودند.

و در بیان عظمت ایرانیان همین بس که در پانصد سال قبل از میلاد هخامنشیان مجهزترین نیروی دریایی دنیا را بوجود اوردند.

در ان زمان بخشی از نیروی دریایی ایران به بانویی به نام ارتیمیزیوم یا ارتمیس که ملکه کشور مالیکارناس در سوریه فعلی بود واگذار گردید .با این ترتیب ناوگان قوی ایران مرکب از چندین بخش از ساتراپ های (استان)مختلف بود .کشتی هایی که در ان زمان ساخته می شد 50 متر طول و 18 کیلومتر در ساعت سرعت داشتند.

فرماندهی عملیات رزمی نیروی دریایی ایران در حمله به یونان به عهده اریامن نابرادری خشایارشاه بود .خشایارشاه در عملیات داردانل توانست برای گذراندن نیروهای خود از پهنای موقت استفاده کندو این کار برای اولین بار در تاریخ بوقوع پیوست.وی دستور داده بود تا با تازیانه و زنجیر دریا را تادیب کنند و ملوانان مرتب این جمله را که ای دریا به فرمان پادشاه ارام بگیر تکرار می کردند و شاید یکی از علل دشمنی مورخان یونانی و تحریف واقعیات عظمت ایرانیان را هم بتوان به جهت شکست انها در این جنگ عظیم برشمرد.

تاریخ می گوید :خشایارشاه در لشکرکشی به یونان از سه هزار کشتی جنگی استفاده می کرده است.

اسکندر مقدونی فرزند فلیپ پادشاه مقدونیه و شاگرد ارسطو پس از فوت پدر به سال 336 قبل از میلاد به پادشاهی رسید و به ایران و هندوستان لشکر کشید و موجب کشتار فراوان شد.اسکندر در سده چهارم قبل از میلاد یکی از بزرگترین سرداران و سلاطین زمان خود بود .وی کشورگشایی فتح شهرها و سرزمینهای دور و درلز را از سن 19 سالگی شروع کرد و همو بود که به پادشاهی سلاطین هخامنشی پایان داد و با اتش زدن پاسارگاد یادگار عظمت و شکوه تمدن ایرانیان لکه ننگی از خود به یادگار گذاشت .او در قدرت و توانایی چنان شده بود که عامه مردم به طعنه می گفتند که او خدای خورشید را به مبارزه می طلبیده است .در اخرین حمله خود به عربستان به سال 323 قبل از میلاد از طریق بین النهرین از صدها کشتی جنگی استفاده کرد اما به علت ابتلا به بیماری تب و لرز در سن 32 سالگی در اوج شهرت و اخرین درجه عظمت درگذشت و درس بزرگی به سردمداران تاریخ داد که قدرت انان بسیار ناچیز است به گونه ای که در مقابل کوچکترین دشمن بشر افریده خدا (باکتری و میکروب)از پای در خواهند امد.

اسکندر وقتی به تحریک معشوقه اش در عالم مستی قصرهای تخت جمشید را به اتش کشید به مجسمه خشایارشاه برخورد و چون ان را افتاده دید گفت:ایا باید بگذارم و بگذرم تو بر زمین افتاده باشی تا مجازات شوی در ازای اینکه به یونان لشکر کشیدی یا تو را به احترام ان روح بزرگ و صفات خوبی که داشتی بلند کنم ؟ای بگفت و لختی در اندیشه فرو رفت و سپس از ان گذشت و رفت.

به گفته تاریخ اسکندر پس از فتح استخر بساط شادمانی برپا کرد و ضیافتی درخشان داد .زنان بد عمل در این جشن حضور داشتند و به لهو و لعب مشغول بودند .در این وقت که همه سرگرم میگساری بودند و صدای عربده های مستی در اطراف پیچیده بود یکی از زنان مزبور که تائیس نام داشت و در سرزمین ائیک تولد یافته بود گفت:یکی از کارهای اسکندر که باعث فخر و نام نیکش بود این است که با من و دوستانم راه افتاده قصر را اتش بزند و در یک لحظه به دست زنان این اثار پارسی را نیست و نابود کند.

این سخن در جوانان مست اثر کرد یکی از انها فریاد کرد :من پیشاهنگ می شوم مشعلها را باید روشن کرد و از توهینی که به معابد یونان شده باید انتقام گرفت و دیگران تایید کردند و فریاد براوردند .اسکندر برخاست و پیش افتاد و مشعلهای زیادی حاضر کردند و اسکندر مست پیشیپیش جماعت مست پاسارگاد را به اتش کشیدند.

گویند که اسکندر و ندیمان و لشکریانش از دهی می گذشتند .قضا را در گذر خود به قبرستان رسیدند اسکندر دید بر تخته سنگ قبور ادمیان همگی به دو سال نمی رسد.با خود گفت این چگونه میسر است پیری از انجا می گذشت اسکندر پرسید :چرا عمر ادمیان در این مکان چنین است ؟پیر گفت:انکه بر قبر خوانی عمر مفید است که در را ه حق صرف کرده است.

کورش کبیر ملکه ماساژت ها را خواستگاری کرد ملکه جواب توهین امیزی داد و جنگ بین انها در گرفت .پسر ملکه در جنگ اسیر شد و خود را کشت .در جنگ بعد کورش زخم برداشته در گذشت .ملکه امر کرد سر کورش را در طشتی پر از خون انداختند و به سر خطاب کرده گفت:که از خونخواری سیر نمی شدی حال از این خون چندان بخور تا سیر شوی.