|
دانستنی‌های امر و نهی زبانی
جایگاه امر و نهی دینی
امر و نهی دینی گل سرسبد احکام خدا هستند که دینداری مردم به وجود آنها شکل می گیرد. خداوند این دو اصل تابنده را در حدود ده آیه از آیات قرآن مورد توجه جدی قرار داده و انجام آنها را از ویژگیهای اهل ایمان به شمار آورده است . همان گونه که می فرماید : و المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر مردان و زنان با ایمان یاور یکدیگرند امر به معروف و نهی از منکر می کنند . سرور پیامبران رسول گرامی اسلام و اهل بیت معصوم و آسمانی‌اش نیز معارفی را پیرامون این دو ستاره ی نور و هدایت بیان کرده‌اند تا مومنان راستین به انجام بهترین رتبه های دینداری که همان دفاع از دین خداست بار یابند و این دو نهر بزرگ آسمانی را در راستای پاکی و پاکیزگی دلهای اهل ایمان به جریان در آورند که بدون شک بهترین عمل صالح غبار زدایی و رفع سیاهی های گناه از سرزمین جان انسان‌هاست. وقتی امر و نهی دینی به فرموده اولیاء دین بهترین فریضه باشد برترین دینداری نیز در اجرای آنها نهفته است و بیشترین بها در بازار آخرت به این دو متاع گرانقدر اختصاص خواهد داشت . سرور جانشینان رسول خدا امیرالمومنین که به حق امیر این دو حرکت نورانی است می فرماید : تمام اعمال خیر و حتی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر مانند قطره ای در برابر دریای پهناورند . امر و نهی دینی ارزش بزرگی دارد زیرا دستاورد این دو میراث گرانقدر انبیاء هدایت انسان است که بر تارک سلسله جبال ارزش های الهی سکنا گزیده است. محمدرضا اکبری ا |
مر به معروف افشاندن بذر خوبی ها در مزرعه جان انسان‌هاست تا با به ثمر رسیدن هر بذر گلی از درون آن شکفته شود و جامعه گزاری از ارزشهای سبز و زیبای خوبی ها گردد . امر به معروف افزایش فضای سبز خانه دل ها و کویر زدایی معنوی از جامعه است و از همین و فلسفه ی امر به معروف و نهی از منکر هدایت و صیانت شخص و اجتماع از بدی ها و گرایش به نیکی ها و پایداری و حاکمیت دین بر جامعه است. امر به معروف و نهی از منکر دو اثر قطعی و دو اثر احتمالی دارد :
آثار قطعی آنها پاداش آخرتی و رشدی است که آمر به معروف در پرتوی عمل خود به آن دست می یابد و این دو اثر گرانبها کافی است که من در صحنه های امر به معروف و نهی دینی حضور داشته باشد و دو اثر احتمالی آن هدایت بندگان خدا و رشد و سلامت فرهنگی جامعه است . امر به معروف گل سرسبد حرکتهای اجتماعی انسان است و اگر اهل ایمان تجسم زیبای امر و نهی دینی خود را در آخرت می دیدند هرگز آن را کمرنگ نمیژ انگاشتند و اگر آن اندازه که اهل تجارت به تبلیغ کالای خود می پردازند ما به تبلیغ دین خود می پرداختیم این اندازه ارزشها ناشناخته نبودند و دین و دینداران غریب نمی‌ماندند. غربت مومنان نتیجه ترک امر و نهی ناشی از ضعف محبت به خدای متعال و دین آسمانی اوست. نشانه ی دوستی حقیقی برآوردن خواسته های خداوند است که هر کس به محبت او بار یابد با اشتیاق به انجام آنها همت گمارد . امر به معروف پیام خداوند است که مومن برگزیده های آن را به مومن خطا کار اعلام می کند و نهی از منکر پایان دادن به شعله های سیاه گناه می باشد که بندگان شایسته خداوند مسئولیت پرافتخار آنرا برعهده می گیرند و از همین روست که باید گفت : نهی از منکر بارش قطرات زلال باران بر سرزمین جان گنهکاران است که شعله های معصیت را خاموش می سازد و به گسترش تیرگی های قلبش پایان می بخشد . |
امر به معروف زبانی:
امر و نهی دینی دارای سه مرتبه اظهار تنفر قلبی ، امر نهی زبانی و اعمال قدرت است و بحث ما در این کتاب پیرامون مرتبه دوم یعنی امر نهی زبانی می باشد. امر به معروف زبانی مهمترین بخش امر به معروف و نهی از منکر است که به عنوان یک وظیفه همگانی برای اصلاح و آگاهی بندگان خدا تشریع گردیده است و از نقش اصلاحی خوبی برای همه انسانها در همه زمانها و محیط های اجتماعی و خانوادگی برخوردار است .این برنامه آسمانی به گونه ای است که هر کس علاقه‌مند به سلامت معنوی محیط زندگی خود باشد می تواند به آسانی در خیل عظیم مصلحان بی نام نشان جامعه درآید و به اندازه توان خود نهالی از معرفت بنشاند و شعله ی سیاهی از آتش گناه را خاموش کند و در نتیجه دهان خود را به رایحه خوش پیام خداوند خوشبو گرداند باشد که پروردگار عالم او را در دیوان مدافعان از دین خود ثبت نماید و از تجلی نور غیرت او خشنود گردد. |
مراتب امر و نهی زبانی:
مرتبه زبانی امر به معروف نیز دارای سه مرحله است : 1- موعظه و گفتار نرم . 2- امر و نهی آرام . 3- امر نهی تند رعایت مراحل زبانی الزامی است و اگر کسی بتواند با مرحله اول به وظیفه خود عمل کند نباید به مرحله دوم وارد شود و اگر بتواند با مرحله دوم وظیفه خود را به انجام رساند نباید وارد مرحله سوم گردد بله در مراتب امر به معروف و نهی از منکر رعایت مرتبه اول پیش از مرتبه دوم الزامی نیست مگر اینکه مرتبه اول برای گنه کار آسانتر باشد که در این صورت رعایت مرتبه اول واجب خواهد بود و گر نه از میان رتبه اول و دوم هر کدام از اظهار تنفر قلبی و امر و نهی زبانی بر گنهکار آسانتر باشد عمل به آن واجب خواهد بود و ما در بحث بعدی احکام فقهی آنرا بیان خواهیم کرد . |
احکام فقهی: 1. اگر احتمال دهد که هدف با موعظه و ارشاد و سخن نرم برآورده می شود واجب است به همین صورت عمل کند و به بیش از آن تعدی نکند . 2. اگر بداند که موعظه ارشاد و سخن نرم تاثیر نمی‌کند امر و نهی زبانی کند و در صورت احتمال تاثیر از آسان ترین مرتبه آن شروع نماید و به بیش از آن تعدی نکند به ویژه اگر گنهکار از امر و نهی او مورد هتک قرار می گیرد. 3. اگر بر طرف شدن منکر و اقامه معروف متوقف بر سخن تند و شدت بخشیدن در امر و تهدید و وعده‌ی مخالفت با گنهکار باشد جایز و بلکه با پرهیز از دروغ واجب است. 4. جایز نیست در انجام نهی از منکر، از حرام و منکر مثل فحش و دروغ و اهانت کمک گرفته شود بله اگر منکر از جمله چیزهایی باشد که اسلام به آن اهمیت می دهد و به هیچ وجه به انجام آن راضی نباشد نظیر قتل انسان محترم یا ارتکاب گناهان قبیح و بزرگ که وعده ی عذاب بر آن داده شده است جایز و بلکه واجب است ممانعت شود اگر چه لازم شود از آنچه گفته شد کمک گرفته شود. 5. اگر بعضی از مراتب امر و نهی زبانی آزار و اهانت کمتری از بعضی از آنچه در مرتبه ی اول ذکر شد داشته باشد باید به آنها اکتفا شود. پس اگر موعظه و ارشاد با سخن نرم و چهره ای باز موثر باشد یا احتمال تاثیر آن برود آزار کمتری از دوری اعراض و امثال آن داشته باشد جایز نیست دوری و اعراض شود. انسان ها در بیان و شنیدن امر و نهی متفاوتند چه بسا دوری و رو گردانی از شخصی از امر و نهی او شدیدتر و سنگین تر و اهانت‌آمیزتر باشد و از همین رو امر و نهی کننده باید مراتب اشخاص و عمل به مرتبه آسان تر و راحت تر را مورد توجه قرار دهد. 6. اگر تاثیر امر و نهی به استفاده از مرتبه اول و دوم باشد باید ضمن امر و نهی زبانی از او دوری و اعراض شود. |
گستره ی امر و نهی زبانی: امر و نهی زبانی گسترده ترین مرتبه از مراتب امر به معروف است به گونه ای که بخش اعظم این وظیفه الهی با زبان عملی می شود زیرا امر و نهی دینی چهار قسم کلی دارد که یا تنها به وسیله زبان جامه عمل می پوشند و یا زبان نقش بیشتری را در انجام آنها دارد و ما برای وضوح بیشتر بحث این اقسام چهار گانه را مورد بررسی قرار می دهیم . |
1- امر به مستحبات امر به مستحبات تنها با رتبه دوم یعنی به وسیله زبان انجام می گیرد و رتبه اول و سوم ندارد زیرا مرتبه اول که اظهار تنفر قلبی است و همچنین مرتبه سوم که اعمال قدرت برای انجام معروف است درآن مطرح نیست چه اینکه امر به مستحبات مستحب می باشد . |
- نهی از مکروهات:
در نهی از مکروهات نیز مانند امر به مستحبات مراتب سه گانه امر به معروف و نهی از منکر وجود ندارد و تنها نهی از منکر زبانی انجام می گیرد زیرا اگر چه مکروهات مورد نهی قرارگرفته‌اند اما با توجه به اینکه اسلام به نوعی مردم را در انجام آنها آزاد گذارده است اظهار تنفر قلبی که مرتبه اول است و اعمال قدرت که مرتبه سوم می باشد در مکروهات مطرح نیست چه این که نهی از مکروهات مستحب می باشد . |
امر به واجبات: در امر به واجبات مراتب سه گانه امر به معروف وجود دارد اما مرتبه دوم که مرتبه زبانی است از همه گسترده تراست زیرا غالباً اظهار تنفر قلبی نظیر ترشرویی ، سرد برخورد کردن و روگردانی که مرتبه اول است برای گنهکار سنگین تر از سخن ملایم و نصیحت به اوست و به فتوای فقهای اسلام اگر مرتبه دوم برای گنهکار آسان تر از مرتبه اول باشد واجب است به مرتبه دوم عمل عمل شود در نتیجه مرتبه دوم که مرتبه زبانی است گسترده تر از مرتبه اول می باشد . مرتبه زبانی امر به واجبات از مرتبه سوم که توسل به زور است هم گسترده‌تر می باشد زیرا امر به بسیاری از واجبات به واسطه زبان انجام می گیرد و نوبت به مرحله ی اعمال قدرت نمی‌رسد و مواردی هم که انجام آنها با توسل به زور صورت می گیرد به عهده نظام اسلامی است و اگر نظام هم در انجام وظیفه خود کوتاهی کند بسیاری از ترک واجبات که انجام آنها نیازمند اعمال قدرت است به خاطر ضرری که برای آمران به معروف دارند واجب نخواهند بود نتیجه این که غالب امر به واجب ها به صورت امر به معروف زبانی انجام می گیرد. |
ویژگیهای الفاظ و جملات امر و نهی دینی
کلمات امر به معروف از جایگاه مهم و حساسی برخوردارند زیرا این کلمات پرندگانی هستند که پیام خداوند را بر بال خود می‌نشانند و بر بام وجود گنهکار می نشینند بنابراین شایسته است بهترین عالی ترین و شایسته ترین کلمات را برای انجام این ماموریت الهی انتخاب کنیم تا تنها تناسب پیام و صاحب پیام که خداوند متعال است حفظ گردد وقتی امر به معروف آگاه باشد که از سوی چه کسی ماموریت دارد و ماموریت او از کدامین ماموریت های عالم وجود است برای پیام خداوند و انجام ماموریت الهی و پیامبر گونه خود پاکیزه ترین ، نورانی ترین و دل نشین ترین کلمات و ادبیات خود را به عرصه این ماموریت مقدس می آورد تا این پیام آسمانی به زیباترین شکل خود تجلی کند و پذیرش مخاطب را در رتبه بالاتری قرار دهد. با توجه به اهمیتی که برای الفاظ امر و نهی دینی بیان گردید به ویژگیهای آنها می پردازیم تا با رعایت آنها درصد موفقیت امر نهی‌کنندگان دینی بالاتر رود . |
1. شیوایی
جمله شیوا جمله ای رسا ؛ فصیح و روان است و چون تذکر به دیگران با صفت شیوایی همراه باشد نزد مخاطب دلنشین تر و تاثیر گذار تر است . امر به معروف باید به راحتی فهمیده شود و از هرگونه پیچیدگی، نامفهومی و کلمات نامانوس و جمله بندی های ناقص و ثقیل به دور باشد به گونه ای که گنهکار با سهولت و سرعت محتوای آن را درک کند به ویژه اینکه فرصت امر و نهی بیش از چند لحظه نباشد نظیر اینکه در طول چند لحظه ای که از کنار یک راننده ی بی نظم می گذریم بگوییم: با رانندگی خود آرامش مردم را به هم نزن. 2. صراحت جمله صریح، جمله ای است که از وضوح و روشنی لازم برخوردار باشد امر به معروف باید صریح بیان شود به گونه ای که گنهکار به راحتی منظور تذکر دهنده را بفهمد و دچار برداشت غلط نگردد. در پرده بیان کردن امر و نهی دینی فهم آن را دشوار کرده و گاهی سخن را چند پهلو می کند به گونه ای که برداشت های مختلفی از آن می شود، نتیجه چنین سخنی آن می شود که وظیفه انجام نگرفته و ارشادی صورت نپذیرفته باشد البته صراحت در محتوا غیر از صراحت در بیان است و در مجموع باید به گونه ای تذکر دهیم که مخاطب سخن و هدف ما را به خوبی بفهمد. 3. متانت امر و نهی دینی باید متین یعنی محکم و استوار باشد و ضعف و سستی در آن راه نداشته باشد وقتی کلمات ارشادی با وقار و ثبات لازم همراه باشد درصد اعتماد و پذیرش را بالا می برد پس اگر به کسی که دیگران را مسخره می کند بگوییم : یک انسان با شخصیت دیگران را مسخره نمی‌کند با این جمله که بگوییم: «بیمزگی نکن» تفاوت بسیار دارد. 4. جدیت الفاظ تذکر باید جدی و به دور از هر گونه شوخی و تسامح باشد در غیر این صورت مخاطب آنها را جدی نخواهد گرفت و امر نهی دینی صورت نخواهد پذیرفت . نمونه جدی تذکر این است که به کسی که تکبر می‌ورزد بگوییم : خداوند انسانهای متکبر را دوست ندارد پس توهم متکبر نباش . |
5. اختصار تذکر باید مفید و مختصر باشد و در چند کلمه گویا و شفاف امر و نهی دینی به گنهکار ابلاغ شود مثلا به کسی که با بوق های نابهنگام خود دیگران را می ترساند و یا با سرعت بیش از حد خود عابران پیاده را به وحشت می اندازد با استفاده از کمترین فرصت بگوییم : ترساندن دیگران حذام است . بله در برخی موارد که امکان و زمینه و شرایط توضیح لازم و مفید وجود دارد اختصار لازم نیست . 6. اعتدال کلمات و جمله بندی های امر و نهی دینی باید از هرگونه افراط و تفریط و بزرگ و کوچک کردن گناه به دور باشد، مکروه را حرام جلوه ندهیم ، معصیت کوچک را معصیت کبیره معرفی نکنیم و معصیت بزرگ را گناه کوچک نشان ندهیم و خلاصه بدی و زشتی و قبح گناه را به همان اندازه که در شرع اسلام وارد شده است بیان کنیم نه کم نه زیاد . 7. سلامت الفاظ و جمله های تذکر باید سالم و صالح باشد و از آفاتی چون نیش زدن ، تحقیر توهین و فحش و هرگونه بدگویی دیگران برکنار باشد تا وظیفه ی دینی انجام گیرد و آمر به معروف در حرکات اصلاحی خود پیروز شود امیرالمومنین (ع)فرمود : کسی که سخنش نیکو باشد پیروزی در پیش روی اوست . سخنان آفتمند تاثیری ندارند و چه بسا جز گناهان به حساب آیند و با گناه نمی‌شود خدا را اطاعت کرد و گناه‌کاری را هدایت کنیم بلکه سخنان آفتمند می توانند گنهکار را در موضع بدتری قرار دهند . تذکر دهنده اگر چه از گناه و گنهکار ناراحت است اما نباید برای خنک کردن دل خود توهین کند و ناسزا گوید زیرا ما به دنبال اصلاح دیگران هستیم ونه خنک کردن دل خود . دل مومن در آخرت خنک خواهد شد و این تقدیری است که رقم خورده است . 8. عطوفت کلمات مورد استفاده در امر و نهی دینی باید به مهربانی آراسته باشند استفاده از کلماتی نظیر برادرم، خواهرم و امثال آنکه نماد عطوفت و نزدیکی با مخاطب است . امر و نهی کننده را به امر و نهی شونده نزدیک می سازند و این نزدیکی میزان پذیرش را بالاتر می بردند. ادبیات امر به معروف می تواند به نوعی با مهربانی همراه باشد البته لحاظ این ویژگی همیشگی نیست و گاهی غلظت و درشتی واجب می گردد اما اصل بر این است که در ارشاد دیگران مهربان باشیم و بدی های آنها را با خوبی پاسخ دهیم مبادا بدی آنها ما را به بدی بکشاند که کار الهی ما را ضعیف خواهد کرد. رفتار خوب ما در برابر بدی های دیگران تکانی روحی به آن‌هاست ضمن اینکه پاداش بزرگی را برای تذکر دهنده به همراه دارد. مردی به پیامبر-ص عرض کرد: یا رسول الله من اقوامی دارم که با آنها صله ارحام می کنم اما آنها با من قطع رابطه کرده‌اند من به آنها احسان می کنم اما آنها با من بد رفتاری می کنند، من بر بدی‌های آنها حلم می‌ورزم اما آنها بر من جهالت می‌کنند. حضرت فرمود: اگر آنگونه باشی که می گویی گویا رنج و ناراحتی که از برخورد خوب تو به آنها می رسد دردناک‌تر است و تا تو در چنین حالی باشی خداوند پشتیبان تو خواهد بود. |
9. اکرام احترام به گنهکار باید در الفاظ و ادبیات امر و نهی دینی مورد توجه قرار گیرد و به تعبیر دیگر ادبیات امر به معروف باید محترمانه باشد به گونه ای که گنهکار این ویژگی را احساس نماید و زمینه پذیرش در او تقویت گردد نظیر این که به خانمی که پوشش دینی را مراعات نکرده است گفته شود : شما خانم محترمی هستید اما پوشش شما بر خلاف احکام اسلام و رضایت خداوند است مراعات بفرمایید خود را بپوشانید . البته اشاره به این نکته لازم است که احترام به گنهکار نظیر احترام به صاحبان علم و فضیلت نیست که شخصیت آنها بخاطر ارزش های که دارند قابل تکریم است بلکه از آن جهت که گنهکارند مورد مذمت هستند اما بخاطر موفقیت در تذکر خود به آنها احترام می گذاریم هر چند ذاتاً استحقاق چنین اکرامی را نداشته باشند . از آنجایی که بحث احترام و بی احترامی به گنهکار از مباحث مهم امر به معروف و نهی از منکر است مطالب بیشتری را در این باره ارائه می دهیم . احترام به گنهکار از عوامل موفقیت عرصه امر و نهی دینی است و او را از لجاجت و عصبی شدن دور کرده و درجه ی پذیرش او را بالا می برد زیرا امر و نهی دینی درعین حال که یک حرکت مثبت و متعالی است در مواردی این ذهنیت را برای گنهکار پدید می آورد که مبادا تذکر دهنده قصد توهین و تحقیر او را دارد اما با احترامی که به او می گذارد این ذهنیت منفی از میان می رود . ذهنیت دیگری برای گنهکار مطرح است و آن اینکه تذکر دهنده او را گنهکاری بیش نمی‌داند پس برای من شخصیتی قائل نیست اما وقتی مشاهده می کند حرمت او بطور کامل حفظ شده است سوء ظن احتمالی او به حسن ظن تبدیل می گردد نکته روانشناختی دیگری وجود دارد و آن این است که احترام به گنهکار موجب می شود احساس شخصیت کند و این احساس زمینه خوبی برای پذیرش تذکر است زیرا کسانی که احساس شخصیت نمی‌کنند حق پذیری در آنها ضعیف و با تعلل و تاخیر و بهانه جویی همراه است و چه بسا کار آنها به استهزاء امر و نهی و آمر و ناهی کشیده شود البته نباید احترام به گنهکار با اغراق همراه باشد و از حالت طبیعی خارج گردد زیرا در این صورت تذکر دهنده در ذهن گنهکار زیر سوال می رود و در نتیجه پذیرش او ضعیف می گردد . احترام به گنهکار این است که با اخلاق اسلامی و رعایت حقوق دیگران و پرهیز از هر گونه بد رفتاری و بدگفتاری با او روبرو شویم اما عده ای به جای آن با طرح مسائل غیر واقعی شخصیت دروغین را از گنهکار به او ارائه می دهند استفاده از عناوین چون شما از سرمایه های اسلام هستند اسلام به وجود شما نیازمند است شما از افتخارات کشور به شمار می‌روید و آنچه که گنهکار از آن تعجب می کند و خود را در آن جایگاه نمی‌بیند نه تنها تاثیر مثبتی ندارد که از تاثیر منفی هم برخوردار می باشد بله گاهی از این تعریف ها نسبت به افراد خاص و محدودی مبالغه به حساب نمی‌آید که در این صورت استفاده از آنها می تواند سودمند باشد . آنچه که باید از سوی تذکر دهنده انجام گیرد احترام بدون افراط و تفریط به گنهکار است و احترام ما نباید به خضوع و تواضع بیش از حد در برابر او منتهی شود و گرفتار مداهنه گردیم مداهنه که اسلام از آن نهی کرده است همان چرب زبانی ,تملق داشتن روابط بسیار خوب و عادی با کسی است که بی پروا گناه می کند . بنابر آنجه بیان گردید رفتار ما با گنهکار باید معقول باشد نه توهین کنیم و نه راه مداهنه را پیش گیریم زیرا مداهنه نوعی تایید گنهکار است و او را در انجام گناه جسورتر می سازد و توهین ما او را بر سر لجاجت آورده و بر جسارت او در ارتکاب گناه می افزاید . خطا کاران در یک جایگاه منفی دینی و اجتماعی قرار دارند از این رو به نوع نگاه دیگران به خود حساسند حال اگر کسی به آنها اهانت کند این حساسیت بیشتر شده و واکنش مضاعفی را به همراه دارد و نتیجه امر و نهی دینی را که تاثیر مثبت در رعایت تقواست از میان می برد اما احترام به آنها با توجه به جایگاه منفی که دارند آنها را به استقبال بهتری از امر ون هی دینی سوق می دهد ضمن اینکه توهین بی حرمتی به دیگران از شان آمران به معروف که در مسیر پاک پیامبران الهی حرکت می کنند به دور است و بلکه منکری است که باید از آن پرهیز نمود . |
10. آداب ارتباط با گنهکار
امر به معروف مثل بسیاری از امور دیگر دارای ادبیات روانشناسی و فرهنگ و شیوه های خاص خود است که اگر کسی آنها را مورد توجه قراردهد به موفقیت می رسد کسی که تصمیم می گیرد امر به معروف کند با توکل بر خدا به سوی گنهکار می رود و به او سلام می کند سلام کلید ارتباط و گفتگوست و وقتی باسلام ارتباط برقرار گردید بخشی از ماموریت انجام گرفته و راه برای ادامه ی کار گشوده می گردد مثلا می گوید : این دستور خداست که مردم از تحقیر یکدیگر بپرهیزند و شما هم این کار را ترک کنید. |
11. موضع گیری های گنهکار پس از تذکر سه موضع گیر از سوی گنهکار می‌تواند بروز کند : الف –پذیرش در این صورت شایسته است او را دعا کند نظیر آنکه بگوید : از پذیرش شما سپاس‌گذارم خداوند شما را از خوبان و پرهیزکاران قراردهد و یا امیدوارم همیشه در انجام این وظیفه موفق باشید و یا امیدوارم برای همیشه از این گناه دوری کنید دعا به گنهکار سه ویژگی مثبت را به همراه دارد 1- کمک بیشتر خداوند 2- اثبات صداقت صمیمیت امر نهی کننده 3- تاثیر بیشتر تذکر . دعا کردن همیشه پس از تذکر نیست بلکه می تواند پیش از پذیرش گنهکار باشد نظیر اینکه پس از امر و نهی دینی بگوید: امیدوارم این سخن من که برای رضای خدا عرض کردم در دل شما اثر داشته باشد و یک خوبی به خوبی های شما افزوده گردد و یا بگوید: از خدا می خواهم سخن مرا در دل شما موثر قرار دهد و شما را بر رعایت آن موفق بدارد آنگاه خدا را شکر گوید که توفیق این امر به معروف را نصیب او فرمود و دعا کند همواره او را در اصلاح دیگران یاری دهد. ب:سکوت این سکوت می تواند علامت رضایت و یا نشانه ی ناخوشنودی گنهکار باشد و در هر صورت ماموریت تذکر دهنده پایان می یابد . البته در این موقعیت هم می توان برای تاثیر تذکر در او دعا کرد و یا خدا را بر انجام تذکر که اتمام حجت برای گنهکار است به شهادت گرفت نظیر آنکه بگوییم : خدایا تو شاهد باش که پیامت را به بندهات رساندم . این امور به تشخیص امر به معروف مربوط می شود که چگونه امر و نهی دینی خود را مدیریت کند و در چه موقعیتی چه تصمیمی بگیرد و چه بگوید چه نگوید ج-مخالفت شیطان در انسان گنهکار سهم دارد و حاضر نیست سهم خود را از دل او از دست بدهد از این رو القاء مخالفت می کند که یکی از وسوسه های کهنه شده ی اوست و آمر به معروف باید ضمن هدایت مخاطب وسوسه زدایی از قلب گنهکار را هم مورد توجه قرار دهد . در برابر این مخالفت به شهادت گرفتن خداوند به این گونه که بگوییم: پروردگارا من پیام تو را به بندهات رساندم و به وظیفه ام عمل کردم. موثر است و گنهکار را با اتمام حجت بیشتری روبرو می سازد . |
موضع گیری های تذکر دهنده
چند موضع گیری در برابر مخالفت گنهکار در پیش روی ماست که به آنها اشاره می کنیم: 1. سکوت سکوت در برابر گنهکار در اکثر موارد ضعف به حساب می آید زیرا گمان می کند مخالفت او صحیح و بدون پاسخ است. 2. جواب های کلی جواب های کلی از ندادن جواب بهتر است زیرا سکوت در برابر مخالفت گنهکار به نوعی تایید او را به همراه دارد و چه بسا او را به غرور سوق دهد اما جواب کلی نظیر اینکه پس از مخالفت او بگوییم: من به وظیفه ام عمل کردم و اکنون نوبت شماست یا بگوییم: من شما را به دستور خداوند آگاه کردم ، خود دانید یا بگوییم : به جای این مخالفت ها کمی به سخن من فکر کنید و یا بگوییم : مخالفت با امر به معروف از گناهان بزرگ است |
3. پاسخ های کوتاه به مخالفت ها مخالفت با تذکر،از گناهان کبیره است زیرا مخالفت با یک اصل قرآنی و مسلم دینی است که از ضروریات اسلام به شمار می رود البته اگر کسی اصل امر به معروف را قبول نداشته باشد مخالف ضروری دین مسلمان نیست و ضروری دین چیزی است که همه می دانند جزء اسلام است . اما اگر اصل امر و نهی دینی را قبول داشته باشد و در مواردی با آن مخالفت ورزد کافر نیست بلکه فاسق می باشد و ما در اینجا به مخالفتها پاسخ می دهیم تا گنهکاران بدانند که مخالفت آنها صحیح نیست و پاسخ دارد و ما با سکوت خود آنها را تایید نمی کنیم .اما مهم ترین مخالفتها و پاسخ ها عبارتند از : 1. آزادم ج- بله آزادی که گناه می کنی ,اگر بنده خدا بودی گناه نمی‌کردی . 2. به شما مربوط نیست . ج- به خدا که مربوط است من دستور خدا را بیان کردم . 3. دخالت نکن . ج- امر به معروف دخالت من نیست دخالت خداست . 4. شما چه کاره هستید ؟ ج- فرمانبردار خدا 5. مزاحم نشو . ج- مزاحم نیستم امر خدا را اجرا می کنم . 6. برو به کار خود برس . ج- کارمن همین است که خداوند به آن امر کرده است 7. به خودم مربوط می شود . ج- به خدا مربوط نمی‌شود ؟ 8. لازم نیست ما را امر به معروف کنید ج- ولی خداوند لازم می داند. 9. مملکت صاحب دارد ج- صاحب مملکت امر به معروف را واجب کرده است . 10. گناه من یک مسئله شخصی است ج- گناه شخصی هم مخالفت با خداست و باید ترک شود 11. دوست دارم چنین کنم ج- پس دین خدایی که تو را آفرید چه می شود ؟ 12. ما را در یک قبر می‌گذارند و شما را در قبر دیگر . ج- بله قبر ها جداست اما ما نسبت به یکدیگر مسئولیم. 13. عیسی به دین خود موسی به دین خود . ج- ولی این شعار اسلام نیست اسلام همه را مسئول یکدیگر می داند 14. خواهی نشوی رسوا هم رنگ جماعت باش . ج- ولی رسوایی گناه بیشتر است |
15. قلبت پاک باشد
ج- گنهکار قلب پاکی ندارد . 16. از کی تا به حال متدین شدی ؟ ج- از خدا می خواهم متدین باش . 17. نیازی به نصیحت ندارم . ج-کسی که خطا می کند نیازمند نصیحت است 18. من مسلمان نیستم . ج- بنده ی خدا که هستی , من دستور خدا را به شما گفتم . 19. دیگران بدتر از ما هستند. ج- بدتری دیگران مجوز گناه شما نیست . 20. خشک نباش ج- رعایت احکام اسلام خشکی نیست . 21. گناه زیادی نکردم . ج- چون گناه مخالفت با خداست کم آن هم زیاد است . 22. تعصب نداشته باش ج- چرا به دین خدا تعصب نداشته باشم 23. تعصب خشک نداشته باش . ج- پایبندی به اسلام تعصب خشک نیست ، یک ارزش متعالی است . 24. ما گرفتار شده ایم . ج- ولی همیشه امکان بازگشت وجود دارد و اراده ات آزاد است . 25. همه مشکلات برطرف شده و تنها همین کار من مانده است ؟ ج- هر گناهی شعله ای از آتش است که باید خاموش شود . |
نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترا
نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترانی که چشمانی جذاب دارند با شدت بیشتری پیگیرشود! نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترانی که چشمانی جذاب دارند با شدت بیشتری پیگیری می شود! نیروهای امر به معروف و نهی ازمنکر (پلیس دینی) عربستان، پوشش چشم را برای زنان و دختران اجباری می کنند. شیخ مطلق نابت، سخنگوی رسانه ای نیروهای امر به معروف و نهی از منکر در منطقه حائل( شمال عربستان) در این باره گفت: نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترانی که چشمانی جذاب دارند با شدت بیشتری پیگیری می شود. نابت از این اقدام پلیس دفاع کرد و گفت: نیروهای امر به معروف و نهی از منکر متعهد شده اند که این طرح را به زودی به اجرا بگذارند . سال گذشته یکی مرد عربستانی به سبب آنکه پلیس امر به معروف و نهی از منکر همسرش را به پوشش چشمانش اجبار کرده بود با پلیس درگیر شد و در این درگیری پلیس او را به شدت مجروح کرد. دادگاه نیز در رسیدگی به این پرونده پلیس را تبرئه کرد و برای این مرد و یکی از همراهانش مجازات سختی در نظر گرفت. این مرد با حکم دادگاه به هشت ماه زندن و 300 تازیانه در 6 مرحله و همراهش نیز به یک سال و نیم زندان و 700 تازیانه در 10 مرحله محکوم شد! |
امر به معروف ساده چگونه بگوییم ؟ مثلا به کسی که در بحث با دیگران خودنمایی مراء می کند بگوییم : مراء نکن و یا به کسی که در جواب سلام دیگران می گوید: سلام از ماست بگوییم : جواب سلام واجب است وشما جواب سلام ما را ندادید . و یا به کسی که وسواسی است بگوییم : وسواس خود را ترک کن وبه آن اعتنا نکن . تذکر ساده می تواند به صورت امرو نهی انجام شود واگر تاثیر نداشته باشد به روش استدعایی عملی گردد. امام خمینی در احکام امر به معروف آورده است : اگر بداند نهی از منکر او جزبا استفاده از موعظه و استدعا تاثیر نمی کند باید با موعظه یا استدعا او را نهی کند واگر بداند که تنها استدعا وموعظه اثر دارد وامر و نهی تاثیری ندارد واجب است استدعا وموعظه کند . |
نمونه عملی
مردی به امام حسین (ع)رسید قبل از هر چیز گفت: حالت چطور است خداوند سلامتی دهد . امام (ع)فرمود: سلام کردن بر سخن گفتن مقدم است خداوند به تو سلامتی دهد . آنگاه فرمود : به کسی اجازه سخن ندهید تا اول سلام کند. |
امر به معروف صریح تذکر صریح وبدون پرده نیز از انواع امر و نهی زبانی است که بخش قابل توجهی ازاین فریضه الهی را به خود اختصاص داده است در این نوع از تذکر که بنابر مصالحی تذکر دهنده آن را برمی گزیند با صراحت تمام به گنهکار امر و نهی دینی می کند . چگونه بگوییم ؟ مثلا به کسی که شراب می خورد بگوییم :شراب نخور که پیامبر فرمود : شراب خوار مانند بت پرست است . یا به کسی که لباس جنس مخالف خود را پوشیده است بگوییم لباس خاص جنس مخالف را به تن نکن و یا به پیمان شکن بگوییم : به عهد خود وفادار باش. |
نمونه عملی :
روزی عایشه از زنی نام برد ودر ضمن سخن خود گفت : او کوتاه قداست . پیامبر (ص) فرمود : غیبت اورا کردی یادآوری : تذکر صریح برای برخی از گنهکاران سنگین است و زمانی باید از آن بهره گرفت که امکان اجرای شیوه های آسانتر را در پیش رو نداشته باشیم. |
امر به معروف تاکیدی برخی گنهکاران جدیتی درکار خود ندارد و یا سخن تذکر دهنده را جدی نمی گیرند و یا به خاطر اراده ی ضعیف ویا هر علت دیگرآن را فراموش می کنند در چنین مواردی باید امر به معروف تاکیدی داشته باشیم تا گنهکار را در ارتباط با تذکر خود جدی گردانیم . چگونه بگوییم ؟ مثلا سخن خود را به جای یک بار ، دوبار یا سه بار بیان کنیم و یا از کلماتی نظیر حتما مراعات کنید ، همواره به یاد داشته باشید جدی بگیرید وامثال آن بهره گیریم . |
نمونه عملی
ام خالد ازشیعیان متعهد وصالح زمان امام صادق (ع)بود روزی بر آن حضرت وارد شد وعرض کرد : فدایت شوم من به بیماری معده مبتلا شده ام و اطبای عراقی شراب وآرد گندم را برمن توصیه کرده اند تا خود را به آن مداوا نمایم . امام صادق (ع)فرمود : چه چیز تورا از آشامیدن آن منع میکند ؟ ام خالد عرض کرد :اطاعت از شما . امام (ع)فرمود : یک قطره ی از آن را نچش نه والله اجازه نوشیدن یک قطره از را نمی دهم اگر خوردی به هنگام مرگ پشیمان خواهی شد آنگاه سه مرتبه فرمود : فهمیدی ؟ و ام خالد عرض کرد بله |
امر به معروف اعتراضی در تذکر اعتراضی به جای امر و نهی به گنهکاران به او اعتراض می شود واگر این اعتراض بصورت صحیح وبه موقع انجام گیرد تاثیر خوبی در محاطب خواهد داشت . چگونه بگوییم ؟ مثلا به کسی که ظلم می کندبگوییم : تو که می دانی ظلم گناه بزرگی است چرا ظلم می کنی ؟ و یا به کسی که کم فروشی می کند بگوییم : مگر نمی دانی که خداوند در قرآن فرموده است : وای برکم فروشان ، و وای خداوند بسیار سخت ودردآور است پس چرا کم فروشی می کنی ؟ و یا به زنی که بخاطر جلوه گری در جامعه مورد یاوه گویی قرار می گیرد بگوییم : اگر با این وضعیت حرام بیرون نمی آمدی مورد هتک حرمت قرار نمی گرفتی . و یا به شیعه ای که آشکارا در جامعه گناه می کند بگوییم امام صادق (ع) فرمود : زینت ما باشید مایه ی ننگ ما نباشید شما به این گناه علنی موجب ننگ امام (ع)نشدی ؟ اینگونه زینت امام صادق (ع)می شوی؟ |
نمونه عملی
یکی ازارادتمندان امام خمینی میگوید : یک بار در جماران به محضر ایشان رسیدم ، یکی از مسئولین مملکتی برای انجام کارهای جاری به خدمت امام رسید و پدرسالخورده اش نیز همراه او بود وقتی خواست به حضور امام برسد جلوتر از پدر حرکت کرد وپس از تشرف به خدمت امام ، پدرش را معرفی کرد . امام هم نگاهی به آن مسئول کرد و فرمود : این آقا پدر شما هستند ؟ عرض کرد :آری امام خمینی فرمود : پس چرا جلوی او راه افتادی و وارد شدی ؟ |
| اکنون ساعت 02:15 PM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد. |
Powered by vBulletin® Version 3.8.4 Copyright , Jelsoft Enterprices مدیریت توسط کورش نعلینی
استفاده از مطالب پی سی سیتی بدون ذکر منبع هم پیگرد قانونی ندارد!! (این دیگه به انصاف خودتونه !!)
(اگر مطلبی از شما در سایت ما بدون ذکر نامتان استفاده شده مارا خبر کنید تا آنرا اصلاح کنیم)