[ساقي]

راز کرگدن‌ها


اوژن یونسکو از تفسیر آثارش پرهیز داشت، و به ویژه از تعریف آنها، حتی در قالب "تئاتر پوچ" مخالف بود. اما او نتوانست مانع از آن شود که مفسران و منتقدان "هیچ" او را هم تفسیر و تأویل کنند.

کرگدن‌ احتمالا معروف‌ترین کار یونسکو و بی‌گمان یکی از مهمترین کارهای نمایشی قرن بیستم است. درباره‌ این اثر تفسیرهای سیاسی گوناگونی ارائه شده است. اثر داستان مقاومت شخصیتی را نمایش می‌دهد که حاضر نیست مانند دیگران، به کرگدن بدل شود.

این اثر را می‌توان در برداشتی کلی انتقاد از "همسان‌سازی" دانست. نظام‌های تام‌گرا یا توتالیتر مایل هستند بر مردمی همسان و یکدست و قابل‌محاسبه حکومت کنند. این نظام‌ها می‌کوشند انسان‌های مستقل را از میان بردارند و فردیت‌های متمایز آنها را در دیگ "وحدت" ذوب کنند.


یونسکو که خود در جوانی به اردوی چپ گرایش داشت، در کرگدن‌ آشکارا بدبینی خود را نسبت به جنبش توده و "حرکت عوام" ابراز می‌کند.

ناتوانی زبان گفتاری

سال گذشته فرهاد آئیش (ایستاده) کرگدن را با بازی مهدی هاشمی در تهران به روی صحنه برد


نوآوری اوژن یونسکو در عرصۀ گفتار نمایشی، بی‌گمان پیشرفتی انقلابی در هنر تئاتر پدید آورد. در نمایش‌های یونسکو زبان کارکرد سنتی خود را از دست داد و با ابعادی تازه به کار رفت. زبان صرفا برای ادای مقصود و مفهوم نیست، برعکس چه بسا مانعی در ارتباط و تفاهم است.


یونسکو گفتار را به مشتی نمایه و کلیشه‌ قراردادی کاهش داد، که مردم بی‌تأمل به زبان می‌آورند. آدمها حرف می‌زنند چون عادت کرده‌اند چیزی بگویند، نه برای آنکه مفهومی را بیان کنند. شخصیت‌های "آوازه‌خان طاس" در گفت و گو از هیچ منطقی پیروی نمی‌کنند و در واقع تنها پرت و پلا به هم می‌بافند.


نمایشنامه‌نویس محبوب قرن

اوژن یونسکو از نویسندگانی بود که در زمان حیات به اوج شهرت و افتخار رسید، جوایز بسیاری دریافت کرد و وارد "آکادمی فرهنگ فرانسه" شد.
یونسکو به خاطر بیماری و کهولت پس از ۶۵ سالگی اثر مهمی منتشر نکرد. او در ۲۸ مارس ۱۹۹۴ در پاریس درگذشت.

حدود دو سال پیش روزنامه "لوموند" در گزارشی خبر داد که آثار یونسکو امروزه بیش از هر نویسنده‌ دیگری در صحنه‌های جهان حضور دارد. او یک بار در دهه 1350 خورشیدی به ایران سفر کرد و بیشتر آثار نمایشی او به زبان فارسی ترجمه شده است؛ از جمله کرگدن و تشنگی و گشنگی که نخستین بار توسط جلال آل احمد و علی اصغر خبره زاده به فارسی برگردانده شد.
سال گذشته کرگدن برای چندمین بار و این بار به کارگردانی فرهاد آئیش و با بازی مهدی هاشمی در ایران به روی صحنه رفت.


حمید سمندریان نیز این نمایشنامه را در سال 1351 با بازی عزت الله انتظامی، پرویز صیاد و مهدی فخیم‌زاده در تهران کارگردانی کرد.



.bbc