خواجه نصیر الدین طوسی گذشتهاز اینکه مردی حکیم و دانشمند بوده به صفات حمیده و اخلاق پسندیده نیز اراسته بوده و معاصرین وی همه او را به کرایم اخلاق ستوده اند .ابن الفوطی که از شاگردان خواجه بوده و سالها در خدمت او به سر برده در باره اخلاق او گوید :خواجه مردی فاضل و کریم الاخلاق و نیکو سیرت و فروتن بود و هیچگاه از درخواست کسی دلتنگ نمی شد و حاجتمندی را رد نمی کرد و برخورد او با همه به خوشرویی بود...

ابن شاکر در فوات الوفیات اخلاق او را چنین توصیف کرده:خواجه بسیار نیکو صورت و خوشرو و کریم و سخی و بردبار و خوش معاشرت و زیرک و با فراست بود. و بعد حکایت غضب کردن هلاکو بر عطا ملک جوینی و امر به حبس و قید کردن او و تدبیر خواجه در رهاندن اورا از سیاست دلیل بر زیرکی وی اورده است .و در باره حلم و بردباری خواجه حکایت زیر نیز اورده است.

وقتی شخصی به خدمت خواجه امد و نوشته ای از دیگری تقدیم وی کرد که در ان نوشته به خواجه ناسزا گفته و دشنام داده و او را کلب بن کلب خوانده بود .خواجه در برابر ناسزاهای وی با زبان ملاطفت امیزی او را جواب گفت و فرمود:این که مرا سگ خوانده درست نیست چه سگ از جمله چهارپایان است و عو عو می کند و پوستش پوشیده از مو است و با ناخنی دراز باشد و این صفات در من نیست و برخلاف قامت من راست و تنم بی مو و ناخنم پهن و ناطق و خندانم و فصول و خواصی که مراست غیر از فصول . خ.اص سگ باشد و انچه در من است متناقض است با انچه صاحب نامه در باره من گفته است و جواب او را به این عبارت نقض و رد کرد و پاسخ او را با زبان نرم داد بی انکه کلمه درشتی بر زبان راند یا فرستاده را برنجاند و این کاشف از حسن سرشت و حلم وافر و عقل و کفایت اوست...

خواجه به واسطه تقرب و مکانتی که در نزد هلاکو داشت منافع مسلمانان و مخصوصا شیعیان و سادات و حکما و علما را در مقابل سپاهیان خونخوار مغول حفظ می کرد و رعایت کامل از انان می نمود و در حق همه نیکی می کرد تا می توانست سعی می نمود که انان را به شغل سابق برگمارد و اوقاف را از دست اندازی امرای مغول نگاه دارد تا متولیانان بتوانند وجوه اوقاف را بر مصارف مقرر واقف صرف کنند و با این مکانت و جاهی که او را حاصل شده بود معهذا شخصی متواضع و گشاده رو و نیکو رفتار بود.

شیبک خان اوزبک پس از س یازده سال پادشاهی در خراسان و هرات و مرو قندهار و سمرقند در سن 61 سالگی در محمود اباد مرو به دست سپاه شاه اسماعیل صفوی کشته شد.شاه اسماعیل که گذشته از تعصب مذهبی به سبب رفتار ناجوانمردانه شیبک خان با بازماندگان سلطان حسین میرزای بایقرا و نامه های دشنام امیز و قتل و غارت های بی امان وی در خراسان از او کینه سخت در دل داشت فرمان داد تا سر پر غرورش را از تن جدا کردند . پوست سرش را پر از کاه کرد و برای سلطان بایزید خان عثمانی فرستاد و جسد بی جانش را به فرمان شاه گروهی از صوفیان خوردند.

هنگامی که شاه ایران در کاسه سر حریف باده گساری می کرد وزیر شیبک خان کمال الدین محمود ساغرچی رابا گروهی از اسیران دشمن به حضور اوردند شاه رو به وزیر کرده پرسید که ای خواجه ایا این قدح را می شناسی ؟کاسه سر پادشاه توست وزیر تیره روز که به مقتضای حال چاره ای به جز تملق گفتن نداشت جواب داد :سبحان الله چه صاحب دولتی بود که هنوز دولت در او باقی است که با این حال بر روی دست چون تو صاحب اقبالی است که دم به دم از ان باده نشاط می نوشد .این نکته مایه رنبساط خاطر شاه گشت و خواجه نیز بر خلاف دیگر اسیران از مرگ قطعی نجات یافت.

من چو ابرشان به ته خرقه می کشم.

کار کنید و لحظاتی را که برگشت ندارد هدر ندهید و اوقات خود را بیهوده مگذرانید همیشه کار کنید تا لذت کامیابی و سرور و نشاط را در دوره زندگی دریابید/موریس مترلینگ

بهترین کارها این است که در جوانی دانش اموزی و در پیری به کار بری./بودرجمهر