[رزیتا]

چند نکته و پیام تفسیری از آیات 38-47 سوره مدثر؛ چرا جهنمی شدید؟


بسم الله الرحمن الرحیم

سوره 74. مدّثر آیه 38-47 حزب صد و پانزدهم قرآن کریم

كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِینَةٌ
إِلَّا أَصْحَابَ الْیَمِینِ
فِى جَنَّاتٍ یَتَسَآءَلُونَ
عَنِ الْمُجْرِمِینَ
مَا سَلَكَكُمْ فِى سَقَرَ
قَالُواْ لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّینَ
وَلَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِینَ
وَكُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَآئِضِینَ
وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ
حَتَّى‏ أَتَانَا الْیَقِینُ‏

ترجمه
هركسى در گرو چیزى است كه كسب كرده است.
مگر اصحاب یمین،
كه در باغ‏هاى بهشتى
از مجرمان مى‏پرسند:
چه چیز شما را روانه دوزخ كرد.
گویند: ما از نمازگزاران نبودیم.
و افراد مسكین را اطعام نمى‏كردیم
و با اهل باطل در سخنان باطل فرو مى‏رفتیم.
و پیوسته روز جزا را تكذیب مى‏كردیم
تا آن كه مرگ به سراغ ما آمد.

نکته ها
مراد از اصحاب یمین همان گروهى هستند كه در آیه 27 سوره واقعه از آنان یاد شده است: «و اصحاب الیمین ما اصحاب الیمین فى سدر مخضود...» كسانى كه نامه عمل آنان را در قیامت به دست راستشان مى‏دهند.
در قیامت، گفتگوهاى تلخ و شیرین، سلام یا نفرین، سؤال و توبیخ، انداختن گناه و جرم به گردن دیگران و لعنت به یكدیگر بسیار است و گفتگوى مؤمنان با مؤمنان، مجرمان با مجرمان، مجرمان با مؤمنان، و مؤمنان با مجرمان و نیز فرشتگان با مؤمنان و مجرمان در قرآن آمده است.
مراد از اطعام مسكین، یا زكات واجب است كه ترك آن مستوجب دوزخ است و یا آن است كه حتّى اگر زكات پرداخت شد ولى در جامعه گرسنه‏اى وجود داشت، سیر كردن او واجب است و بى‏تفاوتى نسبت به او، سبب دوزخى شدن مى‏گردد.
شاید مراد از اطعام مسكین، تمام نیازهاى او باشد نظیر پوشاك، مسكن، نه فقط خوراك و غذا.
هم تكذیب قیامت، مقدمه گناه است: «ارأیت الذى یكذّب بالدین فذلك الذّى یدعّ الیتیم»(138) و هم گناه، انسان را به سوى كفر و تكذیب مى‏كشاند: «ثمّ كان عاقبة الّذین اساؤا السواى اَن كذّبوا»(139). بنابراین آیه «و كنّا نكذّب بیوم الدین» هم مى‏تواند علت كارهاى مجرمین در آیات قبل باشد و هم مى‏تواند معلول گناهان آنان باشد.
مراد از «یقین» در این آیه، مرگ است، یا به خاطر آن كه یقینى‏ترین امر در نزد همه است و احدى در آن شك ندارد و یا به خاطر آن كه در لحظه مرگ تمام حقایق براى انسان كشف مى‏شود و همه به درجه یقین و باور مى‏رسند. «حتى اتانا الیقین»
نمازى كه گاه و بیگاه خوانده شود، انسان را در زمره نمازگزاران قرار نمى‏دهد. «لم نك من المصلّین» یعنى نماز ما استمرار نداشت. در سوره ماعون نیز آمده است: «فویل للمصلّین الّذینهم عن صلاتهم ساهون»(140) و این چنین نمازى انسان را مشمول شفاعت شافعان قرار نمى‏دهد. «لم نك من المصلّین... فما تنفعهم شفاعة الشافعین»(141) و این همان حدیث معروف امام صادق‏علیه السلام است كه در آستانه شهادت فرمودند كه بستگانم را حاضر كنید و خطاب به آنان فرمودند: «لا ینال شفاعتنا من استخف بالصّلاة»(142)
مردم یا فائزند یا خائض؛ یعنى یا به فوز و فلاح و رستگارى مى‏رسند كه فائز هستند و یا در یاوه و باطل خوض مى‏كنند و فرو مى‏روند كه خائض هستند.
قرطبى از مفسرین معروف اهل سنّت از امام باقر علیه السلام نقل كرده كه فرمود: ما و شیعیان ما اصحاب یمین هستیم و هركس كینه و بغض ما اهل بیت را داشته باشد، در گرو است. «نحن و شیعتنا اصحاب الیمین و كلّ من ابغضنا اهل البیت فهم المرتهنون»(143)
--------------------------------------------------------------------------------
138) ماعون، 2 و 3.
139) روم، 10.
140) ماعون، 5 و 6.
141) مدّثر، 43 و 48.
142) كافى، ج‏3، ص‏270.
143) تفسیر قرطبى.


پیام ها
1- رفتار انسان، سازنده شخصیت اوست. «كلّ نفس بما كسبت رهینة»
2- نجات انسان در قیامت و رهایى او از عذاب الهى، در گرو پاسخگویى به سؤالات در دادگاه عدل خداوند است. «كلّ نفس بما كسبت رهینة»
3- پرسیدن سؤالات پى در پى از مجرمان در قیامت، نوعى عذاب روحى براى آنان است. «یتساءلون عن المجرمین»
4- كسى با یك بار گناه به دوزخ نمى‏رود اصرار و مداومت به گناه و فساد، سبب رفتن به دوزخ است. (عبارت «لم نك» و «كنّا» نشانه استمرار فعل است.)
5 - اطعام مسكین لازم است، اگرچه مسلمان نباشد. «لم نك نطعم المسكین»
6- گذراندن عمر به بطالت، جرمى نابخشودنى است. «كنّا نخوض مع الخائفین»
7- یكى از عوامل دوزخى شدن، همرنگ شدن با جماعت فاسد است. «كنّا نخوض مع الخائضین»
8 - دوست و همنشین بد، زمینه‏ساز دوزخى شدن است. «كنّا نخوض مع الخائضین»
9- مرگ، فنا نیست، بلكه آزاد شدن از اسارت دنیاى مادى و دیدن حقایق ماورایى است. «كنّا نكذّب بیوم الدین حتّى اتانا الیقین»

منبع: تفسیر نور / حجة الاسلام محسن قرائتى / تفسیر ذیل سوره مدّثر آیه 38-47
منبع:وبلاگ nazreabasaleh