«كرانفورد» از مجموعه‌هاي جديد تلويزيون انگلستان است كه در 7 اپيزود توليد شد و در فاصله سال‌هاي 2007 تا 2009 به روي آنتن رفت. خالق اصلي اين مجموعه درام سو برتويسل است كه آن را با همكاري سوزي كانكلين تهيه و توليد كرد. مجموعه كه عوامل اصلي آن را خانم‌ها تشكيل مي‌دهند در سطح بين‌المللي با نام «بازگشت به كرانفورد» هم به نمايش درآمد. كرانفورد ـ كه جودي دنچ بازيگر كهنه‌كار و كلاسيك سينما و تئاتر انگلستان را در نقش اصلي خود دارد ـ نامزد دريافت چندين جايزه گلدن گلوب (كره طلايي)‌ در بخش تلويزيوني شد و بيش از 10 جايزه تلويزيوني را در انگلستان دريافت كرده است. قصه مجموعه در سال 1943 در روستايي سرسبز به نام كرانفورد اتفاق مي‌افتد كه محل زندگي دو خواهر به نام متي (جودي دنچ)‌ و دوبورا (جوليا مكنزي)‌ است.



مري اسميت (با بازي ليزا ديلن)‌ كه زن جواني است، پس از مدتي دوري از دهكده نزد اين دو خواهر برمي‌گردد. همزمان با او ، پزشك جواني به نام فرانك (سايمن وودز)‌ نيز وارد اين دهكده كوچك مي‌شود. بزودي او دلباخته سوفي مي‌شود كه همراه برادر كوچك و دو خواهر خود با پدرشان زندگي مرفهي دارند. پيردختري به نام كارولين هم دلباخته دكتر فرانك مي‌شود. در يك روز باراني كه جشن بزرگي در دهكده برپا شده، خواهر كارولين بحث ازدواج دكتر و خواهرش را مطرح و با اين كار سوفي و پدر او را بشدت شوكه مي‌كند. علت اين شوك اين است كه فرانك، چند روز قبل به منزل سوفي رفته و او را از پدرش خواستگاري كرده است. سوفي و پدرش جشن را با خشم بسيار ترك مي‌كنند. دكتر فرانك هم كه بي‌دليل مورد تهمت و ناسزا قرار گرفته، به صورت يك آدم منزوي درآمده و خودش را در منزل حبس مي‌كند، تا اين كه ...

كتابي كه سريال شد

كارگرداني قسمت‌هاي مختلف كرانفورد را افراد مختلفي انجام داده‌اند كه بين آنها سايمن كرتيس با ساخت 7 اپيزود بيشترين تعداد قسمت‌هاي آن را كارگرداني كرد. سو برتويسل خالق اصلي مجموعه، آن را بر مبناي كتابي به همين نام اثر «گاسكل» تهيه كرده است. آشنايي او با نوشته گاسكل به زماني برمي‌گردد كه تازه از توليد درام تاريخي تلويزيوني «غرور و تعصب» (يك اثر تاريخي ديگر كه توسط خانم جين آستن نوشته شده است)‌ فارغ شده بود. برتويسل هنگام صحبتي معمولي با يكي از دوستان همكار خود متوجه وجود چنين كتابي مي‌شود و به وي مي‌گويد اين اثر گاسكل را نخوانده است. به گفته او: «به پيشنهاد دوستم كتاب كرانفورد را خواندم و بلافاصله شيفته آن شدم. تلاش كردم آن را براي يك كار تلويزيوني دراماتيزه كنم. مي‌دانستم كه بايد آن را به تصوير بكشم. خط اصلي قصه كتاب شباهت زيادي به كارهاي قبلي‌ام داشت و يك جورهايي در دنباله آنها قرار مي‌گرفت. تنها مشكل كتاب اين بود كه قصه‌اش بسيار كوتاه بود و نمي‌شد يك اقتباس بزرگ تلويزيوني از آن درآورد. به بقيه كتاب‌ها و قصه‌هاي نويسنده مراجعه كردم و متوجه شدم او در آنها، بارها و بارها كاراكترهاي كرانفورد را دوباره مورد استفاده قرار داده است. البته سن و سال آنها در اين قصه‌ها فرق مي‌كرد و نام‌‌هاي متفاوتي داشتند. ولي حال و هوا و وضعيت اين كاراكترها هميشه شبيه هم بود. همين نكته باعث شد تا تصميم بگيرم قصه‌هاي مختلف او را در كنار هم قرار دهم و از مجموع آنها يك قصه بلند خلق كنم كه مي‌تواند تبديل به يك مجموعه بلند تلويزيوني شود. كار در هم پيچيدن اين قصه‌ها و كاراكترها، براي مدت زماني نه‌چندان طولاني وقتم را گرفت. پايه اصلي قصه شهر مشتركي بود كه ماجراها در آنجا اتفاق مي‌افتاد و آدم‌هايش هميشه يكي بود. به اين ترتيب، ما يك قصه اورژينال خلق كرديم.»

داستان عصر ويكتوريا براي مردم امروز

به گفته منتقدان ادبي نوشته‌هاي اليزابت گاسكل تاثير زيادي بر دوستداران كتاب ـ ‌بويژه خانم‌ها ـ دارند و كتابخوان‌ها اكثر مواقع جزو مشتريان پر و پا قرص نوشته‌هاي ادبي و اخلاقي او هستند. همين نكته هم باعث توجه صنعت تلويزيون به نوشته‌ها و كارهاي او شده است. گاسكل به باور منتقدان ادبي و تلويزيوني نويسنده‌اي است كه به دوران عصر ويكتوريايي تعلق ندارد و قصه‌هايش را به زباني امروزي و مدرن تعريف مي‌كند. همين نكته يكي از دلايل اصلي تهيه‌كنندگان كرانفورد براي توليد مجموعه تلويزيوني آن بوده است. گاسكل برخلاف بسياري از همكاران خود به قضاوت درباره كاركترهاي خود نمي‌پردازد و همين نكته باعث مي‌شود تا خوانندگان و تماشاگران كارهايش به صورت مستقيم،‌ درگير ماجراجويي‌ها و مسائل اين كاراكترها شوند. شخصيت‌هاي اصلي كرانفورد شامل دسته وسيعي از آدم‌هاي متفاوتي مي‌شود كه به بخش‌هاي مختلف جامعه تعلق دارند. در عين حال،‌ بخش وسيعي از آنان جزو آدم‌هاي معمولي جامعه خود مي‌شوند. همين مساله تازگي خاصي به كرانفورد و ماجراهاي آن مي‌دهد.




برتويسل اين موضوع را از ناحيه ديگري هم مورد بحث و بررسي قرار مي‌دهد و مي‌گويد: «يكي از نكات فوق‌العاده كار گاسكل روش ابداعي و خارق‌العاده او در دراماتيزه كردن تراژدي و كمدي است. او از هر دوي اينها استفاده خيلي خوبي مي‌كند و به صورت همزمان آنها را مورد استفاده قرار مي‌دهد. در هم تنيدن اين دو در يك زمان واحد، كار بسيار مشكلي است. اين دقيقا همان چيزي است كه ما در زندگي واقعي با آن طرف هستيم و فيلمسازان در سينما و تلويزيون همه تلاش خود را به كار مي‌برند تا در ساخته‌هايشان استفاده درستي از آن بكنند. در مجموعه كرانفورد صحنه‌هاي زيادي وجود دارد كه شما به صحبت‌هاي جودي دنچ يا ايملدا استانتن گوش مي‌دهيد و به آنها مي‌خنديد. ولي در همان حال، شما به طرز شگفت‌آميزي تحت‌تاثير قرار گرفته و تكان مي‌خوريد. علت اصلي امر اين است كه شما در مقام بيننده يك حس واقعي و طبيعي را در دل اين صحنه‌ها احساس مي‌كنيد.»

بهترين بازيگران، بهترين بازي‌ها

برتويسل از تهيه‌كنندگان قديمي تلويزيون انگلستان است كه فعاليت خود را از سال 1982 شروع كرد. او تا به حال بيش از 12 مجموعه تهيه‌كرده كه اكثر آنها جزو كارهاي پر تماشاچي تلويزيوني بوده و نظر مثبت منتقدان را نيز به خود جلب كرده است. علاقه وي به تاريخ و مسائل زنان در كارهايي كه توليد كرده بخوبي ديده مي‌شود. از بين مجموعه‌هاي موفق وي مي‌توان به «اما»،‌«همسران و دختران» و «آرماديلو» اشاره كرد. منتقدان هنري مي‌گويند بازيگران جوان و مسن سينما و تلويزيون انگلستان تعدادي از بهترين بازي‌هاي كارنامه هنري خود را در مجموعه‌هاي وي انجام داده‌‌اند. به همين دليل است كه اكثر آنها براي حضور در اين مجموعه‌ها، نامزد دريافت جايزه بهترين بازيگر زن مراسم‌هاي تلويزيوني هر دو كشور آمريكا و انگلستان شده‌اند.



جودي دنچ بازيگر اصلي كرانفورد ـ كه لقب dame يعني بالاترين لقب هنري كشور انگليس در سال 1988 را گرفته ـ بيش از 50 سال است كه در دنياي سينما، تئاتر و تلويزيون فعاليت دارد. اين بازيگر اسكار گرفته سينما در كنار يك دوجين فيلم و تئاتر مطرح و غيرمتعارف خود، براي سينما دوستان معمولي با نقش «ام» در مجموعه فيلم جيمزباند شناخته شده است. او در اين مجموعه فيلم در نقش رئيس خونسرد و دلسوز مامور دو صفر هفت ظاهر شده است. نكته جالب در مورد اين بازيگر اين است كه وي بلافاصله پس از اتمام كار در كرانفورد، جلوي دوربين سينما در اقتباس تازه‌اي از قصه كلاسيك «جين اير» ظاهر شد كه حال و هوايي شبيه اين مجموعه تلويزيوني دارد.

فضايي متفاوت در قصه‌اي رخوت‌‌انگيز

هم منتقدان ادبي و هم منتقدان سينمايي و تلويزيوني عقيده دارند برگردان تصويري قصه كتاب‌هاي تاريخي و دوره‌‌اي كار ساده‌اي نيست.



اين قصه‌ها معمولا حالتي توصيفي دارند و براي ترجمان تصويري قابليت و انعطاف‌ زيادي ندارند. به همين دليل است كه معمولا فيلم‌ها يا مجموعه‌هايي كه براساس قصه‌هاي اين كتاب‌ها توليد مي‌شوند، حالت خواب‌آور و كسالت‌باري دارند كه بيننده خود را دلزده مي‌كنند. تهيه‌كنندگان كرانفورد با آگاهي از اين وضعيت، تلاش كردند تا فضا و حال و هواي مجموعه، متنوع، سرزنده و سرشار از نقش و تحول باشد. به كمك اين عوامل، آنها توانستند مجموعه‌‌اي پرتحرك توليد كنند كه بيننده به صورت جدي پيگير ماجراهاي آن طي هفته‌هاي متمادي باشد. نظرخواهي‌هاي عمومي در انگلستان نشان مي‌دهد در هر قسمت از مجموعه، تماشاگران آن با غم و غصه كاراكترها و با خنده و گريه آنها همراه بوده‌اند. يك منتقد تلويزيوني در اين رابطه مي‌نويسد: «اگر شبكه‌هاي تلويزيوني آمريكا متخصص توليد و ساخت كارهاي اكشن و پر رمز و رازي مثل «24» يا «لاست» هستند،‌ ما هم متخصص توليد اين نوع درام‌هاي تاريخي هستيم. شايد ما نتوانيم مثل آنها يك «24» يا «لاست» بسازيم، ولي مطمئن هستم كه آنها هم نمي‌توانند چيزي تاثيرگذار مثل كرانفورد را تهيه كنند.»



با اين حال، برخي از منتقدان از برتويسل گله كرده‌اند كه چرا براي مجموعه خود سراغ نويسنده كمتر شناخته شده‌اي مثل گاسكل رفته است. اما اين تهيه‌كننده ـ كه نويسنده فيلمنامه مجموعه كرانفورد هم بوده و با آن،‌ به جرگه فيلمنامه‌نويسان هم پيوسته قبول ندارد كه گاسكل در مقايسه با بقيه همكاران خود، آدم كمتر شناخته شده‌‌اي است. او مي‌گويد: «مطمئن نيستم اين حرفي كه زده مي‌شود درست باشد. او وقتي مي‌نوشت آدم سرشناسي بود و از دوستان چارلز ديكنز بود. حتي قصه كرانفورد را براي مجله ادبي او نوشت. تمام قصه‌هاي كوتاه گاسكل در اين مجله چاپ شد. اما طبيعي است كه هر چيزي در ارتباط با گذر زمان و دوران‌هاي مختلف تاريخي يا از مد مي‌افتد يا به صورت مد در مي‌آيد، حس شخصي‌ام اين است كه در دوره‌هايي او مورد بي‌مهري قرار گرفت و نسبت به نوشته‌هاي او غفلت شد. خود من ـ كه كيلومترها از محل زندگي و كار او فاصله دارم ـ وقتي تحصيلاتم را به پايان رساندم با او و كارهايش آشنا شدم، اما از وقتي مجموعه «همسران و دختران» به نمايش درآمد، او دوباره مورد توجه فراوان قرار گرفته است. فكر مي‌كردم با توليد مجموعه‌هايي براساس قصه‌هاي او، وظيفه دارم نسل جوان را با نوشته‌هايش آشنا كنم. يكي از وظايف رسانه تلويزيون يا سينما همين است كه شما را با نويسندگان و هنرمندان گمنام يا كمتر شناخته شده آشتي دهد. در حال حاضر، كتاب‌هاي گاسكل فروش خوبي در سراسر انگلستان دارند.»



زماني كه برتويسل تصميم گرفت ايفاي نقش اصلي مجموعه كرانفورد را به جودي دنچ بسپارد، شك داشت كه وي اليزابت گاسكل را بشناسد يا مايل باشد در چنين مجموعه‌اي ايفاي نقش كند، اما وي متوجه شد دنچ قصه را در دوران مدرسه خوانده و در آن زمان علاقه خاصي هم به اين نوول داشته است. اين بازيگر زمان بازي در مجموعه كرانفورد گفت يكي از دلايل اصلي قبول بازي در آن ـ بجز جذابيت خود قصه و كاراكتر محوري آن ـ اين بوده كه حضورش در مجموعه باعث شود تا مردم عادي علاقه‌مند به مطالعه نوول گاسكل شوند. اين بازيگر قديمي هم قصه نوول و هم اقتباس تلويزيوني آن را يك كار خارق‌العاده و الهام‌بخش توصيف كرده است. سازندگان مجموعه در بخش طراحي لباس و صحنه با مشكلات و چالش‌هاي زيادي روبه‌رو شدند، زيرا بسياري از عناصر صحنه را بايد به كمك قوه تخيل خود خلق مي‌كردند. آنها براي فيلمبرداري مجموعه ـ كه بيش از 7 ماه طول كشيد ـ به يكي از مناطق كم‌جمعيت روستايي انگلستان رفتند، اما اين روستا پس از حضور گروه سازنده كرانفورد به يك مكان شلوغ و پرجمعيت تبديل شد و به صورت يك نقطه توريستي درآمد. اهالي محل كمك زيادي به گروه سازنده مجموعه كردند و بسياري از آنان، به عنوان هنرور جلوي دوربين ظاهر شدند.

ماجراهاي كرانفورد ادامه دارد

استقبال تماشاگران از كرانفورد، بحث توليد دنباله‌اي بر آن را پيش كشيد. البته تهيه‌كنندگان مجموعه از همان زماني كه آن را جلوي دوربين بردند، در فكر توليد اپيزودهاي جديد آن نيز بودند. برتويسل و سوزي كانكلين حدود يك سال وقت صرف جمع‌آوري مواد اوليه و اصلي مجموعه خود كردند. زماني كه آنها تمام مواد را كنار هم قرار دادند، متوجه اين نكته شدند كه مي‌توانند با آن قسمت‌هاي جديد از مجموعه را نيز ـ كه تا پيش از اين به آن فكر نكرده بودند ـ توليد كنند. استقبال تماشاگران از مجموعه باعث شد تا مسوولان شبكه تلويزيوني از آنها بپرسند آيا دوست دارند اپيزودهاي جديد مجموعه را توليد كنند يا خير. تهيه‌كنندگان مجموعه، قصد توليد قسمت‌هاي جديد آن را در يك آينده نزديك دارند، اما هنوز زمان دقيقي براي انجام اين كار اعلام نشده است. برتويسل تصميم دارد پس از يك استراحت، به سراغ قصه اورژينال رفته و آن را با كمي تغييرات با همراهي همكارانش در قسمت اول مجموعه، جلوي دوربين ببرد.



منتقدان تلويزيوني هنگام بحث درباره كرانفورد به رابطه قوي و صميمي برتويسل با بازيگران آن اشاره مي‌كنند. برتويسل كه قبل از كار تهيه‌كنندگي يك بازيگر نيمه‌آماتور بوده است، از اين تخصص خود در كار توليد مجموعه‌هاي تلويزيوني استفاده خوب و درستي مي‌كند. او حتي زماني هم مي‌خواست كارگردان شود. البته سايمن كرتيس كارگردان اصلي مجموعه مي‌گويد كه برتويسل در كار او دخالت چنداني نكرد و تلاش نداشت كارگردان پنهان مجموعه باشد. منتقدان تلويزيوني مي‌گويند تا زماني كه تماشاگران از ادامه قصه مجموعه كرانفورد استقبال مي‌كنند، تهيه‌كنندگان آن مي‌توانند به توليد آن ادامه دهند و اين در شرايطي است كه نوول اصلي كه مجموعه براساس آن ساخته شد، در يك زمان مشخص به پايان خود مي‌رسد. نويسنده قصه هم ديگر در قيد حيات نيست كه بتواند دنباله تازه‌اي براي آن بنويسد. با اين حال، برتويسل علاقه خود براي توليد سري سوم مجموعه را نيز پنهان نمي‌كند. او در حال حاضر مشغول آماده كردن كتابي است كه به توليد كرانفورد و مسائل پشت پرده آن اختصاص دارد. برتويسل اين كار را قبل از اين در مورد مجموعه غرور و تعصب و «اما» هم انجام داد و با موفقيت روبه‌رو شد. كتاب كرانفورد كه يك كتاب حجيم است شامل وقايع‌نگاري كامل كار مجموعه از پيش‌توليد تا روزهاي تدوين صدا و تصوير آن در لابراتوار مي‌شود. تماشاگران مجموعه با مطالعه اين كتاب مي‌توانند وارد دنياي عجيب و غريبي شوند كه سازندگان آن در طول دوران توليد مجموعه، با آن رودررو شدند. به گفته برتويسل، بخشي از ماجراهاي قصه كتاب خيالي و ساخته و پرداخته ذهن اين تهيه‌كننده است.