عارف ساق(ARIF SAĞ) خنياگري از شرق تركيه

در سال 1945 ميلادي در شهر آشكاله (Aşkale) از توابع استان ارزروم (Erzurum) كه در ميان كوه­ها واقع شده، به دنيا آمد. از حدود 3-4 سالگي كه با پدرش ]آسيابان[ به آسياب مي­رفت، با صداهاي موزون آشنا شد. خود عارف ساق در اين باره چنين مي­گويد : " صداي آب، آبي كه به پره­ها ]پره­هاي آسياب[ برخورد مي­كرد، صداي گردش پره­ها و ساييده شدن دو سنگ آسياب و مخلوطي از اين صداها به گوش مي­رسيد و اين صداي موزون را يك عنصر ديگر بر هم مي­زد؛ آن هم چوب كار كرده­اي بود كه نعل روي آن كوبيده بودند و صداي شق شق مي­داد. به اين ترتيب صداهاي موزون با يك ريتم منظم به گوش مي­رسيد. شنيدن مدام اين اصوات، انسان را به خيال و رؤيا مي­برد. درك موسيقي و ريتم از همان سالها شروع شد و من از آنجا سرم را به موسيقي مشغول كردم."

آسياب و صداي آب موافق طبع عارف ساق بود و نخستين اركستر موسيقي براي او. در پنج سالگي نواختن ني چوپاني (Kavall) را آغاز كرد. در شش سالگي صداي گرامافون را شنيد و در هفت سالگي در دكان كوماش دَدَه (Kumaş Dede) در شهر ارزنجان (Erzincan) با باقلاما (Bağlama) آشنا شد. اين دكان محل رفت ­و ­آمد و گردهمايي استاداني چون داوود سولاري (Davut Sulari)، عاشيق دايمي(Aşik Daimi)، علي اكبر چيچك (Ali Ekber çiçek)، عاشيق بيهاني (Aşik Beyhani) و عاشيق كمتر يوسف (Aşik Kemter Yusuf) بوده و اين استادان راهنماي خوبي برايش بودند.

در پانزده سالگي به استانبول سفر كرد و در "جمعيت" موسيقي آكساراي (Aksaray Musiki cemiyeti) شاگرد محمد نيدا تفنگچي(Nida Tüfenkçi) شد. اين دور‌ه آموختن موسيقي براي عارف ساق به طور زيربنايي مهم بود و در شكل­گيري شيوه نوازندگيش تأثير بسزايي داشت.

سالهاي دهه 60 و 70 براي او سالهاي آموختن و تحقيق در موسيقي بود. اين دوره در تركيه از نظر حركتهاي اجتماعي و سياسي و انعكاس اين جنبشها در هنر و بخصوص موسيقي داراي اهميت فراوان است. در همين سالها شركتهاي ضبط و پخش صفحه شروع به فعاليت جدي­تر كردند. عارف ساق در سال 1963 اولين صفحه گرامافون خود را با نام(Gafil Gezme Şaşkin Bir Gün Ölürsün) منتشر نمود. در سال 1965 به عنوان نوازنده باقلاما در راديو استانبول مشغول به كار شد. در ادامه فعاليتهاي اجتماعي، ضبط و انتشار صفحات گرامافون را ادامه داد. در مدت تقريبي 20 سال، 45 صفحه گرامافون منتشر نمود كه موجب شهرت و درخشش او گرديد.

با انتشار اين صفحات گرامافون و ساخت در حدود 200 آهنگ ( Beste) نوازندگان باقلاما با اجراي ساخته­هاي او حمايت و تأييد خود را نشان دادند. از لحاظ فرم­شناسي اين آثار در دوره آرابسك _ فانتزي (Arabesk-fantazi) قرار مي­گيرند. اين آهنگها حاوي موتيف­هاي محلي و نيز بازتابي از موسيقي مردمي (Halk) هستند.

در سال 1975 هيئت مديره كنسرواتوار دولتي موسيقي تركي در استانبول (İstanbul Devlet Türk Müziği Konservatuarı) عارف ساق را به عنوان استاد مدرس و عضو هيئت علمي خود برگزيد. تدريس موسيقي مردمي و نوازندگي باقلاما در اين آكادمي بر عهده او بود. در سال 1982 از كنسرواتوار بيرون آمد و تدريس را در خانه موسيق عارف ساق ادامه داد. خانه موسيقي عارف ساق در سال 1980 با همكاري يوسف تورامان (Yusuf Toraman) نوازنده و سازنده باقلاما پايه­گذاري شد. در يك دوره از سال 1984 تا 1987 با ديگر استادان باقلاما از جمله موسي اروقلو (Musa Eroğlu)، مخلص آكارسو (Muhlis Akarsu) و ياووز تُپ (Yavuz Top) سري آلبومهاي "محبت 5-1" را منتشر نمود.

در سال 1982 در تأتر شأن استانبول (İstanbul Şan Tiyatrosu) اولين رسيتال باقلاماي خود را اجرا نمود. در سالهاي دهه 80 با سفر به اروپا و ژاپن و اجراي كنسرتهاي متعدد موسيقي مردمي و ساز ملي تركيه، باقلاما را به مردم اين كشورها شناساند. در سايه اين تلاشها، موسيقي مردمي تركيه هم­اكنون از شخصيت مستقل و متمايز برخوردار بوده و عارف ساق به شهرت جهاني دست يافته است.

در اجراهاي عارف ساق تكنيك پيشرفته نوازندگي باقلاما، اجرا بر اساس رپرتوار موسيقي شرق تركيه و مضرابها و ريتمهاي پيچيده مشهود است. تداوم موسيقي مردمي و نوازندگي باقلاما به حضور و فعاليت عارف ساق وابسته است. در يك دوره از سال 1987 تا 1991 عارف ساق نماينده مجلس ملي تركيه شد و به اين ترتيب اولين هنرمندي است كه نماينده مردم در مجلس شد.

در سال 1996 در سالن فيلارمونيك كُلن همراه با اركستر فيلارمونيك كُلن در حضور رئيس جمهور آلمان، پروفسور رُمَن هرزوگ (Prof. Roman Herzog) به اجراي برنامه بر اساس موسيقي آناتولي به صورت موسيقي تلفيقي پرداخت. همكاران او در اجراي اين برنامه، اردال ارزنجان (Erdal Erzincan) و اِروال پارلاك (Erol Parlak) بودند. سرانجام در سال 2000 تور كنسرت موسيقي تلفيقي همراه با توماتيتو (Tomatito) گيتاريست بزرگ فلامينكو از اسپانيا در 12 شهر مختلف اروپا برگزار نمود. براي عارف ساق، سازش همانند نان و آب مي­ماند و خويشتن را پاره­اي از عاشيق _ اوزان­هاي آناتولي مي­شناسد. وي ازدواج كرده و داراي دو فرزند است.
ترجمه:هادی سپهری