[رزیتا]

ملكه تهمت

آشكار كردن گمان نادرست و اظهار آن، به دو صورت ممكن است:

1. اظهار حضورى
گاه تهمت زننده، رفتار یا ویژگى زشتى را در حضور خود متهم، به او نسبت مى‏دهد و مدارك و اسناد این نسبت را مى‏تواند شامل عمل، سخن یا حالتى از او باشد را نیز ارائه مى‏كند.

2. اظهار غیابى
گاه تهمت زننده در حضور فرد چیزى بیان نمى‏كند؛ بلكه در غیابش به او رفتار یا صفت ناپسندى را نسبت مى‏دهد كه این امر دو حالت دارد:
الف: تهمت زننده فقط نتیجه برداشت خود را از رفتار شخص در غیابش به او نسبت مى‏دهد و از خود رفتار، سخنى به میان نمی آورد به این معنا كه تهمت زننده نمى‏گوید به دلیل دیدن چه رفتارى از متهم، چنین برداشتى از او داشته است؛ البته تفاوتى نیست بین آن كه برداشت او از رفتار متهم در برخورد با خود او باشد یا دیگران؛ زیرا در هر دو صورت، اظهار بدگمانى شده و حقیقت تهمت پدید آمده است.
ب: خود آن رفتار، گفتار یا صفات را نقل مى‏كند؛ سپس برداشت خود از آن را به دیگران ارائه مى‏دهد.

تهمت زننده فقط نتیجه برداشت خود را از رفتار شخص در غیابش به او نسبت مى‏دهد و از خود رفتار، سخنى به میان نمی آورد به این معنا كه تهمت زننده نمى‏گوید به دلیل دیدن چه رفتارى از متهم، چنین برداشتى از او داشته است

زشت ترین مصداق تهمت
تهمت، ابراز كردن گمان بد به دیگرى است كه از زشت‏ترین مصادیق آن، این است كه انسان در آغاز كار، شخصى را امین و معتمد خود كند و كارى را به او واگذارد؛ سپس به او سوءظن یافته، این بدگمانى را به شخص بگوید.

امام جعفر صادق (ع) از قول پیامبر اكرم (ص) روایت كرده است:

لیس لك ان تتهم من ائتمنته.1

حق ندارى به كسى كه او را امین خویش ساخته‏اى، تهمت بزنى.

«حال و ملكه» زشت تهمت


تهمت از رذایل نفسانى چون دشمنى، حسد، شهوت یا غضب سرچشمه مى‏گیرد و در آغاز، رفتارى است كه اتفاقى از انسان سر مى‏زند؛ ولى تكرار آن موجب مى‏شود كه به صورت ملكه

در نهاد شخص درآید و انجام آن برایش آسان شود.
كسى كه این صفت براى او ملكه نشده است، شاید در اثر انجام این رفتار، تحت فشار مسائل اعتقادى و وجدانى خود قرار گرفته، متاثر و متالم شود؛ ولى اگر این عمل تكرار شده، به صورت صفت پایدار نفسانی درآید، آن رفتار زشت را به آسانى انجام مى‏دهد و نه تنها برایش ناراحت كننده نیست؛ بلكه سرور و شادمانى هم به همراه خواهد آورد و با رسیدن به این گمان باطل كه با تهمت، رقیبى از صحنه خارج شده است، خشنود مى‏شود؛ بنابراین باید از تكرار این گناهان خوددارى كرد تا به ملكه‏اى زشت و ناپسند در روح انسان تبدیل نشوند.

منبع: آیت الله مجتبى تهرانى، اخلاق الهى (آفات زبان ) ج4 ص 144
گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی


[1]. كلینى: كافى، ج 5، ص 298، ح 1