آشنایی با ترجمه های قرآن

از عصر قاجار و مقارن در گرفتن مشروطیت، یک ترجمه‌ی قابل توجه و ارزشمند باقی مانده است که به قلم محمد طاهر مستوفی شیبانی، معروف به بصیر‌الملک است. از رجال فرهنگی عصر ناصری. ترجمه‌ی معروف دیگر ترجمه‌ی توضیح آمیز مرحوم عبدالحسین آیتی معروف به آواره است که در سال‌های 1324 تا 1326 شمسی در یزد در سه جلد تحت عنوان کتاب نبی یا قرآن فارسی انتشار یافته است. مشخصه‌ی اصلی این ترجمه‌ها مخصوصاً دوتای اول این است که مانند ترجمه‌ی قدما کاملاً تحت‌اللفظی است. مشخصه‌ی اصلی و مهم ترجمه‌های جدید قرآن مجید در راحت و روان بودن آنها و عدول از ترجمه‌ی تحت‌اللفظی است. اصولا در عصر جدید، به خاطر بیشتر شدن مناسبات و روابط فرهنگی با غرب و باب شدن ترجمه از زبان‌های اروپایی، مخصوصا فرانسه و انگلیسی، مترجمان موفق و ماهر فراوان شده‌اند و معلوم شد که واحد ترجمه، کلمه نیست بلکه جمله است. لذا چند دهه پس از ترجمه‌ی بصیر‌الملک، یعنی در اواخر عصر پهلوی اول، ترجمه‌های روشن و روانی از قرآن مجید عرضه شد که دو فقره از آنها را نام می‌بریم. یکی از اینها ترجمه‌ی مرحوم حکمت آل آقا بود که به مدت 20-30 سال در رادیو که مهمترین رسانه‌ی گروهی آن روزگاران به شمار می آ‌مد، به ترجمة قرآن اشتغال داشت. دوم که نقطه‌ی عطفی در ترجمه‌ی قرآن در عصر جدید است، ترجمه‌ی مرحوم محی‌الدین مهدی الهی قمشه‌ای بود. الهی قمشه‌ای در ترجمه دست توانایی داشت و علاوه بر قرآن مجید صحیفه‌ی سجادیه و مفاتیح الجنان را به نثر شیوایی ترجمه کرده بود. ترجمه‌ی قرآن ایشان در حدود سال‌های 1320 شمسی انجام گرفته است. و به جای آنکه مانند قدما، ترجمه‌ی کلمات و آیات قرآنی را زیر سطور نوشته باشد، آزادانه در صفحه‌ای جداگانه آورده بود. دیگر از ترجمه‌های مهم قرآن مجید، ترجمه‌ی مرحوم ابوالقاسم پاینده است، که مترجمی قهار بود و قلمی سحار داشت. ترجمه‌ی مرحوم پاینده هم مانند مرحوم قمشه‌ای بود. یعنی از نظر نثر فارسی، بسیار فصیح و مفهوم بود ولی غلط‌های علمی داشت. فرقهایش در این بود که ترجمه‌ی قمشه‌ای تفسیر‌آمیز است و باید آن را «ترجمه-تفسیر» نام گذاشت. اما ترجمه‌‌ی پاینده ترجمه‌ی محض و بدون افزایش و اضافات تفسیری است. بعد از انتشار ترجمه‌ی پاینده، زین‌العابدین رهنما ترجمه‌ی شیوا و بسیار کم غلطی از قرآن به دست داد. آقای خرمشاهی (کتاب قرآن پژوهی) می‌گویند: بنده خود و از ده ترجمه از قرآن مجید می‌شناسم که 7 تا از آنها منتشر شده و بقیه و زیر چاپ است از جمله: 1) ترجمه‌ی آقای عبدالمحمد آیتی 2) ترجمه‌ی خوب و استوار دیگر، ترجمه‌ی آقای محمد خواجوی 3) ترجمه‌ی آقای باقر بهبودی به نام معانی القرآن که تا حدودی تفسیر آمیز است. 4) ترجمه‌ی چهارم به قلم آقای جلال‌الدین فارسی از دولتمردان نامدار معاصر است. 5) ترجمه‌ی 5، ترجمه‌‌ی پنجم آقای ابوالقاسم امامی است. 6) ترجمه‌ی آقای دکتر سید جلال‌الدین مجتبوی 7) ترجمه‌ی آقای دکتر محمد حسین روحانی، محقق و مترجم نامدار معاصر است. 8) ترجمه‌ی آقای کاظم پور جوادی است. 9) ترجمه‌ی نهم که بنده افتخار ویرایش آن را داشته‌ام، ترجمه‌’ آقای دکتر محمد مهدی فولادوند است. 10) ترجمه‌ی آیت‌ا… مکارم شیرازی است. 11) ترجمه‌ی آقای دکتر علی اصغر حلبی است. 12) ترجمه‌ی آقای خرمشاهی است.